Welzijn in de volle breedte

Welzijn in de volle breedte

Jaarbericht 2013

Stichting Welzijn Baarn

“2013, Welzijnsweb volop in ontwikkeling”

Inhoud 5 Voorwoord Ontwikkelingen in welzijn

6-7

“Welzijn in verandering”

8-9

“Burgerkracht”

14-15

“Overbelaste vrijwilligers”

18-19

“Oosterhei”

22-23

Voorwoord Welzijnswerk is mensenwerk. Niet alleen vóór, maar vooral ook dóór mensen. Stichting Welzijn Baarn heeft in 2013 met de inzet van ruim 311 vrijwilligers en 10 fte beroepsmatige ondersteuning 2.548 activiteiten georganiseerd, 2.411 hulpvragen van inwoners beantwoord en belangrijke voorzieningen en diensten in stand gehouden. Dat zijn cijfers waar we trots op kunnen zijn, temeer daar ze een stijging laten zien, ten opzichte van 2012. En dat in een tijd van bezuinigingen, transitie en onzekerheid over de huisvesting van Welzijn Baarn. Een uitgebreide beschrijving van de activiteiten, diensten en voorzieningen kunt u vinden in het inhoudelijk jaarverslag 2013 op www.welzijnbaarn.nl. Het welzijnswerk is sinds de inwerkingtreding van de Wet op de maatschappelijke ondersteuning in 2007 sterk in verandering. Verschillende verandertrajecten zijn geïnitieerd (De Kanteling, Welzijn Nieuwe Stijl) om het welzijnswerk voor te bereiden op een nieuwe rol en taak. Dit traject is bepalend of de transities AWBZ, Participatiewet en Jeugdzorg in hun kern zullen slagen. Deze transitie in het welzijnswerk, met een welzijnsbudget van slechts 5 procent van de totale zorguitgaven van Nederland. (€ 93 miljard), krijgt niet de aandacht die het verdient. Wet en regelgeving kan veranderen van 31 december 2014 op 1 januari 2015. Maar het duurt, zelfs met intensieve ondersteuning van het welzijnswerk, jaren voor de samenleving hier bij aan kan sluiten. Dit jaarbericht geeft een korte weergave van 2013. Samengebracht in vier artikelen over onderwerpen die betrokkenen Welzijn Baarn in 2013 in het bijzonder hebben beziggehouden. Landelijke ontwikkelingen vertaald in persoonlijke ervaringen die het belang van het welzijnswerk in Baarn onderstrepen.

Frans Meerveld Directeur

Ontwikkelingen in welzijn (Baarn)



De missie van Welzijn Baarn is het leveren van een fundamentele bijdrage aan het voorkomen, signaleren en oplossen van maatschappelijke vraagstukken, gericht op een gezond sociaal klimaat in de lokale samenleving. Welzijn Baarn werkt vanuit de visie dat de inwoner van Baarn zelf haar of zijn eigen leven stuurt. Welzijn Baarn inspireert de inwoner om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor vraagstukken die haar, hem en/of de samenleving aangaan. En zij stimuleert haar of hem om mensen, die dat niet zelfstandig kunnen, te ondersteunen. Kernwaarden die Welzijn Baarn daarbij hanteert zijn: • Betrokken • Professioneel • Respectvol • Deskundig • • Betrouwbaar • Faciliterend • Verbindend Welzijn Baarn: • verbindt bewoners met elkaar, de wijk en met formele en informele aanbieders van activiteiten en voorzieningen; • laat burgers tot hun recht komen en gaat uit van de eigen kracht van burgers; • betrekt burgers bij individuele of collectieve activiteiten en faciliteert vrijwilligerswerk; • werkt preventief, signaleert wat er speelt en betrekt burgers bij hun omgeving; • heeft een belangrijke rol in de samenwerking en afstemming tussen partijen; • signaleert en zet expertise in van anderen, kent de kracht van iedere organisatie en benut deze waar nodig; • werkt aan professionele cohesie (afstemming in de uitvoering); • is woordvoerder en ondersteuner voor hen die dat niet goed of beperkt kunnen; • vervult naar de gemeente toe de rol van strategisch gesprekspartner op het gebied van welzijnszaken; • voert de met de gemeente afgestemde en overeengekomen taken in het kader van de Wmo uit; • dient als kenniscentrum voor haar strategische gespreks- partners op het gebied van welzijn binnen de gemeente en daarbuiten.

Welzijn Baarn is een organisatie gedreven door betrokken medewerkers en vrijwilligers die oog hebben voor deelnemers aan activiteiten en organisaties met een vraag. Dat is niet vanzelfsprekend voor een organisatie, die gefocust is op de dienstverlening aan anderen, om tijd en energie te steken in de eigen organisatie en werkprocessen. Veranderingsprocessen verlopen moeizamer wanneer de omgeving hier nog geen aanleiding toe geeft. Een dilemma dat zich ook manifesteerde bij de transities en de kantelingsgedachte binnen de Wmo. Er gaat enige tijd overheen eer de samenleving reageert op veranderingen zoals die op 1 januari 2015 van kracht zullen worden. Welzijn Baarn opereert als één brede welzijnsorganisatie, met haar oorsprong in 4 organisaties, met ieder hun eigen cultuur, welke instant gehouden wordt door de versnipperde huisvesting. In 2013 heeft de organisatie veel aandacht besteed aan het stroomlijnen van de interne organisatie. Ondersteund door advies en trainingsbureau Service Cultuur is gewerkt aan het opstellen en afstemmen van werkprocessen, teamvorming en interne communicatie. 4

xP

Welzijn Baarn staat voor presentie, participatie, preventie en perspectief. En opereert in de 0de en 1ste lijn van de maatschappelijke ondersteuning, daar waar de ondersteuning plaatsvindt op basis van de vraag uit de maatschappij, zonder specifieke indicatie op persoonsniveau. Zij heeft daartoe een breed dienstenaanbod voor jong en oud, uiteenlopend van advies en ondersteuning, activering & ontmoeting tot en met hulpverlening en ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers. Welzijn Baarn biedt jongerenwerk, sociaal raadsliedenwerk, preventie activiteiten, ouderenwerk, collectieve voorzieningen, wijkgericht werk, ondersteuning, voorlichting en mogelijkheden voor ontmoeting.

In het voorjaar van 2013 hebben 5 studentes van de Hogeschool Utrecht een onderzoek gedaan naar de interne communicatie en hier ook een adviesrapport over uitgebracht waar de organisatie nu mee werkt. In 2013 heeft Welzijn Baarn in nauwe samenwerking met de gemeente gewerkt aan de opdracht om de mogelijkheden voor centrale huisvesting van Welzijn Baarn te onderzoeken. Met als doel: • een betere integratie van de diensten; • meer capaciteit voor nieuwe taken in de transities; • het verlagen van de kosten voor huisvesting. In oktober 2013 is het onderzoek afgerond en aangeboden aan het college. Op 12 februari 2013 heeft de raad aangegeven de besluitvorming over de verkiezingen heen te tillen. Ook in het bestaand werk zijn vernieuwingen opgetreden en nieuwe vormen van samenwerking opgestart. Het vormen van allianties tussen welzijn en zorgaanbieders zal in de toekomst centraal staan om burgers van Baarn een passend antwoord te kunnen geven op hun hulpvraag. Om de mogelijkheden te onderzoeken en om elkaar te inspireren heeft Welzijn Baarn in 2013 het Platform Sociaal Domein ingesteld: een regelmatig overleg met alle zorgaanbieders en welzijn in Baarn waar samenwerking en informatieuitwisseling centraal staan. Stichting Welzijn Baarn behaalde deze prestaties in 2013 met een gemeentelijke subsidie van € 1.019.181,- en € 147.727,- aan eigen inkomsten. Tegenover de baten stonden uitgaven als personeelslasten € 614.488,- (53%), huisvesting € 343.847,- (30%), organisatie € 83.893,(7%), activiteiten € 117.550,- (10%). Meer cijfers en feiten van Welzijn Baarn kunt u vinden op www.welzijnbaarn.nl. Daar vindt u, naast een overzicht van de activiteiten in 2014 en nieuwsberichten ook het werkplan 2012-2013, een uitgebreid verslag van alle activiteiten en het financieel jaarverslag 2013.

6-7

Stichting Welzijn Baarn Een greep uit de prestaties 2013 2.411 Hulpvragen van inwoners beantwoord. Hier waren 3.810 acties mee gemoeid. 75 Voorlichtings-/ preventiebijeenkomsten (45 onderwerpen) georganiseerd voor 486 personen. 794 Bijeenkomsten ter bestrijding van sociaal isolement en vereenzaming voor 506 mensen, merendeel senioren, waaronder 244 bewegings- activiteiten met 176 deelnemers. 396 Activiteiten ter bevordering van de participatie van 1.022 deelnemers. 16.460 Ritten van de ouderenbus. 4.764 Maaltijden verstrekt aan 89 gebruikers van de maaltijdvoorziening. 579 Hulpvragen beantwoord door de hulpdienst. 168 Contacten door 16 buddy’s bij 14 cliënten. 140 Bezoekers van de Leuning en Wegwijs ondersteund bij de belastingaangifte. 11 Activiteitenladders á 1500 exemplaren verspreid over Baarn. 9 Deskundigheidsbevorderingsbijeenkomsten voor 99 vrijwilligers en hun organisatie. 148 (vrijwilligers) organisaties namen deel aan de Maatschappelijke Beursvloer, vrijwilligersmarkt of NL Doet. 123 Activiteiten voor vrijetijdsbesteding en ontmoeting waar 1.765 personen aan deelnamen, waaronder 945 kinderen. Resultaat: 5.549 Contactmomenten voor het team Advies & Ondersteuning. 45.880 Contactmomenten voor het team Samenleven & Participatie. Omdat wij vinden dat cijfers alleen niet alles zeggen, zijn het in dit jaarverslag vooral de verhalen van deelnemers die de ruimte krijgen.

Welzijn in verandering, van ‘recht op’ naar eigen kracht en maatwerk De wereld van zorg en welzijn is sterk in verandering. Overheden en maatschappelijke organisaties zoeken naar nieuwe manieren van werken: meer integraal, minder verkokerd (‘één huishouden, één plan, één regisseur’). Van burgers wordt daarbij meer eigen regie en verantwoordelijkheid verwacht.

Centraal in het nieuwe werken staat dat mensen in

beginsel zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen welzijn en dat van hun naasten. Waar de eigen kracht tekort schiet en de kwetsbaarheid groot is, zijn zorg en ondersteuning noodzakelijk en wordt met de ‘hulpvrager’ naar mogelijke oplossingen gezocht. Komt men daar niet uit, dan is professionele hulp beschikbaar. In eerste instantie bestaat die hulp uit collectieve voorzieningen, pas daarna komen individuele voorzieningen in beeld. De huidige veranderingen in de welzijnssector hangen samen met noodgedwongen bezuinigingen. De kosten voor de zorg zijn in 40 jaar gestegen van 6,4 miljard naar 94,2 miljard in 20131 en het aantal ouderen vanaf 50 jaar (36,5%, Baarn 42,5%) neemt nog steeds toe en het aantal jongeren / jongvolwassenen (48%, Baarn 41,8%) neemt af. Niet langer kunnen Rijk en gemeenten hun begroting sluitend krijgen met de kaasschaaf. Er zijn ingrijpende wijzigingen noodzakelijk om de gezondheidszorg betaalbaar te houden. Noodzakelijke vernieuwing Veranderingen in het zorg- en welzijnsbestel waren onontkoombaar. De huidige veranderingen werden in 2007 ingeluid met de invoering van de Wmo. Een wet waarin de eigen kracht en verantwoordelijkheid van mensen centraal staat, maar die ook is bedoeld om juist de kwetsbaren in de samenleving te ondersteunen. Belangrijke verandering is de omslag van ‘claimen van voorzieningen’ naar ‘resultaatgericht werken (gericht op de vraag)’. Maatwerk, verbinden, integraal werken, Welzijn Nieuwe Stijl en de Kanteling zijn de toverwoorden. Een hernieuwde samenwerking met klanten en betrokken organisaties wordt ook het uitgangspunt bij de overheveling (transities) in 2015 van (delen van) de AWBZ, de Jeugdzorg en de participatiewet van het Rijk naar de gemeenten. Van diverse kanten viel kritiek te beluisteren. Zo deden publicisten Jos van der Lans en Nico de Boer al in 2011 in opdracht van de Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) onderzoek onder deskundigen naar de toekomst van de welzijnssector. Burgerkracht wordt onvoldoende benut, constateerden zij.

8-9

1 Cijfers CBS mei 2014

En gemeenten en instellingen houden elkaar in een wurggreep waardoor ‘waar het erop aankomt, het niet werkt’. Vooral bij de aanpak van multi probleemgezinnen en achterstandsbuurten blijken instellingen langs elkaar heen te werken, te bureaucratisch te zijn, en vooral ook te weinig gericht op de menselijke maat. Lokaal team Voor een (verbeterde) samenwerking tussen de verschillende partners zijn in veel gemeenten lokale teams ontstaan, samengesteld uit professionals van verschillende organisaties die de kennis en vaardigheden hebben om - uitgaande van de eigen kracht van de burger - een oplossing voor het probleem te zoeken. Zo’n team kan bijvoorbeeld bestaan uit wijkverpleegkundigen, Wmo-consulenten, sociaal werkers, maatschappelijk werkers en ggz-medewerkers. Ook de gemeente Baarn heeft voor deze opzet gekozen. Het lokaal team wordt verantwoordelijk voor de hulp en ondersteuning aan Baarnse inwoners. Professionals uit de lokale teams hebben tot taak om door preventie en vroegtijdig ingrijpen het gebruik van zwaardere vorm van zorg terug te dringen. Waar dat nodig is, wordt meer gespecialiseerde hulp ingeroepen. Nieuwe manier van denken De veranderingen in welzijn en zorg hebben gevolgen voor burgers, voor maatschappelijke organisaties en professionals, en voor lokale overheden, zowel voor hun rol in het geheel als voor hun onderlinge relaties. De veranderingen vragen van alle partijen een nieuwe manier van denken en doen. Wordt van burgers meer zelfredzaamheid verwacht, professionals moeten leren anders te luisteren naar hun cliënten, hun deelnemers en de buurt.

“Waar de eigen kracht tekort schiet en de kwetsbaarheid groot is, zijn zorg en ondersteuning noodzakelijk”

Niet langer oplossen van problemen, maar uitgaan van eigen kracht. Niet zorgen voor, maar zorgen dat. Ook voor de gemeenten is het wennen. Hun rol verandert in van opdrachtgever naar die van maatschappelijk partner. Wat de gemeente Baarn betreft zijn de nieuwe taken een mooie kans om zorg en ondersteuning minder versnipperd te organiseren. Daarvoor zijn, zeker ook omdat het Rijk fors bezuinigt, aanpassingen van beleid en uitvoering nodig. Voor mensen met ‘gestapelde’ problemen wil de gemeente dat er één plan en één regisseur per huishouden komt. Door te werken met wijkteams met één contactpersoon vermindert de professionele drukte rond een huishouden en kan hulp efficiënter worden ingezet. Focus op kwetsbaren Welzijn wordt verantwoordelijk voor heel nieuwe groepen, aldus Frans Meerveld, en gaat alleen nog met de echt kwetsbaren aan de slag. “Doordat meer en meer een beroep wordt gedaan op de eigen kracht van de burger en de samenleving, tekent zich een opwaartse verschuiving af op de zogenaamde zorgladder. Welzijn ‘stijgt’ als het ware een trede en komt uit op het terrein van de zorginstellingen.” De focus van welzijn komt daardoor meer nadrukkelijk op een kleinere groep kwetsbaren te liggen. Maar, zo waarschuwt bijvoorbeeld Henk de Jong, directeur Mozaïek Tiel in Andersland: het risico van uitval is heel reëel. “Kwetsbaren zijn minder goed in staat een beroep te doen op hulp en ondersteuing, en zijn slecht bereikbaar.” Zoals de groep kwetsbare Wajongers die in de nieuwe regeling tussen wal en schip vallen, of ouderen die noodgedwongen thuis moeten blijven wonen, met het risico op valpartijen, depressies en andere klachten. Tegelijk met de drie transities treedt ook de nieuwe Wmo in werking. Gemeenten krijgen in de nieuwe Wmo een bredere verantwoordelijkheid voor de deelname van mensen met een beperking of psychische problematiek aan het maatschappelijke verkeer (participatie). Ook moeten zij passende ondersteuning bieden waarmee mensen in staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een gestructureerd huishouden (zelfredzaamheid).

De omschrijving van het begrip maatschappelijke ondersteuning in de nieuwe Wmo (in de ‘oude’ Wmo was sprake van 9 prestatievelden) beperkt zich tot: 1. bevorderen van de sociale samenhang, de mantelzorg en vrijwilligerswerk, de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking, de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente, evenals voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld; 2. ondersteunen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of met chronische psychische of psychosociale problemen zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving; 3. bieden van beschermd wonen en opvang. Uit landelijke cijfers blijkt dat 80-85 procent van de mensen zich redt op eigen en netwerkkracht, of met ondersteuning van laagdrempelige (collectieve) voorzieningen als een buurtvoorziening of een Centrum voor Jeugd en Gezin. Ongeveer 12–15 procent redt het met behulp van individuele professionele ondersteuning. Bij een kleine groep is sprake van ‘gestapelde’, dat wil zeggen elkaar overlappende problemen.

Koffietafel Ook werkinhoudelijk zijn, met Welzijn Nieuwe Stijl en de Kanteling, veranderingen in gang gezet. Het welzijnswerk, ook Welzijn Baarn, is van oorsprong sterk aanbod- en verzorgend gericht. Dat zal moeten veranderen in een organisatie die samen met en op aangeven van burgers werkt aan oplossingen voor de problemen van die burgers. “Wij proberen diverse activiteiten te verzelfstandigen,” aldus Frans Meerveld, “waarbij de rol van de beroepskracht meer en meer is om burgers te begeleiden.” Daarnaast gaat Welzijn Baarn van vier locaties terug naar één centrale accommodatie. “Dat werkt bovendien efficiënter. Van gedachten wisselen gaat toch beter aan de koffietafel dan via de mail. Door ook flexibel te huren in de wijk, in verzorgingshuizen of scholen bijvoorbeeld, kunnen kosten worden verlaagd. Dat is goedkoper dan vier locaties in de lucht houden.”

Handomdraai/Netwerk Hulpverlening en ondersteuning draaien meer en meer om het ‘aanspreken van het eigen netwerk’. Alleen is zo’n netwerk volgens Wilco Kruiswijk van MOVISIE niet voor iedereen vanzelfsprekend. “Het sociale netwerk is een hot item”, zegt hij in Zorg en Welzijn (25 maart 2014). “Als we het sociale netwerk van een persoon maar aanspreken, zullen alle problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Maar zo eenvoudig is het niet.” Sommige mensen zitten zo in een isolement dat ze geen netwerk hebben. Of er zitten mensen in die helemaal niet goed voor ze zijn en die het probleem juist verergeren of in stand houden. Wat Kruiswijk betreft ligt hier een taak voor de professional in het welzijnswerk: zoeken naar methoden en instrumenten voor netwerkgericht werken. Professionals zijn immers degenen die mensen moeten gaan ondersteunen bij het versterken, uitbreiden en benutten van die eigen contacten. Het is niet verkeerd meer aan de burgers te laten, concluderen de publicisten Van der Lans en De Boer in hun verkenning. Maar ook zij constateren dat er haken en ogen zitten aan zelfredzaamheid. Het inzetten van burgers gaat niet zomaar in een handomdraai. Ondersteunende beroepskrachten blijven daarbij noodzakelijk. “Met de veranderingen die Welzijn Baarn doorvoert zullen we in staat zijn om een goede basisinfrastructuur in Baarn te organiseren die ook de nieuwe doelgroepen ondersteunt”, stelt Frans Meerveld. Welzijn Baarn doet dat niet alleen. We zullen samen met zorginstellingen ‘arrangementen’ afspreken waarin de verschillende organisaties samen zorgen voor goede en totale oplossing. Met het lokale team zal een voortdurende wisselwerking zijn. Enerzijds zal een goede basisinfrastructuur er voor zorgen dat het lokale team alleen in actie hoeft te komen als het echt nodig is, anderzijds zal het lokale team, door gebruik te maken van de diensten in de basisinfrastructuur, minder lang zorg hoeven leveren. “Het welzijnswerk staat aan de basis van het slagen van de transities in de zorg. Het welzijnswerk verdient voor deze verantwoordelijkheid meer erkenning dan een totaal welzijnsbudget van 5 procent van het zorgbudget”, vindt Frans Meerveld.

12-13

Flexibele organisatie Stichting Welzijn Baarn probeert in te spelen op de veranderingen door de organisatie anders in te richten. “Er worden veel nieuwe dingen verwacht van welzijn,” aldus directeur Frans Meerveld, “dus moeten we als organisatie flexibel zijn om daar op in te kunnen spelen. Zowel qua personeel en organisatie, als qua huisvesting. Zo brengen we onze specialisten, die nu vooral werken op éénmansposten, onder in twee teams: het team Advies en Ondersteuning en het team Samenleven en Participatie. Dat heeft als voordeel dat ze meer van elkaars terrein te weten komen en ze elkaar dus makkelijker kunnen vervangen. ”Onder het team Advies en Ondersteuning vallen de spreekuren van Wegwijs, de mantelzorgconsulent, ouderenadviseur, buurtbemiddeling en voorlichting. Zij bemensen als generalisten, dat wil zeggen als professionals met een brede basiskennis, samen één loket. Daardoor is er meer continuïteit, kan bijvoorbeeld een loket langer geopend zijn, en kunnen hulpvragen integraal (door alle disciplines heen) opgepakt worden. Het team Samenleven en Participatie bestaat uit het kinderwerk, de consulent vrijwilligerswerk en stagemakelaar, jongeren-, ouderen- en volwassenenwerk. Zij zijn erop gericht inwoners te ondersteunen bij het (zelf) realiseren van wensen en/of behoeften. Zij doen dit steeds meer in de wijk om de sociale netwerken te versterken.

Burgerkracht toen, nu en straks

De verzorgingsstaat zal steeds meer plaatsmaken voor de participatiemaatschappij. Deze kan alleen een succes worden als ze wordt geleid door de kracht van burgers, hun toewijding en hun sociale netwerken. Maar hoe concreet is die zogenaamde burgerkracht eigenlijk? Wat betreft het kinderwerk lijkt zich een nieuw dilemma te manifesteren: loslaten of vasthouden.

Een groep enthousiaste moeders met kinderen op de

basisschool De Uitkijck wil in de zomervakantie een paar dagen iets organiseren: gewoon omdat het leuk is, omdat de kinderen anders misschien zouden vergroeien met hun beeldscherm en omdat niet iedereen zich een vakantie buitenshuis kan permitteren. Dan zijn die paar dagen speel- en spelplezier meer dan welkom. Is dit de burgerkracht waar de overheid op doelt? Het is in elk geval een burgerinitiatief dat spontaan ontstaat bij mensen, die bereid zijn om tijd en energie te steken in een groter belang. Niet meer gewend Krista Peeters is vrijwilligerscoördinator, stagecoördinator en beleidsmedewerker bij Welzijn Baarn. Ze is onder meer sinds 2002 de stuwende kracht achter Kids on Tour, dat in Baarn activiteiten organiseert voor kinderen tussen 6 en 12 jaar. Hoe typeert zíj burgerkracht? Krista: “Mensen zijn niet meer zo gewend om dingen zelf te doen. Er wordt bijvoorbeeld veel voor kinderen georganiseerd. Niet alleen door ons, maar ook door sportverenigingen en commerciële organisaties. Tegelijkertijd zie ik door mijn werk bij Welzijn Baarn hoe mensen er altijd voor elkaar zijn en hoeveel er wordt opgevangen door vrijwilligers. Ik denk dus dat burgerkracht gewoon een nieuwe term is, een verzamelnaam voor iets dat gewoon in de mensen aanwezig is. Niets nieuws dus, net zoals de participatiemaatschappij niets nieuws is.”

“Ik beschouw burgerkracht als: met elkaar, voor elkaar. Ja, ik denk wel dat ik daar een goed voorbeeld van ben...” 14-15

Twee belangrijke voorwaarden De ontwikkeling naar een participatiesamenleving is al enige tijd gaande, maar beleidsmakers hebben weinig aandacht voor de vraag of burgers de hen toebedeelde taken wel zullen uitvoeren. Dat schrijven Diederick Klein Kranenburg en Jan de Ridder. Zij stellen dat aan twee voorwaarden moet worden voldaan om het goed te laten verlopen. “(…) Het is onwaarschijnlijk dat de participatiesamenleving uit zichzelf verschijnt als de overheid zich terugtrekt. Voor een overheid die de ‘doe-democratie’ nastreeft, is passiviteit geen optie. Wij zien twee voorwaarden voor een succesvolle overgang naar meer eigen verantwoordelijkheid. Ten eerste is het van belang dat burgers zich de participatiesamenleving toeeigenen: het moet niet iets zijn dat wordt opgelegd, maar iets waarvan men zélf onderdeel wil uitmaken. Ten tweede is het belangrijk dat gemeenten en instellingen zich realiseren dat de participatiesamenleving niet op alle gebieden afdoende zal zijn om kwetsbare bewoners te beschermen. Zij lopen het risico buiten de boot te vallen in het systeem van wederkerigheid. Willen we hen beschermen, dan dient de overheid toezicht te houden op gaten in het systeem, en in te springen waar de naastenliefde tekortschiet. Deze kanttekeningen betekenen overigens niet dat het sowieso niks zal worden met die participatiesamenleving. Maar als overheid op je handen zitten en hopen dat het vanzelf goed komt, is wel erg naïef (…).” Diederick Klein Kranenburg is historicus en onderzoeker bij de Rekenkamer Metropool Amsterdam. Jan de Ridder is bestuurder/directeur van de Rekenkamer Metropool Amsterdam. (bron: www.socialevraagstukken.nl, februari 2014)

Verandering in het sociale domein Kinderwerk in Baarn is ook niet nieuw en wordt sinds jaar en dag gedragen door een handjevol professionals samen met vele vrijwilligers. Maar het sociale domein is op dit moment sterk in verandering. Subsidies smelten als sneeuw voor de zon en de vrijwilligers van weleer zijn druk, druk, druk. Dat vraagt om nieuwe aanpakken, taken en verantwoordelijkheden. Ook Krista merkt dat. Het kinderwerk, dat in Baarn veertig jaar hoog op de agenda stond, staat onder druk. Kids on Tour in het bijzonder. Kids on Tour begon ruim 39 jaar geleden als kinderactiviteit in de Kerstvakantie. Later kwamen daar de zomervakantie-activiteiten bij (onder meer in de Trits), bedoeld voor kinderen die niet op vakantie konden. Vorige jaren had Krista nog de beschikking over ongeveer twintig vrijwilligers, nu nog slechts over twee. Hoe ze daar een hele week mee denkt te organiseren? Ze weet het nog niet. Feit is dat het programma flink zal worden uitgehold. Met elkaar, voor elkaar Eén van deze twee overgebleven vrijwilligers is Mark van de Hoef (39), in het dagelijks leven servicemonteur, en al 23 jaar betrokken bij Kids on Tour. Zelf is hij erin gerold, doordat zijn toenmalige vriendin als vrijwilligster bij het kinderwerk betrokken was. Inmiddels woont hij niet meer in Baarn, toch zal hij zich ook dit jaar weer inzetten voor het kinderwerk van Welzijn Baarn. “Tja, waarom? Omdat de kinderen zien dat je je de hele week voor hen uitslooft en ze dat écht waarderen. Dan zeggen ze bijvoorbeeld: Mark, bedankt voor de leuke week. En als je al die blije gezichten ziet, dan weet je waar je het voor doet. Trouwens, ook als ze het niet leuk vinden, dan hoor je dat direct!”

“Nu pas zal blijken wat het welzijnswerk al die jaren voor de maatschappij heeft betekend. Maar burgerkracht is er altijd geweest.”

Wat verstaat Mark onder burgerkracht en vindt híj dat hij daar deel van uitmaakt? “Ik beschouw burgerkracht als: met elkaar, voor elkaar. Ja, ik denk wel dat ik daar een goed voorbeeld van ben. Al met al is het namelijk een hele opgave, zo’n week organiseren en alles wat daarbij komt kijken. Je bent de hele dag in touw hè. Maar ja, dat geeft niet, ik vind het leuk om te doen. Ik neem er zelfs een hele week voor vrij.” Mark vindt het jammer dat er nog maar twee vrijwilligers over zijn. Het irriteert hem vooral dat er mensen zijn die zeggen dat er nooit wat gebeurt in Baarn. “Maar áls je dan wat organiseert en er is hulp nodig, dan geven ze niet thuis.” Wat hem nog het meeste dwarszit, is dat er in het programma zal moeten worden gesneden. “De kinderen zijn daar de dupe van. Dat vind ik pijnlijk.” Signaalfunctie Krista ziet op dit punt twee ontwikkelingen. Enerzijds dat er steeds meer commerciële organisaties in dit gat springen die kinderactiviteiten organiseren. Wat op zich prima is, vindt zij. “Maar ik heb ook twijfels. Want we lopen daardoor wel het risico dat er meer kinderen buiten de boot vallen, namelijk van wie de ouders zo’n week te kostbaar vinden. Anderzijds kan zoiets als Kids On Tour gewoon verdwijnen. Er wordt dan doodleuk gezegd dat er niet voldoende belangstelling voor is, omdat er niemand spontaan opstaat om dit soort activiteiten op zich te nemen.” Het zou beslist geen goede zaak zijn als het kinderwerk afkalft, vindt Krista. “We hebben vanwege Kids on Tour en al onze andere activiteiten door de jaren heen heel wat kennis opgebouwd. We kennen een heleboel kinderen bij naam, hun achtergrond en hun problemen. Daardoor hebben wij een belangrijke signaalfunctie. Die komt dan grotendeels te vervallen.”

Uitdaging De participatiemaatschappij vergt misschien de nodige ‘kantelbereidheid’ van Welzijn Baarn. Voor Krista en haar kids is het nog aftasten hoe zich dat zal ontwikkelen. Wat betreft de kinderactiviteiten in De Uitkijck merkt Krista dat zij direct de neiging krijgt om dat zelf te willen begeleiden en er een creatieve, educatieve draai aan te willen geven. Maar wie doet ze daar vooral een plezier mee? De moeders? De kinderen? Of zichzelf? “Misschien moet Welzijn Baarn gewoon zeggen: ‘Kijk, hier is de sleutel van De Uitkijck en ga lekker je gang.’ Maar dan zou ik wel de grote kaders willen uitzetten en op die manier feeling willen houden.” Hoe de participatiemaatschappij ook uitpakt, voor welzijn betekent deze ontwikkeling een nieuwe uitdaging. “Nu pas zal blijken wat het welzijnswerk al die jaren voor de maatschappij heeft betekend. Maar burgerkracht is er altijd geweest. Het wordt wel belangrijker om mensen te laten inzien wát ze precies voor een ander kunnen betekenen”, besluit Krista.

16-17

Burgerkracht in Lage Vuursche: van alle tijden, maar niet meer zoals voorheen Lage Vuursche, dat deel uitmaakt van de gemeente Baarn, kent een rijk verenigingsleven en een eigen dorpshuis De Furs. “Onder burgerkracht versta ik het fenomeen dat mensen zich willen inzetten op vrijwillige basis, voor zowel kinderen als ouderen. En daarbij niet letten op een paar uurtjes”, zegt Sib de Boer (74), secretaris Stichting Welzijn Bewoners Lage Vuursche. “Maar de burgerkracht neemt wel andere vormen aan. Voorheen konden we in ons dorp op veel meer vrijwilligers rekenen dan tegenwoordig.” Sib woont ruim vijftig jaar in het buitengebied van Lage Vuursche. De Stichting Welzijn Bewoners Lage Vuursche organiseert door het jaar heen diverse kinderactiviteiten, zoals paaseieren zoeken, Sint-Maarten en de intocht van Sinterklaas. “We moeten steeds meer ons best doen om de mensen te vinden die daarbij willen helpen. Het wordt er inderdaad niet eenvoudiger op.” Die verandering heeft vooral te maken met een veranderende bevolking, legt De Boer uit. “De oudere bevolking verdwijnt zo langzamerhand uit het dorp, doordat de mensen naar een verzorgingshuis moeten of overlijden. In de vrijkomende woningen zien we bewoners van buitenaf komen. De ervaring leert dat zij niet zoveel interesse hebben in het dorpsgebeuren.” De secretaris betreurt dat, want de lokale samenleving heeft burgerkracht hard nodig. “Ik denk dat als de Stichting niets meer zou organiseren, er weinig te doen of te beleven valt in dit dorp.”

Vrijwilligers (te) zwaar belast Grenzen van vrijwilligerswerk Beroepskrachten in zorg en welzijn worden steeds vaker vervangen door onbetaalde krachten. De verwachtingen in het gemeentelijk zorg- en welzijnsbeleid over deze vrijwillige inzet zijn hoog. Maar in de praktijk blijken vrijwilligers tegen problemen aan te lopen die soms boven hun macht gaan.

De verantwoordelijkheid voor zorg en welzijn wordt meer

en meer bij burgers gelegd. In buurthuizen, speeltuinen, de thuiszorg en in allerlei vormen van zorg en dienstverlening; overal worden vrijwilligers ingeschakeld. Het is een verandering die te maken heeft met de verschuiving van verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij, met veranderingen in de wetgeving en de noodzaak tot bezuinigen. Beroepskrachten krijgen andere taken, vrijwilligers krijgen steeds meer op hun bordje en het beroep op professionele zorg lijkt steeds later in beeld te komen. Kwetsbare burgers die voorheen als vanzelfsprekend professionele ondersteuning kregen, zijn nu in eerste instantie aangewezen op hun eigen netwerk en op vrijwilligers. Door deze veranderingen zijn ook de vragen van hulpvragers anders geworden: het zijn er méér en ze worden ingewikkelder. Dat leidt eveneens tot een verzwaring van de taken van vrijwilligers, maakt hun werk moeilijker en vraagt veel van ze. Sommigen lopen daardoor tegen hun grenzen aan. Thuisadministratie Dat merkt ook Monique Gijsen, ouderenadviseur bij Welzijn Baarn. “Wij zijn in 2012 gestart met de thuisadministratie, een dienst voor 65-plussers die om de één of andere reden tijdelijk hun administratie niet meer kunnen doen.” Met administratieve ruggensteun van Senior Banking en financieel adviesbureau Kooiman & ’t Hoogt helpen speciaal opgeleide vrijwilligers deze mensen hun administratie weer op orde te krijgen. “De hulp van de thuisadministratie is in principe tijdelijk. Na maximaal één jaar is het de bedoeling dat iemand zelfstandig verder kan. Althans, dat was de opzet. Maar de groep die een beroep doet op deze dienst is heel anders dan we voor ogen hadden. De vrijwilligers krijgen te maken met mensen met verslavingsproblematiek, met zware schulden, met huisuitzettingen, verwaarlozing en uitbuiting.” Dat zijn problemen waar niet alle vrijwilligers op zijn voorbereid, en zeker niet waarvoor ze zijn opgeleid. “Zij hebben niet de professionele inslag van een beroepskracht, zijn er niet op getraind afstand te houden en raken te sterk betrokken. Ze zitten bovendien niet op kantoor, wat ook enige afstand kan scheppen, maar komen bij de mensen thuis en wonen in de buurt. In sommige gevallen zijn ze meer een buddy dan een administrateur.”

18-19

Maatje Vrijwilliger Theo, actief voor de dienst Thuisadministratie van Welzijn Baarn, redde een cliënt letterlijk het leven door hem min of meer te dwingen naar een huisarts te gaan. De man bleek ernstig ziek. “Als ik niets had gedaan was hij dood geweest. ”Vanwege de chaos in het huis regelde Theo met hulp van Monique Gijsen, dat de woningbouwvereniging en het Leger des Heils zijn woning opknapten. “Mijn klant heeft geen realiteitszin, dat was vijftien jaar geleden al zo, en dat is nog steeds zo. Hij heeft een onoplosbare schuldenlast, omdat hij geen recht meer heeft op schuldhulpverlening.” Een manco in de wet- en regelgeving, vindt Theo. “Deze meneer komt nooit meer van zijn schulden af. En omdat deurwaarders het recht hebben om meerdere keren per jaar de bank opdracht te geven om op kosten van de klant inzage te verschaffen in de rekeningen, raakt hij steeds verder in de problemen. Hij leeft van de bijstand, eet van de Voedselbank. Als vrijwillig administrateur wil je toch proberen het saldo in balans te houden. Maar dat kan dus niet. Soms denk ik: wat kan ik hier nog doen.? De fut gaat er bij je uit. Wat mijn cliënt nodig heeft is veel meer dan wat ik te bieden heb. En tegelijkertijd wil ik hem ook niet in de steek laten. Zelf kan hij geen positieve draai aan zijn leven geven. Naast een administrateur heeft hij ook een maatje nodig om te overleven.”

“Welzijn Baarn heeft relatief veel vrijwilligers van de ‘oude stempel’ mensen die veel, vaak en lang vrijwilligerswerk doen”

Energie Achter de administratieve wanorde van hun cliënten zitten vaak hele andere problemen verscholen, merken vrijwilligers Loes, Geert-Jan en Elly. “Een groot deel heeft bijvoorbeeld geen realiteitszin, ze kunnen niet met geld omgaan, zijn (licht) dementerend, hebben persoonlijkheidsstoornissen, geen persoonlijk netwerk en uitzichtloze schulden. Omdat ze vaak eenzaam zijn en het zelf niet redden, ga je als vrijwilliger extra dingen met en voor ze doen.” Want vrijwilligerswerk is mooi, vinden ze. Het geeft ontegenzeggelijk veel voldoening. “Het voelt goed een ander te kunnen helpen, en je maakt van alles mee.” Te vaak echter kost het werk ook veel energie en voelen deze vrijwilligers zich hopeloos. Ze kunnen de opgestapelde problemen van hun cliënten niet oplossen. “Langzaam aan worden we ervaringsdeskundigen, maar soms moet er toch echt iets van professionele ondersteuning komen.” Het probleem is, vinden ze alle drie, dat je mensen niet in de steek wilt laten, en ze graag wilt helpen. En dat je wel weet dat je grenzen moet trekken, maar dat dat toch heel moeilijk is. “Ongemerkt ga je steeds meer doen, en uiteindelijk ga je over je grenzen heen.”

‘Ik kom voor de administratie...’ Elly, die zich als onbetaalde kracht actief inzet bij Welzijn Baarn, heeft een cliënt met een lichte psychiatrische stoornis. “Ik kan prima met haar overweg maar ze vertelt vaak hele tegenstrijdige verhalen. In eerste instantie kwam ik er iedere week, maar ik fungeerde steeds meer als mantelzorger. Ze kent niemand en komt nooit buiten, dus ik ging mee naar de kapper, naar het gemeentehuis, de bank en probeerde personenalarming te regelen. Deze mevrouw kan eigenlijk niet zelfstandig functioneren. Ik heb op het punt gestaan ermee te stoppen, maar dan zie je zo’n zielig hoopje mens, en wil je haar toch ook weer niet in de steek laten. Om nog iets van mijn grenzen te bewaken, zeg ik steeds tegen haar: ‘Ik kom voor de administratie. Eigenlijk heeft mevrouw heel andere hulp nodig. Die kan ik niet bieden.”

Ondersteuning Vrijwilligers gaan soms te lang door, juist omdat ze zich zo betrokken voelen, merkt Krista Peeters, vrijwilligerscoördinator bij Stichting Welzijn Baarn. “Vrijwilligers zijn heel begaan, willen aan alle kanten helpen, maar beschikken niet altijd over de juiste ‘tools’. Te maken krijgen met dementie, iemand met een psychische stoornis, een uithuisplaatsing, dat zijn ingrijpende dingen.” Er moet dan ook heel goed stil gestaan worden bij hoeveel verantwoordelijkheid je kunt overdragen aan vrijwilligers, vindt Krista. “Goede begeleiding is cruciaal, vrijwilligers hebben een vertrouwenspersoon nodig bij wie ze aan de bel kunnen trekken. Want net als bij mantelzorg sluipt overbelasting er ongemerkt in, en gaan vrijwilligers langzaam over hun grenzen heen. Je kunt niet simpelweg zeggen: we zetten vrijwilligers in, en dat was het. Begeleiding en ondersteuning kosten tijd en geld. Juist vrijwilligers hebben goede coaching nodig, zowel persoonlijk als collectief. Daarom organiseren we deskundigheidsbevordering op allerlei terreinen. In het geval van de thuisadministratie en bij Buurtbemiddeling zijn dat bijvoorbeeld gesprekstechnieken, wat zeg je wel en niet tegen een iemand met een psychische stoornis of een dementerende. We willen vrijwilligers daarnaast wijzen op de van de sociale kaart van Baarn, zodat ook de alternatieven bekend zijn.” Grenzen Wat rekenen we tot het werk van vrijwilligers en wat niet, vroeg coach en adviseur Led Dirksen zich al in 2009 af in haar lezing ‘Grenzen aan vrijwilligerswerk’. Daarbij gaat het niet alleen om de grenzen van het werk zelf. Dus wat mag een vrijwilliger doen, zodat het nog verantwoord is? Maar ook om de persoonlijke grenzen van de vrijwilliger. En niet te vergeten die van de organisatie: wat heeft deze hulpvragers te bieden, welke diensten biedt ze aan en wat verwacht ze van haar vrijwilligers? Duidelijkheid hieromtrent “helpt de vrijwilliger om in het persoonlijk contact met de hulpvrager grenzen te hanteren.” Om (zorg)organisaties op weg te helpen in het (leren) omgaan met de grenzen van de werkzaamheden van vrijwilligers, zette adviesbureau Vilans uit Utrecht in samenwerking met diverse andere organisaties het project ‘Zorg Beter met Vrijwilligers’ op. Hierin zijn handreikingen ontwikkeld, die organisaties met diverse checklists en vragen op weg moeten helpen naar verantwoord vrijwilligerswerk.

20-21

Nieuw type vrijwilliger Een grote groep vrijwilligers wordt nog steeds gevormd door ouderen. “Maar die groep wordt alsmaar kleiner. Mensen werken langer, of passen op de kleinkinderen omdat er wordt bezuinigd op de kinderopvang.” Daarnaast dient zich een nieuw type vrijwilliger aan: mensen die goed zijn geschoold, maar minder tijd beschikbaar hebben en flexibiliteit belangrijk vinden. “Welzijn Baarn heeft relatief veel vrijwilligers van de oude stempel mensen die veel, vaak en lang vrijwilligerswerk doen”, aldus Krista. “Maar daarnaast zien we een groeiende groep vrijwilligers die komen voor een project, en daarna weer vertrekken. Door de crisis dienen zich ook steeds meer hoogopgeleide mensen aan die hun cv aanvullen met vrijwilligerswerk. Het is een nieuwe tijd, we zoeken mensen op bepaalde voorwaarden, stellen eisen en voeren sollicitatiegesprekken. Dat houdt ook in dat je mensen afwijst. Voor werk dat ze vrijwillig willen komen doen.”

Sterfbed Vrijwilligster Loes heeft samen met haar man en een kennis één van haar cliënten verhuisd: een mevrouw zonder familie - ze heeft alleen een zus die in het buitenland woont, haar man is overleden – zonder geld en licht dementerend. “Het was een chaos in huis, en ze kon de trappen niet meer op. Dus heb ik samen met Monique Gijsen van Welzijn Baarn geregeld dat ze kon verhuizen, heb geholpen dozen in te pakken, en samen gekeken hoe ze wat overbodige spullen kon verkopen.” Dat kostte aardig wat energie.” Uiteindelijk werd mevrouw ook nog ernstig ziek en zat Loes, omdat er niemand anders was, nachtenlang aan haar sterfbed. “Er was geen geld voor de begrafenis, ook dat hebben we moeten regelen. Je rolt er in en doe je het, maar eigenlijk gaat zoiets veel te ver. Natuurlijk was er veel hulp van Welzijn Baarn, gemeente Baarn en de begrafenisondernemer, maar voor hen was het een van de velen voor mij was het mijn mevrouw X en ik was de enige voor haar.”

Wijkgerichte aanpak in de Oosterhei Welzijn Baarn is in november 2012 samen met het maatschappelijk werk van Welzin Amersfoort een pilot-project gestart in de Oosterhei. Het project is bedoeld om de eigen kracht los te krijgen en om te leren samenwerken met Welzin.

Wat is de Oosterhei? De Oosterhei bestaat uit de Oude en de Nieuwe Oosterhei, door de gemeente bij de nieuwe wijkindeling aangeduid als Zuidwijk. De Vogelbuurt maakt deel uit van de Oosterhei. Hier zijn rond 2010 tientallen duplexwoningen plus een aantal eengezinswoningen afgebroken en in 2013 vervangen door nieuwbouw om karakter en aanzien van de wijk te verbeteren. Het winkelcentrum in de Vogelbuurt (Reigerstraat) is eveneens rond 2010 vernieuwd. De Oosterhei onderscheidt* zich van de rest van Baarn door: • Een bovengemiddeld aantal kinderen en jongeren (46 procent van de hele gemeente Baarn); • Een bovengemiddeld aantal niet-westerse allochtonen; • Een relatief laag inkomensniveau; • Een hoog aantal huurwoningen, vooral in de Nieuwe Oosterhei; • Het hoogste aantal inwoners per km2, namelijk 4.761 inwoners of meer (cijfer 2011, Gemeente op Maat, Centraal Bureau voor de Statistiek). Ter vergelijking: in Hoog-Baarn wonen 324 of minder inwoners per km2. (*Bron: Op het rechte pad, Welzijn Baarn, september 2012)

22-23

Dichter op elkaar De Oosterhei onderscheidt zich op tal van punten van de rest van de gemeente Baarn. De bevolking is er divers en woont aanzienlijk dichter op elkaar dan in andere delen van de gemeente. Ook de woonbeleving is er anders. Uit een woningmarktonderzoek uit 2010 komt naar voren dat de uitkomsten van het tevredenheidsonderzoek onder de inwoners van de Oosterhei ‘veelvuldig afwijken van andere wijken.’ Dat blijkt bijvoorbeeld uit de laagste waardering voor de woon-omgeving en de lage score voor parkeervoorzieningen, verkeersveiligheid en speelvoorzieningen. Maar eveneens voor contact/sfeer, groenvoorziening en uitstraling. Ook een inventarisatie van de wijk door Welzijn Baarn uit 2012 (Op het rechte pad) brengt aan het licht dat wijkbewoners zorgen hebben over hun veiligheid en over de leefbaarheid. Bezuinigingen Door bezuinigingen op zorg en welzijn wordt er in deze typische volkswijk ook verwacht dat de bewoners meegaan in de vanuit Den Haag opgelegde participatiemaatschappij. Daar is het pilot project Oosterhei voor bedoeld. Het primaire doel: wijkbewoners, gezinnen en netwerken helpen om vanuit hun eigen kracht en met tijdelijke ondersteuning hun problemen te overwinnen. Het middel: een sociaal wijkteam dat wekelijks rondes door de wijk maakt. Dat wijkteam bestaat uit Masja van der Linden (jongerenwerker) en Latifa Souidi (sociaal cultureel werker) van Welzijn Baarn en maatschappelijk werkers Tessel Lindelauf en Henk Ruigrok van Welzin Amersfoort. Dit team benadert wijkbewoners heel direct door van deur tot deur te gaan en aan te bellen. De teamleden vragen bijvoorbeeld of de bewoners tevreden zijn over hun wijk. Of ze misschien iets missen. Maar óók of ze iets voor een ander zouden kunnen of willen betekenen.

“Dit team benadert wijkbewoners heel direct door van deur tot deur te gaan en aan te bellen“

Huiswerkklas in De Uitkijck De wijkgerichte aanpak in het Oosterhei-project heeft onder meer geresulteerd in een huiswerkklas, vrijwel volledig door vrijwilligers georganiseerd. Elke week helpen mensen uit de wijk kinderen uit de groepen 6, 7 en 8 van basisschool De Uitkijck met hun huiswerk. Deze vrijwilligers reageerden op een oproep in de krant. Het is een burgerinitiatief volgens het boekje, aldus Welzijn Baarn dat slechts vanaf de zijlijn ondersteuning bood. Vanuit de eigen kracht is er nu extra aandacht voor leerlingen die dat nodig hebben. Of waarvan de ouders de Nederlandse taal niet voldoende beheersen om zelf voor huiswerkbegeleiding te kunnen zorgen.

Jeugd en jongeren Jongerenwerker Masja van der Linden, die meeschreef aan het rapport ‘Op het rechte pad’: “Het is geen toeval dat we dit pilot-project juist hier gestart zijn. Er waren namelijk grote zorgen over de jeugd van net 12 jaar en jonger. Ze behoren weliswaar niet tot mijn doelgroep van 12 jaar en ouder, maar wij vonden dat we hier iets mee moesten. De problemen waarover wij signalen kregen via bewoners, scholen, CJG en politie varieerden van brutaal doen en niet aanspreekbaar zijn tot en met laat op straat hangen en ronduit intimiderend gedrag vertonen. Als je hoort dat 11- tot 12-jarigen de baas zijn in de straat, dan mogen wij als jongerenwerkers niet gaan zitten wachten tot ze wél in onze doelgroep passen.” Platform Wijkgericht werken is een vorm van sociaal werken met de bewoners, waarvoor het schaalniveau van straat, buurt of wijk essentieel is: hier moet het gebeuren, en niet binnen de kantoormuren van de professionals. Hier moet wederzijds respect ontstaan, en ondersteuning en ontwikkelingskansen worden gevonden. Tessel Lindelauf: “Het Oosterhei-project is een platform waarin wij meedenken, maar de bewoners moeten hun wensen van welke aard of omvang dan ook, uiteindelijk met elkaar verwezenlijken. Het is aan ons om die krachten bij de mensen zelf te halen en die te bundelen. Nu er steeds minder geld en mensen beschikbaar zijn voor zorg en welzijn moeten we die slag maken. Dat is ook de opdracht die de gemeente ons meer en meer stelt: zorg goedkoper maken. Dat vraagt bij de wijkbewoners om een omschakeling in denken. Ja, ook bij ons als maatschappelijk werkers.” Daarbij moet er veel worden overwonnen, zoals vraag-, maar ook aanbodverlegenheid, legt directeur van Welzijn Baarn Frans Meerveld uit. “Waar we naar streven, is een veilige structuur waarbinnen je een ander om hulp durft te vragen, maar je ook voldoende vrij voelt om je hulp aan te bieden.” Latifa: “Met dit pilot project proberen we in een vroeger stadium eventuele problemen te signaleren. Dat maakt de zorg uiteindelijk goedkoper, omdat we er eerder bovenop zitten en bij kunnen sturen waar nodig.” Latifa doelt hierbij onder meer op de nauwe contacten die het team heeft met scholen, de politie, CJG en Eemland Wonen.

24-25

Talent De teamleden zijn gekleed in herkenbare witte jacks met daarop de tekst ‘Wonen in de wijk doe je niet alleen’. Ze bellen bij wijkbewoners aan. Dan ontstaat er een gesprek over hulpvraag en hulpaanbod. “We horen bijvoorbeeld regelmatig over eenzaamheid onder ouderen. Waar we vervolgens op aansturen is dat de wijk daar zelf mee aan de slag gaat. Zo kunnen er mooie initiatieven ontstaan”, vertelt Latifa. De inspanningen van het team en de wijkbewoners hebben er inmiddels toe geleid dat ouderen eens per zes weken samen koffie drinken op zondag; de dag die als het eenzaamst wordt ervaren. Het komt ook regelmatig voor dat het team alleen contactgegevens achterlaat. Als er iets is, kunt u ons bellen, wordt er dan bij gezegd. “Een gesprek hoeft niet altijd direct tot een match te leiden”, legt Masja uit. “Wijkbewoners die ik vandaag ontmoet, kunnen over een maand misschien perfect van pas komen.” Zo ontmoetten Tessel en Latifa onlangs een zeer enthousiaste man van 82, goedgemutst, jong van geest, energiek en creatief. Zo iemand kan perfect het gezin van twee straten verderop bijstaan. Daar ligt de moeder veel op bed vanwege gezondheidsproblemen. Het huiswerk van de jongens schiet er daardoor vaak bij in. “Hier kan deze man veel betekenen, als is het maar door zijn positieve houding”, aldus Tessel. Binnenkort start hij met het begeleiden van de jongens met hun huiswerk. “Dát zijn de verbindingen die we proberen te leggen”, vult Latifa aan.

Wonen in de wijk, doe je niet alleen

Welzin & Welzijn Baarn

Wat verwachten de professionals ervan? Masja van der Linden, jongerenwerker bij Welzijn Baarn: “We zijn nog zoekende in dit project, omdat het helemaal nieuw voor ons is. Maar ik hoop dat we binnen een paar jaar de mensen uit de wijk hebben weten te mobiliseren. Zodanig dat ze zélf hun wensen omzetten in daden. Dat bijvoorbeeld de speelterreinen weer geschikt worden voor jonge en oudere kinderen. Dus geen troep, goede afspraken met hangjongeren, en geen hondenuitlaatplek. Zelf die verantwoordelijkheid nemen dus.” Latifa Souidi, sociaal cultureel werker bij Welzijn Baarn: “In de ideale situatie weten mensen ons direct te vinden als ze iets willen organiseren of initiëren. Een goed voorbeeld is de behoefte van allochtonen en autochtonen om elkaar meer te ontmoeten. Vooral allochtone mensen willen graag meer kunnen leren van de autochtonen in de wijk. Het zou mooi zijn als zo’n idee door de bewoners zelf wordt opgepakt, met ons aan de zijlijn.” Tessel Lindelauf, maatschappelijk werker bij WELZIN Amersfoort: “Nu er steeds minder geld en mensen beschikbaar zijn voor zorg en welzijn moeten we de wijkbewoners een nieuwe manier van denken bijbrengen. Dus eerst kijken hoe een probleem met het talent in de buurt kan worden opgelost. Zieke buurvrouw? Er is vast wel iemand in de straat die de boodschappen wil doen. Het zou natuurlijk fantastisch zijn als veiligheid en leefbaarheid over een paar jaar hogere cijfers scoren in deze wijk. Dan zijn we op de goede weg.”

Colofon UItgave: Welzijn Baarn Oranjestraat 8a 3743 GD Baarn tel: (035) 5418600 e-mail: [email protected] www.welzijnbaarn.nl Artikelen: “Welzijn in verandering” “Vrijwilligers (te) zwaar belast” door Coby van Geffen, tekstschrijver. Artikelen: “Burgerkracht” “Wijkgericht werken” door Marina Heij, (eind) redacteur en tekstschrijver. Vormgeving, Design & Ontwerp door: Krista Peeters, (www.kristapeeters.nl) Drukwerk: De Drukkerij, Baarn (www.dedrukkerij.nu) De foto’s in deze publicatie zijn bedoeld als illustratie. De afgebeelde personen hebben geen directe relatie met het onderwerp. Daarbij zijn de namen van de geïnterviewde personen in de artikelen gefingeerd. Oplage: 200 Bestelwijze: Bij Welzijn Baarn, per e-mail of via de website, met vermelding van titel: Jaarbericht 2013 Baarn, juni 2014 Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan onder voorwaarde van de bronvermelding: Welzijn Baarn, Welzijn in de volle breedte

Locaties van Stichting Welzijn Baarn: • Welzijn Baarn Senioren Diensten en voorzieningen Oranjestraat 8a • 3743 GD • Baarn • Het Poorthuis Sociaal en Cultureel centrum Jeugd en Jongeren Kerkstraat 28 • 3741 AK • Baarn • Wegwijs Sociaal maatschappelijke ondersteuning Eemnesserweg 17 • 3743 AD • Baarn • Steunpunt Mantelzorg Mantelzorgondersteuning Oranjestraat 8a • 3743 GD • Baarn • Steunpunt Vrijwilligerswerk Baarn Ondersteuning vrijwilligerswerk Eemnesserweg 17 • 3743 AD • Baarn • De Leuning Dienstverleningscentrum Senioren Oranjestraat 8 • 3743 GD • Baarn

Oranjestraat 8a 3743 GD Baarn (035) 5481600 [email protected]

www.welzijnbaarn.nl