Werk in zicht. Ondersteunende diensten en producten voor PrO en VSO

Werk in zicht Ondersteunende diensten en producten voor PrO en VSO

’s-Hertogenbosch, KPC Groep 2007

Colofon Deze gids is tot stand gekomen in opdracht van Werknemer in Opleiding

Samenstelling Maria Voets, Mieke Kalee en Edith Vissers, KPC Groep Omslagfoto Studio Lens Vormgeving Tonny Teuwisse Grafische vormgeving Redactie Susan de Boer Communicatie Secretariaat Werknemer in Opleiding Diana Vingerhoets Tel. 073 6247247 Postbus 482 5201 AL ’s-Hertogenbosch

Deze gids is downloadbaar: www.werknemerinopleiding.nl

Inhoud 1

Inleiding

3

2 Beleidsagenda Praktijkonderwijs

4

3

7

Beleidsagenda Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO)

4 Gezamenlijke beleidsuitgangspunten van Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs 5 Beleidsagenda’s en ESF-thema’s

10 11

6 Conclusies en aandachtspunten

13

7 Overzicht van diensten en producten Thema 1 Arbeidskundig onderzoek Thema 2 Branchegerichte cursussen voor leerlingen, gericht op civiel effect Thema 3 Leerwerkplaatsen in directe samenwerking met branches en bedrijven Thema 4 Vormgeven en intensiveren van begeleiding na het verlaten van de school, niet zijnde stagebegeleiding, op basis van een overeenkomst Thema 5 Netwerkvorming in relatie tot arbeidsintegratie Thema 6 Projectmanagement Thema 7 Overige diensten en producten voor arbeidstoeleidende trajecten

16 17 21 26

33 38 42 45

8 Bronnen

56

Bijlagen

57

Verklaring van de gebruikte iconen

APS

CED-Groep

CPS

KPC Groep

OSO Fontys

OSO Seminarium voor Orthopedagogiek

s

SLO

v o Voortgezet Speciaal Onderwijs

I

Praktijkonderwijs

schriftelijk – per e-mail of via website – informatie aanvragen of bestellen

8

downloaden

De verklaring van gebruikte iconen is ook opgenomen op de binnenzijde van de uitklapbare kaft.

1 Inleiding Deze gids geeft een overzicht van diensten en producten voor arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie van leerlingen Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs. Scholen voor Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs hebben als taak leerlingen te begeleiden naar een zelfstandig en zinvol volwassen leven. Naast scholing, wonen en vrijetijdsbesteding is arbeid een belangrijk aspect hiervan. Zowel binnen het Praktijkonderwijs als het Voortgezet Speciaal Onderwijs ligt in de komende periode de nadruk op inhoudelijke schoolontwikkeling en verdere professionalisering van leerkrachten, schoolleiders en begeleiders. Het Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs en de WEC-Raad hebben daartoe richtinggevende ambities geformuleerd. Inzoomen op actieve deelname aan de maatschappij door leerlingen van het Praktijkonderwijs en het Voortgezet Speciaal Onderwijs is een belangrijk speerpunt. Participatie van moeilijk plaatsbare schoolverlaters op de arbeidsmarkt staat ook in het Europese beleid hoog op de agenda. Het Europees Sociaal Fonds (ESF) subsidieert projecten, diensten en producten die zich hierop richten. Iedere zeven jaar worden inhoudelijke thema’s op dit gebied vastgesteld. In 2007 is een nieuwe projectperiode ingegaan. Uit de periode 2000-2006 zijn conclusies te trekken die van belang zijn voor de komende periode. Dit leidt tot aanbevelingen voor het ontwikkelen en aanpassen van diensten en producten die arbeidsparticipatie van leerlingen van het Praktijkonderwijs en het Voortgezet Speciaal Onderwijs helpen vergroten. Het aanbod van relevante diensten en producten is breed. De instellingen die een wezenlijke bijdrage aan deze inventarisatie hebben geleverd zijn APS, CED-Groep, CPS, Freudenthal Instituut, KPC Groep, de Opleidingen Speciaal Onderwijs (OSO): Fontys Opleidingen, Hogeschool Utrecht, Windesheim en SLO. Daarnaast is er gebruik gemaakt van informatie verkregen van vertegenwoordigers van landelijke verenigingen en clusterverbanden. In het bijzonder danken we Arda Huybers, Hanneke te Braake, Harrie van den Brand, Hans Gerritsen, Jos van Heel, Theo van Munnen en René Verhulst.

2 Beleidsagenda Praktijkonderwijs Het Praktijkonderwijs heeft als taak jongeren doelbewust op te leiden naar werk en een zelfstandige positie in de maatschappij. Daarbij moet ook ruimte zijn voor voorbereiding op zelfstandig wonen, vrijetijdsbesteding en actief burgerschap. Om richting te geven aan de ontwikkelingen van het Praktijkonderwijs bracht de Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers tweemaal een meerjarenbeleidsplan uit: in 1999 en 2002. Dit meerjarenbeleidsplan is in nauw overleg met schoolleiding en docenten opgesteld. De meeste scholen volgen de hierin geformuleerde visie en missie.

Visie en missie Praktijkonderwijs is onderwijs op maat. Dat wil zeggen dat het onderwijs aan de leerling wordt afgestemd op de mogelijkheden van die individuele leerling en dat daarover met de leerling wordt gecommuniceerd. Visie De jongere en zijn loopbaan staat centraal. Die loopbaan zit in de jongere zelf. De jongere maakt voortdurend keuzes. Het onderwijs wordt gestuurd door zijn of haar ontwikkelingsvraag. Op basis van die vraag en het potentieel van de jongere arrangeert de docent leer- en ontwikkelingstrajecten, samen met de leerling en instanties rondom de school als instituut. Missie De school creëert een levensechte omgeving. Deze is afgestemd op de jonge mens. Er is ruimte voor persoonlijke ontwikkeling, het aanleren van algemene competenties die zijn gericht op het zelfstandig functioneren in de maatschappij en het aanleren van de specifieke competenties die zijn gericht op deelname aan het arbeidsproces.

Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs De Vereniging Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs is een vereniging voor scholen voor Praktijkonderwijs die vallen onder de wet voortgezet onderwijs. Het doel van de vereniging is de belangen van het Praktijkonderwijs te behartigen en leden door uitwisseling en scholing te ondersteunen bij hun verdere professionalisering.

Voor de beleidsagenda van de Vereniging Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs zijn de volgende ambities leidend: • Verdere inhoudelijke ontwikkeling van het Praktijkonderwijs • Vernieuwing van de organisatiestructuur van de Vereniging • Verbetering van de interne en externe communicatie, onder andere door inzet van moderne communicatiemiddelen en intensivering van de public relations. • Verdere professionalisering van de Vereniging. In aansluiting op deze vier ambities zijn de volgende beleidsuitgangspunten geformuleerd: 1 Positionering van het Praktijkonderwijs en belangenbehartiging van de doelgroep 2 Organisatieontwikkeling en verdere professionalisering van het Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs 3 Introductie van vernieuwingen en projecten voor de verbetering van de kwaliteit en de inhoudelijke ontwikkeling van het Praktijkonderwijs 4 Stimulering van de toepassing van de producten en resultaten van vernieuwingstrajecten. In december 2005 publiceerde de referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers de brochure Perspectief voor het Praktijkonderwijs, De Netwerkschool. De basis van deze brochure wordt gevormd door de eerste beleidsambitie, verdere inhoudelijke ontwikkeling van het Praktijkonderwijs, en de beleidsuitgangspunten 3 en 4. De in deze brochure geformuleerde missie, visie en uitgangspunten zijn tijdens de Voorjaarsconferentie van april 2006 samen met ruim 120 schoolleiders omgezet in mindmaps met concrete doelen, activiteiten en middelen.

Zes toekomstthema’s De deelnemers aan de voorjaarsconferentie formuleerden zes toekomstthema’s voor de doorontwikkeling van het Praktijkonderwijs. Deze zijn in december 2006 aangeboden aan bestuur en leden van de Landelijke Vereniging. 1 Pedagogische opdracht Doel: De leerlingen van Praktijkonderwijs vormen tot actieve, zelfstandige burgers.

Middelen: De middelen die de school inzet zijn gericht op participatie van leerlingen aan scholing, arbeid, relaties en netwerken. 2 Een leven lang leren Doel: Het verbeteren van het zelfbeeld van de leerlingen van Praktijkonderwijs. Middelen: De school beïnstrumenteert leerlingen met strategieën voor een dynamische persoonlijke ontwikkeling. Leerlingen leren om te gaan met een veranderende leefsituatie en een veranderende maatschappij. 3 Deuren open Doel: Maatschappelijke participatie van de leerlingen bevorderen. Middelen: De school bereidt leerlingen voor op hun latere rol met behulp van externe partners. De school haalt daartoe bedrijven naar de school, stimuleert het leren van relevante derden, gaat met leerlingen de samenleving in en organiseert gastdocentschappen. 4 Regie in handen van de school Doel: Opbouw van netwerken voor de leerlingen van Praktijkonderwijs bevorderen. Middelen: De school organiseert integrale begeleiding en passend onderwijs. Ook betrekt de school de ouders bij het opbouwen van netwerken en worden er individuele transitieplannen geformuleerd. 5 Integratie onderwijs en begeleiding Doel: Leerlingen van Praktijkonderwijs ontwikkelen leerstrategieën voor het leven. Middelen: De school stelt samen met de leerling een individueel ontwikkelingsplan en een persoonlijke portfolio samen. Daarnaast zet de school coachingsgesprekken en assessments van competenties in. 6 Krachtige leeromgeving Doel: De leerlingen van Praktijkonderwijs ontwikkelen competenties binnen betekenisvolle contexten. Middelen: De schoolcultuur wordt ingezet als oefensituatie voor de samenleving. Onderwijs en begeleiding vindt plaats ‘op maat’. Leerlingen worden gemotiveerd aan activiteiten deel te nemen door eigen interesses te laten ontdekken en te ontplooien. Transfer van school naar samenleving is hierbij belangrijk.

3 Beleidsagenda Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) Het Voortgezet Speciaal Onderwijs is bedoeld voor leerlingen die extra zorg nodig hebben vanwege een handicap, stoornis, of leer- of gedragsmoeilijkheden. De scholen en instellingen van het huidige speciaal onderwijs zijn gegroepeerd in vier clusters. Cluster 1 Vivis Scholen van cluster 1 bieden onderwijs, zorg en ambulante begeleiding aan kinderen en jongeren met een visuele beperking, een visuele en verstandelijke beperking (met daarnaast soms ook medische, motorische en/of psychische beperkingen), een visuele beperking in combinatie met andere bijkomende stoornissen en doofblinde kinderen. Cluster 2 Siméa Dit cluster betreft onderwijs, zorg en ambulante begeleiding aan kinderen en jongeren die een auditieve en/of communicatieve beperking hebben. Het gaat om leerlingen die doof of slechthorend zijn, ernstige spraak- en taalmoeilijkheden hebben of bij wie sprake is van een meervoudige handicap of stoornis in het autistisch spectrum. Cluster 3 Cluster 3 betreft onderwijs, zorg en ambulante begeleiding aan leerlingen met verstandelijke beperkingen, lichamelijke of meervoudige handicaps en langdurig zieke leerlingen (waaronder ook leerlingen met epilepsie). Cluster 4 Scholen van cluster 4 bieden onderwijs, zorg en ambulante begeleiding aan leerlingen met ernstige gedragsproblemen en/of psychische stoornissen. Alle onderwijsvoorzieningen voor bovenstaande clusters hebben sinds 1 augustus 2003 te maken met de Wet op de ExpertiseCentra (WEC). Deze wet stelt onder meer eisen op het terrein van de leerlingenzorg (handelingsplanning, commissies voor de begeleiding) en de kwaliteitszorg. De vier clusters hebben elk een eigen vereniging. De clusterverenigingen zijn verantwoordelijk voor clusterspecifieke zaken.

WEC-Raad De WEC-Raad behartigt de inhoudelijke onderwijskundige belangen van het speciaal onderwijs zoals dat vorm krijgt in de scholen, de instellingen en de Regionale Expertise Centra (REC’s) in de vier clusters. Daarnaast bewaakt de WEC-Raad de sturing en uitvoering van het speciaal onderwijs van de vier clusters. De WEC-Raad is clusteroverstijgend gericht op de kwaliteitsverbetering en borging van kennis en expertise van het speciaal onderwijs en de gespecialiseerde begeleiding binnen de reguliere onderwijsinstellingen. De WEC-Raad formuleert de volgende ambities: • Overtuigende en spraakmakende innovatie in dienstverlening creëren, zowel in het gespecialiseerd onderwijs zelf als binnen het Primair Onderwijs (PO), Voortgezet Onderwijs (VO) en de Beroeps- en VolwassenEducatie (BVE) • Kwalitatief hoogwaardig verder borgen, ontwikkelen en toepassen van kennis binnen de clusters van het gespecialiseerd onderwijs • Inventief en op grotere schaal borgen, ontwikkelen en toepassen van kennis over de relatie van het gespecialiseerd onderwijs met het PO, VO en BVE • Intensieve interactie en kruisbestuiving bewerkstelligen tussen het gespecialiseerd onderwijs en het PO, VO en BVE voor het bieden van passend onderwijs aan geïndiceerde leerlingen en (waar mogelijk en nodig) integratie tot stand brengen tussen het gespecialiseerd en het regulier onderwijs • Verder expliciet maken van toepassingen van waardevolle kennis in het gespecialiseerd onderwijs en het versterken van het gebruik hiervan in het PO, VO, BVE en (Voortgezet) Speciaal Onderwijs ((V)SO). Belangrijk uitgangspunt hierbij is dat het speciaal onderwijs geen eiland binnen het Nederlandse onderwijsbestel kan zijn.

Uitdagingen Ontwikkelingen in de maatschappij en veranderingen in de wet- en regelgeving stellen het gespecialiseerd onderwijs voor nieuwe uitdagingen. Uitdagende vragen voor de komende periode zijn: • Welke impact heeft het begrip passend onderwijs op de onderwijsprocessen in het PO, VO, BVE en (V)SO en hoe kan het passend onderwijs vormgegeven worden in een reële en structurele onderlinge samenwerking waarbij het belang van de leerling en de ouders het best wordt gediend? • Hoe kan per cluster gespecialiseerde kennis nog beter gemobiliseerd en geborgd worden en geïmplementeerd in PO, VO en BVE? • Hoe kan het partnerschap met de ouders verder uitgebouwd worden en hoe kan het (V)SO met hen in dialoog samen optrekken om de vermogens van de leerlingen verder te ontwikkelen en te benutten? • Hoe kan ervoor gezorgd worden dat de geïndiceerde leerlingen in al hun levensdomeinen ‘blijvend’ onderwijs en zorg krijgen van mensen met passie, deskundigheid en professionele ervaring en dat deze mensen in het bezit zijn van de juiste startkwalificaties? • Hoe kan men nog beter kennis borgen, ontwikkelen, toepassen en exploiteren? • Hoe kan de WEC-Raad aan de verzoeken vanuit het speciaal onderwijs voldoen om innovatief onderzoek aan universiteiten en onderzoeksinstellingen te coördineren en gezamenlijke programma's in gang te zetten? • Welke aanvullende samenwerking is daartoe nodig met kennisinstellingen, ouderverenigingen, specifieke belangenverenigingen, landelijke en regionale ondersteunende diensten, de opleidingen Speciaal Onderwijs en beroepsorganisaties?

4 Gezamenlijke beleidsuitgangspunten van Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs De beleidsagenda’s van het Praktijkonderwijs en van de WEC Raad vertonen overeenkomsten. Onderstaande beleidsuitgangspunten zijn te benoemen als doelgroepoverstijgend. • •

•

• • •

•

• •

10

Doorontwikkelen en borgen van inhoudelijke ontwikkelingen Verder uitbouwen van die ontwikkelingen, onder meer ten behoeve van: - gekwalificeerd personeel - structurele inbedding arbeidstoeleiding - voorbereiding op zelfstandige participatie in de samenleving Het inzoomen op: - actief zelfstandig burgerschap - werken aan het zelfbeeld van de leerling - bevorderen van maatschappelijke participatie - bevorderen van de netwerken van de leerling - ontwikkelen van strategieën voor lange termijn - ontwikkelen van competenties Kennisinteractie tussen PO-VO-BVE Kennis delen binnen en tussen clusters en Praktijkonderwijs Samenwerken en netwerken waarbij gedacht kan worden aan: - ouders - bedrijven - stakeholders - (oud-) leerlingen Bekostigingsvraagstukken waarbij gedacht kan worden aan: - arbeidstoeleiding en nazorg - zorg - huisvesting/inrichting Onderwijs en zorg Overheid en onderwijs.

5 Beleidsagenda’s en ESF-thema’s In het Europees beleid staat participatie van moeilijk plaatsbare schoolverlaters op de arbeidsmarkt hoog op de agenda. Het motto is ‘meer en betere banen en gelijke kansen’. Projecten die zich richten op de aanpak van werkeloosheid, een blijvende inzetbaarheid van de beroepsbevolking en ‘een leven lang leren’ komen in aanmerking voor subsidie van het Europees Sociaal Fonds (ESF). Onder de noemer ‘een leven lang leren’ vallen projecten die betrekking hebben op arbeidsintegratie vanuit Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs. Vanaf 2000 tot nu zijn vanuit ESF twee tranches voor het stimuleren van arbeidsintegratie van jongeren in het beroepenveld financieel ondersteund. Daarbij gaat het niet alleen om arbeidstoeleiding, maar ook om een langdurige integratie binnen de werkplek.

Eerste tranche 2000-2007 De eerste tranche vond plaats gedurende 2000-2007. In deze periode zijn twee ESF-projecten uitgevoerd. 1 Praktijkonderwijs werkt door.... een project in het kader van ‘een leven lang leren’ met als doel arbeidsintegratie te bevorderen. 2 VSO werkt! met eveneens als doel het vinden van geschikte arbeidsplaatsen voor leerlingen. De projecten moesten tastbaar resultaat opleveren op tenminste één van de onderstaande thema’s: • Arbeidskundig onderzoek • Netwerkvorming in relatie tot arbeidsintegratie • Leerling-werkplaats in directe samenwerking met branches en bedrijven • Branchegerichte cursussen voor leerlingen, gericht op civiel effect: certificering • Informatietechnologische programma's, in aanvulling op de rijksregeling, voor de onderwijskundige ondersteuning van de arbeidsintegratie en in relatie tot de overige thema's • Scholingsprogramma's arbeidsintegratie voor docenten

11

•

Vormgeven en intensiveren van begeleiding na het verlaten van de school, niet zijnde stagebegeleiding, op basis van een overeenkomst.

Tweede tranche 2007-2013 De tweede tranche loopt gedurende de periode 2007-2013. Ook voor deze projecten geldt dat zij tastbaar resultaat moeten opleveren op tenminste één van de ESF-thema’s. Voor deze tranche zijn onderstaande thema’s geformuleerd: Thema 1 Arbeidskundig onderzoek Thema 2 Branchegerichte cursussen voor leerlingen, gericht op civiel effect Thema 3 Leerling-werkplaats in directe samenwerking met branches en bedrijven Thema 4 Vormgeven en intensiveren van begeleiding na het verlaten van de school, niet zijnde stagebegeleiding, op basis van een overeenkomst Thema 5 Netwerkvorming in relatie tot arbeidsintegratie. Daarnaast is er een randvoorwaardelijk thema dat niet onder de ESF-thema’s valt, namelijk ‘Projectmanagement’. Voorwaarden voor deelname aan deze projecten zijn te vinden op: www.werknemerinopleiding.nl / publicaties / handreiking

Werknemer in Opleiding Werknemer in Opleiding is een project van KPC Groep, gefaciliteerd door het ministerie van OCW. In dit project participeren naast adviseurs van KPC Groep vertegenwoordigers van het Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs en van de WEC-Raad. Werknemer in Opleiding ondersteunt scholen bij het aanvragen en het uitvoeren van hun ESF-projecten. Hierbij wordt samengewerkt met het Agentschap van het ministerie van SZW dat verantwoordelijk is voor dit ESF-traject. Werknemer in Opleiding zet in op de volgende zaken: 1 scholen zodanig ondersteunen dat zij optimale resultaten kunnen bereiken 2 goede projectresultaten verspreiden onder alle scholen voor Praktijkonderwijs en VSO.

12

6 Conclusies en aandachtspunten Uit de ervaringen van de afgelopen zes jaren kunnen we een aantal conclusies trekken die van belang zijn voor de komende projectperiode. Deze conclusies hebben betrekking op de ESF-thema’s, op de diensten, producten en projecten die we kunnen aanbieden en uitvoeren en op de toekomstige taakstelling van Werknemer in Opleiding. Een goede arbeidstoeleiding en -integratie van jongeren binnen Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs blijft hierbij leidraad. Hieronder geven we, zonder te pretenderen volledig te zijn, de belangrijkste aandachtspunten.

ESF- thema’s De zeven thema’s van 2000-2006 bleken dekkend voor een specifiek onderdeel binnen de beleidsagenda’s van Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs, namelijk het traject van arbeidstoeleiding behalve ict en scholingsprogramma’s. Deze thema’s zijn niet dekkend voor de gehele opdracht die de school heeft. De school heeft niet alleen tot taak ervoor te zorgen dat de leerling zich kan ontwikkelen tot een persoon met een zelfstandig arbeidsbestaan. Ook op het gebied van wonen, vrijetijdsbesteding en actief burgerschap moet de leerling zich tot een zelfstandig persoon ontwikkelen. Alle nieuwe thema’s vanaf 2007 zijn belangrijk voor de doorontwikkeling van arbeidsintegratie en arbeidstoeleiding binnen Praktijkonderwijs en VSO. De nieuwe thema’s moeten daarbij zoveel mogelijk worden geïntegreerd. De thema’s zijn gericht op integratie met de andere ontwikkelingsdoelen binnen Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs. Naast arbeidstoeleiding is er ook aandacht voor doorstroming naar vervolgonderwijs. Hierdoor worden de kansen op arbeid in een later stadium vergroot. Voor alle ESF-thema’s zijn door verschillende instellingen producten en diensten ontwikkeld en aangeboden.

13

Diensten en producten In de periode 2000-2006 zijn door scholen binnen hun ESF-projecten producten en diensten ontwikkeld, welke ook bruikbaar zijn in de nieuwe periode 2007-2013. Deze zijn te vinden in de Themarapportages (te downloaden op www.werknemerinopleiding.nl). Daarnaast zijn er nog vele andere inspirerende producten en diensten op de markt. Deze producten kunnen worden aangepast voor gebruik in scholen en specifiek worden afgestemd op de doelgroep. Trefwoorden daarvoor zijn: visueel, gericht op doen, herkenbaar vanuit het leren op de werkplek. De producten moeten aansluiten bij het individuele leertraject: maatwerk, dus modulair. Daar waar mogelijk moet een relatie worden gelegd met het leren op de werkplek. Ict moet meer en breder aandacht krijgen. Daarnaast is een goed product gericht op algemene en vakspecifieke competenties. Zowel arbeid als wonen, vrije tijd en actief burgerschap moeten aan bod komen. Ook sluit de inhoud aan op de ontwikkelagenda’s van het Praktijkonderwijs en het Voortgezet Speciaal Onderwijs en specifiek op de zorgfunctie van de scholen. Ook is het belangrijk om aan te sluiten bij passend onderwijs. Er moet een relatie worden gelegd met doorlopende leerlijnen Primair Onderwijs - Voortgezet Onderwijs - Beroeps- en VolwassenEducatie. Tenslotte: producten moeten digitaal beschikbaar zijn.

Werknemer in Opleiding Voor de aanpak door Werknemer in Opleiding vanaf medio 2007 zijn de volgende aandachtspunten belangrijk: Netwerkvorming is cruciaal voor arbeidstoeleiding. Netwerkvorming kan plaatsvinden met scholen voor Voortgezet Onderwijs, ROC’s, intermediairen en bedrijven. Een krachtige investering in samen doen/werken/ontwikkelen met scholen, bedrijven en leerlingen en het gebruiken van elkaars expertise kan veel opleveren. Dit impliceert meer actieve samenwerking en uitwisseling van mensen en middelen.

14

Leren in de echte wereld wordt mogelijk door een groot aanbod te creëren van leerplaatsen buiten de school. Aandacht voor competentieontwikkeling is gericht op leren door doen. Het is daarom nodig de omgeving en de actoren daarbinnen te kennen. De omgeving van de school is medebepalend voor het op arbeid, wonen, vrije tijd en actief burgerschap gerichte onderwijsaanbod. Arbeidstoeleiding moet in dit onderwijsaanbod integraal terug te vinden zijn. Het is belangrijk om samenhang aan te brengen tussen de verschillende ESFthema’s. Ook samenhang tussen arbeid, wonen, vrije tijd en actief burgerschap is van belang. Naschoolse begeleiding is cruciaal voor de duurzaamheid van de arbeid en het slagen in het vervolgonderwijs. Professionalisering van medewerkers is onontbeerlijk om de focus op integraal denken en werken te verstevigen. Ook moet er aandacht zijn voor de behoefte aan sterke schoolleiders die onderwijskundig en strategisch gezien professionalisering nodig hebben. Schoolontwikkeling dient gericht te zijn op de juiste keuzes van producten en diensten. Deze moeten aansluiten op de vraag van de school.

15

7 Overzicht van diensten en producten In dit hoofdstuk worden de diensten en producten beschreven waar scholen gebruik van kunnen maken. De diensten en producten zijn geordend naar de ESF-thema’s. Thema 1: Arbeidskundig onderzoek Thema 2: Branchegerichte cursussen voor leerlingen, gericht op civiel effect Thema 3: Leerwerkplaatsen in directe samenwerking met branches en bedrijven Thema 4: Vormgeven en intensiveren van begeleiding na het verlaten van de school, niet zijnde stagebegeleiding, op basis van een overeenkomst Thema 5: Netwerkvorming in relatie tot arbeidsintegratie Er zijn twee thema’s toegevoegd: Thema 6: Projectmanagement Thema 7: Overige diensten en producten voor arbeidstoeleidende trajecten. Het zesde thema is het randvoorwaardelijke thema. Het zevende thema is toegevoegd om ook diensten en producten op te kunnen nemen die niet onder een ESF- thema vallen, maar er wel verband mee houden. De beschrijving van een dienst of product dat op meerdere thema’s betrekking heeft is ook op meerdere plekken te vinden. De beschrijving bestaat uit de volgende gegevens: • De titel en een korte omschrijving van de dienst of het product • De naam van de betrokken instelling en eventueel van de contactpersoon • De wijze waarop meer informatie kan worden gevonden of een product kan worden besteld • De doelgroep waarop de dienst of het product zich richt, i.c. Praktijkonderwijs of Voortgezet Onderwijs.

16

Thema 1

Thema 1: Arbeidskundig onderzoek Een arbeidskundig onderzoek heeft een tweeledig doel: 1 het bepalen van de arbeidscapaciteit van de leerling. Deze arbeidscapaciteit staat in relatie tot de soort arbeid die de leerling kan verrichten 2 het verkrijgen van informatie om een goed opleidingsprogramma te vinden dat leidt naar een passende arbeidsplek. Een arbeidskundig onderzoek kan door gecertificeerde onderzoekers vanuit de arbeidskundige branche binnen of buiten de school zelf worden uitgevoerd. De school kan er ook voor kiezen dit zelf uit te voeren met daartoe gecertificeerde leerkrachten. Het arbeidskundig onderzoek is een aanvullend instrument dat bij afname inzicht geeft in de arbeidskundige mogelijkheden van de leerling. • Het geeft leerlingen en ouders een realistisch beeld van de maatschappelijke mogelijkheden en onmogelijkheden van de leerling • Het levert informatie op die helpt bij het realiseren van onderwijs op maat en gericht trainen van de noodzakelijke beroepsvaardigheden • Het geeft inzicht in de juiste begeleiding van de leerling binnen de stageof opleidingsplaats door de arbeidstrainer of stagebegeleider • Het levert gegevens op die helpen bij het vinden van een stage- en/of arbeidsplaats die past bij de belangstelling en de mogelijkheden van de leerling. De verkregen informatie kan ook nuttig zijn voor het vaststellen van beroepsrichtingen en richtingen voor vervolgonderwijs. Meer informatie: www.werknemerinopleiding.nl / publicaties / handreiking

17

Thema 1

Diensten Aanpak gedragsmoeilijke jongeren Casemanagement Casemanagement is de titel van een methode waarbij de leerling van begin tot eind wordt begeleid bij de overstap van school naar zelfstandig werk. De methode is ontwikkeld door scholen voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen met ondersteuning van medewerkers van KPC Groep. De leerling doorloopt achtereenvolgens de volgende stappen: assessment, interne activiteiten, externe activiteiten, arbeidsinpassing en nazorg.

s

Contactpersoon Anton Schel en Maria Voets Kosten: op basis van offerte op maat

| v o | I Actieonderzoek naar competentieontwikkeling Bestuurders en leidinggevenden onderzoeken in ‘leerwerkplaatsen’ zelfgekozen, uit de eigen praktijk afkomstige vragen op het gebied van competentieontwikkeling voor arbeid en maatschappelijke participatie. Aan de orde komen onder meer arbeidskundig onderzoek, leerlingwerkplaatsen en naschoolse begeleiding. Het actieonderzoek vindt plaats in een cyclisch proces van drie tot zes maanden.

s

Contactpersoon Dhyan Vermeulen, Jacqueline Schoones

| v o | I Arbeidsmarktgerichte leerweg cluster 4 Op het Hoenderloo College is een gefaseerde aanpak ingevoerd met aandacht voor arbeidstraining en een brede oriëntatie op beroepsmogelijkheden. De leerlingen worden actief betrokken bij het uitstippelen van hun leerproces. Het doel is leerlingen in staat te stellen een bewuste keuze te maken. Deze arbeidsmarktgerichte leerweg is door scholen samen met KPC Groep ontwikkeld.

18

s

Contactpersoon Anton Schel, Marja van den Eijnden en Maria Voets Kosten: op basis van offerte op maat

| v o

Producten Bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs. Voorstellen voor een programma bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs Auteur Berend Brouwer (2004) Deze blauwdruk verkent wat de doelen, inhouden en werkwijzen voor bewegingsonderwijs binnen het bestek van Praktijkonderwijs zouden kunnen zijn. Bewegingsonderwijs moet binnen de doelstellingen van het Praktijkonderwijs haar eigen gezicht nog ontwikkelen en het is inmiddels gebleken dat docenten behoefte hebben aan ondersteuning bij het bepalen van de juiste koers. Deze blauwdruk geeft hiervoor een eerste aanzet.

| I www.slo.nl, bestelnummer 7.134.8414

Heb je jezelf in de hand? Een lesvoorbeeld voor bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs Auteur René Schade (2003) In deze lessenserie met als thema omgaan met gevoelens, zijn de volgende lessen beschreven: Vlaamse reus: rekening houden met elkaars gevoelens. Boksen: aangeven wat je gevoelens zijn zodat de ander zijn/haar gedrag hierop kan aanpassen, en andersom.

19

Thema 1

KPC Groep begeleidt verschillende scholen bij conceptontwikkeling en het vormgeven van de arbeidsmarktgerichte leerweg, branchegerichte cursussen, netwerkvorming rondom arbeidstoeleiding en nazorg. Deze aanpak heeft ook geleid tot een draaiboek implementatie transitieonderwijs.

Thema 1

Chinees stoeien: hoe ga je om met weerstand? Kan jij tegen een stootje?: omgaan met weerstand en tegenslag. De hand: op welke manier handel je in vervelende situaties. De lesbeschrijvingen staan beschreven in een vast stramien: een pagina ‘voor de leerkracht’ en een pagina ‘voor de leerlingen’.


Praktijkonderwijs werkt door…: Arbeidskundig onderzoek Auteur E. Schouten (2004) Gedegen arbeidskundig onderzoek vergroot de kans dat leerlingen een passende arbeidsplaats verwerven. Om een passende stage-/arbeidsplaats voor leerlingen te vinden en een goede match te kunnen maken tussen leerling en stage-/arbeidsplaats, moet de school ook kennis vergaren over de eisen die het werk aan de leerling stelt. Tips en korte beschrijvingen van de meest gebruikte relevante toetsen en assessments.

| I 8

20

www.kpcgroep.nl / publicaties

Thema 2: Branchegerichte cursussen voor leerlingen, gericht op civiel effect

Meer informatie: www.werknemerinopleiding.nl / publicaties / handreiking

21

Thema 2

Branchegerichte cursussen hebben tot doel de leerlingen te trainen op deelname aan het arbeidsproces. Deze cursussen worden ontwikkeld en soms uitgevoerd in samenwerking met het reguliere bedrijfsleven en andere onderwijsinstellingen. • Leerlingen die met succes branchegerichte cursussen hebben gevolgd, hebben meer kansen op de arbeidsmarkt. Dit is met name het geval wanneer de cursussen door de branches zijn erkend • De kans op doorstroming naar het ROC wordt groter • Een succesvolle opleiding versterkt het gevoel van eigenwaarde en het zelfvertrouwen van jongeren.

Diensten Arbeidsmarktgerichte leerweg cluster 4 Thema 2

Op het Hoenderloo College is een gefaseerde aanpak ingevoerd met aandacht voor arbeidstraining en een brede oriëntatie op beroepsmogelijkheden. De leerlingen worden actief betrokken bij het uitstippelen van hun leerproces. Het doel is leerlingen in staat te stellen een bewuste keuze te maken. Deze arbeidsmarktgerichte leerweg is door scholen samen met KPC Groep ontwikkeld. KPC Groep begeleidt verschillende scholen bij conceptontwikkeling en het vormgeven van de arbeidsmarktgerichte leerweg, branchegerichte cursussen, netwerkvorming rondom arbeidstoeleiding en nazorg. Deze aanpak heeft ook geleid tot een draaiboek implementatie transitieonderwijs.

s


| v o Arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie in het Prakijkonderwijs, VSO en VMBO-leerwerktraject Fontys OSO professionaliseert onderwijsorganisaties op het gebied van arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie. Mogelijkheden: • Inrichten van een leerlingenwerkplaats • Inrichten van een netwerk arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie • Ondersteunen van het schrijven van een stagebeleidsplan • Organiseren van de overgang van school naar werk • Trainen van stagedocenten • Matchen van persoonskenmerken en werktaken van stagiaires en het maken van actieplannen • Organiseren van branchegerichte cursussen voor stagiaires.

s

Kosten: op basis van offerte

| v o | I

22

Implementeren opleidingstrajecten

s

Contactpersoon Theo Winnubst en Maria Voets Kosten: op basis van offerte op maat

| v o | I Methodiek voor arbeidsvoorbereiding Met SVA (Schoolontwikkeling VSO Arbeidsvoorbereiding) zijn verschillende programma’s ontwikkeld voor leerlingen die geen reguliere beroepsopleiding kunnen volgen. Een van de mogelijkheden is de leerlingen ervaring op te laten doen bij de facilitaire dienst van de school. Ook zijn er ‘stageondersteunende leergangen (SOL)’ ontwikkeld. De programma’s kunnen worden afgesloten met een toets. Leerlingen die voldoen aan de eindtermen ontvangen een verklaring. Het toetsen van de leerlingen en het uitreiken van verklaringen wordt door het Bureau Toetsing & Verklaring verzorgd. Contactpersoon Theo Winnubst en Maria Voets Kosten: op basis van offerte en op basis van inschrijving voor bovenschoolse programma’s.

s

| v o | I Voorscholing SVA-programma’s In het project Schoolontwikkeling VSO Arbeidsvoorbereiding (SVA) zijn branchegerichte programma’s ontwikkeld om leerlingen op te leiden voor eenvoudig werk. In de voorscholing leren de docenten hoe zij de leerlingen moeten instrueren bij het verrichten van de verschillende werkzaamheden. Daarbij worden de

23

Thema 2

KPC Groep begeleidt scholen voor VSO en Praktijkonderwijs bij het implementeren van opleidingstrajecten voor aankomend verkoopmedewerker, keukenassistent, lasser, zorghulp/huishoudelijke hulp, medewerker facilitaire dienst (schoonmaak), vorkhefchauffeur, bouwplaatassistent, metaalelectro, orderpicker, ontvangst- en opslagmedewerker. Nieuw is het ontwikkelen van een opleidingstraject onderhoud sportvelden (kunstgras).

Thema 2

vaardigheden gedemonstreerd, ingeoefend en geobserveerd aan de hand van het draaiboek voor toetsing. De voorscholing is beschikbaar voor de volgende programma’s: • Onderhoud Plantsoen • Zorg en Welzijn • Werken in de textiel • Werken in de keuken • Schoonmaken in de groothuishouding • Beheren van het schoolmagazijn en werken in de logistiek.

s

Contactpersoon Theo Winnubst en Maria Voets Kosten: afhankelijk van de voorscholing (programma)

| v o

Producten Praktijkonderwijs werkt door…: Branchegerichte cursussen voor leerlingen Auteur E. Schouten (2004) Deze brochure beschrijft wat erbij komt kijken wanneer de school branchegerichte cursussen in haar onderwijsaanbod wil opnemen. Aan de orde komen onder meer de keuzen die scholen kunnen maken wanneer zij branchegerichte cursussen in hun onderwijsaanbod willen opnemen en de meest gebruikte, landelijk beschikbare cursussen beschreven. Ook zijn een aantal tips opgenomen van scholen die ervaring hebben opgedaan met branchegerichte cursussen.

| I 8

24

www.kpcgroep.nl / publicaties

SVA-programma’s

s

Prijs: zie www.kpcgroep.nl

| v o | I www.kpcgroep.nl / publicaties / voortgezet onderwijs / voortgezet speciaal onderwijs

25

Thema 2

In het project Schoolontwikkeling VSO Arbeidsvoorbereiding (SVA) zijn branchegerichte programma’s ontwikkeld om leerlingen op te leiden voor eenvoudig werk, zoals het verzamelen van orders, het winkelklaar maken van artikelen en het schoonmaken van kantoren. De lesmaterialen bevatten opdrachten en oefeningen die tijdens een stage moeten worden uitgevoerd. Het aanleren van communicatieve en sociale vaardigheden en algemene praktische vaardigheden staat voorop. Gewerkt wordt aan de kerncompetenties veilig werken, inzetbaarheid, tempo maken en aanspreekbaarheid. Kwalificatie gebeurt door de betreffende branchevereniging of door Bureau Toetsing & Verklaring namens deze. Leerlingen ontvangen een certificaat of een verklaring. De volgende programma’s zijn beschikbaar: Schoonmaken in de groothuishouding Werken in de keuken Beheren van het schoolmagazijn Onderhoud schoolomgeving Werken in de zorg Werken in de kinderopvang Onderhoud plantsoen Werken in de textiel Schoonmaken met microvezelmaterialen Detailmedewerker (vanaf 1 augustus 2007 winkelmedewerker) Werken in de logistiek Machinaal houtbewerken in banktimmeren Heftruckchauffeur De programma’s bestaan uit een docentenhandleiding en een leerlingenwerkboek. Bij een aantal programma’s zijn draaiboeken of stageverslagen verkrijgbaar.

Thema 3: Leerlingwerkplaatsen in directe samenwerking met branches en bedrijven

Thema 3

De leerlingwerkplaats heeft tot doel zoveel mogelijk ‘echt’ werk te creëren door het vormgeven van leerzame werkomgevingen binnen en/of buiten de school. De aan te leren beroepsvaardigheden moeten aansluiten op de arbeid die wordt aangeboden in de omgeving van de school. Daarom is arbeidsmarktanalyse nodig om de inhoud en inrichting van de leerling-werkplaats vorm te geven. • In de onderwijssituatie kunnen bewust allerlei problemen worden ingebracht waar de leerling op moet reageren. De leerling moet dan proberen het probleem zelf tot een oplossing te brengen • Er is altijd een begeleider in de buurt om eventueel bij te springen. De leerlingwerkplaats kan breed opgevat worden. Ook trainingscentra, waar elementaire en vakspecifieke beroepsvaardigheden aangeleerd en getraind worden om zich als werknemer staande te houden in arbeid, vallen hieronder. Meer informatie: www.werknemerinopleiding.nl / publicaties / handreiking

26

Diensten Actieonderzoek naar competentieontwikkeling Bestuurders en leidinggevenden onderzoeken in ‘leerwerkplaatsen’ zelfgekozen, uit de eigen praktijk afkomstige vragen op het gebied van competentieontwikkeling voor arbeid en maatschappelijke participatie. Aan de orde komen onder meer arbeidskundig onderzoek, leerlingwerkplaatsen en naschoolse begeleiding. Het actieonderzoek vindt plaats in een cyclisch proces van drie tot zes maanden.

s


Thema 3

| v o | I Arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie in het Prakijkonderwijs, VSO en VMBO-leerwerktraject Fontys OSO professionaliseert onderwijsorganisaties op het gebied van arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie. Mogelijkheden: • Inrichten van een leerlingenwerkplaats • Inrichten van een netwerk arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie • Ondersteunen van het schrijven van een stagebeleidsplan • Organiseren van de overgang van school naar werk • Trainen van stagedocenten • Matchen van persoonskenmerken en werktaken van stagiaires en het maken van actieplannen • Organiseren van branchegerichte cursussen voor stagiaires.

s


| v o | I

27

Optimaliseren van zelfstandigheid: PrOmotie PrOmotie is een pakket aan leermiddelen dat leerlingen begeleidt op hun weg naar zelfstandig werken, wonen en besteden van vrije tijd. Het optimaliseren van de zelfstandigheid van leerlingen en het zelf leren ontplooien van activiteiten is een belangrijk aspect hierin. In een aantal bijeenkomsten krijgen docenten zicht op de verschillende aspecten die deze zelfstandigheid bevorderen. Aan de hand van een circuitmodel wordt ‘actief en zelfstandig’ gewerkt aan het uitwerken van deze aspecten voor de eigen school.

s

Contactpersoon Brigitta Mathijssen Kosten: op basis van offerte op maat

Thema 3

| v o | I

Producten Het Individueel Ontwikkelplan (IOP) in het Praktijkonderwijs Auteur H. te Braake (2004) Boekje met een pleidooi en handreikingen voor het individualiseren van het leerplan van leerlingen in het Praktijkonderwijs. Een passende leerwerkplaats is een mogelijke invulling voor leerdoelen in het Individueel OntwikkelingsPlan.

| I www.kpcgroep.nl, bestelnummer 221038

Leren en opleiden op de werkplek: werkdocument Auteurs A. Koot, F. den Dekker (1999) In dit werkdocument wordt ingegaan op leren en opleiden op de werkplek. Allereerst wordt een definitie gegeven van werkplekleren en werkplekopleiden. Vervolgens wordt ingegaan op de eisen die leren stelt aan de werkplek zelf, aan de docent/coach, de schoolpraktijk en de leerling.

28


De loopbaankolom praktijkonderwijs Auteur Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers (2002)

| I 8

www.praktijkonderwijs.nl / PrO in de steigers / Publicaties

Praktijkonderwijs werkt door…: Leerlingwerkplaatsen Auteur E. Schouten (2004) De leerlingwerkplaats bootst de bedrijfssituatie zo goed mogelijk na. Leerlingen worden er getraind in vaardigheden die van belang zijn in hun toekomstige werksituatie; zij werken aan hun werkhouding en ontwikkelen sociale vaardigheden en praktische arbeidsvaardigheden. Bedrijfssimulatie en arbeidstraining zijn de belangrijkste elementen van de leerlingwerkplaats. Hoewel de vorm en omvang van de leerlingwerkplaatsen sterk verschillen, maken de ervaringen duidelijk dat er heel wat bij komt kijken om een goed functionerende leerlingwerkplaats te realiseren.

| I 8

www.kpcgroep.nl

29

Thema 3

Leerlingen van het Praktijkonderwijs doorlopen een eigen scholingsroute in de loopbaankolom Praktijkonderwijs en worden daarbij gecoacht door een begeleider van de school en van het stagebedrijf. De brochure brengt in kaart welke type scholingsroutes de leerlingen zoal kunnen doorlopen en inventariseert welke voorwaarden van belang zijn om de verschillende scholingsroutes succesvol te doen verlopen.

PrOmotie Lesmateriaal voor het Praktijkonderwijs voor de vijf leerlijnen: Nederlands, Rekenen/wiskunde, Informatiekunde, Cultuur & Maatschappij, Praktijk & loopbaan. Voor een compleet overzicht aan materialen zie bestellijst met prijzen op de site van de uitgever.

I www.edu-actief.nl / Methodesites / prOmotie

Thema 3

Stage-ervaringen delen in het praktijkonderwijs Auteurs Berthold van Leeuwen, Johan Oude Egberink, Jo Görtzen en Roland Angenent.(2002) Stage-ervaringen delen in het Praktijkonderwijs is een webbased leeromgeving waarin leerlingen worden uitgedaagd verslag te doen van hun stage in de vorm van een verslag in Word en een presentatie in PowerPoint. Het programma bestaat uit een cd-rom en een docentenhandleiding.


Stagelopen. Loop even met ons mee (2004) Interactieve cd-rom met handleiding voor leerlingen Praktijkonderwijs ter voorbereiding op de stage en met voorbeelden van stagelopen in de sectoren voeding en productie.


30

Ter voorbereiding op het werk. Onderwijsactiviteiten voor leerlingen in het vso/zml Auteur Hans ter Heege (2003)

s

| v o www.slo.nl, bestelnummer 3.162.8390

VISIE-tekaartjes Auteur Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers (2007) Pakketje met 20 kaartjes. De kaartjes beschrijven de landelijke missie en visie van het Praktijkonderwijs. De kaartjes kunnen worden gebruikt om mogelijk toekomstige stagebedrijven of arbeidsplaatsen voor leerlingen te informeren over de missie en visie en de wijze waarop de eigen school daaraan vorm geeft.


31

Thema 3

Oudere leerlingen van VSO-scholen moeten zich voorbereiden op hun volwassen leven. Allerlei aspecten hiervan komen op school aan de orde met als doel de redzaamheid van de leerlingen in alledaagse en in werksituaties te vergroten. In deze publicatie worden drie aspecten - tabellen met informatie, plattegronden en een magazijn met foto’s - onder de aandacht gebracht in onderwijspakketjes. Een leraar kan dit boek als bronnenboek gebruiken, met lesvoorbeelden die direct gebruikt kunnen worden en met suggesties voor het op maat ontwerpen en vormgeven van onderwijs.

Werk aan de winkel; arbeidsvoorbereiding op school voor zml en meervoudig gehandicapten Auteur Theo Winnubst (2002) Scholen voor zeer moeilijk lerende leerlingen (ZML) en meervoudig gehandicapte (MG) leerlingen hebben de maatschappelijke en wettelijke plicht om de leerlingen voor te bereiden op deelname aan het arbeidsproces. Deze publicatie biedt ZML-MG-scholen zestien praktijkvoorbeelden met betrekking tot arbeidsvoorbereiding. De voorbeelden zijn afkomstig van acht verschillende scholen.

s

| v o Thema 3

www.kpcgroep.nl, bestelnummer 170002

32

Thema 4: Vormgeven en intensiveren van begeleiding na het verlaten van de school, niet zijnde stagebegeleiding, op basis van een overeenkomst

Meer informatie: www.werknemerinopleiding.nl / publicaties / handreiking

33

Thema 4

Vormgeving en intensivering van begeleiding na het verlaten van de school omvat alle activiteiten die de school onderneemt om de overstap naar arbeid en vervolgonderwijs zo goed mogelijk te laten verlopen. • Leerlingen van het Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs beschikken over verschillende beroepsvaardigheden en kwaliteiten die het mogelijk maken een volwaardig zelfstandige positie te bekleden in de maatschappij • De specifieke belemmeringen van de leerling vragen aandacht van de omgeving • Onderwijs, gemeenten, arbeidsmarktinstanties, intermediaire instellingen en bedrijfsleven werken structureel samen om bij te dragen aan het tegemoet komen aan deze belemmeringen • De leerling zelf en de ouders hebben een wezenlijk aandeel in deze samenwerking.

Diensten Aanpak gedragsmoeilijke jongeren Casemanagement Casemanagement is de titel van een methode waarbij de leerling van begin tot eind wordt begeleid bij de overstap van school naar zelfstandig werk. De methode is ontwikkeld door scholen voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen met ondersteuning van medewerkers van KPC Groep. De leerling doorloopt achtereenvolgens de volgende stappen: assessment, interne activiteiten, externe activiteiten, arbeidsinpassing en nazorg.

s

Contactpersoon Anton Schel en Maria Voets Kosten: op basis van offerte op maat

| v o | I Actieonderzoek naar competentieontwikkeling Thema 4

Bestuurders en leidinggevenden onderzoeken in ‘leerwerkplaatsen’ zelfgekozen, uit de eigen praktijk afkomstige vragen op het gebied van competentieontwikkeling voor arbeid en maatschappelijke participatie. Aan de orde komen onder meer arbeidskundig onderzoek, leerlingwerkplaatsen en naschoolse begeleiding. Het actieonderzoek vindt plaats in een cyclisch proces van drie tot zes maanden.

s


| v o | I Arbeidsmarktgerichte leerweg cluster 4 Op het Hoenderloo College is een gefaseerde aanpak ingevoerd met aandacht voor arbeidstraining en een brede oriëntatie op beroepsmogelijkheden. De leerlingen worden actief betrokken bij het uitstippelen van hun leerproces. Het doel is leerlingen in staat te stellen een bewuste keuze te maken. Deze arbeidsmarktgerichte leerweg is door scholen samen met KPC Groep ontwikkeld.

34

KPC Groep begeleidt verschillende scholen bij conceptontwikkeling en het vormgeven van de arbeidsmarktgerichte leerweg, branchegerichte cursussen, netwerkvorming rondom arbeidstoeleiding en nazorg. Deze aanpak heeft ook geleid tot een draaiboek implementatie transitieonderwijs.

s


| v o Relaties buiten de school

s

Contactpersoon Ab Koffeman Kosten: op basis van offerte

| v o | I

Producten Je eigen levensverhaal in beeld. Lesvoorbeelden ICT voor praktijkonderwijs Auteurs Berthold van Leeuwen, Jos ter Pelle, Dirkje Ebbers, Marco Zocca, Jolette Duvigneau-Jager (2003) Je eigen levensverhaal in beeld is een project waarbij leerlingen stilstaan bij verschillende thema’s van hun leven: familie, vrienden, wonen, vrije tijd invullen en werken. Aan de hand van opdrachten in een werkboek brengen

35

Thema 4

Om de arbeidsvoorbereiding goed vorm te kunnen geven, is een goede samenwerking en afstemming met bedrijven, instellingen en ouders onontbeerlijk. Het Seminarium voor Orthopedagogiek organiseert bijeenkomsten voor schoolleiders en docenten waarin deze samenwerking en afstemming centraal staat. Zaken die aan de orde komen zijn: • Bedrijven als partners in de opleiding van leerlingen • Adequaat omgaan met wet- en regelgeving • Afstemming met jobcoaches, hulpverleners, et cetera • Het betrekken van ouders bij het proces van arbeidsvoorbereiding.

de leerlingen hun eigen levensverhaal in beeld. Dit in beeld brengen gebeurt in een multimedia presentatie. De publicatie bevat een werkboek en handleiding met cd-rom.


Kader voor arbeidstoeleiding VSO. Context, structuur en doelen Auteur Willem van Zon (2003) Een kader voor arbeidstoeleiding voor die stroom binnen het VSO die rechtstreeks wordt toegeleid naar de arbeidsmarkt. De publicatie bevat informatie over de context school en arbeidstransitie, opbouw en fasering van arbeidstoeleiding in het VSO, doelen arbeidstoeleiding en een agenda voor de verdere ontwikkeling van arbeidstoeleiding in het VSO.

Thema 4

s

Interne publicatie

| v o www.slo.nl

De loopbaankolom praktijkonderwijs Auteur Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers (2002) Leerlingen van het Praktijkonderwijs doorlopen een eigen scholingsroute in de loopbaankolom Praktijkonderwijs en worden daarbij gecoacht door een begeleider van de school en van het stagebedrijf. De brochure brengt in kaart welke type scholingsroutes de leerlingen zoal kunnen doorlopen en inventariseert welke voorwaarden van belang zijn om de verschillende scholingsroutes succesvol te doen verlopen.

| I 8 36

www.praktijkonderwijs.nl / PrO in de steigers / Publicaties

Praktijkonderwijs werkt door...: Naschoolse begeleiding Auteur E. Schouten (2004) Handleiding voor scholen die meer structuur willen aanbrengen in hun naschoolse begeleiding. Belangrijke keuzes en onderdelen van naschoolse begeleiding passeren de revue.

| I 8

www.praktijkonderwijs.nl

VISIE-tekaartjes Auteur Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers (2007)


Werk aan de winkel; arbeidsvoorbereiding op school voor zml en meervoudig gehandicapten Auteur Theo Winnubst (2002) Scholen voor zeer moeilijk lerende leerlingen (ZML) en meervoudig gehandicapte leerlingen (MG) hebben de maatschappelijke en wettelijke plicht om de leerlingen voor te bereiden op deelname aan het arbeidsproces. Deze publicatie biedt ZML/MG-scholen zestien praktijkvoorbeelden met betrekking tot arbeidsvoorbereiding. De voorbeelden zijn afkomstig van acht verschillende scholen.

s

| v o www.kpcgroep.nl, bestelnummer 170002 37

Thema 4

Pakketje met 20 kaartjes. De kaartjes beschrijven de landelijke missie en visie van het Praktijkonderwijs. De kaartjes kunnen worden gebruikt om mogelijk toekomstige stagebedrijven of arbeidsplaatsen voor leerlingen te informeren over de missie en visie en de wijze waarop de eigen school daaraan vorm geeft.

Thema 5: Netwerkvorming in relatie tot arbeidsintegratie Netwerkvorming vindt plaats door oriëntatie op, inrichten van, en onderhouden of doorontwikkelen van een netwerk met arbeidsinstellingen, intermediaire en/of ondersteunende instellingen of instelllingen voor vervolgonderwijs. • Netwerkvorming van bedrijven of instellingen is gekoppeld aan stageplaatsen voor de leerlingen • Bij toeleiding naar arbeid en/of vervolgonderwijs ligt het vormen van een netwerk met arbeidsinstellingen en intermediaire instellingen voor ondersteuning naar arbeid of vervolgonderwijs voor de hand. • Voor het toeleiden naar een vervolgopleiding vindt netwerkvorming plaats met vervolgonderwijs om een passende aansluiting van de aangeboden onderwijsprogramma’s aan vervolgopleidingen tot stand te brengen. Netwerkvorming vervult een ondersteunende rol. Meer informatie: www.werknemerinopleiding.nl / publicaties / handreiking

Thema 5 38

Diensten Arbeidsmarktgerichte leerweg cluster 4 Op het Hoenderloo College is een gefaseerde aanpak ingevoerd met aandacht voor arbeidstraining en een brede oriëntatie op beroepsmogelijkheden. De leerlingen worden actief betrokken bij het uitstippelen van hun leerproces. Het doel is leerlingen in staat te stellen een bewuste keuze te maken. Deze arbeidsmarktgerichte leerweg is door scholen samen met KPC Groep ontwikkeld. KPC Groep begeleidt verschillende scholen bij conceptontwikkeling en het vormgeven van de arbeidsmarktgerichte leerweg, branchegerichte cursussen, netwerkvorming rondom arbeidstoeleiding en nazorg. Deze aanpak heeft ook geleid tot een draaiboek implementatie transitieonderwijs.

s


| v o Arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie in het Prakijkonderwijs, VSO en VMBO-leerwerktraject

s


| v o | I

39

Thema 5

Fontys OSO professionaliseert onderwijsorganisaties op het gebied van arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie. Mogelijkheden: • Inrichten van een leerlingenwerkplaats • Inrichten van een netwerk arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie • Ondersteunen van het schrijven van een stagebeleidsplan • Organiseren van de overgang van school naar werk • Trainen van stagedocenten • Matchen van persoonskenmerken en werktaken van stagiaires en het maken van actieplannen • Organiseren van branchegerichte cursussen voor stagiaires.

Relaties buiten de school Om de arbeidsvoorbereiding goed vorm te kunnen geven, is een goede samenwerking en afstemming met bedrijven, instellingen en ouders onontbeerlijk. Het Seminarium voor Orthopedagogiek organiseert bijeenkomsten voor schoolleiders en docenten waarin deze samenwerking en afstemming centraal staat. Zaken die aan de orde komen zijn: • Bedrijven als partners in de opleiding van leerlingen • Adequaat omgaan met wet- en regelgeving • Afstemming met jobcoaches, hulpverleners, et cetera • Het betrekken van ouders bij het proces van arbeidsvoorbereiding.

s


| v o | I School als onderdeel van een netwerk

Thema 5

Dit traject heeft als doel een netwerk op te bouwen met bedrijven en instellingen in de omgeving van de school. Deze externe partners kunnen een belangrijke rol spelen bij de voorbereiding op een werkplek, de oriëntatie op burgerschap en de invulling van de vrije tijd. Aan de orde komen onder meer het in kaart brengen van partners in de omgeving, het organiseren van een startontmoeting met het netwerk en het ‘maken van praktijken’. Ook is er ruimte voor reflectie en evaluatie. Gedurende het gehele proces participeren waar mogelijk leerlingen.

s

Contactpersoon Dini van Donselaar, Jacqueline Schoones Kosten: op basis van offerte

| v o | I

40

Leergang Netwerken In deze training oefenen deelnemers de systematiek van het opzetten, onderhouden en afbreken van netwerken in. Aandacht is er voor begripsbepaling en positionering van netwerken in de eigen organisatie en het networking management stappenplan. De leergang is bedoeld voor directies en alle anderen die in contact staan met de omgeving zoals klanten, opdrachtgevers, et cetera.

s

Contactpersoon Ruud Bolsius Kosten: op basis van offerte op maat

| v o | I

Producten Inbedding Praktijkonderwijs. Netwerken binnen de regio. Cd-rom Auteur G. van de Beek (2005) Om de doorstroming na het verlaten van het Praktijkonderwijs goed te laten verlopen zijn in het kader van de loopbaankolom Praktijkonderwijs netwerken opgezet om de doorgaande scholingsroute te organiseren.

Thema 5


Praktijkonderwijs werkt door…: Netwerkvorming in relatie tot arbeidsintegratie Auteur E. Schouten (2004) Scholen voor Praktijkonderwijs kunnen hun opdracht niet vervullen zonder de samenwerking met anderen. Deze brochure beschrijft de ervaringen en bevindingen van 19 scholen.

| I 8

www.kpcgroep.nl 41

Thema 6: Projectmanagement Projectmatig leren denken en werken biedt scholen de mogelijkheid om projecten beter te leren beheersen. Inzicht in projectmatig werken is een belangrijke randvoorwaarde om een ESF-project met succes te doorlopen en af te ronden. Deze kennis en ervaring is uiteraard ook goed bruikbaar voor andere projecten binnen de school. Meer informatie: www.werknemerinopleiding.nl / publicaties / handreiking

Thema 6 42

Diensten Leergang Projectmanagement in het Praktijkonderwijs Het Praktijkonderwijs kent op dit moment veel vernieuwingen. De invoering van lumpsumfinanciering, daaraan gekoppeld de herziening van het functiegebouw, de verandering van de leerlingpopulatie en ver- en nieuwbouw. Inhoudelijke vernieuwing van het onderwijs vindt plaats door bijvoorbeeld de invoering van PrOmotie, arbeidsbemiddeling en nazorg. Het projectmatig en creatief aanpakken van deze opdrachten kan met behulp van de technieken en methodieken van projectmanagement gestructureerder verlopen. KPC Groep biedt daarom al sinds enige jaren de vierdaagse leergang Projectmatig werken en creëren in het Praktijkonderwijs aan voor het middenmanagement van het Praktijkonderwijs. Ook kan persoonlijke coaching worden geboden.

s

Contactpersoon Ruud Bolsius, Hanneke te Braake Kosten: op basis van offerte op maat

| v o | I Leergang Projectmanagement Het doel van deze leergang is de regiocoördinatoren te professionaliseren en te coachen met betrekking tot het uitwerken van een ontwikkelagenda. Deze agenda dient haalbaar en op de regio afgestemd te zijn. Vervolgens moet de ontwikkelagenda geïmplementeerd worden. Na de afronding van de leergang hebben de regiocoördinatoren meer inzicht en vaardigheden om een ontwikkelagenda te implementeren in hun regio.

s

Contactpersoon Ruud Bolsius, Hanneke te Braake Kosten: op basis van offerte op maat

Thema 6

| v o | I

43

Projecten aanvragen en ondersteunen Fontys OSO ondersteunt onderwijsinstellingen met projectmanagement en vraagt voor deze instellingen projecten aan. Het opzetten van projectbureau behoort tot de mogelijkheden. Binnen Fontys is ervaring aanwezig met gemeentelijke, provinciale, landelijke en Europese subsidies. Fontys OSO kan regelen: • Aanvraag • Projectmanagement • Productontwikkeling. Kosten: op basis van offerte

| I

Thema 6 44

Thema 7: Overige diensten en producten voor arbeidstoeleidende trajecten Niet alle diensten en producten die ten dienste staan van arbeidstoeleidende trajecten binnen Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs kunnen direct gerelateerd worden aan de ESF-thema’s. In dit hoofdstuk zijn deze diensten en producten bijeengezet.

Thema 7

45

Diensten De Achtbaan in het Praktijkonderwijs Ondersteuning voor de managementontwikkeling van scholen voor Praktijkonderwijs. Met behulp van de publicatie De Achtbaan: een cyclisch model voor ontwikkeling van beleid en kwaliteit worden fasen en daarbij passende managementactiviteiten in een managementteam onder de loep genomen en op maat en naar wens van het team uitgewerkt. Ten behoeve van de implementatie en incorporatie van nieuwe aanpakken voor branchegerichte cursussen, arbeidskundig onderzoek, leerwerkplaatsen en naschoolse begeleiding kan de ondersteuning de vorm krijgen van training, coaching en combinaties hiervan.

s

Contactpersoon Hanneke te Braake, Daniëlle Verschuren, Kosten: op basis van offerte op maat

| v o | I Arbeidstoeleiding, plan per persoon Leerlingen met een handicap of stoornis toeleiden naar een passende werkplek is een belangrijke opdracht van het speciaal onderwijs en het Praktijkonderwijs. KPC groep adviseert en begeleidt scholen op het gebied van het maken van persoonlijke transitieplannen. Contactpersoon Gijs van de Beek, Anton Schel, Maria Voets en Theo Winnubst Kosten: op basis van offerte op maat

s

| v o | I Begeleiding bij invoering PrOmotie

Thema 7

Het invoeren van het lesmateriaal PrOmotie op de scholen is een complexe operatie. Het gaat hierbij om een ingrijpende vernieuwing met stevige consequenties voor de docenten, de schoolorganisatie en de leerlingen. Scholen die met PrOmotie werken krijgen te maken met vijf leerlijnen en met aspecten

46

die als een rode draad door de vijf leerlijnen heenlopen zoals: portfolio, coachingsgesprekken, sociale competenties, integratieve opdrachten en ict. KPC Groep ondersteunt scholen bij het succesvol invoeren van dit lesmateriaal. Contactpersoon Brigitta Mathijssen Kosten: op basis van offerte op maat

| I Arbeidsvoorbereiding en Arbeidstoeleiding Bij deze leerroute leren staat de arbeidsvoorbereidende en arbeidstoeleidende rol van de school centraal. De volgende thema’s komen aan de orde: • De begeleider als educatief leider • De begeleider als intermediair tussen school en arbeidsmarkt • De begeleider als coach binnen de school en het bedrijf • De begeleider als manager. Het plannen en uitvoeren van AV&AT wordt beschouwd als geïntegreerd bestanddeel van de totale organisatie van de school. Na de eerste fase kunnen deelnemers via de tweede fase leerroute Inclusief Onderwijs vanuit internationaal perspectief doorgaan voor master.

s


| v o | I Begeleiding in ambulante begeleiding REC 3 en REC 4: Training Het werkterrein van de ambulante begeleider is complex. Om tegemoet te komen aan de vragen die startende en ervaren ambulant begeleiders van REC 3 en REC 4 in de praktijk tegenkomen, biedt KPC Groep een maatwerktraject en een training aan rond effectief presenteren, klantgericht werken, professionele distantie en kinderen met autisme of ADHD.

s

Contactpersoon Nanda van Oorschot Kosten: op basis van offerte op maat

47

Thema 7

| v o

Coachen met diepgang De ontwikkeling van de coach en van de leerling staan centraal in deze cursus van het Seminarium voor Orthopedagogiek. Met behulp van coachingskaarten wordt de dieperliggende oorzaak achter een probleem opgespoord, benoemd, en in de vorm van een uitvoerbare aanpak hanteerbaar gemaakt. Deze aanpak en de gemaakte afspraken staan in het kader van het portfolio de volgende bijeenkomst opnieuw centraal. Binnen de training ligt veel nadruk op versterking van de eigen competenties door te oefenen als coach, gecoacht te worden en de coachingscompetenties van andere deelnemers te observeren en hen feedback te geven. Indien gewenst kan de cursus 4 ECTS opleveren in het kader van de opleiding Master Special Educational Needs van het Seminarium voor Orthopedagogiek.

s


| v o | I Coachend lesgeven Deze training laat leraren ervaren dat de coachende houding van de docent ertoe leidt dat leerlingen een afwachtende houding inwisselen voor een zelfverantwoordelijke, op eigen initiatief gebaseerde houding. Dit vereist een gedragsverandering van de docent. De vraag is niet of de leerlingen dit kunnen, de vraag is of de leraar dit durft. Afhankelijk van de huidige werkwijze wordt het aantal bijeenkomsten in onderling overleg bepaald.

s

Contactpersoon M. Noordegraaf Kosten: op basis van offerte

| v o | I

Thema 7

48

Coachingsgesprekken in het Praktijkonderwijs Binnen PrOmotie is een belangrijk aspect het werken met portfolio en daaraan gekoppeld het voeren van coachingsgesprekken met leerlingen. In bijeenkomsten krijgen docenten vaardigheden aangereikt voor het houden van coachingsgesprekken, wordt er geoefend in het houden van dergelijke gesprekken en wordt er een draaiboek voor de school ontwikkeld voor het houden van coachingsgesprekken op de eigen school. Contactpersoon Brigitta Mathijssen Kosten: op basis van offerte op maat

| I Hoe voer ik coachingsgesprekken in het VO en hoe past het coachingsconcept in onze organisatie? Fontys OSO biedt ondersteuning aan bij het voeren van coachingsgesprekken. Ook het verzorgen van inleidingen of bijeenkomsten over coaching, communicatie, gespreksstappen, mogelijke interventies en verslaglegging is mogelijk.

s


| v o | I Leergang Competentieontwikkeling Middenmanagement Praktijkonderwijs

49

Thema 7

De schoolleiding en middenmanagement van scholen voor Praktijkonderwijs staan met regelmaat voor onderwijsveranderingen die speciale competenties vereisen. De integratie van met projectgelden ontwikkelde methoden en strategieën in de schoolpraktijk vraagt concrete en expliciete aandacht. Op vijf middagen (in november, december, januari, februari en maart) worden belangrijke topics toegelicht en worden basiscompetenties voor het omgaan met deze opgave besproken en geoefend. Centraal staan oriëntatie op: missieen visieontwikkeling, strategische beleidsvorming, opbouw en beheer van (diverse) netwerken rond de school, projectmanagement en het communi-

catieplan en uitvoering daarvan. Indien gewenst kunnen dagdelen voor actuele thema’s worden toegevoegd. Op verzoek biedt KPC Groep coaching op de eigen school. Contactpersoon Hanneke te Braake, Brigitta Mathijssen Kosten voor vijf bijeenkomsten: op basis van offerte Voor aanvullende persoonlijke coaching: op basis van offerte Inschrijving voor 1 september 2007, 2008.

s

| v o | I Leerlingen volgen en werken met een portfolio Fontys OSO kan onderwijsinstellingen professionaliseren op gebied van het volgen van leerlingen en het inrichten en begeleiden van volgsystemen en portfolio’s. Aan de orde komen onder meer: • Ondersteunen van het proces van volgen van leerlingen in de school • Het inrichten van een volgsysteem • Ondersteunen, begeleiden en inrichten van portfolio.

s


| v o | I Leerlinggebonden Portfolio Bij de overgang naar ontwikkelingsgericht onderwijs en het vergroten van het zelfstandig leervermogen van leerlingen biedt de CED-Groep begeleiding bij de invoering van leerlinggebonden portfolio in het Praktijkonderwijs. Leerlingen bouwen hun eigen portfolio op en docenten coachen hen daarbij. Het leerlinggebonden portfolio heeft een motiverende werking, helpt leerlingen bij het vergroten van de greep op hun eigen leerproces, wordt van meet af aan opgebouwd, is gericht op doorstroom dan wel uitstroom, en heeft uiteindelijk een civiel effect. Contactpersoon M. Noordegraaf, E. Olijkan Kosten: op basis van offerte

Thema 7

| I 50

Management en organisatie Verdere ontwikkeling van de arbeidsvoorbereiding vergt een duidelijke visie. Deze visie kan alleen gaan functioneren als alle medewerkers er in de praktijk mee uit de voeten kunnen en hun rol in het ontwikkelingsproces optimaal kunnen spelen. In deze cursus is aandacht voor: • adequaat omgaan met veranderingsprocessen • een positieve rol vervullen in de ontwikkeling van de school • een duidelijk beeld hebben van het gewenste resultaat van de ontwikkeling en hoe dit resultaat te bereiken.

s

Contactpersoon: Ab Koffeman Kosten: op basis van offerte

| v o | I Ondersteuning bij invoering Webfolio (in samenwerking met Portfoliocentrum) Dit traject bestaaat uit de volgende bijeenkomsten: • Bijeenkomst visieontwikkeling. Voorop staat het versterken van het maatwerkkarakter van het onderwijs en het portfolio als instrument om dit vorm en inhoud te geven • Bijeenkomst over portfolio en de consequenties voor de leerlingbenadering. Aandacht voor gespreks- en coachingsvaardigheden • Tussentijdse gesprekken met direct uitvoerenden, vormgegeven als geleide intervisie of coaching • Evaluatiebijeenkomst en vooruitblik naar vervolg. Parallel hieraan: technische instructie. Contactpersoon M. Noordegraaf, E. Olijkan Kosten: op basis van offerte

| I

Thema 7

51

Onderwijs persoonlijk maken (Big Picture) Gemotiveerde leerlingen, minder drop outs en een betere doorstroming naar het vervolgonderwijs: de Amerikaanse Big Picture-scholen maken het waar met een onderwijsconcept dat zij ‘One kid at a time’ noemen. Dit onderwijsconcept krijgt in Nederland onder de noemer ‘Onderwijs persoonlijk maken’ navolging. KPC Groep organiseert studiereizen naar de Big Picture-scholen en adviseert en begeleidt scholen die met dit concept op hun eigen school aan de slag willen. Contactpersoon Hanneke te Braake Kosten: op basis van offerte

| I Onderwijs persoonlijk maken met buitenschoolse projecten: seminars (Big Picture) Oriëntatiebijeenkomsten over het waarom en wat van buitenschoolse projecten op basis van persoonlijke leerplannen (PLP) voor leerlingen met als kern en basis het Individueel Ontwikkelingsplan (IOP). Op basis van het seminar kunnen deelnemers besluiten zich meer in de richting van persoonlijk onderwijs te gaan ontwikkelen en interne ( team) scholingsprogramma’s daartoe te starten. Contactpersoon Hanneke te Braake Kosten: op basis van inschrijving voor seminar en in schoolverband op basis van offerte op maat

s

| v o | I Ontwikkelen onderwijsaanbod praktijkstroom KPC Groep adviseert en begeleidt cluster 1-scholen bij het ontwikkelen van een onderwijsaanbod voor de praktijkstroom. Hierbij is onder andere aandacht voor basisvorming, training competenties, coachingsgesprekken, portfolio, externe stage, stage ondersteuning.

Thema 7

52

s

Contactpersoon Theo Winnubst en Maria Voets Kosten: op basis van offerte op maat

| v o Portfolio’s in het Praktijkonderwijs Het werken met portfolio’s krijgt op scholen steeds meer aandacht. Scholen willen op die manier leerlingen motiveren en de voortgang van de leerling voor leerling en docent bewaken. Het werken met portfolio’s lukt alleen als het team dit schoolbreed doet. KPC Groep begeleidt en adviseert scholen bij het opzetten en vormen van (digitale) portfolio’s. Contactpersoon Rosa Hessing Kosten: op basis van offerte

| I Vormgeving van arbeidsvoorbereiding Aan de hand van de visie van de school op arbeidsvoorbereiding wordt de huidige vormgeving van arbeidsvoorbereiding doorgenomen. Aan de hand van praktijkvoorbeelden volgt een oriëntatie op mogelijke verdere ontwikkeling. Aspecten die daarbij aan de orde kunnen komen zijn: • loopbaanoriëntatie • determinatie • assessment • vormen van stage • integratie van binnenschools en buitenschools leren • portfolio • nazorg.

s

Contactpersoon: Ab Koffeman Kosten: op basis van offerte

| v o | I Thema 7

53

Producten Competentiegericht praktijkonderwijs. Van concept naar lesvoorbeeld Auteurs I. Berlet, J. Hendriks, E. Seigers-Arends (2005) Een verdere uitwerking van competentiegericht leren in het Praktijkonderwijs.


Competenties van A én Z Auteur Ina Berlet In Competenties van A én Z worden aanzetten gegeven voor competentiegericht leren en werken in het praktijkonderwijs. Dat heeft betrekking op de toekomstige invulling van praktijkvakken en theorievakken.

| I 8 http://catalogus.slo.nl [email protected]

Eerlijk spelen. Een lesvoorbeeld voor bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs Auteur René Schade (2003) Eerlijk spelen is een belangrijk aandachtspunt binnen het bewegingsonderwijs in het Praktijkonderwijs. Eerlijk spelen heeft nadrukkelijk raakvlakken met het sociaal-emotioneel functioneren van leerlingen. Eerlijk spelen speelt niet alleen tijdens de lessen bewegingsonderwijs. Eerlijkheid is ook belangrijk in woon-, werken vrijetijdssituaties.

Thema 7

54

De lesbeschrijvingen staan beschreven in een vast stramien: een pagina ‘voor de leerkracht’ en een pagina ‘voor de leerlingen’.


ICT-vaardig in het praktijkonderwijs. Een voorstel Auteur Berthold van Leeuwen (2001) Deze publicatie geeft een blauwdruk voor de aanpak van ict-onderwijs met voorbeelden, analyses en praktijkvoorbeelden, onderbouwd met een voorstel voor een onderwijsaanbod. Het laat zien hoe het onderwijsaanbod voor ict-vaardigheden er in het Praktijkonderwijs uit kan zien. Daarbij staan twee vragen centraal: • welke ict- vaardigheden hebben leerlingen uit het Praktijkonderwijs nodig om zichzelf staande te houden in maatschappij en beroep? • welke ict-vaardigheden hebben leerlingen nodig binnen het onderwijs?


Kennismaken op je stageplek, een hele stap Auteur Berthold van Leeuwen (2002) Een multimedia programma waarin leerlingen in het Praktijkonderwijs worden voorbereid op het voeren van kennismakingsgesprekken voor stage. Het programma bestaat uit een cd-rom, een werkboek en een docentenhandleiding.


Thema 7

55

8 Bronnen Publicaties • • • • • • • •

Ontwikkelagenda 2005-2008 Ambities & planning van de Vereniging LWV PrO Perspectief voor Praktijkonderwijs. De Netwerkschool, december 2005 van de Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers Mindmap Toekomst thema's doorontwikkeling Praktijkonderwijs, december 2006 PowerPoint presentatie en toelichting: Van Boommodel Praktijkonderwijs naar Vliegermodel. Laatste versie december 2006 WEC-Raad. Speciaal of Specialistisch. De kennis en expertise van gespecialiseerd onderwijs in kaart gebracht. Utrecht, oktober 2006 Pittige kost. Bedrijfsplan van de Landelijke Vereniging Cluster 4. 2006 LVC 4 De werknemer opgeleid; tussenrapportage 2000-2006-2013; UCG 2006. Thema-uitgaven: Praktijkonderwijs werkt door OCW-en SZW-activiteiten / regelingen; op het gebied van onderwijs en arbeid voor jongeren met een handicap. SZW, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. April 2007.

Websites www.praktijkonderwijs.nl www.werknemerinopleiding.nl www.praktijkonderwijs.kennisnet.nl www.speciaalonderwijs.kennisnet.nl www.leerlingzorgvo.kennisnet.nl

56

Bijlage 1 Diensten en producten per instelling, alfabetisch op naam APS Actieonderzoek naar competentieontwikkeling School als onderdeel van een netwerk

18 40

CED-Groep Coachend lesgeven Leerlinggebonden Portfolio Ondersteuning bij invoering Webfolio (in samenwerking met Portfoliocentrum)

48 50 51

KPC Groep Aanpak gedragsmoeilijke jongeren Casemanagement De Achtbaan in het Praktijkonderwijs Arbeidsmarktgerichte leerweg cluster 4 Arbeidstoeleiding, plan per persoon Begeleiding bij invoering PrOmotie Begeleiding in ambulante begeleiding REC 3 en REC 4: Training Coachingsgesprekken in het Praktijkonderwijs Implementeren opleidingstrajecten Inbedding praktijkonderwijs: Netwerken binnen de regio. Cd-rom Het Individueel Ontwikkelplan (IOP) in het Praktijkonderwijs Leergang Competentieontwikkeling Middenmanagement Praktijkonderwijs Leergang Netwerken Leergang Projectmanagement Leergang Projectmanagement in het Praktijkonderwijs Leren en opleiden op de werkplek: werkdocument De loopbaankolom Praktijkonderwijs Methodiek voor arbeidsvoorbereiding Onderwijs persoonlijk maken (Big Picture) Onderwijs persoonlijk maken met buitenschoolse projecten: seminars (Big Picture) Ontwikkelen onderwijsaanbod praktijkstroom Optimaliseren van zelfstandigheid: PrOmotie Portfolio’s in het Praktijkonderwijs Praktijkonderwijs werkt door...: Arbeidskundig onderzoek Praktijkonderwijs werkt door...: Netwerkvorming in relatie tot arbeidsintegratie Praktijkonderwijs werkt door...: Leerlingwerkplaatsen Praktijkonderwijs werkt door...: Branchegerichte cursussen voor leerlingen

18 46 18 46 46 47 49 23 41 28 49 41 43 43 28 29 23 52 52 52 28 53 20 41 29 24

57

Praktijkonderwijs werkt door...: Naschoolse begeleiding Stagelopen. Loop even met ons mee SVA-programma’s VISIE-tekaartjes Voorscholing SVA-programma’s Werk aan de winkel: arbeidsvoorbereiding op school voor zml en meervoudig gehandicapten

37 30 25 31 23 32

OSO: Fontys Opleidingen Arbeidstoeleiding en arbeidsintegratie in het Praktijkonderwijs, VSO en VMBO-leerwerktraject Hoe voer ik coachingsgesprekken in het VO en hoe past het coachingsconcept in onze organisatie? Leerlingen volgen en werken met een portfolio Projecten aanvragen en ondersteunen

49 50 44

Seminarium voor Orthopedagogiek (Hogeschool Utrecht) Arbeidsvoorbereiding en Arbeidstoeleiding Coachen met diepgang Management en organisatie Relaties buiten de school Vormgeving van arbeidsvoorbereiding

47 48 51 35 53

SLO Bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs. Voorstellen voor een programma bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs Competenties van A én Z Competentiegericht praktijkonderwijs. Van concept naar lesvoorbeeld Eerlijk spelen. Een lesvoorbeeld voor bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs Heb je jezelf in de hand? Een lesvoorbeeld voor bewegingsonderwijs in het praktijkonderwijs ICT-vaardig in het praktijkonderwijs. Een voorstel Je eigen levensverhaal in beeld. Lesvoorbeelden ICT voor praktijkonderwijs Kennismaken op je stageplek, een hele stap Kader voor arbeidstoeleiding VSO. Context, structuur en doelen Stage-ervaringen delen in het praktijkonderwijs Ter voorbereiding op het werk. Onderwijsactiviteiten voor leerlingen in het vso/zml

58

22

19 54 54 54 19 55 36 55 36 30 31

Bijlage 2 Instellingen APS Postbus 85475 3508 AL Utrecht Zwarte Woud 2 3524 SJ Utrecht T: 030-2856600 E: [email protected] www.aps.nl CPS Postbus 1592 3800 BN Amersfoort Plotterweg 30 3821 BB Amersfoort T: 033-4534343 E: [email protected] www.cps.nl CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam Dwerggras 30 3068 PC Rotterdam T: 010-4071599 E: [email protected] www.cedgroep.nl Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg Postbus 90903 5000 GD Tilburg Prof. Goossenslaan 1-01 (Mollergebouw) 5022 DM Tilburg T: 0877-877133 E: [email protected] www.fontys.nl/oso

59

Freudenthal Institute for Science and Mathematics Education (Fisme) Universiteit Utrecht Postbus 9432 3506 GK Utrecht Aidadreef 12 3561 GE Utrecht T: 030-2635555 E: [email protected] www.fisme.uu.nl KPC Groep Postbus 482 5201 AL ’s-Hertogenbosch Kooikersweg 2 5223 KA ’s-Hertogenbosch T: 073-6247247 E: [email protected] www.kpcgroep.nl OSO Windesheim Postbus 10090 8000 GB Zwolle Campus 2-6 8017 CA Zwolle T: 038-4699911 E: [email protected] www.windesheim.nl Seminarium voor Orthopedagogiek Postbus 14007 3508 SB Utrecht Archimedeslaan 16 3584 BA Utrecht T: 030-2547378 E: [email protected] www.seminarium.nl

60

SLO Postbus 2041 7500 CA Enschede Boulevard 1945 3 7511 AA Enschede T: 053-4840840 E: [email protected] www.slo.nl

61

Bijlage 3 Uitgevoerde projecten In deze bijlage is een aantal projecten opgenomen die de basis hebben gevormd voor de diensten en producten die in deze brochure worden beschreven. Deze projecten zijn reeds afgesloten of bevinden zich in een afrondende fase.

Analyse van onderwijsleermiddelen op bruikbaarheid voor het Praktijkonderwijs Scholen voor Praktijkonderwijs hebben behoefte aan een handreiking voor kwalitatief hoogwaardig lesmateriaal, waarmee zij de vormgeving van competentiegericht, adaptief onderwijs kunnen faciliteren. SLO komt aan deze vraag tegemoet door het aanbod aan bruikbare en recente lesmaterialen voor PrO te beschrijven en te analyseren en vervolgens beschikbaar te stellen op www.leermiddelenplein.nl. Contactpersoon Ina Berlet

| I Burgers in het Praktijkonderwijs Dit deelproject is een pilot. SLO voert de pilot uit, in samenwerking met externe partners. Er wordt toegewerkt naar: 1 Een onderbouwd inhoudsvoorstel voor burgerschapsvorming in het Praktijkonderwijs, dat aansluit bij en voortbouwt op eerdere publicaties van SLO over cultuur- en maatschappijoriëntatie en burgerschap. Daarbij wordt gezocht naar een vertaling van het brede begrip, zodat het hanteerbaar wordt voor het Praktijkonderwijs. Ook wordt aansluiting gezocht met andere leerlijnen, met name voor het leergebied ‘cultuur- en maatschappijoriëntatie’. 2 Didactiekontwikkeling, gericht op het verwerven van burgerschapscompetenties door leerlingen. In het kader van deze pilot is ervoor gekozen om het werken rondom onderwerpen uit de actualiteit centraal te stellen. Bij de didactiekontwikkeling worden aspecten belicht als: Welke onderwerpen uit de actualiteit kunnen worden benut voor burgerschapsvor-

62

3

ming in Praktijkonderwijs? Wat spreekt de leerlingen aan? Hoe worden deze onderwerpen aangeboden aan en verwerkt door de leerlingen? Hoe kan reflectie daarop worden gestimuleerd bij leerlingen van het Praktijkonderwijs? En wat is de doorwerking in hun praktisch dagelijks handelen? Een haalbaarheidsstudie waarin wordt nagegaan onder welke condities een infrastructuur ter ondersteuning van een onderwijsaanbod gericht op actuele onderwerpen binnen burgerschapsvorming in het Praktijkonderwijs verder kan worden ontwikkeld en in stand kan worden gehouden. In overleg met de Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers zal het draagvlak voor een ‘verbreding’ van de pilot worden ingeschat.

Contactpersoon Ina Berlet

| I Culturele partners VSO Centrale vragen binnen dit project zijn: • Hoe kan door samenwerkende (regionale) culturele partners en scholen voor VSO tegemoet worden gekomen aan de behoeften van leerlingen aan uitdagende en zinvolle vrijetijdsbesteding in de eigen regio? • Wat kunnen de culturele partners doen om hun aanbod optimaal af te stemmen op de doelgroep? • Wat kunnen de scholen doen om leerlingen voor te bereiden op het benutten van het aanbod van de culturele partners in hun regio?

s

Contactpersoon Ina Berlet

| v o Doorontwikkeling PrOmotie PrOmotie is lesmateriaal dat speciaal voor het Praktijkonderwijs is ontwikkeld. KPC Groep heeft vanaf de start van de ontwikkeling het programmamanagement gevoerd. Het materiaal voor de vijf leerlijnen (Nederlands, Rekenen/wiskunde, Informatiekunde, Cultuur en Maatschappij en Praktijk en Loopbaan) wordt doorontwikkeld in nauwe samenwerking met het

63

onderwijsveld en uitgeverij Edu-Actief. Er worden ook uitgaven ontwikkeld voor Burgerschap en Engels. Contactpersoon Brigitta Mathijssen

| I Eenheid in verscheidenheid Dit project wil in samenwerking met de LVZML een schets maken van het (voortgezet) onderwijs aan ZML in 2010. Waar staat het ZML voor? Wat is goed onderwijs? Doel: expliciteren van impliciet aanwezige expertise in de scholen en emancipatie van het ZML. Vertrekpunt voor vervolgontwikkelingen.

s

Contactpersoon Annette van der Laan

| v o Herontwerp Cluster 3 onderwijs Hierbij gaat het vooral om de inrichting van ‘goed onderwijs’ voor leerlingen met ernstige verstandelijke beperkingen en/of meervoudige beperkingen (ZMLKlaag niveau). KPC Groep adviseert en begeleidt hierbij cluster 3-scholen.

s

Contactpersoon Theo Winnubst

| v o Herontwerp Cluster 4 onderwijs Hierbij gaat het vooral om de arbeidsgerichte leerweg en de integrale aanpak van onderwijs en jeugdzorginstellingen. KPC Groep adviseert en begeleidt hierbij cluster 4-scholen. Middels het project is KPC Groep gaan participeren in een langdurig project in de regio ’s-Hertogenbosch: Branchegerichte trajecten. Dit project is uitgezet in de regio ’s-Hertogenbosch door vijf cluster 4-scholen en twee cluster 3-scholen en een arbeidsintegratievoorziening: Michaëlschool (Boxtel), VSO De Rietlanden (’s-Hertogenbosch), De Zwengel (Vught), Herman

64

Broerenschool (’s-Hertogenbosch), Gabriëlschool (mytyl) en Sterk in Werk (Boxtel). De dienstverlening bestaat uit deelname aan de stuurgroep en het ondersteunen van de projectleider in de uitvoering van het project.

s

Contactpersoon Anton Schel, Maria Voets en Marja van den Eijnden

| v o ICT en Praktijkonderwijs In 2004 en 2005 heeft SLO ervaring opgedaan met het trainen van docenten, zodat zij in staat werden gesteld om op basis van eigen inzicht en behoefte lesmateriaal zelf te ontwikkelen en/of aan te passen binnen een kleinschalige digitale leeromgeving. De ervaring heeft geleerd dat docenten hier zeer gemotiveerd aan hebben gewerkt, dat er ook voldoende productie tot stand kwam, maar dat de benodigde tijdsinvestering voor docenten en voor scholen een drempel vormt. In 2006 is door SLO een website (werkomgeving) ontwikkeld die is ‘gevuld’ met lesvoorbeelden voor burgerschapsvorming in het Praktijkonderwijs. Zodoende is er gewerkt aan een zekere uitlijning van het onderwerp en mogelijke (interactieve) aanbiedings- en verwerkingsvormen. Contactpersoon Ina Berlet

| I Instrumentontwikkeling ten behoeve van indicatiestelling VSO arbeidsmarktgerichte leerroute Veldaanvraag stichting Saltho. Doel: doorontwikkelen van een betrouwbaar en valide instrument dat de cluster 4-scholen in staat stelt leerlingen intern te indiceren voor de arbeidsmarktgerichte leerroute zoals die binnen cluster 4-scholen voor VSO wordt aangeboden.

s

Contactpersoon Hans Pietersen

| v o

65

Landelijk Informatie- en Steunpunt Arbeidstoeleiding (LIESA) LIESA richt zich op medewerkers uit scholen voor Voortgezet Speciaal Onderwijs die zich bezighouden met arbeidsvoorbereiding en -toeleiding. LIESA onderhoudt een website, organiseert schoolbezoeken, begeleidt netwerken waarin medewerkers uit Voortgezet Speciaal Onderwijs elkaar ontmoeten en organiseert jaarlijks een conferentie over arbeidsvoorbereiding en toeleiding. Een belangrijk onderdeel van de website (www.liesa.nl) is de kennisbank, waarin praktijkrelevante kennis, methodieken en ervaringen te vinden zijn. De WEC-Raad en KPC Groep ondersteunen LIESA.

s

Contactpersoon Theo Winnubst en Maria Voets

| v o Leerarrangementen Leren door doen Het doel van het project is het ontwikkelen van pedagogisch-didactische hulpmiddelen en aanpakken voor het realiseren van leerarrangementen in het Praktijkonderwijs die passen binnen de uitgangspunten van: • maatwerk voor de leerling (persoonlijke leerarrangementen) • competentiegericht onderwijs (leren door doen) • verbindend leren (leren in de praktijk van het dagelijkse leven). Hiermee wordt inhoud en vorm gegeven aan het in de Perspectiefnota gepresenteerde Vliegermodel voor PrO als Netwerkschool. Dit gebeurt vanuit de kern van het Boommodel (leerling centraal) en gaat tevens uit van het (vlieger)element van het netwerk van de leerling (ouders, buurt, peergroep, sociale omgeving) en het visie-uitgangspunt regie aan de school. Opbrengsten: • Pedagogisch-didactische hulpmiddelen; • Aanpakken voor de inrichting en het toepassen van persoonlijke leerarrangementen in de groep. Contactpersoon Maria Voets

| I

66

Leerling centraal: Herontwerp van Praktijkonderwijs Met (voorheen De Loint) te Waalwijk Met (voorheen De Loint), een school voor Praktijkonderwijs in Waalwijk, heeft gekozen voor een nieuwe vorm van onderwijs in een nieuw gebouw. De school laat zich inspireren door de Big Picture filosofie en het ‘One Kid at a Time’- concept. Dit wordt door KPC Groep ondersteund vanuit het project Onderwijs Persoonlijk Maken. Belangrijkste uitgangspunt: ‘de leerling is de maat’. Men laat geïnteresseerden via een weblog (www.herontwerpdelointweb-log.nl) meekijken met hun veranderingsproces. Een aantal vaste ‘verslagleggers’ vertellen over hun ervaringen en doen verslag van ontwikkelingen, voorvallen, mee- en tegenvallers. Regelmatig vragen zij ook andere betrokkenen naar hun opvatting en bevindingen. Met Waalwijk werkt samen met KPC Groep als voorbeeldschool voor herontwerp en integrale schoolontwikkeling. Vanaf het najaar 2007 verzorgen zij samen workshops en studiedagen voor bezoekende schoolteams. Contactpersoon Hanneke te Braake

| I Loopbaanoriëntatie en begeleiding van jongeren met een functiebeperking in het voortgezet onderwijs Dit project werd door KPC uitgevoerd in opdracht van OCW gedurende de periode 1 januari 2005 tot 1 januari 2007. Doel van het project is de ambulant begeleiders van de te onderscheiden REC’s te voorzien van instrumenten. De instrumenten moeten het de ambulante begeleider beter mogelijk maken om degenen die op school betrokken zijn bij de loopbaanoriëntatie en -begeleiding (decanen, mentoren) bewust te maken van de specifieke problematiek van jongeren met een beperking, hen te stimuleren te handelen en om hen te adviseren c.q. te coachen. Ook het geven van ondersteuning en advies aan ouders/verzorgers van de jongeren kan tot hun taakstelling worden gerekend. Momenteel wordt gewerkt aan het ontwikkelen van instrumenten: protocol, scholingsmodulen, toolkit en wet- en regelgeving.

s

Contactpersoon Theo Winnubst en Maria Voets

| v o 67

Nieuwe leren in cluster 4 Veldaanvraag ingediend door de Aloysiusstichting. Doel: onderzoek naar de voorwaarden waaronder het nieuwe leren het best kan worden gerealiseerd binnen het onderwijs aan VSO cluster 4.

s

Contactpersoon Hans Pietersen

| v o Ontwikkelen van VSO leerlijnen De CED-Groep is bezig met de ontwikkeling van leerlijnen voor de arbeidsgerichte stroom van het VSO. Dit landelijke project omvat méér dan het maken van leerlijnen. Het gaat immers niet alleen om het indelen van de kerndoelen in concreet geformuleerde stappen, maar ook om de wijze waarop de scholen planmatig met de leerlijnen aan de slag kunnen gaan. Het eindproduct bestaat naast de leerlijnen uit een middel om perspectieven van de leerlingen vast te kunnen stellen. Uit de leerlijnen kan een school de leerdoelen selecteren om naar het perspectief toe te werken. Bij de leerlijnen komt een overzichtelijk model waaruit blijkt hoe de leerlijnen van verschillende stromen (bijvoorbeeld havo of leerlijnen voor het SO) op elkaar aansluiten. Dit bevordert de communicatie tussen de verschillende richtingen binnen het (V)SO. Bovendien vergroot het de kansen van de leerlingen om zich verder te ontwikkelen doordat zij eenvoudiger door kunnen stromen naar een andere stroom.

s

Contactpersoon Lisette Ligtendag

| v o

Project Work@Work Hierbij gaat het vooral om producten te ontwikkelen voor het Praktijkonderwijs binnen de regeling Versterking Praktijkonderwijs. Er zijn vijf thema’s: Versterking van de relatie met de omgeving, verbetering van de praktische competenties, het werken aan een kwaliteitssysteem om het onderwijs op een hoger plan te brengen, de ontwikkeling van een transitieplan, de ontwikkeling

68

van een activerende didactiek. KPC Groep is verantwoordelijk voor thema 1: versterking van de relatie met de omgeving. In het eerste jaar heeft KPC Groep een leergang ontwikkeld voor regiocoördinatoren van de Vereniging Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs. Contactpersoon Gijs van de Beek

| I Praktijknetwerken Het doel van dit project is het afstemmen van het schoolse onderwijs met het leren in de praktische situaties in bedrijven, met behulp van persoonlijke transitieplannen (voor overstap en nazorg) en in aansluiting met het IOP van de leerling. Met dit project wordt inhoud gegeven aan het in de Perspectiefnota gepresenteerde Vliegermodel voor PrO als Netwerkschool. Dit gebeurt vanuit de kern van het Boommodel (leerling centraal) en gaat tevens uit van de (vlieger)elementen van de netwerken Arbeid en Nazorg (bedrijven, bemiddelingsinstanties, ROC en bedrijfsopleidingen in de regio) en de visieuitgangspunten: ‘deuren open’ en ‘regie aan de school’. Opbrengsten: • Modellen voor de opzet van persoonlijke transitieplannen voor overstap en nazorg • Aangepast en samenhangend instrumentarium van bestaande instrumenten en hulpmiddelen voor de ondersteuning van de transitie van school naar werk • Handboek voor leraren en stagebegeleiders voor de begeleiding en coaching van de voorbereiding, uitvoering en het nawerk van persoonlijke transitieplannen voor leerlingen. Contactpersoon Gijs van de Beek

| I

69

Regionale samenwerking Het doel van de activiteit is VSO-scholen, intermediaire instellingen en anderen beter in staat te stellen zich samen met intermediaire instellingen en bedrijven te verbeteren binnen het nieuwe ‘kader voor arbeidstoeleiding’. Als product is geformuleerd: Dienstverlening aan en brochure over de regio’s waar school, intermediairen en werk nauw samenwerken om leerlingen/werknemers te ondersteunen bij leren, werken en wonen (transitie).

s

Contactpersoon Arda Huybers

| v o Rekenen/wiskunde gegeven verschil in uitstroomperspectief binnen het VSO in cluster 4 Veldaanvraag ingediend door RENN-4: Doel: ontwikkelen van inhoudsvoorstellen voor rekenwiskundeonderwijs, gerelateerd aan diverse uitstroomperspectieven. Contactpersoon Jos ter Pelle

| I Schoolontwikkeling en branchegerichte cursussen In dit project worden cluster 4-scholen begeleid bij de (verdere) invoering van branchegerichte cursussen op hun school. De invoering sluit aan bij de ontwikkeling die de scholen zelf doormaken (schoolontwikkeling). Daarnaast is er een netwerk opgericht van scholen die gebruik gaan maken van de branchegerichte cursussen of voornemens zijn deze in te voeren. De scholen in het netwerk komen vier keer per jaar bij elkaar. Uitwisseling van tips en ervaringen staan hierbij centraal.

s

Contactpersoon Brigitta Mathijssen, Maria Voets, Wout Schafrat

| v o

70

Schoolontwikkelproject Praktijkonderwijs (SOPRO project) In het kader van SLOA innovatie werd in 2005 en 2006 een samenwerkingsproject van de Referentiegroep Praktijkonderwijs in de Steigers en APS, CPS, SLO en KPC Groep uitgevoerd met twaalf scholen voor Praktijkonderwijs. Het gaat hier om schoolontwikkeling waarbij de school het speerpunt van zijn eigen leer- en groeiperspectief van de gewenste ontwikkeling bepaalt. Het project leverde op: een dubbel-dvd met beelden van het ontwikkeltraject van twee jaar op zes verschillende scholen en een werkdocument met tien spelregels voor schoolontwikkeling Praktijkonderwijs. Contactpersonen

Brigitta Mathijssen Jacqueline Schoones

Dirk van Barneveld

Ina Berlet

I STIP (Sociale Taal In Praktijk) Binnen de ontwikkeling van de methode STIP (Sociale Taal In Praktijk) voor het VSO-ZML wordt de koppeling naar wonen, werken en vrije tijd gemaakt. (Verwachte) opbrengst: Methode sociale competentie voor ZML-leerlingen van 4-20 jaar. Wellicht ook geschikt voor zwakke doelgroepen binnen overig VSO.

s


| v o

71

Talkshow Een (Rotterdams) project waarin taal tijdens de stage centraal staat. Hierbij komt niet alleen de vaktaal aan de orde maar juist ook de manier waarop je met collega’s gesprekken kunt voeren. De leerlingen sturen hierbij zelf in hoge mate het leerproces. Jongere leerlingen leren van de ervaringen die de oudere leerlingen tijdens de stage hebben opgedaan. Het project kan naast iedere taalmethode worden ingezet.

s


| v o Tussendoelen/leerlijnen ten behoeve van de verschillende uitstroomperspectieven in het VSO ZML Veldaanvraag LVC3. Doel: ontwikkeling tussendoelen/leerlijnen ten behoeve van de verschillende uitstroomperspectieven in het VSO ZML.

s

Contactpersoon Willem van Zon

| v o Verbeteren kwaliteit Leerlingenzorg Praktijkonderwijs Het project beoogt de verbetering van de kwaliteit van de leerlingenzorg in het Praktijkonderwijs via de lijnen: 1 beleids- en visieontwikkeling in het kader van Passend Onderwijs 2 de ontwikkeling van een daarbij passende Toolkit Leerlingenzorg Praktijkonderwijs. Hiermee wordt inhoud en vorm gegeven aan het in de Perspectiefnota gepresenteerde Vliegermodel voor Praktijkonderwijs als Netwerkschool. Dit gebeurt vanuit de kern van het Boommodel (leerling centraal) en gaat tevens uit van het (vlieger)element van het netwerk van de leerling (ouders, buurt, peergroep, sociale omgeving) en het Netwerk van Jeugdzorg. De visie-uitgangspunten: regie aan de school, integratie van onderwijs en begeleiding en pedagogische opdracht staan hierbij centraal.

72

Contactpersoon Maria Voets

| I VSO uitstroomprofielen Een (Rotterdams) project waarin aandacht is voor de rol van de praktijkvakken in de onderbouw VSO arbeidsgerichte stroom voor de latere arbeidstoeleiding. In dit project worden ook een aantal leerroutes gemaakt naar aanleiding van de Rotterdamse arbeidsperspectieven. Welke arbeidsperspectieven hebben de Rotterdamse leerlingen en welke leerinhouden zijn daarbij nodig?

s


| v o Werknemer in opleiding (2007-2013) Onder meer in het kader van de nieuwe wet en regelgeving VMBO wordt in het VSO en in het Praktijkonderwijs vorm gegeven aan naschoolse begeleiding, ook wel nazorg of arbeidsintegratie genoemd. Om de naschoolse begeleiding te kunnen uitvoeren zijn extra middelen nodig. OCW heeft in dit kader een ESF-project voor zowel het VSO als het Praktijkonderwijs geëntameerd. Doel van het project is om leerlingen uit het VSO en uit het Praktijkonderwijs, in aanvulling op het bestaande onderwijs, ondersteuning te bieden en te begeleiden naar een plaats op de arbeidsmarkt. Vanuit VSO neemt tien procent (24 scholen) deel en vanuit het Praktijkonderwijs participeert nu 34 procent (50 scholen).

s

Contactpersoon Willem van Gaans Projectmanagement:

| v o | I

73

Congres Werknemer in Opleiding Hoe krijgen we deze jongeren op een succesvolle manier zinvol aan de slag? KPC Groep organiseert dit congres namens de Uitvoerende Organisaties van de ESF-projecten. Doel is de relatie te versterken tussen school en arbeidsmarkt door middel van het ontwikkelen van netwerken rondom de school. Datum: 26 september 2007

s

Contactpersoon Margriet Termeer

| v o | I Ontwikkelen samenwerking KPC Groep ondersteunt de samenwerking tussen VSO-scholen en scholen voor Praktijkonderwijs in de regio, onder andere op het gebied van arbeidstoeleiding.

s

Contactpersoon Maria Voets en Theo Winnubst

| v o | I

74

Werk in zicht. Ondersteunende diensten en producten voor PrO en VSO

Recommend Documents