Weidevogels toen en nu. Nieuwsbrief Nr. 29 november Door de voorzitter: Klaas Wim Jonker

Nieuwsbrief|Nr. 29|november 2013

Geslaagde huifkartocht - Cursus - Resultaten 2013 - Streekfonds Contributie - Plas-dras - Vrijwilligers gezocht - Weidevogelvriendelijkste boer 2013 - Grondbank? - Nieuwe app - IBAN Weidevogels toen en nu Door de voorzitter: Klaas Wim Jonker Blij zijn wij van de resultaten, die de deelnemers aan de SNL dit jaar hebben bereikt. De negatieve trends worden voor een aantal soorten al een paar jaar doorbroken. Het is niet zo dat er nu enorme aantallen meer weidevogels zijn, maar toch er is een trend. Eigenlijk is het niet vreemd dat de weidevogels het moeilijk hebben. Als we 40 jaar terug kijken werd er nog redelijk traditioneel geboerd. In het voorjaar een perceel vroeg maaien voor kuilgras en de rest ergens in juni maaien voor hooi. Per definitie werd er op de percelen dicht bij huis gemolken en de percelen verder in de polder werden dan gehooid. Het maaien ging met een snelheid van ongeveer drie hectare per dag. En dan de volgende dag schudden of keren of nog een dag wachten. Dit alles ging met een snelheid en werkbreedte waarbij de pullen nog wel een kans hadden om te vluchten of te overleven. Trouwens ik vraag me af of het besef van weidevogels en bescherming toen wel zo groot was, want de weidevogels waren er gewoon. Maar toen eind jaren zeventig de schaalvergroting en intensivering pas echt op gang kwam kregen toch een aantal mensen in de gaten dat de weidevogels in de knel kwamen. Daarna zijn er vele maatregelen genomen om deze trend te keren. In eerste instantie kwam er de relatienota, waardoor er vooral in de veenweide beheersgebieden en reservaten kwamen. Reservaten daar pasten geen boeren in en in de beheersgebieden mochten de boeren blijven. Nu vijfendertig jaar later hebben we het over weidevogelleefgebieden, die veel op de

beheersgebieden uit de jaren zeventig lijken, maar niet op de reservaten, want die zijn in veel gevallen hun doel voorbij geschoten en overwoekerd door pitrus of zuring en dus niet meer interessant voor onze weidevogels. Wat wel is gebleven zijn plekken waar elk jaar veel weidevogels zitten, niet altijd op dezelfde plaats, ook de weidevogels hebben een bepaalde dynamiek, maar wel zien we een trend dat op kansrijke plekken een concentratie aan weidevogels. Er zijn nog vele maatregelen genomen om de teruggang van de weidevogelstand te keren. Wij als deelnemers doen ons best, maar we weten ook dat we in het voorjaar veel eerder, veel sneller en een veel grotere oppervlakte tegelijk bewerken. Dus de maatregelen die we nu nemen zijn meer afgestemd op het gebruik: de maaidatum uitstellen en kuikenveld behouden. Dit is succesvol. Het is de bedoeling dat er in 2016 met een nieuw subsidiesysteem gewerkt gaat worden. Later hierover meer.

Geslaagde huifkartocht Een mooie avond in mei. Zon, wolken en een huifkar, die zich door het West-Friese landschap verplaatst. Manoeuvrerend over een smal dijkje in de polder Westerveer horen en zien we de vogels om ons heen. Ja, grutto’s! Waarschuwende grutto’s. Waar zijn de jongen? Lastig om ze te zien. Ze moeten er zijn. De grutto’s schreeuwen te hard. Onvindbaar voor de mensen, turend uit de huifkar. De huifkar gaat verder, over de Grote Zomerdijk naar het land van de firma Ruijter. Een deel van het perceel was net gemaaid. De rest van het perceel was een prachtig kuikenveld voor de kieviten geworden: pullen van de kieviten werden door hun ouders geroepen om te vertrekken van het kale land naar het hoge gras , of in ieder geval zich te drukken voor de groep mensen die het grasland op kwamen. Ja, die pullen moeten op de foto. Zo’n kans krijg je niet zo vaak!

Ard Ruijter laat ook de slootkanten zien; een zeer flauwe oever wat voor vogels aantrekkelijk is, maar ook voor het vee en voor de Ruijters zelf: het maaien tot aan de waterlijn is er makkelijker op geworden. Over hun milieuvriendelijke bedrijfsvoering vertelde hij onder het genot van warme chocomel. We zagen al zijn land vol met paardenbloemen. Dit is het gevolg van geen kunstmest meer gebruiken, maar wel ruige mest en drijfmest. De koeien zijn gezonder, het antibiotica gebruik gaat omlaag. En de weidevogels zijn blij met de strooitjes uit de mest en de insecten die erop af komen. We gingen terug naar onze startplaats in Zandwerven. Het begon al te schemeren. Cor Smit liet ons nog met zijn telescoopkijker naar de bijna volle maan kijken. Prachtig.

Cursus weidevogelbeheer Deze winter wordt er een cursus weidevogelbeheer aangeboden voor agrariërs. Het gaat over de volgende onderwerpen: • Richtlijnen voor loonwerkers binnen het agrarisch natuurbeheer • Verbetering communicatie tussen boer en vrijwilligers • Inpasbaarheid van laat-maaidatum- percelen op het boerenbedrijf • Hoe creëer ik effectief kuikenland, en wat voor biotoop hebben de verschillende soorten nodig? • Kuikenbescherming (Wat kunnen boer, vrijwilligers en ANV doen in het vliegvlug worden van de pullen?)

• Spelen met water --> beheer plasdras, greppel plasdras • Faunabeheer (Hoe herken en voorkom je predatie, en wat zijn de wettelijke mogelijkheden) • Invoer en beheer en rapportage van weidevogelgegevens op het eigen bedrijf • Gebruik van de website weidevogelbescherming.nl voor agrariërs/ vrijwilligers/veldmedewerkers van de ANV • GPS-modules voor loonwerkers/agrariërs m.b.t. weidevogelnesten U kunt zich opgeven voor 1 januari as via ons e-mail adres: [email protected].

Resultaten weidevogelseizoen 2013

niet gecorrigeerd voor areaalverschillen Kievit Scholekster Grutto Tureluur Overige Totaal nesten Aantal beheerders

757 441 420 235 44

801 320 475 259 27

659 346 505 206 49

856 487 508 197 50

-18 +8 +6 -20 +81

+30 +41 +1 -4 +2

1897

1882

1765

115

129

132

2098

-6

+19

134

+2

+2

verschil tov het vorige jaar %

aantallen nesten

Totaal nesten

2013

verschil tov het vorige jaar %

aantallen nesten

deelnemers alle jaren Kievit Scholekster Grutto Tureluur Overige

2012

De meest kenmerkende soort voor het weidelandschap is de grutto. In West-Friesland lukt het om de populatie stabiel te houden. Een zeer goede prestaties van vrijwilligers en boeren. Een minpuntje is de neergang van de tureluur met 11%.

2012

2011

Gesubsidieerde weidevogels 2013 in vergelijking met eerdere jaren

2010

De laat broeder de scholekster heeft zich ook van

haar goede kant laten zien en heeft gewacht op mooi weer. Dit uit zich in een toename van 27%.

2013

Het weidevogelseizoen is redelijk goed verlopen. De langdurige kou in het voorjaar deed het ergste vermoeden, maar uiteindelijk passen de weidevogels zich weer goed aan. Zelfs de vroeg broeders zoals de kievit heeft het juist goed gedaan met een toename van ongeveer 10%.

700 600 500

627 410 390 213 43

642 286 411 232 25

514 282 425 179 43

567 359 409 159 46

-20 -1 +3 -23 +72

+10 +27 -4 -11 +7

400

1683

1596

1443

1540

-10

+7

0

Aantal beheerders

Juniland In ons gebied ligt ongeveer 240 hectaren land wat pas in juni wordt gemaaid. Op deze percelen bleek gemiddeld 1,6 broedpaar per hectare te broeden. Dit is belangrijker hoger dan de gemiddelde dichtheid van ongeveer 0,6 broedpaar per ha op ons totale weidevogelgebied. Daarnaast zorgen deze percelen natuurlijk voor de opvang van kuikens. Kuikens Meer nog dan naar nesten, kijken de velmedewerkers

105

300 200 100 2010

2011

naar de kuikens. Redden ze zichzelf of moeten er aanvullende maatregelen getroffen worden? Na het uitkomen van de eieren duurt het nog 24 dagen (tureluur) tot 35 dagen (kievit) tot de kuikens gaan vliegen. De kuikens van de kievit en scholekster kom je vaak tegen in de tulpen of op bouwland. Op grasland zitten ze vaak aan de randen, wat betekent dat enige oplettendheid bij maaien van de buitenste rand gewenst is. Het liefst zien we dat de buitenste rand het laatst gemaaid wordt… maar dat schijnt lastig te zijn.

20

Kuikens van de grutto verblijven in het lange gras, en daar grijpen we vaak in door te vragen om het maaien uit te stellen.

Predatie Over het algemeen is de predatie op nesten in ons werkgebied met jaarlijks ongeveer 5% heel laag. Wel neemt de activiteit van vossen toe, waardoor we dit jaar aan de Broerdijk veel nesten kwijt raakten. Daarnaast kunnen vossen de kuikens opeten, waar we natuurlijk geen cijfers van hebben. Wel is ons sinds enkele jaren duidelijk dat rond Benningbroek door de aanwezigheid van vossen, minder vogels broeden en kuikens verdwijnen. Daar zullen we, in samenwerking met jagers, actie moeten ondernemen. Foto: Ben Groot liet zelfs 2 x stroken staan

Streekfonds Door: Reindert Kuiper, gebiedcoördinator Wij hebben het initiatief genomen om te komen tot de oprichting van een Streekfonds in West-Friesland. Een streekfonds is een stichting die allerlei kleinschalige activiteiten op het gebied van natuur en landschap ondersteunt. U kunt denken aan plaatsen van bankjes, uitkijkpunten, plas-dras terreinen voor de weidevogels, hoogstam fruitbomen, karakteristieke bomenrijen, boerenerven enz. Het is een particulier initiatief van regionale partijen en de Rabobanken. Behoud en versterking van de kwaliteit van de omgeving is niet vanzelfsprekend. Zuinig zijn op ons landschap vraagt een gezamenlijke inzet en verantwoordelijkheid van overheden, burgers

en bedrijfsleven. Fondsvorming met dit doel kan hieraan een bijdrage leveren. Een belangrijke instrument voor een financiële inbreng in het streekfonds is een bijdrage van de Rabobanken vanuit het fenomeen streekrekening. Bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties kunnen een streekrekening afsluiten en sparen met aantrekkelijke voorwaarden. Zij krijgen minimaal een marktconforme rente en alle vrijheid om geld op te nemen of te storten. De bank betaalt 5% van de rente op deze streekrekeningen aan het streekfonds. Samen met Landschap Noord-Holland, Rabobank Hoorn en Rabobank Alkmaar, stichting Westfriese Omringdijk bereiden we de oprichting van de Stichting Streekfonds West-Friesland voor. U hoort volgend voorjaar meer van ons.

Plas-dras experiment geslaagd Drie enthousiaste boeren hebben nu twee jaar een terrein ingericht met plas-dras. Dat wil zeggen dat ze een perceel van minimaal 1 ha omringen met dijkjes en er steeds water oppompen vanaf 15 februari tot 15 juni.

vanwege een matig effect gedurende het experiment. De twee andere terreinen worden de komende twee jaar opnieuw gebruikt als plas-dras.

De laag water mag variëren van 5-20 cm. Vooral bij een ongelijk perceel is dit erg moeilijk. Er staat dan te veel water in de lage gedeelten en te weinig water op de hoge gedeelten. De resultaten van twee terreinen bij Hoogwoud en Spierdijk zijn erg goed. Vooral in het vroege voorjaar als de vogels uit Afrika komen, dan zijn de plas-dras gebieden fantastische plekken om op te vetten. Ze gaan met hun lange snavels in de zachte bodem en eten veel wormen en ander voedsel. Tientallen grutto’s en tureluurs zijn geteld bij de plas-drasterreinen. Zelfs zijn er groepen kemphanen aangetroffen. De plas-dras nabij Oosterblokker wordt opgeheven

Experiment greppel plas-dras We merken dat water een belangrijk aspect is voor de weidevogels. We willen in 2014 met een aantal geïnteresseerde boeren zogenaamde greppel plasdras gaan proberen. In andere gebieden hebben deze experimenten al hun waarde bewezen, vooral als het een droog voorjaar is. Door alle ruilverkavelingen van de afgelopen tientallen jaren zijn veel greppels verdwenen in West-Friesland. Een aantal boeren heeft ze nog en daar zijn mogelijkheden om tegen een vergoeding de greppel een aantal weken vol te pompen met water, waardoor er betere fourageer mogelijkheden komen voor de steltlopers met hun lange snavels. Foto onder: Marco Hertog, water omhoog trekt zelfs een kemphaan. Foto rechts: Plas-dras Piet HoekSpaans

Foto: kemphaan mannetje in baltskleed

Vrijwilligers gezocht Bent u graag buiten? Houdt u van lopen in het Westfriese landschap en kijken en luisteren naar vogels? Of kent u iemand die dit graag doet? Geef dit dan door: misschien bent u dan de vrijwilliger, die we nodig hebben. De weidevogelverenigingen zoeken vrijwilligers, die in het voorjaar nesten van weidevogels op kunnen sporen. Ze markeren de nesten of beschermen ze zelfs met speciale nestbeschermers. Heeft u zin om een seizoen mee te draaien, en met een ervaren zoeker mee te lopen, dan kunt u contact opnemen met één van de weidevogelverenigingen. Voor meer informatie: Vrijwillige weidevogelvereniging Noorderkoggen: Bert Nap: [email protected]

Vrijwillige weidevogelvereniging Obdam/ Hensbroek: [email protected]

Weidevogelvriendelijkste boer 2013 Op de jaarvergadering werd aan André Schilder de oorkonde uitgereikt: weidevogelvriendelijkste boer 2013. Met zijn plasdras terrein trok hij vele weidevogels aan. In dit voorjaar werden wel 80 grutto’s gesignaleerd, fouragerend in het gebied. Het ligt er mooi bij, in de bocht van de Zuidermeerweg naar Spierdijk, zodat je goed zicht hebt op de vogels. André Schilder heeft naast zijn melkvee ook een zorgboerderij, dus verbreding van de agrarische taken. Op de foto ziet u dat de voorzitter van de ANV Klaas-Wim Jonker aan hem de oorkonde en cadeau overhandigd.

Grondbank in West-Friesland? Elk jaar spijkert het bestuur haar kennis van agrarisch natuurbeheer bij en doen hierbij nieuwe ideeën op. Het gebied Eemland ten Noorden van de A1, tussen Hilversum en Amersfoort is een intensief open landbouwgebied met melkveehouderij. Hier worden zeer goede resultaten geboekt met het weidevogelbeheer door een nauwe samenwerking met Natuurmonumenten. Boeren beheren midden in de polder grote stukken land van Natuurmonumenten op een extensieve weidevogelvriendelijke manier. Uitgesteld maaien en gebruik van ruige mest is hier het recept.

dras experimenten, zoals volpompen van sloten waardoor slikkige oevers ontstaan. Ideaal voor de vogels om voedsel te vinden. Een ander initiatief dat ons aansprak was de grondgebruikersbank. Het principe van een grondgebruiksbank is dat door bemiddeling van de agrarische natuurvereniging boeren extra grond in pacht kunnen krijgen in ruil voor een tegenprestatie op het gebied van natuur- en landschapsbeheer. Deze prestatie hoeft niet op het betreffende perceel plaats te vinden. In Eemland gaat het om zo’n 90 ha. Het betreft gronden van gemeenten, kerken, waterschap enz.

Na jarenlang extensiveren is het een eldorado voor de weidevogels geworden. Verbeteringen voor het beheer zijn ingang gezet met plas-

ANV West-Friesland zoekt nu uit of het principe van een grondbank ook in West-Friesland kan worden toegepast.

Nieuwe app om nesten van weide- en akkervogels te sparen Sinds eind oktober is de gratis app ‘Signalering vogelnesten’ beschikbaar (Apple en Android). De app helpt boeren en loonwerkers om tijdens hun werkzaamheden op het land vogelnesten te sparen. Half oktober hadden dertig Texelse boeren en belangstellenden in De Waal de primeur: zij maakten als eersten kennis met deze app voor tablet of smartphone. Vanuit de trekker vallen de stokken bij de nesten niet altijd goed op. Met de app is wel precies te zien waar nesten liggen. Het filmpje op http://www. youtube.com/watch?v=EMA3RCJ0ZS0 geeft een duidelijk beeld hoe het werkt. In het voorjaar van 2014 zal de app ‘Signalering vogelnesten’ voor het eerst worden ingezet. Exacte nestlocatie bekend Als een loonwerker of boer een nest nadert, krijgt

hij met de app ‘Signalering vogelnesten’ een signaal op zijn smartphone of tablet en kan hij met zijn machine uitwijken. De app haalt de locatiegegevens van nesten uit de database van Landschapsbeheer Nederland. Vrijwilligers en boeren vullen deze database met de juiste GPS-coördinaten. De app toont op een kaart de exacte nestlocatie. Vandaar dat u ingelogd dient te zijn met uw wachtwoord van de database weidevogelbescherming. De slimme toepassing bevordert de samenwerking tussen vrijwilligers, boeren en loonwerkers om nog meer nesten te behouden. Leren werken met de app Landschap Noord-Holland organiseert hiervoor cursussen om met dit hulpmiddel nestverliezen bij agrarische werkzaamheden tot een minimum te beperken.

Informatie voor de SNL-deelnemers De ANV gaat vanaf 1 februari 2014 met IBAN rekeningnummers werken. Reden is dat er vanuit de EU een uniform betaalsysteem opgezet is. Hiervoor moeten alle deelnemers aan de SNL opnieuw een machtigingsformulier ondertekenen voor het incasseren, het zogenaamde SEPA machtigingsformulier Euro-incasso. U ontvangt

vanzelf dit formulier van de ANV met het verzoek om dit te ondertekenen en naar ons toe te sturen! Om ons ook echt toestemming te geven om te incasseren moet u dit bij uw eigen bank nog aangeven via het internetbankieren. Nieuw IBAN rekeningnummer ANV is: NL 15 RABO 0161 4608 44

Wist je dat? …de visarend bij de waterberging Weijdemeer diverse malen is gesignaleerd

…de agenda’s van de bestuursvergaderingen op www.anvwestfriesland.nl te lezen zijn;

…de ANV in 2014 start met een experiment: opzetten waterpeil bij greppels

…ook hier het laatste nieuws staat over het nieuwe landbouwbeleid, de GLB

…u zich hiervoor kan aanmelden … het verslag van de jaarvergadering op de website van de ANV Westfriesland te vinden is …de ANV een nieuw bestuurslid zoekt belangstelling voor natuur- en landschap in West-Friesland

met

…dat hij/zij zich kan aanmelden bij de voorzitter

Bestuur ANV West-Friesland Voorzitter Penningmeester Bestuurslid Bestuurslid Bestuurslid

Klaas Wim Jonker Jan Dirk Rooker Jan Vriend Jaap Visser Wim Reus

0229 - 561680 06 - 18117703 06 - 22240602 06 - 36275945 0228 - 592772

Gebiedscoördinator Administratief medewerker Adviseur/Veldmedewerker Veldmedewerker

Reindert Kuiper Mirjam Vlugt Marco van der Lee Cor Smit

06 - 30210678 06 - 53420864 0228 - 597190 0229 - 561700

Spreekuur

Maandag, dinsdag en donderdag op afspraak

Adres

ANV West-Friesland Dorpsstraat 106 1713 HL Obdam

ANV West-Friesland

Telefoonnummer E-mail Website

Mede mogelijk gemaakt door:

06 - 53420864 [email protected] www.anvwestfriesland.nl