Welzijn van vissen tijdens de productie: de case Afrikaanse meerval Johan Schrama & Pascal van de Nieuwegiessen
Aquaculture and Fisheries Group Wageningen University The Netherlands
Inhoud presentatie
Context van dierenwelzijn
Dichtheid & welzijn van Afrikaanse meerval
Achtergrond & vraagstelling
Experiment groei traject 10 100 gr
Tijdseffecten binnen experimenten op gedrag
Leeftijd & welzijn
Conclusies
Context van dierenwelzijn “Resource 31 januari 2008”
DIERENGELUK IS NIET TE METEN “Varkensflats, circusdieren, castratie van biggetjes. Dierenwelzijn houdt de gemoederen in Nederland bezig. En alle partijen die zich in het debat mengen, schermen graag met ‘wetenschappelijke inzichten’. Maar kan de wetenschap wel alle antwoorden geven als het om dierenleed gaat? Nee, zeggen onderzoekers van de ASG. En pas als iedereen dat voor ogen houdt, kan het debat volgens hen goed worden gevoerd.“
Context van dierenwelzijn “Resource 31 januari 2008”
DIERENGELUK IS NIET TE METEN “Varkensflats, circusdieren, castratie van biggetjes. Dierenwelzijn houdt de gemoederen in Nederland bezig. En alle partijen die zich in het debat mengen, schermen graag met ‘wetenschappelijke inzichten’. Maar kan de wetenschap wel alle antwoorden geven als het om dierenleed gaat? Nee, zeggen onderzoekers van de ASG. En pas als iedereen dat voor ogen houdt, kan het debat volgens hen goed worden gevoerd.“
Context van dierenwelzijn En houdt viswelzijn de gemoederen bezig?
Belangstelling welzijn van gekweekte vis neemt toe (Europa & Noord Amerika)
Attentie voor viswelzijn minder in vergelijking tot landbouwhuisdieren:
Minder aandacht in media
Burger weinig kennis van teelt condities (“Burgeroordelen over de veehouderij”)
Vissen “minder ontwikkeld”
Aquatische leefomgeving maakt vergelijking met mensen moeilijk
Context van dierenwelzijn “Resource 31 januari 2008”
DIERENGELUK IS NIET TE METEN “Varkensflats, circusdieren, castratie van biggetjes. Dierenwelzijn houdt de gemoederen in Nederland bezig. En alle partijen die zich in het debat mengen, schermen graag met ‘wetenschappelijke inzichten’. Maar kan de wetenschap wel alle antwoorden geven als het om dierenleed gaat? Nee, zeggen onderzoekers van de ASG. En pas als iedereen dat voor ogen houdt, kan het debat volgens hen goed worden gevoerd.“
Context van dierenwelzijn Debat welzijn Kwekers Overheid
Wetenschappers:
Maatschappij:
• Beta
• burger • consument
regelgeving code of practice
• Gamma
Context van dierenwelzijn “Resource 31 januari 2008”
DIERENGELUK IS NIET TE METEN “Varkensflats, circusdieren, castratie van biggetjes. Dierenwelzijn houdt de gemoederen in Nederland bezig. En alle partijen die zich in het debat mengen, schermen graag met ‘wetenschappelijke inzichten’. Maar kan de wetenschap wel alle antwoorden geven als het om dierenleed gaat? Nee, zeggen onderzoekers van de ASG. En pas als iedereen dat voor ogen houdt, kan het debat volgens hen goed worden gevoerd.“
Context van dierenwelzijn Kanttekeningen “input” wetenschap aan welzijnsdebat
Meetbare vs onmeetbare welzijnsaspecten:
‘Geen mens kan vaststellen of een dier gelukkig is’
Wel te meten of gemis van sommige natuurlijke gedragingen/blootstelling aan belasting leidt tot: stress en schadelijk, ongezond gedrag.
Technische vs ethische vragen:
Bv: De vraag of eendagskuikens mogen worden gedood is van een andere orde dan de vraag of een kuiken lijdt bij het doden.
Context van dierenwelzijn Definiëring Viswelzijn
3 vormen van definiëring:
Gevoelsgericht: wat is mentale status dier (subjectief); Fysiek/functioneringsgericht: kan dier zich aanpassen aan omgeving; Natuurgericht: wordt er voorzien in natuurlijke behoefte (natuurlijk gedrag).
Geen van drie geeft een compleet beeld
Context van dierenwelzijn
Criteria Viswelzijn
‘5 Vrijheden’ (Brambell, 1965):
Vrijheid van honger en onjuiste voeding (slechte waterkwaliteit); Vrijheid van fysiek en fysiologisch ongerief; Vrijheid van pijn, verwonding en ziekte; Vrijheid van angst en chronische stress; Vrijheid om natuurlijk (soorteigen) gedrag te vertonen.
Context van dierenwelzijn
Factoren die welzijn bepalen/beïnvloeden:
Dier: genetica, coping strategie, geslacht, leeftijd, etc
Voeding: samenstelling, wijze van voeren, etc
Waterkwaliteit: pH, CO2,,O2, temperature, etc
Andere factoren: dichtheid, lichtintensiteit, etc
Context van dierenwelzijn Mogelijke welzijnsproblemen bij meerval:
Doden
Transport
Sorteren
Houderij gerelateerd (potentieel chronisch):
Dichtheid
Waterkwaliteit
Natuurlijk gedrag
Kannibalisme
Agressie
….
Context van dierenwelzijn Indicatoren voor welzijn: Behaviour
Fysiologisch
Gedrag
Productie:
Groei, voeropname, efficientie
Gezondheid
Reproductie
produktkwaliteit
Physiology
Performance
LNV programma “Dierenwelzijn: ruimte voor natuurlijk gedrag”
Welzijn Afrikaanse meerval:
Dichtheid
Pascal van de Nieuwegiessen
Dichtheid
SORTEREN 10 gram
100/150 gram
1000 – 3000 fish/m3
1500 gram
133 – 333 fish/m3
Dichtheid Achtergrond:
Bestudeerde dichtheden zijn doorgaans laag
Geen dosisKresponse curve
Doel:
Wat zijn de effecten van dichtheid op groei, stress fysiologie en gedrag van Afrikaanse meerval?
Groei periode 10K100 gram
Groei periode 100K300 gram
Groei periode 1000K1500 gram
Dichtheid
3 experimenten:
#1: 10 100 gram, voor het sorteren (duur 49 dagen) • Aantal dieren: • Einde exp.: • Sorteren (0.1kg)
50; 112.5; 175; 237.5; 300 kg/m3
#2: 100 300 gram, na het sorteren (duur 32 dagen) • Aantal dieren: • Einde exp.: • Slacht (1,5 kg)
500; 1125; 1750; 2375; 3000 dieren/m3 50; 112.5; 175; 237.5; 300 kg/m3
67; 133; 267; 533; 1067 dieren/m3 20; 40; 80; 160; 320 kg/m3 100; 200; 400; 800; 1600 kg/m3
#3: 1000 1500 gram, einde groeifase (duur 29 dagen) • Aantal dieren: • Einde exp.: • Slacht (1,5 kg)
67, 155, 244, 333 dieren/m2 100, 233, 366, 500 kg/m3 100, 233, 366, 500 kg/m3
Dichtheid
Performance: (groei, FCR etc.)
Gedrag bestudeerd d.m.v.:
Bloedmonstering aan het eind van het experiment
Video observatie Directe observatie
10 controls/bak 10 gestresste dieren/bak (10 min netten/monstering na 60 min. met 10 dieren/tank)
Laesies bepalen aan het einde van het experiment
10 controls/tank 10 gestresste dieren/bak 40 extra dieren/bak
Dichtheid – groei
Exp1: 10K100gr
Density 1
Density 2
Density 3
Density 4
Density 5
S.E.M.
P
SGR (%), Exp 1
5.1
5.1
5.1
5.1
4.9
0.02
n.s.
SGR (%), Exp 2
1.9
2.1
2.2
2.3
2.1
0.10
0.07
SGR (%), Exp 3
1.27
1.22
1.17
1.23
K
0.06
n.s.
Dichtheid – activiteit
90 80 70 50
112.5
175
237.5
Stocking Density (kg/m3)
300
Airbreathing (#/fish/hr)
P=0.29
100
Swimming activity (% active animals)
Exp1: 10K100gr
P<0.05
120 100 80 60 40 20 0 50
112.5
175
237.5
Stocking Density (kg/m3)
300
Stereotypic behaviour (#/fish/hr)
Dichtheid K stereotype gedrag
0.025
P=0.42
0.02 0.015 0.01 0.005 0 50
112.5
175
237.5
Stocking Density (kg/m3)
300
Exp1: 10K100gr
Dichtheid – aggressie
P<0.05
5 4 3 2 1 0 50
112.5
175
237.5
Stocking Density (kg/m3)
300
Aggressive attempts (#/fish/hr)
Laesions (#/fish)
6
Exp1: 10K100gr
6
P=0.07
5 4 3 2 1 0 50
112.5
175
237.5
Stocking Density (kg/m3)
300
Escapes (#/fish/hr)
Dichtheid – ontsnapgedrag
Exp1: 10K100gr
1 P<0.05
0.8 0.6 0.4 0.2 0 50
112.5
175
237.5
Stocking Density (kg/m3)
300
Dichtheid K additionele stressor
Exp1: 10K100gr
Interaction density*stressor 160
P<0.05
Laesions (#/fish/hr)
Cortisol (nmol/l)
140 120 100 80 60 40 20 0 50
112.5
175
237.5
300 3
Stocking density (fish/m ) Without NetKstress
NetKstress
14 12 10 8 6 4 2 0
P=0.09
P<0.05
50
112.5
175
237.5
300 3
Stocking Density (kg/m ) Without NetKstress
NetKstress
Dichtheid – wat is acceptabel? Kg/m3
Exp1: 10 100gr
50
112.5
175
237.5
300
PKvalue
+
+
+
+
+
ns
+
+
+
***
K Laesies
+
++
***
K Agr. gedrag
+
+
+
#
Stereotypie
+
+
+
+
+
ns
Cortisol
+
+
+
*
Laesies
+
+
+
***
+
+++
+++++
+++
+
Groei Gedrag Ontsnappen Agressie
NetKstress
Totaal
?
Dichtheid – veranderingen in de tijd
Chronische versus acute stress?
Dichtheid – veranderingen in de tijd 100
P<0.05
80 60 40 20 0 14
1 P<0.05
0.8 0.6 0.4 0.2 0 0
28
Day
14
Day Agressive attempts (#/fish/hr)
0
Escape attempts (#/fish/hr)
Swimming activity (%)
100 300 gram
15 12 9 6 3 0
P<0.05
0
14
Day
28
28
Dichtheid – wat is acceptabel? Kg/m3
Exp1: 10K100gr
50
112.5
175
237.5
300
Weging
+
+
+
+
+
2
+
+
+
K
K
1
K Laesies
K
K
K
+
++
2
K Agr. gedrag
K
K
+
+
+
1
Stereotypie
+
+
+
+
+
2
Cortisol
K
+
+
+
K
2
Laesies
+
+
+
K
KK
2
+
+++
++++
+++
Groei Gedrag Ontsnappen Agressie
NetKstress
Totaal
+
?
Context van dierenwelzijn Debat welzijn Kwekers Overheid
Wetenschappers:
Maatschappij:
• Beta
• burger • consument
regelgeving code of practice
• Gamma
Dichtheid – wat is acceptabel? Kg/m3
Exp1: 10K100gr
50
112.5
175
237.5
300
Weging
+
+
+
+
+
1
+
+
+
K
K
3
K Laesies
K
K
K
+
++
6
K Agr. gedrag
K
K
+
+
+
3
Stereotypie
+
+
+
+
+
3
Cortisol
K
+
+
+
K
1
Laesies
+
+
+
K
KK
1
o
+++
+++++
Groei Gedrag Ontsnappen Agressie
NetKstress
Totaal
++++++
Dichtheid – Leeftijdseffecten
70 g
100 g
120 g
140 g
Stereotypic behaviour (#/fish/hr)
Dichtheid K Leeftijd 0.025 0.02 0.015 0.01
P=0.42
0.005 0 50
112.5
175
237.5
Stocking Density (kg/m3)
Geen stereotype gedrag: • 100 – 300 g •1000 – 1500 g
300
Dichtheid – leeftijd (1) Aggression between Day 14 and the end of the experiment
Aggressive attempts (#/fish/hr)
Laesions (#/fish)
6 5 4 3 2 1 0 0
100
200
300
400
500
14 12 10 8 6 4 2 0 0
3
Stocking Density (kg/m ) 10K100
P<0.05
100K300
P<0.05
1000K1500
P=0.11
10K100
P=0.07
100 200 300 400 Stocking Density (kg/m3) 100K300
P=0.41
1000K1500
P=0.17
500
Dichtheid – leeftijd (2)
Swimming activity (% active animals)
100 80 60 40 20 0 0
100
200
300
400
500
3
Escape attempts (#/fish/hr)
Escapes between Day 14 and the end of the experiment
2.0 1.6 1.2 0.8 0.4 0.0 0
Stocking Density (kg/m ) 10K100
100K300
1000K1500
P<0.05
P<0.05
P=0.11
100
200
300
400 3
Stocking Density (kg/m ) 10K100
P<0.05
100K300
1000K1500
P=0.14
P=0.50
500
Dichtheid – leeftijd (3) *
*
P=0.09
*
P<0.05 50
112.5
175
237.5
Laesions (#.fishK1)
14 12 10 8 6 4 2 0
100K300 gram 14 12 10 8 6 4 2 0
*
*
P<0.05 20
300
Control
40
80
160
K3
Stocking Density (kg.m ) Control
NetKstress
1000K1500 gram 14 12 10 8 6 4 2 0
n.s. n.s. 100
*
P<0.05
Stocking Density (kg.mK3)
Laesions (#.fishK1)
Laesions (#.fishK1)
10K100 gram
233
367
Stocking Density (kg.mK 3) Control
NetKstress
500
NetKstress
320
Stocking Density 250
200
100K300 gram
200
Cortisol (ng/ml)
Interaction P<0.05
150
100
50
Interaction P<0.05
150
100
50
0
0 500
1125
1750
2375
3000
Stocking density (fish/m3) Control
67
NetKstress
133
267
533
Stocking density (fish/m3) Control
NetKstress
1000K1500 gram
250
200
Cortisol (ng/ml)
Cortisol (ng/ml)
250
10K100 gram
Interaction n.s.
150
100
50
0 13
31
49
Stocking density (fish/m3) Control
Netstress
67
1067
Dichtheid – wat is acceptabel? Kg/m3
Exp1: 100 300gr
20
40
80
160
320
PKvalue
+/
+
+
+
+
#
+/
+
+
+/
+/
ns
/+
/+
/+
+
*
K Agr. gedrag
/+
/+
/+
+
ns
Stereotypie
+
+
+
+
+
ns
Cortisol
/+
/+
/+
**
Laesies
+
/+
/+
+
**
++
+++
++
Groei Gedrag Ontsnappen Agressie K Laesies
NetKstress
Totaal
+++++
Dichtheid – wat is acceptabel? Kg/m3
Exp1: 1000 1500gr
100
233
366
500
PKvalue
+
+
+
+
ns
+/K
+/K
+/K
K
ns
K/+
K/+
K/+
+
ns
K Agr. gedrag
K
+
+
+
ns
Stereotypie
+
+
+
+
ns
Cortisol
K
K
K
K
ns
Laesies
+
+
+
+
ns
+
+++
+++
+++
Groei Gedrag Ontsnappen Agressie K Laesies
NetKstress
Totaal
Conclusies
Voor onderzochte dichtheden:
Bij “lage” dichtheden welzijn mogelijk verminderd Welzijn leeftijd afhankelijk 10K100gr meer afwijkend gedrag
Kort na inzetten meer afwijkend gedrag
Welke houderijcondities (dichtheden) zijn acceptabel?
Afhankelijke van weging (gemeten) welzijnsindicatoren; Door “betrokken” steakholders
Thank you!!! Vragen
