www.kernkracht.be
Systemisch vanvan Systemischcoachen coachen transformatie-processen transformatie-processen in organisaties
in organisaties
Situering
Welzijn op het werk en psycho-sociale belasting Prof. dr. em. Johan Van de Kerckhove 24 nov. 2011 1
www.kernkracht.be
Situering - Brede visie op welzijn en welzijnsbeleid in organisaties en bedrijven - Veel ruimer dan psycho-sociale belasting op het werk - Dit breder kader is essentieel voor een optimale aanpak en komt in het concrete beleid vaak te weinig uit de verf
www.kernkracht.be
Inhoud 1. Het groeiend belang van welzijn 2. Definities van welzijn 3. Benaderingswijzen
www.kernkracht.be
Inhoud 1. Het groeiend belang van welzijn 2. Definities van welzijn 3. Benaderingswijzen
www.kernkracht.be
Uitgangspunten: De wereld van morgen 1
We zijn steeds meer een echte kennismaatschappij
2
Inzet, verantwoordelijkheid, betrokkenheid en creativiteit centraal = to be or not to be
3
Veiligheid, gezondheid en welzijn worden strategisch steeds belangrijker
4
Problemen komen steeds duidelijker uit de psychosociale sfeer
5
Het energieniveau van mensen én van organisaties is het belangrijkste aandachtspunt
www.kernkracht.be
Nieuwe producten en productieomstandigheden Nieuwe technologieën
micro-elektronica telematica biotechnologie nieuwe materialen
nieuwe producten
chip elektronica software informatie advies /dienst
nieuwe productiefactoren
automation informatisering kennis creativiteit verantwoordelijkheid
nieuwe productieomstandigheden
klantgericht individualisering differentiatie innovatie
www.kernkracht.be
Toegevoegde waarde Is steeds meer afhankelijk van menselijke creativiteit - kennis - intelligentie - ideeën - intuïtie - verbeeldingskracht dwz moeilijk meetbaar voorspelbaar programmeerbaar
Meer afhankelijk van cultuur en welzijn 7
www.kernkracht.be
1. Anderssoortige verwachtingen tav medewerkers * Kennis (chip 98% kennis, 2% grondstof) * creativiteit * betrokkenheid * verantwoordelijkheid * teamwork * authenticiteit in menselijke contacten d.w.z.
niet zo maar te organiseren niet te beheersen alleen te faciliteren en te coachen
Welzijn wordt strategische waarde 8
www.kernkracht.be
2. Verschuivingen in de verwachtingen van medewerkers 1 Loon 2 Bijkomende voordelen 3 Secundaire arbeidsvoorwaarden - boeiende job - succesvol bedrijf - flexibele arbeidsvoorwaarden - promotiekansen - goede work-life-balans 4 Relaties, cultuur, sfeer 5 Persoonlijke ontplooiing, leermogelijkheden 6 Zingeving 9
www.kernkracht.be
Welzijnsbehoeften ITEM
WAT MEDEWERKERS BELANGRIJK VINDEN:
WAT MANAGERS DENKEN DAT MEDEWERKERS BELANGRIJK VINDEN:
Interessant werk
1
5
Waardering en bevestiging
2
8
Betrokkenheid
3
10
Arbeidszekerheid
4
2
Goed salaris
5
1
Promotie- en groeimogelijkheden
6
3
Goede arbeidsomstandigheden
7
4
Persoonlijke loyaliteit
8
6
Tactvol optreden werkgever
9
7
Hulp bij problemen
10
9
BRON SYSTEMATICA (Management Team, 2 november 2001). Met dank aan Mathieu Weggeman.
www.kernkracht.be
3. Veranderende relatie met bedrijf Onderzoek TMI (Time Management International) Europese werkcultuur in 15 landen
- 26 % zal bedrijf binnen 2 jaar verlaten - 40 % is niet fier op zijn organisatie - 80 % niet geïnteresseerd in bedrijfsresultaten - 20 % voelt zich verantwoordelijk voor het eigen werk - 20 % voelt zich verbonden met de organisatie Groot strategisch belang welzijn 11
www.kernkracht.be
Vaststellingen uit onderzoek Nederland Mathieu Weggeman 2007
+
15 % gaat met plezier naar het werk
0
65% is onverschillig
-
20 % gaat met tegenzin
www.kernkracht.be
Welzijn creëert een positieve dynamiek Preventie (pro-actief) Welzijn medewerkers Inzet (generatief) Kwaliteit Productiviteit Organisatiesucces Welzijn bedrijf = welzijn medewerkers 13
www.kernkracht.be
Inhoud 1. Het groeiend belang van welzijn 2. Definities van welzijn 3. Benaderingswijzen
www.kernkracht.be
welvaart
De vier dimensies van de ARBEIDSSITUATIE Arbeidsvoorwaarden beloning in ruime zin toekomstmogelijkheden werkzekerheid
Arbeidsomstandigheden fysische omgeving: psychosociale omgeving: belasting:
verlichting, lawaai, veiligheid, klimaat, toxische stoffen, enz. bedrijfscultuur, aard leiding geven fysiek, mentaal - informatieverwerking
welzijn
Arbeidsverhoudingen organisatieklimaat: samenwerking of conflict hiërarchische verhoudingen: toezicht, controle verhoudingen tussen werknemers collectieve arbeidsverhoudingen inspraak en medezeggenschap
Arbeidsinhoud -
taakstructuur: uitgebreidheid en monotone en verscheidenheidkortcyclische arbe regelstructuur: mate van zelfstandigheid en autonomie - volledigheid van de func samenwerkingsstructuur: mate van samenwerking en contact met anderen kwalificatievereisten en ontplooiingskansen herkenbaarheid: van de taak en van de resultaten met info over doel en resultaten belangrijkheid en impact van de taak - organiserende taak feedbackmogelijkheden
15
www.kernkracht.be
De diverse uitzichten van welzijn Historisch overzicht
1. Loon : Klassieke organisatieleer 2. Aandacht : Human relations 3. Taakverrijking : Argyris, Hackman,WEBA 4. Optimale relaties en teamwerk 5. Persoonlijke ontwikkelingsmogelijkheden 6. Persoonlijke verbondenheid en zingeving
www.kernkracht.be
Brde definitie gezondheid WGO 1948
Fysisch Psychisch
welbevinden
Sociaal
Gezondheidszorg // welzijnszorg
www.kernkracht.be
Welzijn Nederlandse Arbeidsomstandighedenwet 1994
− Ergonomisch aangepast werk − Regelcapaciteit − Contact met collega’s − Informatie over doel en middelen
www.kernkracht.be
Aandachtspunten Welzijn Nederlandse Arbeidsomstandighedenwet 1998
− Werk aangepast aan de mens − Kort- cyclisch werk vermijden − Eigen initiatief en bijdrage vakbekwaamheid − Contact met collega’s − Informatie over doel en middelen − Voldoende ruimte om problemen op te lossen
www.kernkracht.be
Welzijn bevorderen via intrinsieke motivatie Autonomie
zoveel mogelijk keuzemogelijkheden aanbieden bied maximale kansen tot verantwoordelijkheid laat keuzevrijheid
Verbondenheid
betoon respect en waardering geef maximale participatiekansen grote aandacht voor sfeer en cultuur
Competenties
bied zoveel mogelijk (positieve) uitdagingen aan fouten zo mogelijk zien als leermomenten bied positieve feedback en leermogelijkheden bouw aan een lerende organisatie 20
www.kernkracht.be
Aandachtspunten ivm
“Met Goesting blijven Werken”
(1) Energiegevende missie en toekomstvisie (2) Een leercultuur (3) Flexibele structuren en systemen (4) Ondersteunend management (5) Lerende medewerkers (6) Leerfaciliteiten Vragenlijst ontwikkeld in samenwerking UHasselt en VLAO 2007
www.kernkracht.be
WELZIJN = VERBINDING = pro-activiteit 1.
MEZELF
worden wie ik ben : zelfrespect contact met wortels : energiebron ver-antwoord-elijkheid : kiezen
2.
ANDEREN
respectvol voedende relaties ethisch appél en dienstbaarheid
3.
OMGEVING
geïntegreerd in bredere systemen echt contact met de natuur waarlijk kunnen genieten
4.
SAMENLEVING
doen wat men te doen heeft zinvolle taak, roeping, missie aandacht ruimer geheel in ruimte en tijd
22
www.kernkracht.be
Inhoud 1. Het groeiend belang van welzijn 2. Definities van welzijn 3. Benaderingswijzen
www.kernkracht.be
Reikwijdte welzijnsbeleid Preventie
-
Welzijn 0
+
Incidenten
Fysisch
Accidenten
Psychisch
Beroepsziekten
Relationeel
Psycho- sociale belasting
Sociaal
nadelen
Voordelen
Reactief
Proactief 24
www.kernkracht.be
Belangrijke accentverschillen : − Nadruk op positieve of op negatieve ? − Solution- focussed of problem-solving ? − Pro-actief of reactief ? − Preventie of repressie ? − Aanpak via organisatie of eerder via gedrag ? Wat is meestal het meest effectief ?
www.kernkracht.be
Waar leggen we het grootste het accent ?
− Risico-analyse, problem-solving en repressie ? − Het creëren van een positief draagvlak voor betrokkenheid, verbondenheid en welzijn ?
26
www.kernkracht.be
Hebben wij een positieve boodschap in ons welzijnsbeleid ? Verboden Geboden Gevaar Risico’s Ongevallen Schuldigen Dubbelzinnigheid Angst
27
www.kernkracht.be
Hebben wij een positieve en aantrekkelijke boodschap inzake welzijn ? persoonlijk welzijn kwaliteit van de arbeid zinvol en uitdagend werk ontplooiingskansen leermogelijkheden relationele kwaliteit een uitdagende missie perspectieven “leadership”
www.kernkracht.be
Ook welzijn wordt negatief benaderd
Stress OSGW Pesten Grensoverschrijdend gedrag
29
www.kernkracht.be
Problem talk creates problems Solution talk creates solutions Steve De Shazer 1988
30
www.kernkracht.be
Prioriteit voor organisatie-preventie De werkomgeving blijkt een cruciale rol te spelen in het uitlokken van pestgedrag. (Onderzoek Elfi Baillien 2008)
Dit betekent ook dat de belangrijkste preventiemaatregelen zich situeren op het niveau van de organisatie en vooral in de organisatie-cultuur
www.kernkracht.be
Welzijn in een ruimer kader 1. Structuren ook belangrijke rol ivm welzijn • • • • • •
Voldoende tijd en middelen ? Duidelijkheid ivm taak en verwachtingen ? Afbakening van verantwoordelijkheden ? Structurele waardering ? Faciliterend of sturend zonder steun ? Maximaal luisteren – minimaal sturen ?
2. Cultuur speelt doorslaggevende rol • • • • • •
Maximaal vertrouwen + minimale controle Tell me > show me > prove me Wie mag het zeggen ? De baas ? Wie het weet ? Openheid en dialoog ? Dragend en voedend ? Ruimte om tegen de stroom in te gaan ? 32
www.kernkracht.be
Een ruim risico-begrip ivm welzijn verwijst ook naar gebrek aan
kwaliteit van de arbeid sociale contacten zinvolheid van het werk ontplooiingskansen leermogelijkheden perspectieven
www.kernkracht.be
Belangrijke welzijnsrisico’s zijn ook : − Onvoldoende pro-actief beleid en “leadership” − Geen uitdagende doelstellingen − Weinig dynamiek van verbeteren − Gebrek aan reële participatie − Geen open cultuur − Sterke behoefte aan coaching − Geen aandacht voor geïntegreerde veiligheid en welzijn
www.kernkracht.be
De mate van integratie van het welzijnsbeleid als belangrijke parameter : STRATEGIE
Geïntegreerd in missie en doelstellingen In directe relatie met een globaal risk-management Totaal verankerd in het personeelsbeleid en HRM
STRUCTUUR
Een duurzame organisatie als streefdoel Een echt dynamisch risico- beheersingssysteem Open probleemformuleringskanalen Welzijn integraal deel van alle processen, overleg en procedures
CULTUUR
Grondig verankerd in waardensysteem Nadruk op ethiek en respect Open participatieve cultuur 35
www.kernkracht.be
Besluit : Creëer zoveel mogelijk een positief motiverend welzijnsverhaal − Welzijn essentiële voorwaarde voor medewerkers én bedrijf − Positieve aanstekelijke doelstellingen − Maximale participatie: • Niet alleen in comité PBW • Participatieve risico- analyses • Samen procedures maken
− Lerende organisatie met ethische waarden als respect, eerlijkheid,openheid, vertrouwen − Nadruk op het positieve • Wat reeds goed is opmerken en communiceren • Niet alleen resultaten maar ook inspanningen waarderen • Positieve feedback geven
36
www.kernkracht.be
Bibliografie − Barrett R. Liberating the corporate soul. Building a visionary organization. Butterworth Heinemann. Boston. 1998. − Hagger, M.S. & Chatzisarantis,N.L.D.,Eds, Intrinsic motivation and selfdetermination in exercise and sport,Human Kinetics, Champaing,2007. − Korteweg, H., J. Voigt, Helen of delen. Over de transformatie van mens en organisatie. Uitgeverij Contact, Amsterdam, 1990. − Ofman, D. Bezieling en kwaliteit in organisaties. Servire. Utrecht. 1999 . − Sprenger K., De motivatiemythe, Pearson Education,Benelux, 2001. Van de Kerckhove, J., Het dynamisch risico-beheersingssysteem. Een evaluatie. In : O. Van Achter (red). De welzijnswet werknermers. De uitvoeringsbesluiten. Intersentia Uitgevers N.V., Antwerpen 1999, 129-147 (studiedag 15.01.1999). 37
www.kernkracht.be
- Van de Kerckhove, J., De nieuwste uitdagingen voor het preventiebeleid. Op weg naar pro-activiteit. In : Arbeidsveiligheid, Kluwer, Mechelen, nr. 112. 16 mei 2004. - Van de Kerckhove, J., Van grensoverschrijdend gedrag narrespectvolle benaderingen. De visie van een socioloog. In: Overwerk(t) in de actieve welvaartstaat. Acco, Leuven, 2004. - Van de Kerckhove, J., Pro-activity in an effective prevention policy. In: Karwowski W (ed). International Encyclopedia of ergonomics and Human Factors, 2nd edition. CRC Press Taylor & Francis. New York, 2005. - Van de Kerckhove, J., Towards a new Philosophy in the Prevention strategy of health and safety at work: pro-activity and well-being. In: European Journal of Social Quality, 2006, Volume 6, Issue 2/ Towards Modern Public Health based on social Quality.
