‘Een donkere dag voor alle supporters pagina 16 & 17 met een geel-zwart hart’
De Limburger DAGBLAD
In het nieuws 2 & 3 - Binnenland 4 & 5 - Buitenland 6 & 7 - Economie 8 & 9 - Verdieping 10, 11 & 13 - Sport 15 t/m 19 - Tv & media 20 & 21 - Weer 22 - Puzzels/strips 23
Weg met de pestkop foto Mikael Damkier/Thinkstock
Pesten staat hoog op de politieke agenda sinds de zelfverkozen dood van de scholieren Tim Ribberink en Fleur Bloemen. Een wet verplicht scholen om pesten aan te pakken.
Pagina 2 & 3: School ook spil bij cyberpesten
IN HET NIEUWS
BINNENLAND
BUITENLAND
ECONOMIE
VERDIEPING
NIJMEGEN – Door zwakke rassen te fokken, maakt de bijensector de dieren steeds kwetsbaarder. Voeg daar het gebruik van pesticiden in de landbouw aan toe en het is geen verrassing dat bijenvolken het loodje leggen. Dat stelt Markus Imhoof in zijn film More than Honey.
DE BILT – Het koude weer drijft de bruine rat naar bewoond gebied. Plaagdierbestrijders hebben het druk met de overlast die het hinderlijke knaagdier veroorzaakt. Ook andere dieren laten zich beïnvloeden door de kou. Zo hebben diverse trekvogels hun vlucht naar Nederland even uitgesteld.
DAMASCUS – De opstandelingen van het Vrije Syrische Leger (FSA) hebben gisteren de inwoners van de hoofdstad Damascus die nabij strategisch belangrijke doelwitten wonen, gewaarschuwd voor raketaanvallen en hun aangeraden snel een veilig heenkomen te zoeken.
DEN HAAG – Een akkoord tussen vakbonden en werkgevers is pas in de loop van april te verwachten. De Stichting van de Arbeid, hun officiële overlegorgaan, heeft dat gisteren aan minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken laten weten. Asscher rekende op een akkoord eind deze maand.
FRANKFURT – De Europese Centrale Bank (ECB) heeft gisteren aangegeven dat de Cypriotische banken toegang blijven houden tot noodkredieten. Daarmee heeft de centrale bank haar steun uitgesproken aan het akkoord over noodsteun aan Cyprus.
Pagina 2 & 3
Pagina 4 & 5
Pagina 6
Pagina 8
Pagina 3, 10, 11 & 13
Pesticide en zwak ras nekslag voor bijen
Bruine rat laat zich vaker zien door kou
Oppositie waarschuwt Damascus voor aanval
Akkoord sociale partners pas in april
ECB steunt noodplan voor Cyprus
voorpagina dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
[HRM_AX: CR-PAGINAS <SAMPRO> [MASTER] ... 26-03-13]
Author:CREERDEWIJK
Date:25-03-13
Time:21:13
De Limburger DAGBLAD
PESTEN ELKE SCHOOL EEN BEWEZEN PESTAANPAK
Scholen krijgen van staatssecretaris Dekker van Onderwijs de wettelijke plicht om een antipestaanpak te formuleren en uit te voeren. Dekker: „Of pesten wordt aangepakt, mag niet van de school afhangen.” De pestaanpakken waaruit de scholen straks mogen kiezen, moeten effectief zijn. Nu is er een wildgroei van meer dan honderd antipestmethodes. Lang niet allemaal effectief en zelfs schadelijk, als de focus ligt op het weerbaar maken van de gepeste, in plaats van de hele groep om het pesten aan te pakken. Dullaert: „De pester heeft meestal een groep achter zich, als je die weet te stoppen, is de kans groot dat pesten stopt.” Dekker maakt extra geld vrij om wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit van pestaanpakken te doen, in zowel basis- als voortgezet onderwijs. Voor die laatste categorie is nu nog weinig beschikbaar. De onderwijsinspectie checkt nu alleen op papier of er een pestprotocol is. Straks moet zij ook beoordelen of de pestaanpak wordt uitgevoerd. Ook de Kinderombudsman zal periodiek scholen doorlichten. Eventueel falen wordt openbaar gemaakt. Er komt ook meer aandacht voor pesten – ook cyberpesten – in lerarenopleidingen en nascholingen. Ouders moeten op school makkelijker een klacht in kunnen dienen. Loopt dat mis, kunnen ze bij de Kinderombudsman terecht. Een op de tien kinderen op de basisschool wordt gepest. Veel scholen hebben al een pestprotocol, maar lang niet altijd doen ze er ook wat mee. De zelfdodingen van Tim Ribberink en Fleur Bloemen eind vorig jaar hebben de politiek wakker geschud. Dekker en Kinderombudsman Marc Dullaert hebben de afgelopen maanden met (ervarings)deskundigen gepraat. De PO-Raad, een vereniging van schoolbesturen, kan zich goed vinden in de plannen. Wel waarschuwt de vereniging dat Dekker niet op de stoel van schoolbesturen moet gaan zitten. De Algemene Onderwijsbond (AOb) is minder enthousiast: een wet lost volgens de bond het pestprobleem niet op. „Laat de scholen het zelf oplossen”, stelt een woordvoerster.
School ook spil bij cyberpesten Na zelfdodingen is de maat vol. Een antipestwet moet soelaas bieden. Ook bij online pesten. door Francine Wildenborg illustratie Jos Diender DEN HAAG – Wat moet een kind
doen als hij online gepest wordt? „Opslaan wat op het scherm staat, uitprinten en meenemen naar school”, zegt brugklasser Sheren Ali (12) van het Heldring vmbo in Den Haag beslist. Op haar school presenteerden staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs en Kinderombudsman Marc Dullaert gisteren hun nieuwe pestaanpak: een actieve aanpak wordt voor scholen verplicht. Het Heldring vervult een voorbeeldfunctie volgens Kinderombudsman Marc Dullaert. Voor het voortgezet onderwijs zijn er nog geen antipestmethodes, maar daar laat het Haagse vmbo zich niet door tegenhouden. Directeur Waheeda Amirkhan: „Vanaf het begin laten we ouders, leraren én leerlingen samenkomen en brengen we pesten ter sprake. En als we er ook maar een beetje lucht van krijgen, in de klas of online, helpen we het de wereld uit.”
“
Als we lucht krijgen van pesten, in de klas of online, helpen we het de wereld uit Waheeda Amirkhan, directeur
Voorbeeld van vorige week: acht meiden krijgen op internet ruzie over kleding. Binnen mum van tijd wordt het schelden steeds erger. Een van de meiden trekt op school aan de bel. „Dan gaan we meteen met de hele groep om tafel. Het allerbeste is om pesten te voorkomen, maar als het ontstaat, moet je het zo snel mogelijk aanpakken. Of het nou op school plaatsvindt of daarbuiten. De school is de spil”, stelt Amirkhan. Maar er is meer: zo heeft de school een streetwatch. Ruim veer-
tig leerlingen die dagelijks de veiligheid in de gaten houden: ze zorgen dat kinderen hun rotzooi opruimen, maar ook dat ze zich prettig voelen op school. Pestgedrag hebben streetwatchers Sauda Bahyda en Nandinie Angnoe nog niet meegemaakt, maar ze hebben wel geleerd waarop ze moeten letten. Angnoe: „Als iemand vaak alleen zit bijvoorbeeld.” Ook de leerlingenraad let op. Derdeklasser Darsini Gobind: „Vaak vinden kinderen die gepest worden het makkelijker om dat te de-
len met een medeleerling dan met een met een docent. Wij kunnen luisteren en het eventueel samen aankaarten.” Ouders worden verplicht betrokken bij hun kind. Teamleider onderbouw Arianne Spaans: „Rapportgesprekken zijn niet facultatief: we willen regelmatig – ten minste vijf keer per jaar – met ouders praten. Daar hebben we het ook over veiligheid op school én daarbuiten.” Vaak weten ouders niet dat hun kind gepest wordt, zeker niet als dat online gebeurt, vertelt onder-
zoeker cyberpesten Niels Baas van de Universiteit Twente. „Ouders hebben zoiets van: al die sociale media begrijp ik toch niet. Maar juist dan deelt een kind nauwelijks wat er online gebeurt.” Spaans: „Daarom raden we ouders aan wekelijks met hun kind op onze schoolsite resultaten en presentiecijfers te bekijken. Eenmaal samen voor de pc, nodigt dat uit om ook even op Facebook te kijken.” Volgens de Kinderombudsman is de aandacht voor cyberpesten essentieel. „Het is enorm toegenomen
de laatste jaren. Alle antipestmethodes die we straks aanbevelen zullen aandacht besteden aan online pesten. Dat garandeer ik.” Hoewel het Heldring al veel doet aan pesten, juichen ze de invoering van een officiële methode toe. Directeur Amirkhan: „Die bestaan nu nog niet voor voortgezet onderwijs. Ons huidige team – docenten, ouders, veiligheidscoördinator, wijkagent – functioneert heel goed, maar de samenstelling wisselt en een pestaanpak moet een continu gegeven zijn.”
focus dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
[HRM_AX: CR-PAGINAS
[MASTER] ... 26-03-13]
Author:CREERDEWIJK
Date:25-03-13
Time:21:24
De Limburger DAGBLAD
AMSTERDAM
Wakker Dier ‘naar rechter’ om kuikens Wakker Dier dreigt minister Henk Kamp van Economische Zaken met een rechtszaak als hij niks doet tegen ‘het uithongeren van kuikens in boerderijen’. Volgens de dierenorganisatie sterven jaarlijks 5 miljoen kuikens die dagen zonder voer en water zitten nadat ze uit het ei zijn gekomen.
DEN HAAG
SHO opent Giro 555 voor Syrië De Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) hebben gisteravond Giro 555 geopend voor noodhulp aan de slachtoffers in Syrië. Op tweede paasdag zenden de VARA en de EO onder de titel S.O.S. Syrië! een televisieprogramma uit over het door burgeroorlog verscheurde land.
Jeanine Hennis foto ANP
DEN HAAG
Defensie stopte te snel met werving Het ministerie van Defensie is in 2010 ‘te rigoureus’ met de werving van nieuw personeel gestopt. „De zichtbaarheid van Defensie op de arbeidsmarkt was in één klap vrijwel verdwenen.” Dat concludeert minister Jeanine Hennis. Nog steeds kampt het departement met een tekort aan personeel.
LENTE 2013
Caesar Salad moet snel van menukaart
Late kou zet ook iets recht in de natuur
door Annemieke van Dongen ZOETERMEER – Het bevat sla, crou-
tons en Parmezaanse kaas en prijkt op de menukaart van zo’n beetje elke horecagelegenheid die salades serveert: de Caesar Salad. Maar daar komt snel verandering in, als het aan de nazaten van de bedenker van de salade ligt. Het Amerikaanse bedrijf Caesar Cardini, vernoemd naar die grondlegger, sommeert restauranthouders in Nederland de Caesarsalade onmiddellijk van de menukaart en website te halen. „Doen zij dat niet, dan stappen we naar de rechter”, zegt woordvoerder Nicole Jonkers van Pietercil Barends in Zoetermeer, de vertegenwoordiger van Caesar Cardini in Nederland. Een 1-aprilgrap of pr-stunt? „Nee”, zegt Jonkers. „Caesar Cardini is bezorgd over de afnemende kwaliteit van de authentieke salade. Tegenwoordig wordt alles maar Caesarsalade genoemd. Het origineel uit 1924 bevat maar zes ingrediënten: bindsla, croutons, knoflook, Parmezaanse kaas, ei en worcestershiresaus. Geen kip, tomaat of ansjovis. Daarom gaan we nu brieven sturen aan alle horecaondernemers in Nederland. De eerste zijn de deur al uit. Binnenkort volgen andere landen. Ook bijvoorbeeld supermarkten die Caesarsalades en -dressings verkopen gaan we aanpakken.” Koninklijke Horeca Nederland heeft nog geen klachten gekregen van ondernemers die hun menukaart moeten aanpassen. „Erg flauw dat ze op deze manier te werk gaan. Het bedrijf zou zich juist gelukkig moeten prijzen dat de salade zo’n succes is”, zegt woordvoerder Joris Prinssen. Van Caesar Cardini mogen restaurants hun vertrouwde salade overigens gewoon blijven serveren, zegt Jonkers. Zelfs als er kip of ansjovis in zit. „Maar dan moeten ze hem een andere naam geven.”
Verlate komst trekvogels is misschien gunstig. Maar broccoli en ijsbergsla lijden onder het schrale weer. door Wilma de Cort NIJMEGEN – „Ik heb nog geen tjif-
Opspattend water op de Afsluitdijk bevriest onmiddellijk op het riet. foto Catrinus van der Veen
tjaf gehoord”, zegt Arnold van Vliet van Natuurbericht.nl. Het zangvogeltje met dat ‘heerlijke geluid, waar je op den duur ook wel een beetje gek van wordt’, heeft gekozen voor een tussenlanding of uitstel van vertrek. De grote bulk wacht af in Zuid-Europa. Net als wij vindt het vogeltje het hier nog veel te koud. „Dat voelen ze waarschijnlijk omdat het in Zuid-Europa ook kouder is dan normaal”, zegt Van Vliet. Normaal gesproken moet de tjiftjaf – lentevogel bij uitstek – hier half maart overal aanwezig zijn. Toch kan z’n latere aankomst – en ook die van de fitis – een geluk bij een ongeluk zijn, denkt Van Vliet, deskundige van de Wageningen Universiteit. „Het is de laatste jaren een trend dat planten en insecten door hoge temperaturen vrij vroeg tot ontwikkeling komen. De trekvogels stemden daar hun komst niet op af en kwamen dus te laat. Tegen de tijd dat bijvoorbeeld de bonte vliegenvanger op zoek ging naar
voedsel nadat hij was hersteld van de trek, een nest had gebouwd en eieren gelegd, hadden we de rupsenpiek al gehad.” Nu álles later tot ontwikkeling komt, ook planten en insecten, loopt de natuur voor de trekvogels misschien weer synchroon, zegt Van Vliet. Het is dus niet alléén kommer en kwel. Maar zeg dat maar eens tegen al die mensen die begin maart, toen we één warme dag van 18 graden hadden, massaal lucht gaven aan hun lenteverlangen. De tuincentra kregen prompt meer aanloop, zegt Leontine van der Kaaden van Intratuin. Nu hebben ze daar noodgedwongen het buitengoed met vliesdoek ingepakt. „Ik denk dat de bouwmarkten met het perkgoed een nog groter probleem hebben, want daar zijn zij meestal vroeger mee dan wij.” Het is duimen bij Intratuin voor een betere Pasen. „Het valt nu tegen door kou én crisis, terwijl het voorjaar tekenend is voor onze jaaromzet.” Ofschoon viooltjes ‘wel wat kunnen hebben’ is het volgens Van
der Kaaden raadzaam ze met noppenfolie af te dekken. „Al het eenjarige spul moet naar binnen.” Van Vliet van Natuurbericht.nl benadrukt dat het vooral voor ons gevóel heel koud is, maar dat de temperaturen niet zodanig laag zijn dat er veel planten aan vorst ten onder zullen gaan. Hoewel bijvoorbeeld de olijfboom, een trendboom, dit weer verre van aangenaam vindt. Ook sommige vollegrondsgroenten hebben het zwaar, vertelt Jack Luiten van LTO Nederland. „Er zijn delen van Nederland waar nog niet is gezaaid of aangeplant. Maar voor de tuinders die vroeg waren, is het nu wel spannend. We hebben het dan over groenten als Chinese kool, broccoli en ijsbergsla. Deze groenten hebben door de vorst en wind veel te lijden. Of de tuinders opnieuw moeten gaan planten of inzaaien, is nu niet te zeggen en ook niet in hoeverre bijvoorbeeld broccoli straks duurder zal worden. We halen deze groenten niet alleen uit Nederland.” Door het schrale weer is er ook een groter risico op natuurbranden want de natuur droogt snel uit. In de provincies Overijssel, Gelderland en Utrecht geldt ‘code geel’, aldus de brandweer. Dit betekent: extra oplettendheid in bos- en heidegebieden en voorzichtig zijn met open vuur. Eén klein vonkje kan nu razendsnel om zich heen grijpen.
Parkeerkaartje pinnen is veiliger zonder code door Paul Bots DEN HAAG – Hoe voorkom je dat criminelen stiekem meekijken terwijl je je pincode intoetst? Door géén pincode te gebruiken. Onder dat motto is in Den Haag een nieuw betaalsysteem getest bij tien parkeerautomaten van fabrikant TMC.
Het bedrijf verwacht dat binnen een jaar verspreid over het land een paar duizend soortgelijke automaten staan. Ook mede-initiatiefnemer ING wil het project uitbreiden. Het systeem is eenvoudig. Automobilisten stoppen hun gewone bankpas in de automaat en hoeven daarna alleen op akkoord te drukken voor het bedrag dat meteen wordt overgemaakt. De pincode is niet nodig en kan daarom ook niet afgekeken en misbruikt worden. „Criminelen kunnen de magneetstrip wel kopiëren, maar daar hebben ze zonder bijbehorende pincode niets aan”, zegt Jan-
nemieke Zandee, woordvoerster van de Betaalvereniging Nederland. Belangrijkste restrictie: betalen zonder pincode mag alleen bij parkeerautomaten. Dit om te voorkomen dat een crimineel met een gekopieerd pasje zonder pincode grote inkopen gaat doen. Ook geldt een maximum van 50 euro. Volgens Zandee is het voor het eerst dat het systeem in Nederland wordt getest. Wel zijn er parkeergarages die creditcards zonder pincode accepteren. Of Den Haag deze manier van betalen nu bij meer automaten gaat invoeren, is volgens een woordvoerster nog niet zeker. Het skimmen, ofwel stiekem kopiëren, van bankpasjes is de voorbije jaren snel toegenomen. In 2010 was de schade door skimming 19,7 miljoen euro, een jaar later was dat 38,9 miljoen. Omdat winkels veiliger pinapparaten hebben gekocht, richten criminelen zich meer op parkeerautomaten en onbemande tankstations.
advertentie 2 x 238
UTRECHT
Te weinig nazorg voor Dutchbatter Voormalig Dutchbatter Dave Maat (37) uit Goes heeft recht op een schadevergoeding. Volgens de rechter heeft Defensie onvoldoende nazorg gegeven na de VN-missie in Bosnië. Maat was in 1995 getuige van de val van de enclave Screbrenica en liep daarbij een blijvende posttraumatische stressstoornis op. De Centrale Raad van Beroep, de hoogste sociale rechter, deed gisteren uitspraak in een veertien jaar slepende procedure. De hoogte van de schadevergoeding moet nog worden berekend, zegt een woordvoerder van Defensie. Het vonnis betekent volgens de zegsman niet dat andere exDutchbatters automatisch in aanmerking komen voor een vergoeding.
Voor altijd ‘Tulpen uit Amsterdam’ advertentie 4 x 118
door Nico de Boer
D
e op 86-jarige leeftijd in zijn woonplaats Laren overleden Herman Emmink was zanger, radio-omroeper en tv-presentator. De ‘zingende omroeper’ was bekend van Muzikaal onthaal en Wie van de drie en scoorde als zanger een enorme hit met Tulpen uit Amsterdam. Amsterdammer of niet, jong of oud, nog steeds kent vrijwel iedereen Tulpen uit Amsterdam, al was het maar onbewust van het draaiorgel op de markt. Het lied is van de Duitse zanger KlausGünter Neumann, die het schreef na een bezoek aan Amsterdam. Lammy van den Hout vertaalde het nummer. Herman Emmink kreeg het in 1957 als het ware in de schoot geworpen. Aanvankelijk had hij enige bedenkingen bij de tekst, maar later raakte hij ermee vergroeid. Als iemand opmerkte dat er in Amsterdam geen
Herman Emmink
1927-2013
tulpen worden gekweekt, pareerde hij dat met: „Ze worden er wèl uit de parken gejat als ze daar groeien.” Emmink raakte zijn bijnaam ‘de
tulpenbol’ gaandeweg kwijt toen hij het immens populaire tv-spelletje Wie van de drie ging presenteren. Dat deed hij van 1971 tot 1982. Hij vertolkte in het AVRO-programma de rol van de voorbeeldige gastheer die een perfect tegenwicht bood aan panellid Albert Mol die zich graag dubbelzinnigheden permitteerde. Emmink keek er met groot plezier en trots op terug: „We hebben vreselijk gelachen, maar de lol bleef beperkt tot de werkvloer. Daarbuiten hadden we geen contact met elkaar.” Emmink kwam uit de Amsterdamse Jordaan en verhuisde in de jaren ’50 naar Hilversum, waar hij meer dan een halve eeuw woonde. Hij bleef de Jordaan trouw: hij presenteerde jaren het Jordaanfestival aan de voet van ‘die ouwe Wester’. Hij verdween van tv, maar bleef presenteren. Bij de Wereldomroep had hij een nostalgisch gekleurd radioprogramma. De titel? Tulpen uit Amsterdam.
binnenland dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
REERDEWIJK
D[ aH tR eM : _2A5X-:0 3C-R1-3P A G ITNiAmSe :<2B0U:I3_3E D B D > [ M A S T E R ] . . . 2 6 - 0 3 - 1 3 ]
Author:CREERDEWIJK
Date:25-03-13
Time:20:33
De Limburger DAGBLAD
BIJENSTERFTE
Het zoemen verstomt In de film More than Honey toont Markus Imhoof hoe de mens de honingbij langzaam laat uitsterven. door Joep Trommelen AMSTERDAM – Het meest schok-
kende deel in Markus Imhoofs documentaire More than Honey is gefilmd in China, waar door bestrijdingsmiddelen in grote gebieden geen bij meer vliegt. Mensen smeren daar noodgedwongen met staafjes pollen op fruitbloesem. „In China zie je onze toekomst”, sombert Imhoof in de lobby van het Amsterdamse Carlton Hotel, tijdens een bezoek aan ons land om More than Honey te promoten. Een derde deel van al het voedsel komt tot stand door bestuiving door bijen. „We moeten beseffen hoe belangrijk de bijen zijn, ook voor de kassen in Nederland.” De laatste jaren sterven bijen bij bosjes. ‘Mysterieuze bijensterfte’ is dan vaak het verhaal. Maar zo mysterieus is die helemaal niet, weet Imhoof na zijn odyssee over vijf continenten, op zoek naar de oorzaak van het drama: de oorzaak is de mens. Monoculturen beheersen de landbouw. Op zulke eenzijdige akkers kunnen boeren ziekten alleen voorkomen door veel te spuiten met pesticiden. Volgens Imhoof kan het wel degelijk anders: „Als boeren vaker wisselen van gewassen, kunnen we vrijwel zonder pesticiden.” Op 14 maart slaagde
de Europese Commissie er echter niet in een meerderheid te vinden om de omstreden gewasbeschermingsmiddelen neonicotinoïden te verbieden. Nederland is overigens vóór zo’n verbod. De Partij voor de Dieren vraagt staatssecretaris Sharon Dijksma nu zelf met een verbod te komen. Maar zij ziet nog kansen om tot een Brussels vergelijk te komen. In zijn film bezoekt Imhoof oneindige amandelboomgaarden in Californië. Het familiebedrijf Miller Honey verhuurt er honderden bijenkasten aan kwekers om hun bomen te bestuiven. De Miller-bijen reizen per truck zowat het hele jaar door Amerika, van de ene bloeiende boomgaard naar de andere. Om ze tegen ziekten te beschermen, krijgen ze drinkwater vol antibiotica. Soms leggen de bijen het loodje door uitputting. En hoe verder ze reizen, hoe groter de kans dat ze via andere bijen ziekten oplopen. Miller zegt in de film dat zijn grootvader hem de huid vol zou schelden als hij zou zien hoe zijn kleinzoon nu met bijen omgaat. Imhoof hekelt de besluiteloosheid die het gevolg is van het aanhoudende debat over de sterfte. „Aan de ene kant klinkt: het zijn de pesticiden! Dan roept de industrie: het is de varroamijt! Het is
MARKUS IMHOOF, KLEINZOON VAN EEN IMKER De Zwitserse regisseur Markus Imhoof (71) is bekend van speelfilms als Das Boot ist voll, waarmee hij in 1981 voor een Oscar is genomineerd, en later van Der Berg. Hij is de kleinzoon van een imker annex fabrikant van fruit-
conserven. In een tiental Nederlandse filmhuizen gaat 18 april More than Honey in première, een documentaire over de oorzaken van de massale wereldwijde bijensterfte. Imhoof werkte daar vijf jaar aan en filmde op vijf continenten.
Tunesië droomt van Star Wars door onze correspondent Fernande van Tets TOZEUR – Het voelt als een planeet
Imkers aan het werk in ‘More than Honey’. foto Imagine Filmdistributie
net als met soennieten en sjiieten die over de Koran ruziemaken. Dat leidt nergens toe.” Imhoof: „Wat alles in gang heeft gezet, is dat bijenhouders 150 jaar geleden begonnen met het fokken van steeds zwakkere bijen. Ze mochten als het even kon niet steken en moesten vooral veel honing produceren. Niemand lette op hun kracht en hun immuunsysteem. Dat wreekt zich nu.” In More than Honey bezoekt Imhoof de grensstreek van de VS met Mexico, waar Fred Terry de ooit uit een Braziliaans lab ontsnapte killer-bees (een kruising tussen Afrikaanse en Europese bijen) vangt en er honing mee wint. Killer-bees mogen dan agressief zijn, ze maken veel honing en, belangrijker, ze worden niet ziek!
Imhoof: „We hebben niet veel tijd meer en eigenlijk maar twee keuzes. Of de killer-bees die niet ziek kunnen worden nemen alles over, óf we ontwikkelen nieuwe, sterkere bijenrassen. Niet door genetische manipulatie maar gewoon door te fokken.” Dat laatste gebeurt in Australië, door Imhoofs eigen dochter en schoonzoon, die hij ook filmde. Ze kruisen wilde bijen met gefokte en ‘bewaren’ de kasten op een onbewoond eiland ver uit de kust. Imhoof: „Als er dan onverhoopt ‘Frankenstein-bijen’ tussen zitten, kunnen die zich niet over de wereld verspreiden. En mochten we hun bijen ooit nodig hebben omdat de andere uitgestorven zijn, dan heb ik de hedendaagse Ark van Noach gefilmd.”
Bayer wil studies geheim houden Chemieconcern Bayer wil niet dat het Nederlandse College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB) bijna veertig studies van Bayer en andere bedrijven naar de gevolgen van pesticiden voor bijen openbaar maakt. De Bijenstichting wil het liefst meer dan 120 rapporten inzien, maar Bayer weigert alle medewerking vanwege auteursrechten en bedrijfsgeheimen. De Bijenstichting stapte naar het CTGB en die wil nu veertig studies openbaar maken. Bayer wil die publicatie via de rechter tegenhouden.
‘Granaataanslag rechtbank was opdracht’ door Merel van Leeuwen AMSTERDAM – Hij zou niks gaan zeggen, de 25-jarige York M., verdacht van onder andere de granaataanslag op de rechtbank in Amsterdam op 21 september 2011. Maar gisteren kon hij toch niet altijd zijn mond houden tegen de rechters.
Niet dat hij iets zei over de aanslag, want die ontkent hij. Maar bijvoorbeeld wel over de vuilniszak die na de aanslag in de bosjes bij de rechtbank werd aangetroffen. Daar zat een vingerafdruk op van M., waardoor hij in beeld kwam bij de recherche. „Ik gebruik veel vuilniszakken,
want ik gooi veel weg. En die zakken vliegen wel eens weg”, vertelde M. Weggedoken in een grijze hoodie zat M. op z’n stoel, met zijn kaalgeschoren kop. Hij staat genoteerd in de top 600, de lijst die de politie van Amsterdam hanteert voor meest gewelddadige criminele jongeren. „Ik sta bekend als een beroepscrimineel, dus ik ben een crimineel”, legde M. uit. Bij de granaataanslag raakte niemand gewond, maar de schade aan het gebouw was aanzienlijk. Nadat M.’s vingerafdruk was aangetroffen, plaatste de recherche microfoons in het huis van M. En eind 2011 dook ineens de buis van
Zuid-Tunesië was het decor voor de eerste Star Wars-film van regisseur George Lucas, A New Hope uit 1977. De locatie is door fans opgeknapt. foto Fernande van Tets
een raketwerper op. Dat had eerder gekund, maar de politie wachtte bewust met de bekendmaking van die ontdekking vanwege het afluisteren. Ze wilde weten of er reuring zou ontstaan. M. volgde de speciale televisieuitzendingen over de granaataanslag op de voet, blijkt uit het afluisteren. Ook praatte hij erover met medeverdachte Omar T.
Verdachte zou aan infiltranten hebben verteld dat ze aanslag op rechtbank hebben gepleegd
In januari 2012 werd M. aangehouden. Daarna stuurde de recherche twee politie-infiltranten af op medeverdachte Omar T. Hij vertelde dat M. en hij de aanslag in opdracht hebben uitgevoerd. „Over die jongens waar wij voor werken, maak ik me geen zorgen, omdat York tussen hen en mij instaat.” Gisteren wilde T. niets over die verklaring zeggen. M. en T. worden van veel meer zaken verdacht. Zo zouden ze in december 2011 een jongen, net 17, hebben neergeschoten op straat. Het slachtoffer, dat voor het eerst op stap was in Amsterdam, werd onderuit geschopt. M. zou hem in zijn buik hebben geschoten. Niets
van waar, zeiden M. en T. M. wilde de rechtbank nog wel even uitleggen waarom hij altijd een vuurwapen bij zich heeft. „Ik sta op een dodenlijst. De recherche heeft me gewaarschuwd.” Waarom hij op een dodenlijst staat en wie hem dood wil hebben, weet M. niet. Maar hij is ervan overtuigd dat dat voorlopig wel zo blijft. „U zult me de komende jaren nog wel vaker zien”, zei M. tegen de rechter, daarmee doelend op verboden wapenbezit. Erg onder de indruk was hij in ieder geval niet van het bewijs dat werd gepresenteerd. Op 4 april maakt het Openbaar Ministerie de strafeis bekend.
in een ver zonnestelsel; zand, zand en nog eens zand. De koepel van een klein wit iglo-achtig gebouw weerkaatst de zonnestralen. Lokale inwoners in Zuid-Tunesië noemen zo’n structuur een maribou – een mausoleum voor een heilige man. Maar dit is geen plek voor een religieuze bedevaart, hoewel het voor sommigen dicht in de buurt komt. Dit is Lars Homestead, een van de locaties van de eerste Star Wars-film, Episode IV: A new hope (1977). Mark Dermul uit Gent weet nog goed hoe hij zich voelde toen hij voor het eerst hier kwam, op de plaats waar held Luke Skywalker opgroeide met zijn oom Owen en tante Beru. „Dat is een kippenvelmoment natuurlijk”, zegt de Belg. Na die eerste reis naar deze verre locatie in 2001 – toen Dermul ook zijn vrouw ontmoette – ging hij nog driemaal terug. Net als duizenden andere Star Wars-fans die hier jaarlijks landen. Tijdens zijn laatste bezoek, in 2010, schrok Dermul van de staat van de locatie die gebruikt werd voor de buitenkant van het wereldberoemde Lars Homestead.
In de Tunesische woestijn knappen Star Wars-fans Lars Homestead op. Op filmmuziek treden ze in Luke Skywalkers voetsporen. Besloten werd de plek op te knappen. Een Facebook-campagne werd gelanceerd. Binnen negen maanden zorgden meer dan vierhonderd donaties voor ruim 10.000 dollar aan restauratiegeld. Maar de Arabische Lente die in december uitbrak, dreigde roet in het eten te gooien. Dermul werd wat ongerust toen oude contacten met de Tunesië overheid plots dood liepen. Maar een jaar later
“
kwam alsnog de toestemming de boel op te knappen. Afgelopen zomer konden de ‘pioniers’, onder wie ook een Nederlandse fan, in Tozeur aan de slag. Een van de meest aansprekende scènes uit de film is volgens de liefhebbers de zonsondergang, als Luke Skywalker in de oneindigheid staart, verlangend naar avontuur. Dat moeten wij ook meemaken, dacht Dermul.
Bij zonsondergang staarde hier Luke Skywalker in de verte, verlangend naar avontuur Mark Dermul, fan uit België
Begeleid door een iPod met de soundtrack van dat moment traden de fans dus in de voetsporen van Skywalker. Daarbij vloeiden traantjes, want het was een hele ervaring. Hoe hard de opknapbeurt van dit bijna veertig jaar oude George Lucas-erfgoed nodig was, bewijst een bezoek aan de afbrokkelende set van Mos Espa, het stadje op Tatooine waar Anakin Skywalker, de vader van Luke, met zijn moeder woonde. Deze set werd opgebouwd voor opnames van de drie prequelfilms in de jaren ’90. Fijn woestijnzand waait door de lege gebouwen van het stadje waar Anakin als slaaf werkte en uiteindelijk zijn vrijheid won in een bloedstollende podrace in Episode I: The Phantom Menace (1999). De winkels staan er nog steeds, maar in plaats van Hutts zijn het lokale verkopers die woestijnrozen, Star Wars-prullaria en oude schedels proberen te slijten. Zij zagen hun inkomsten door de revolutie verdampen. „Voor mij was het beter vóór de revolutie, toen waren er tenminste nog toeristen”, zegt de Laid Ben Said (26) terwijl hij weemoedig met zijn valk door de uitgestorven set doolt. Er is niemand om met hem op de foto te gaan. De bevolking denkt dan ook met
weemoed terug naar de glorietijd van de Star Warsfilms. De hele filmcrew van George Lucas bleef wel zes maanden, een megastimulans voor de lokale economie. Meer dan 350 mensen bouwden mee aan de set, zegt Kamel Meshrawy, die een van de honderden figuranten was. „Ik stond daar, in een octopuspak; ik had voeten als eendenzwemvliezen, een grote buik en tentakels als handschoenen.” Hij haalt herinneringen op terwijl hij met zijn handen zijn bizarre kostuum uitbeeldt. Ooit was Tozeur een centrum voor filmmakers; Meshrawy werkte aan vijftien films mee. Sinds de revolutie zijn veel filmcrews uitgeweken naar Marokko. „Maar hier hebben we de mooiste duinen”, zegt Meshrawy trots, in de schaduw van de rotsformatie die de Yardangs voorstelt, oftewel de achtergrond voor een gevecht tussen Qui-Gon Jinn en Darth Maul. Op één na gebruikten alle Star Wars-films locaties in Tunesië en het land was ook een inspiratiebron voor Lucas. De naam van de planeet Tatooine is zelfs afgeleid van de echte Tunesische stad Tatoeine. Voor 2015 staat een nieuwe Star Wars-film op de planning, maar in Tozeur hebben ze tot hun spijt nog niks vernomen over een terugkeer van de makers.
Rebellenleider nu president Centraal-Afrika door onze redactie buitenland BANGUI – Rebellenleider Michel Djo-
todia heeft zichzelf tot nieuwe president van de Centraal-Afrikaanse Republiek laten benoemen. Naar eigen zeggen wil hij binnen drie jaar democratische verkiezingen houden. Gisteren hield hij al zijn eerste toespraak tot het volk. President François Bozizé van de Centraal-Afrikaanse Republiek vluchtte zondag het land uit toen rebellen de hoofdstad Bangui innamen. Hij reisde naar buurland Democratische Republiek Congo. Volgens de opstandelingen moest Bozizé weg, omdat hij zich niet aan de afspraken van een vredes-
verdrag heeft gehouden. De president was in 2003 zelf aan de macht gekomen door een militaire staatsgreep. Volgens het nieuwe staatshoofd Djotodia kan premier Nicolas Tiangaye, een mensenrechtenactivist, blijven zitten. Wel wordt er met ministersposten geschoven. De situatie in het land is onrustig, met plunderingen in de hoofdstad Bangui. De Centraal-Afrikaanse Republiek is een van de armste landen van Afrika, hoewel het land over aanzienlijke bodemschatten beschikt. Sinds de onafhankelijkheid in 1960 is het land geplaagd door rebellieën. Tijdens de gevechten in de Centraal-Afrikaanse Republiek zijn
ook zeker dertien militairen uit Zuid-Afrika omgekomen. Enkele honderden Zuid-Afrikanen zijn in de Centraal-Afrikaanse Republiek als militaire trainers. Ze zouden hebben gevochten aan de kant van de troepen die president Bozizé wilden beschermen. De Centraal-Afrikaanse Republiek grenst aan Tsjaad, Sudan, Zuid-Sudan, de Democratische Republiek Congo, Congo-Brazza-
ville en Kameroen. Het land is ongeveer zeventien keer groter dan Nederland en heeft circa vijf miljoen inwoners. Sinds de onafhankelijkheid in 1960 tot de eerste democratische verkiezingen in 1993 heeft het land alleen presidenten gehad die met geweld of fraude aan de macht waren gekomen. Een mislukte staatsgreep in 2001 eiste 300 mensenlevens, 50.000 mensen ontvluchtten de hoofd-
Het nieuwe staatshoofd Djotodia laat premier Nicolas Tiangaye, een mensenrechtenactivist, zitten
De Centraal-Afrikaanse Republiek is een van de armste landen van Afrika, hoewel er bodemschatten zijn
stad. Ook in 2002 en 2003 waren er gevechten met rebellen. De beruchtste president uit de periode daarvoor was Napoleon-bewonderaar Jean-Bédel Bokassa, die zich in december 1976 tijdens een luxueuze ceremonie tot keizer uitriep, waardoor het land tot zijn val in september 1979 het Centraal-Afrikaanse Keizerrijk heette. Bokassa was een wrede tiran die zich zelfs aan kannibalisme schuldig maakte, zoals bleek uit verklaringen van zijn kok in het proces dat na zijn val tegen hem werd gevoerd. Bokassa werd bij verstek ter dood veroordeeld, maar zijn straf werd omgezet in levenslang. In 1993 kreeg hij amnestie.
binnenland/buitenland dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
[HRM_AX: CR-PAGINAS [MASTER] ... 26-03-13]
Author:CREERDEWIJK
Date:25-03-13
Time:20:33
De Limburger DAGBLAD
advertentie 2 x 375
CIA betrokken bij wapenleveranties aan rebellen Syrië Amerikaanse krant onthult bestaan luchtbrug waarmee Arabische landen en Turkije opstand in Syrië steunen. door onze redactie buitenland NEW YORK – Een geheime lucht-
brug met steun van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA voorziet Syrische rebellen van wapens. Dat meldt de New York Times. Bij de luchtbrug zijn verschillende Arabische landen en Turkije betrokken. Sinds begin vorig jaar worden er via de luchtbrug wapens vervoerd. Eerst op kleine schaal, maar in de loop van het jaar werden de transporten steeds grootschaliger. Er zijn meer dan 160 vluchten geweest met Jordaanse, Saoedische en Qatarese vrachtvliegtuigen. De vliegtuigen landden met de wapens op Turkse en Jordaanse vliegvelden. De krant baseert zich op vluchtgegevens en gesprekken met rebellenleiders in Syrië en bronnen in andere landen. CIA-agenten hebben de regeringen geholpen de wapens van vooral Kroatië te kopen. De Amerikanen waren ook betrokken bij de verdeling van de wapens in Syrië, vermoedelijk om te voorkomen dat die in handen zullen vallen van moslimstrijdgroepen. De Amerikaanse regering heeft altijd laten weten alleen ‘niet-dodelijke’ hulp aan de rebellen te willen geven. De onthulling van de New York Times geeft echter aan dat de regering achter de schermen de rebellen via andere regeringen ook met wapens wil steunen. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, heeft de premier van Irak gevraagd geen Iraanse vliegtuigen
met wapens voor Syrië toe te laten in het Irakese luchtruim. Kerry was zondag in Irak. Van verschillende kanten is gisteren een beroep gedaan op Moaz al-Khatib om aan te blijven als leider van de Syrische Nationale Coalitie (SNC). Hij kondigde zondag aan op te stappen omdat hij meer vrijheid van handelen heeft buiten de officiële instituties. De SNC weigert het aftreden van al-Khatib te aanvaarden en de premier van Qatar, sjeik Hamad bin Jassim al-Thani, zei de beslissing van al-Khatib te betreuren en vroeg hem aan te blijven. Al-Khatib werd in november vorig jaar tot hoofd van de oppositie gekozen. Hij wordt gezien als een gerespecteerd persoon en gematigd moslim die partijen bij elkaar weet te brengen. Hij veroorzaakte echter commotie in eigen kring door gesprekken met president Bashar al-Assad voor te stellen in ruil voor de vrijlating van 160.000 gevangenen. De oppositie heeft herhaaldelijk verklaard pas te willen praten als de Syrische president is vertrokken.
Al-Khatibs verklaring dat hij aftreedt kwam enkele uren nadat de Arabische Liga de Syrische oppositie had uitgenodigd om deel te nemen aan een top van Arabische landen die vandaag in Qatar begint. De oppositie neemt de plaats in van de Syrische regering die uit de Arabische Liga is gezet. Al-Khatib liet gisteren weten ondanks zijn aftreden wel de top bij te wonen. „Ik heb besloten om een toespraak namens het Syrische volk houden”, liet hij via Twitter weten. De SNC koos vorige week Ghassan Hitto tot voorlopige premier. Hitto moet een regering vormen die aantreedt in Syrië als Assad ten val komt. Het Vrije Syrische Leger liet zondag echter weten dat het Hitto niet als voorlopige premier zal erkennen. Het oppositieleger verklaarde dat Hitto hen was opgedrongen en niet door overeenstemming premier was geworden. Het leger is niet blij met hem omdat hij te weinig militaire kennis zou hebben. De grondlegger van het Vrije Syrische Leger is gewond geraakt door een explosie. Kolonel Riad al-Asaad ligt in Turkije in het ziekenhuis. Volgens de Syrische oppositie is de rebellenleider gewond geraakt door een autobom in de stad Mayadin in het oosten van Syrië. Zijn leven zou niet in gevaar zijn.
RABAT – Een door de Marokkaanse regering uitgegeven richtlijn voor de adoptie van Marokkaanse weeskinderen door buitenlanders leidt tot groeiende frustratie onder Europese adoptieouders.
Het was al moeilijk om Marokkaanse weeskinderen te adopteren, maar door een omstreden circulaire van het ministerie van Justitie eind vorig jaar blijken meer dan tachtig adoptiedossiers te zijn bevroren. Volgens Fatima Zohra Alami, woordvoerster van het collectief Kafala, wordt een poli-
Een demonstrante houdt in Madrid een poster omhoog waarop Merkel als een nazi is afgebeeld. foto Susana Vera/Reuters
Een poster in Lissabon met Merkel (rechtsboven), de Portugese premier Coelho (rechtsonder) en de dictators Hitler (linksboven) en Salazar (linksonder). foto Jose Sena Goulao/EPA
‘Niet weer!’ staat er te lezen op een plakkaat van een demonstrant in Lissabon, november 2012. Merkel kwam die dag op bezoek in Portugal. foto Manuel De Almeida/EPA
Zondebok in crisis: ‘Deutschland-Bashing’ door onze redactie buitenland
van hakenkruizen en dubieuze verwijzingen naar een ‘IV Reich’ (alsof er na het verafschuwde Derde Rijk van Hitler nu een Vierde van Merkel aan de orde zou zijn) tijdens straatprotesten op Cyprus zijn de anti-Duitse sentimenten in zuidelijk Europa weer flink opgelaaid.
Vrachtvliegtuigen van Turkije, Jordanië en Qatar zorgen voor het vervoer van wapens Kolonel Riad al-Asaad, grondlegger rebellenleger, gewond geraakt door exploderen van autobom
tieke richtlijn als wet uitgevoerd. De islam verbiedt adoptie, maar bood tot voor kort een praktisch alternatief, namelijk pleegzorg (kafala). Maar dat laatste is door Mustapha Ramid, de Marokkaanse minister van Justitie, aangescherpt vanwege een recente vrees dat Marokkaanse weeskinderen die worden opgevoed in Europa geen of onvoldoende meekrijgen van de islam. Volgens Marokkaanse mensenrechtenorganisaties heeft de circulaire alles te maken met de verkiezingsoverwinning, twee jaar geleden, van de gematigde islamitische oppositiepartij Partij voor
Wapperend met een swastika-vlag en gekleed in een soort nazi-uniform rijden deze demonstranten door de straten van Athene tijdens een bezoek van Merkel. foto Max Gyselinck/AFP
NICOSIA/BERLIJN – Met het vertoon
Riad al-Asaad foto AFP
Regering Marokko frustreert adoptiewens van Europese ouders door onze redactie buitenland
Gerechtigheid en Ontwikkeling (PJD). Deze drukt haar stempel op tal van maatschappelijke zaken, zoals adoptie. De gedachte dat weeskinderen als christenen zouden kunnen worden opgevoed is voor de PJD onaanvaardbaar. Het overgrote deel van de adoptieverzoeken door niet-moslims wordt daarom geweigerd, tenzij de adoptieouders zich blijvend in Marokko willen vestigen. Dat wil bijna niemand. Een grote mensenrechtenorganisatie, Nationale Raad van de Mensenrechten, stelt de zaak aan de kaak. „Of ze veranderen de wet, of ze lossen dit op”, aldus een woordvoerder.
Vooral Duitsland – nota bene de grootste bijdrager aan het noodfonds – wordt nagewezen. Dat andere eurolanden dezelfde harde
MANILLA
Australiër pas vrij na losgeld voor terrorist Terreurgroep Abu Sayyaf heeft de 54-jarige Australiër Warren Rodwell pas vrijgelaten na de betaling van losgeld. Dat schreven Australische media gisteren op gezag van een lokale onderhandelaar. Rodwell werd vijftien maanden vastgehouden op de Filipijnen door de moslimfundamentalisten die mogelijk ook de Nederlander Ewold Horn in handen hebben. Het losgeld van omgerekend ruim 70.000 euro zou zijn opgebracht door de familie van Rodwell. Aanvankelijk vroegen de ontvoerders om 2 miljoen dollar.
lijn volgen, doet er minder toe. Deutschland-Bashing, heet dat bij de oosterburen. ‘We zijn het gewend, maar je wil er niet aan gewend raken’, schreef politiek commentator Ulrich Clauss gisteren in Die Welt. „Telkens als er een Zuid-Europese schuldeneconomie in elkaar stort, duiken beelden op van akelige Duitsers. Merkelposters met een Hitler-snor zijn dan nog de vriendelijker uitingen.” De Franse hoogleraar Michaël Foessel wees ook al op het oorlogsverleden maar benadrukte veel
MOSKOU
Inval bij kantoor Amnesty in Rusland De Russische justitie heeft gisteren invallen gedaan bij Amnesty International in Moskou. Het is niet duidelijk wat het doel is van de actie. Volgens Amnesty zijn de invallen onderdeel van een treitercampagne door de Russische autoriteiten. Sinds de terugkeer van Vladimir Poetin als president afgelopen jaar, heeft Rusland de regels voor organisaties als Amnesty flink aangescherpt. Volgens het Kremlin is dat nodig om te voorkomen dat ze spioneren voor buitenlandse mogendheden. Afgelopen week sloegen de Verenigde Staten, de Raad van Europa en Amnesty al alarm over invallen.
oudere culturele verschillen. Het overwegend protestante, spaarzame, sobere, serieuze en sparende noorden versus het katholieke (of orthodoxe) zuiden, waar ze het allemaal zo zwaar niet nemen met de regels en veel vrolijker en geld uitgevend door het leven gaan.
“
Er zijn nu eenmaal wonden die niet helen met de tijd Ulrich Clauss, commentator
De eenzijdige ‘Duitse’ remedies klinken volgens Foessel als vernederende orders als je rond de Middellandse Zee woont. Is er wat te doen aan de toch ook ironische stemmingmakerij? Clauss denkt van niet. „Het Duitse verleden is in veel landen nog aanwezig genoeg om op elk moment het beeld van Duitse hegemonie weer tot leven te brengen. Er zijn nu eenmaal wonden die niet helen met de tijd.” Overigens is het ook weer niet zo dat overal in Zuid-Europa de degelijke, Duitse aanpak wordt verketterd. „De
LONDEN
Burgemeester Londen hakkelt in interview over misstappen Interviewer Eddie Mair confronteerde zondag de populaire burgemeester Boris Johnson van Londen met misstappen die hij beging als journalist bij The Times en daarna als politicus. Een documentaire over Johnson was de aanleiding voor het gesprek. De flamboyante liberaal wordt gezien als een mogelijke opvolger van premier David Cameron. Johnson probeerde het gesprek met Mair nog een andere kant op te krijgen, maar Mair hield zijn poot stijf: „U verzon citaten, u loog tegen uw partijleider en u
wilde deel uitmaken van een mishandeling.” Johnson werd ontslagen bij The Times na het verzinnen van quotes, hij loog over een affaire en gaf een agressieve vriend het adres van een journalist zodat die ‘in elkaar geslagen’ kon worden. Het hakkelende verweer van Johnson bracht hem niets. De conclusie van Mair liet weinig aan de verbeelding over: „You’re a nasty piece of work, aren’t you?”
mijnkrant.nl/buitenland Video van het interview
hoogte van de corruptie in Spanje is van dien aard dat velen hier, alvorens ze de Duitsers de schuld geven, de incompetentie van onze eigen politici aan de kaak stellen”, zegt de Spaanse opiniepeiler Javier Noya. De populariteit van Merkel is er de laatste maanden niet beter op geworden, maar 50,8 procent van de Spanjaarden denkt dat hun land er belang bij heeft de banden met Duitsland nauwer aan te halen. Ook in Italië had Merkel bewonderaars als Mario Monti, maar die verloor bij de verkiezingen.
ROME
Aanbod voor Bersani Silvio Berlusconi is bereid zijn linkse rivaal Bersani als premier te steunen, als hij Angelino Alfano als vicepremier aanvaardt. Alfano is een topman van Berlusconi’s partij. Bersani heeft Berlusconi nodig voor een meerderheid in de Senaat.
PYONGYANG
Muzikale inspectie De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un prees gisteren de muziekinstrumenten die het leger produceert. Dankzij een goede kwaliteit instrumenten kunnen de soldaten ‘hun waardevolle tijd doorbrengen vol militant optimisme’.
buitenland dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
[HRM_AX: CR-PAGINAS [MASTER] ... 26-03-13]
Author:CREERDEWIJK
Date:25-03-13
Time:21:41
De Limburger DAGBLAD
CYPRUS 25 MAART 2013
Gezocht: een nieuwe baan op Cyprus Zie ook de volgende pagina
Opluchting financiële markten duurt kort De heffing op spaargeld in Cyprus is van de baan. Maar grote spaarders raken alles kwijt.
Cyprus moet op zoek naar een nieuw economisch model. Dat zal niet meevallen. ‘Er is alle reden om somber te zijn’. door Sander van Mersbergen illustratie Mark Reijntjens
D
e Cyprioten zijn gisteren wakker geworden in een land dat de vette jaren achter zich gelaten heeft. Het akkoord dat de overheid sloot met de trojka, haalt het economische model onderuit waarmee het eiland de afgelopen jaren rijk werd. Analisten voorspellen een zware recessie. Het kortwieken van de bankensector brengt een werkloosheid van misschien wel meer dan 20 procent met zich mee. Om de begroting op orde te krijgen zal de overheid zwaar bezuinigen en de belastin-
gen verhogen. Ondanks de overvloedige zonneschijn op het mediterrane eiland zal het leven voor een groot deel van de inwoners bepaald geen pretje worden. Cyprus heeft natuurlijk altijd nog de toeristensector. Maar ook die wordt geraakt. Voor de vakantiebranche zijn lange rijen voor de pinautomaat geen goede reclame. Rijke Russen zullen met hun kapitaal op zoek gaan naar andere (ei)landen. „Je kunt je afvragen hoe al die dure hotels zonder hen gaan overleven”, zegt Martin van Vliet, specialist internationale economie bij ING. „Er is alle reden om enorm somber te zijn.” Cyprus zal iets nieuws moeten verzinnen om de economie een nieuwe vruchtbare bodem te geven. De tragiek van het eiland
is dat de rijkdom die de Cyprioten de afgelopen jaren vergaarden niet is gebruikt om de economie wezenlijk te versterken. Cyprus kende tot 2009 een groei die structureel boven het EU-gemiddelde lag. Belangrijkste motor achter die groei was de financiële sector. Door de toestroom van kapitaal kreeg ook de vastgoedbusiness een enorme boost. Ook de overheidsbestedingen deden een flinke duit in het zakje. Ondertussen ontwikkelden veel andere sectoren niet of nauwelijks mee. De industriële productie bijvoorbeeld was in 2011 net zo hoog als in 1995. In diezelfde periode nam het besteedbare inkomen van de Cyprioten met meer dan de helft toe. De landbouwproductie was in 1995 zelfs een stuk hoger dan nu. Een van de redenen waarom de basissectoren niet groeiden, is dat het land nauwelijks investeert in onderzoek en ontwikkeling. De Europese Commissie berekende dat een gemiddeld EU-land 2 procent van het nationale inkomen aan R&D besteedt, Cyprus komt tot een kwart daarvan. Het aantal gepromoveerden is in de rest van de EU acht keer zo hoog.
De economie van de toekomst staat op Cyprus dus niet om de hoek. „Ik heb eerlijk gezegd geen idee welke bedrijfstak de plaats van de bankensector moet overnemen”, zegt Alfred Kleinknecht, hoogleraar economie in Delft. „De Cypriotische economie is niet heel concurrerend . De bankmedewerkers die hun baan verliezen, zullen niet snel een andere baan vinden.” Nee, hoopgevend zijn de berichten bepaald niet. Een verborgen schat, dat is wat het land nodig heeft. Maar wacht eens even: heeft Cyprus die schat niet in de eigen bodem zitten? In de discussie rond de eventuele financiële hulp van Rusland speelden de nog onontgonnen gasvoorraden van Cyprus een belangrijke rol. In de bodem van de Middelandse Zee zit minimaal 200 miljard m• gas, dat vertegenwoordigt een waarde van 60 miljard euro. Dat is ruim drie keer het nationaal inkomen van het eiland. Kleinknecht en Van Vliet zien wel enig perspectief in de gasvelden, maar nuanceren dat ook meteen. „Bankmedewerkers kun je natuurlijk niet zomaar op een boorplatform neerzetten”, zegt Van Vliet.
De potentiële gaswinning van Cyprus is bovendien nog met de nodige onzekerheid omgeven. De Turkse overheid liet al weten mee te willen delen in de opbrengst, aangezien Cyprus is opgedeeld in een Grieks en een Turks deel. Energie-analisten voorspellen bovendien dat het gas tegen de tijd dat Cyprus het wil gaan exporteren (2018) veel minder waard is. Dit omdat de wereld dan overspoeld wordt met schaliegas uit Ameri-
ka, Rusland en misschien ook Europa. Ook op dit gebied dus weinig reden tot al te groot optimisme. Desondanks betoogden de kopstukken van de EU gisteren dat de deal uiteindelijk ook goed is voor Cyprus. Maar de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso voegde daar wel iets aan toe. „We moeten eerlijk zijn. Op dit moment kunnen we niet zeggen wat de gevolgen precies zullen zijn.”
BELANGRIJKE SECTOREN CYPRIOTISCHE ECONOMIE
11,5
1995 11,8
10,1 8,0 6,1
9,3
9,3 6,5
2011
11,2 9,0
8,8
Bouw
Toerisme
4,9
Vastgoed
De belangrijkste maatregelen die de Europese Centrale Bank (ECB), de Europese Commissie en het IMF met de Cypriotische overheid overeen zijn gekomen: De Laika bank wordt gesplitst in een good en een bad bank. De good bank wordt ondergebracht in de Bank of Cyprus. Alle spaartegoeden tot 100.000 euro zijn gegarandeerd.
Ontmantelen 5,1 2,4
Groothandel Industrie retail
De financiële markten haalden gisteren eventjes opgelucht adem na het nachtelijk akkoord over Cyprus. Maar de aanvankelijke stijging van aandelen en de euro waren snel verleden tijd, nadat voorzitter Jeroen Dijsselbloem van de Eurogroep zei dat banken, aandeelhouders en obligatiehouders voortaan hun eigen problemen moeten oplossen. ING-econoom Valentijn van Nieuwenhuizen verwacht dat de 10 miljard noodsteun voor Cyprus ontoereikend is. Hij voorziet een flinke krimp van de Cypriotische economie nu de banksector een kopje kleiner wordt gemaakt. Dat heeft groeiende tekorten op de begroting tot gevolg en flinke stijging van de staatsschuld.
Splitsen
Als percentage van de totale economie van Cyprus. 13,2 12,0
door Chris van Alem
Overheid Financiële Landbouw sector
De bad bank wordt ontmanteld: alle rekeninghouders met meer dan 100.000 euro, obligatiehouders en aandeelhouders zijn hun geld kwijt. Dat wordt gebruikt voor de herkapitalisering van Bank of Cyprus. Ter compensatie krijgen zij
aandelen in die bank. De wettelijke maatregelen zijn al genomen; instemming van het Cypriotische parlement is niet meer vereist.
Beperkende maatregelen
Om directe uitstroom van geld te voorkomen, komen er beperkende maatregelen voor het bankverkeer op Cyprus voordat de banken weer volledige operationeel kunnen worden.
Griekse overname
Griekse banken nemen vestigingen van Cypriotische banken in Griekenland over. De Cypriotische bankensector (nu 8 keer het bruto nationaal product) wordt zodanig gekrompen dat in 2018 de gemiddelde omvang van de bankensector in de eurozone is bereikt.
Europese bijdrage
Alle landen in de eurozone dragen via het Europeese Stabiliteits Mechanisme (ESM) naar verhouding bij aan die 10 miljard die de Cypriotische overheid ontvangt louter voor overheidsuitgaven. Het IMF kondigt binnen twee weken aan wat haar bijdrage is.
Overige
Andere maatregelen waartoe Cyprus zich heeft verplicht zijn verhoging van de vermogensbelasting, hogere belasting op bedrijfswinsten, snelle en afdoende maatregelen tegen witwaspraktijken. Nationale parlementen binnen de eurozone moeten het pakket nog goedkeuren. Eind april moet het steunpakket formeel rond zijn.
verdieping dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
[HRM_AX: CR-PAGINAS [MASTER] ... 26-03-13]
Author:CREERDEWIJK
Date:25-03-13
Time:22:29
De Limburger DAGBLAD
CYPRUS 25 MAART 2013
Andreas Solomondos, bankmedewerker bij Laiki Bank: „Ik heb nooit geloofd in het principe van de Europese Unie.” foto Panicos Chrysanthou
‘Die Dijsselbloem? Wat een idioot’ INTERVIEW Andreas
Solomondos (46), medewerker bij de Laiki Bank, staat op straat. ‘Gelukkig heeft mijn vrouw inkomen.’
‘D
door onze correspondent Jessica Maas
e afgelopen dagen heb ik alleen maar gedemonstreerd. Dat het fout zou gaan hier op Cyprus, had ik al jaren geleden voorspeld. Maar zo abrupt, zo meedogenloos? Deze week zag ik een aantal woedende demonstranten de Europese vlag in brand steken. Dat heb ik nog nooit eerder gezien. Dat doen ze in de Arabische wereld met de Amerikaanse vlag. Die Europese vlag heb ik bewaard, als aandenken.” „Ik werk 23 jaar bij de Laiki Bank, op de afdeling die leningen aan bedrijven en particulieren verstrekt. Ik maak me geen illusies, ik sta op straat. Ik geloof niet dat ik snel een andere baan kan vinden. Niet op mijn leeftijd, niet met mijn kwalificaties. Ik ben een bankmedewerker, geen architect of technicus. Wat moet ik gaan doen? Gelukkig heeft
mijn vrouw een stabiel inkomen. Ze werkt bij de politie. Maar er zijn echtgenoten die allebei bij Laiki werken. Zij zijn nu echt in paniek. De hele dag rinkelt mijn telefoon. Collega’s. Ik kom ze tegen bij de demonstraties - met dikke ogen van het huilen.” „Wij hebben als gezin geluk. Ons huis is afbetaald, ik rijd geen luxe wagen. Bijna al mijn collega’s rijden in een Mercedes of BMW. Cyprioten zijn dol op status. Ik ben een uitzondering. Ik ga soms op de fiets naar mijn werk. Ik ben de enige. Een vlieg in de pap, zoals we hier zeggen. Maar het was ook zo eenvoudig om geld te lenen. Er zijn heel veel mensen met meer dan 2 ton aan schuld. De banken hebben ons gesmeekt om meer te lenen. Mensen hebben hier altijd te groot geleefd. Overconsumptie. We wonen allemaal in te grote huizen. We hebben ons huis zelf gebouwd, met een oppervlak 210 m2. En dat is voor hier maar klein. Veel van onze vrienden wonen in huizen groter dan 300 m2. Daarom heeft iedereen hier een schoonmaakster in huis. Daarom zie je hier al die Aziatische meisjes, allemaal hulp in de huishouding. Ook wij hebben een Vietnamese schoonmaakster.” „Helemaal ontkom je er niet aan, maar mijn vrouw en ik hebben altijd geprobeerd niet te gek te doen. We hebben nu een schuld van een ton en dat is voor Cyprus erg weinig. Een paar jaar geleden heb ik grond gekocht voor mijn kinderen. Dat adviseerden ze iedereen hier. Stom natuurlijk, die grond raak ik nu niet meer kwijt. Maar we moeten wel elke maand 1000 euro aflossen. Ik hoop dat ik met mijn ontslagpremie die schuld kan afbetalen. Normaal gesproken zou ik na
23 jaar recht hebben op 150.000 euro. Maar de vraag is of dat geld – er is een speciaal personeelsfonds bij Laiki met 300 miljoen euro – er nog is. Als er geen premie is, dan heb je de poppen aan het dansen. Dan worden mensen pas echt radeloos en alle Laiki-medewerkers leggen dan onmiddellijk het werk neer. Ze zullen ons toch nog een paar maanden nodig hebben om alles af te handelen. Hoe wij het als gezin gaan redden? Ik weet het niet.” „Ik ben woedend op Europa. Ik zou willen dat we nooit lid waren geworden van de EU. Heeft ons niets gebracht. Ik heb nooit geloofd in het principe van de Europese Unie. Vond het altijd al een kapitalistische bende en daar heb ik nu gelijk in gekregen. Die Nederlandse minister Dijsselbloem? Wat een idioot. Ik geloof niet in complottheorieën, maar wat ze ons hebben geflikt? Daar zit meer achter. Ik weet niet of Europa
“
de Russen willen pakken, of iets wil uittesten. Maar er zijn mensen die hier rijk van worden. We hebben gehoord – van mensen die het kunnen weten – dat er vorige week al miljoenen euro’s uit Cyprus zijn weggesluisd. En dat was voor de bekendmaking van de plannen van Brussel. Ik hoop dat de mensen die hier echt verantwoordelijk voor zijn, de top van de banken dat zij gaan boeten voor hun fouten. Dit mag niet ongestraft blijven.” „Mensen hebben er nu nog geen idee van hoe groot de crisis gaat zijn. We staan nog maar aan het begin. Ik voorspel 40 procent werkloosheid binnen een paar maanden. De bankensector is het begin, daarna gaan de kleine bedrijven over de kop. De Russen zullen vertrekken en dan dondert alles nog verder ineen. Ik heb mijn zoon en dochter al gewaarschuwd dat het allemaal minder en minder gaat worden.”
ANDREAS SOLOMONDOS
Ik voorspel 40 procent werkloosheid binnen een paar maanden Andreas Solomondos
Leeftijd: 46 Burgerlijke staat: getrouwd, zoon van 15 jaar oud, dochter van 9 Werk: 23 jaar werkzaam bij de Laiki Bank Inkomen: 3.400 euro netto Inkomen echtgenote: 2.000 euro netto Vaste lasten: 2.000 Schuld: 100.000 euro
verdieping dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
.6 20 63 -01 33 -] 13] [[HHRRMM__AAXX:: CCRR--PPAAGGIINNAASS <0 2[>M A[SMTAESRT]E R.]. .. .2
Ah uo tr h: oC rR :E CE RR ED EE RD Aut WE IW JI KJ K D aD ta et :e 2: 52 -5 030 -3 13 1 3 T iT mi em :e 2: 22 :1 3:24 5
De Limburger DAGBLAD
AEX INDEX 25 MAART 350 348
12:00
18:0
350 340 jan
feb
mrt
3 MAANDEN
352
348,72 -2,02 - (-0,58 %)
INTRADAY
354
DOW JONES
-
NASDAQ
-0,44 % 14.447,75 opening: 14.512,03
-
DAX
-0,30 % 3.235,30 opening: 3.255,85
FTSE
-
-0,51 % 7.870,90 opening: 7.988,27
-
NIKKEI
-0,22 % 6.378,38 opening: 6.395,00
BEURS VAN AMSTERDAM CSM AND Int Rood Testhouse Ballast Nedam Kardan
6,41 % 3,98 % 3,68 % 2,36 % 2,28 %
Pharming ICT Vivenda Air France KLM TNT Express
-8,77 % -7,45 % -6,00 % -5,61 % -4,49 %
“
+ -
EURONEXT
AEX
AMX Aalberts AMG Arcadis ASMI BAM BinckBank Boskalis Brunel CSM Delta Lloyd Eurocom Prop Heijmans Nieuwe Steen Nutreco Pharming Ten Cate TKH TomTom Unit4 USG People VastNed Retail Vopak Wereldhave Wessanen Ziggo
VALUTAMARKT Amerikaanse dollar Engelse pond Japanse yen Zwitserse frank
RENTE
+/-
ytd%
-0,16 0,00 -0,45 -1,14 -0,12 -0,10 0,61 -0,16 0,00 -1,12 -0,16 0,30 -0,31 -0,12 -0,12 -0,02 -0,07 0,07 -0,14 0,06 -0,20 -0,26 0,60 0,10 -0,08
-4,46 18,15 7,52 2,42 -14,05 -20,33 10,54 7,23 6,98 -2,53 -3,09 16,96 -45,45 -18,62 -24,62 18,22 -44,41 16,85 -3,04 17,39 22,44 -33,14 0,58 10,21 9,98
slot
+/-
ytd%
17,32 6,58 21,35 26,43 3,25 7,39 32,19 32,61 17,52 13,83 28,79 7,19 5,11 72,30 0,10 18,61 20,10 3,19 25,49 6,59 32,50 47,63 55,04 2,26 24,19
-0,10 0,14 -0,10 -0,08 -0,05 -0,10 0,00 0,11 1,06 -0,14 -0,16 -0,12 0,01 -0,40 -0,01 -0,27 -0,10 -0,10 0,19 0,09 0,00 -0,06 -0,44 0,00 -0,02
10,29 1,31 19,31 -2,67 0,84 18,95 -5,32 -10,90 7,85 12,12 -4,48 2,01 -15,94 12,79 316,00 -6,34 3,08 -16,14 12,27 9,05 -0,76 -10,65 14,67 2,96 -2,30
in euro
in dollar
0,7684 1,1692 0,0081 0,8179
1,00001 1,5216 0,0105 1,0644
1,76 % 1,73
euro in dollar
-
1,285 was 1,29596
GOUDPRIJS
OLIE
per troy ounce in usd
actuele prijs vat brent olie
-
-0,26 % 1.604,55
+
0,39 % 107,99
mijnkrant.nl/beurs
Volg veel meer koersen en indexen van minuut tot op onze website.
Bron: ShareCompany
Ton Heerts (l, FNV) en Bernard Wientjes (VNO-NCW) bij de start van het sociaal overleg. foto Evert-Jan Daniels/ANP
Sociaal akkoord laat nog even op zich wachten door Wilko Voordouw DEN HAAG – Het zal zeker nog weken duren voordat er een sociaal akkoord ligt tussen werknemers en werkgevers. Dat liet FNV-voorman Ton Heerts gisteren weten.
„We zijn op de goede weg maar de problemen zijn complex en vragen veel tijd. We zullen het kabinet zo snel mogelijk laten weten dat we de datum van 1 april in ieder geval niet halen.” Dat zei Heerts gisteren op een bijeenkomst van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over arbeidsverhoudingen in ontwikkeling. Hij was daar samen met werkgeversvoorzitter Bernard Wientjes om mee te praten over hoe de Nederlandse arbeidsmarkt in de toekomst het beste kan reageren op de verdergaande globalisering. Maar het gesprek tussen de twee ging vooral over de voortgang in de polder, het overleg tussen drie vakbonden (FNV, CNV, MHP) en de drie
www.sharecompany.nl
werkgeversorganisaties VNO, MKB Nederland en LTO. Die zijn sinds anderhalve week binnen de Stichting van de Arbeid in onderhandeling over zaken als de duur van de WW, de participatiewet en de herziening van het ontslagrecht. Aanvankelijk wilde minister Asscher dat er voor eind maart een akkoord zou liggen. Maar werkgevers en werknemers lieten gisteren nog eens expliciet weten dat ze zich niet laten opjagen. „Na maart komt april. Onze inzet is om met een plan te komen dat alle problemen aanpakt en de mensen weer vertrouwen geeft.” Werkgeversvoorzitter Wientjes zei fijntjes dat het kabinet op z’n beurt moet wachten. „We hebben
Sociale partners hebben meer tijd nodig voor plan dat alle problemen aanpakt en vertrouwen geeft
te maken met een labiel kabinet, omdat het geen steun heeft in de Eerste Kamer. Maar we kunnen alleen tot een akkoord komen als er draagvlak is. Dit overleg onderscheidt ons van andere landen.” Heerts: „We zoeken een evenwichtig plan waarmee Nederland vooruit kan.” En Wientjes: „Met fatsoenlijk werk en een gezond bedrijfsleven.” Namens het kabinet was staatssecretaris Jetta Klijnsma bij de bijeenkomst. Ze zei begrip te hebben voor het standpunt van de sociale partners. „Ik juich toe dat ze heel zorgvuldig te werk willen gaan. Ik snap dat iedereen deadlines wil, maar het is veel belangrijker dat we er met z’n allen uitkomen. De sociale partners begrijpen ook dat ze niet tot in lengte van dagen kunnen discussiëren. Op een gegeven moment moeten we met wetgeving beginnen.” Maar volgens haar is dat pas ‘stap 23’, en is de vraag wanneer dat gebeurt een ‘alsdanvraag’. „De sociale partners zijn eerst aan zet.”
DEN HAAG – Om in de toekomst als Nederlandse economie nog slagvaardig te zijn moet het flexibeler, maar hoe? Dat was de centrale vraag op het congres ‘Arbeidsverhoudingen in ontwikkeling’, gisteren in Den Haag. Zo’n zevenhonderd deelnemers uit bedrijfsleven, overheid en werknemersorganisaties bogen zich over de kwestie. Volgens topvrouw Herna Verhagen van PostNL moet de werknemer van de toekomst mobieler zijn en is het de verantwoordelijkheid van de werkgever om daarbij te helpen. PostNL heeft de afgelopen jaren duizenden mensen ondersteund bij omscholing of in trajecten van werk naar werk, omdat de postmarkt razendsnel verandert. „In plaats van 11.000 ontslagen zullen we hooguit 650 gedwongen ontslagen krijgen. Mensen zijn in de beveiliging gegaan, maar ook worden mensen omgeschoold voor banen in de zorg.” Vrijwel iedereen was het er over eens dat het loslaten van iedere vorm van ontslagbescherming en een al te grove inperking van de WW-duur averechts werkt. Guy Ryer van de International Labour Organisation wees erop dat het poldermodel met goede sociale wetten juist bijdraagt aan een bloeiende economie. „Sociale dialoog is de beste manier om uit de crisis te komen. De crisis slaat het hardst toe in landen waar helemaal geen sociale dialoog is.” Wel benadrukten veel ondernemers dat het met de ontslagbescherming ‘best een onsje minder’ kan.
TNT gaat wereldwijd 4.000 banen schrappen door Mo Prins HOOFDDORP – TNT Express wil de
VALUTA
10-jarige staatsobligatie
+
slot 4,59 11,98 7,53 50,95 9,81 10,31 53,06 36,80 9,33 44,63 43,15 59,03 9,49 5,75 2,80 23,52 1,62 32,49 25,19 13,13 12,88 5,64 183,00 31,78 17,02
Sociale dialoog is de beste manier om uit de crisis te komen Guy Ryer
door Wilko Voordouw
WALLSTREET
Aegon Ahold Air France KLM AkzoNobel Aperam Arcelor Mittal ASML Corio Douwe Egberts DSM Fugro Heineken Imtech ING Groep KPN Philips PostNL Randstad RD Shell A Reed Elsevier SBM Offshore TNT Express Unibail Rodamco Unilever Wolters Kluwer
12.546,46 opening: 12.507,61
Flexibel en mobiel personeel gewenst
AMSTERDAM – De opluchting op de Europese beurzen over het reddingspakket aan de noodlijdende eilandstaat Cyprus was gisteren van korte duur. Uitspraken van Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem dat het reddingsplan model staat voor hoe de eurozone in het vervolg problemen met banken wil oplossen, deden beleggers schrikken. De Europese bankaandelen reageerden aanvankelijk zeer positief, maar zagen de winsten later weer verdampen: Barclays min 3,4 procent, Deutsche Bank min 3,2 procent, BNP Paribas en Crédit Agricole min 3 en min 6 procent.
NEW YORK – De effectenbeurzen in New York zijn gisteren lager gesloten. Zorgen dat de aanpak bij het reddingsplan op Cyprus gevolg gaat krijgen in andere landen in de eurozone, drukten de stemming na uitspraken van Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem. Die herriep later zijn uitspraak dat het reddingsplan voor Cyprus een blauwdruk is voor mogelijk toekomstige reddingsplannen, maar het kwaad was toen al geschied. Net als in Europa behoorden de banken tot de sterkste dalers. Bank of America, Citigroup en Morgan Stanley ging tussen de 0,9 en 1,7 procent omlaag.
+
1,69 %
komende drie jaar 4.000 banen schrappen. Hoeveel mensen in Nederland hun werk verliezen, wordt in de zomer pas bekend.
TNT maakte gisteren de nieuwe strategie bekend, die een eind moet maken aan de neergaande spiraal waar de pakketbezorger al een hele tijd last van heeft. TNT richt zich daarbij vooral op de Europese markt en wil lokale activiteiten in Brazilië en China zo snel mogelijk afstoten. De reorganisatie, noodzakelijk door felle concurrentie en hoge prijsdruk, kost het bedrijf de komende drie jaar 150 miljoen euro.
In 2015 moeten de bezuinigingen 220 miljoen euro hebben opgeleverd. Bij TNT werken wereldwijd circa 69.000 mensen. Nederland telt zo’n 3.000 werknemers. Op zowel het hoofdkantoor in Hoofddorp als het depot in Duiven werken enkele honderden mensen. Verder zijn er vestigingen in onder meer Zwolle, Nieuwegein, Dordrecht en Schiphol. Het personeel in de Nederlandse vestigingen reageerde ‘redelijk rustig’ op het nieuws, zegt bestuurder Reinier Stroo van FNV Bondgenoten. „De werknemers zitten al ruim een jaar in onzekerheid. Elk beetje informatie is dan welkom. Dat het nieuws niet goed zou zijn, wist iedereen wel.”
Een jaar geleden deed concurrent UPS een bod op TNT maar dat bod werd door de Europese Commissie getorpedeerd uit vrees dat het nieuwe bedrijf de markt te sterk zouden domineren. Bestuursvoorzitter Bernard Bot gaf aan dat twee derde van de ontslagen in Europa zullen vallen. Bot belooft gedwongen ontslagen zo veel mogelijk te voorkomen. Gevreesd wordt dat de aandeelhouders, waaronder PostNL en de
Pakketbezorger TNT gaat 4.000 banen schrappen. Het Nederlandse aandeel daarin is nog onbekend
fanatieke hedgefondsen Jana en Aimco, te snel effect willen zien van de reorganisatie. Stroo: „TNT heeft sinds de afsplitsing van PostNL en de mislukte overname door UPS vooral energie gestoken in interne zaken. Terwijl concurrenten hun energie konden steken in het veroveren van een groter stukje van de taart. TNT moet nu ook weer actief de boer op.” Volgens TNT blijven de economische omstandigheden ook in 2014 onzeker. Als de markt aantrekt, moet het mogelijk zijn de omzet in 2015 met 2 procent te laten groeien. Besparing moet komen uit samenvoeging van administratie en van depots. Bovendien past TNT het management aan en verbetert het het computersysteem.
Knutselen niet meer kneuterig Miljoenen fröbelaars brengen wereldwijd hun zelfgemaakte spulletjes aan de man. door Freke Remmers AMSTERDAM – Foto’s, sieraden,
sjaals, meubels, lampen, kussenhoezen, cupcakes. Je kan het zo gek niet bedenken of er zijn wel mensen die het zelf maken en verkopen. Op internet bestaat een bloeiende handel tussen creatievelingen (professionele én hobbymatige) enerzijds en consumenten die uit zijn op ‘unieke’ producten anderzijds. Massaproductie is uit en handgemaakt is hip, is het adagium bij onlinemarktplaatsen die de kleine ondernemers en het grote publiek bij elkaar brengen. Neem DaWanda. Deze van oorsprong Duitse startup is sinds een half jaar ook in Nederland actief. Sindsdien hebben ruim 1.500 Nederlanders er een eigen webshop ingericht. „Nederland kent een booming internethandel. Er wordt voor 10 miljard euro online omgezet”, weet manager Sophie van Rooij van DaWanda (een Afrikaanse vrouwennaam die ‘de unieke’ betekent). „De bevolking in Nederland mag dan relatief klein zijn, er is wel een enorme online appetite. En er is een actieve ‘diy’-scene: do it yourself.” In totaal verkopen 190.000 mensen zo’n 3 miljoen producten via DaWanda. Die markt omvat ook Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Polen, Frankrijk, Spanje, Italië en Groot-Brittannië. DaWanda is daarmee nog een kleintje vergeleken met het wereldwijd actieve Etsy. Dat Amerikaanse platform telt meer dan 22 miljoen le-
“
De Nederlandse bevolking mag dan relatief klein zijn, er is een enorme ‘online appetite’ Sophie van Rooij, DaWanda
den en die verkochten in 2012 voor ruim 895 miljoen dollar aan eigen creaties. Van elke verkoop gaat 3,5 procent naar Etsy plus 20 dollarcent per aangeboden product. DaWanda vraagt 5 procent per verkoop voor zichzelf. „Er zijn in ieder geval 2.500 verkopers aangesloten bij het Nederlandse team. Dat is maar een deel van de verkopers, want lid zijn van een team is niet verplicht”, aldus Benelux-coördinator Anna Denise van der Reijden die aangeeft dat het aantal op Etsy actieve Nederlanders dit jaar flink moet toenemen. „2013 wordt het internationale jaar van Etsy.” Nederlanders zoals Lisa Veldhuis (21) uit Enschede. Zij heeft sinds kort een eigen Etsy-shop: Flowerfull Creations. „Via Etsy bereik je een breed, internationaal publiek. Ik keek er eerst zelf rond om te kopen, en mede daardoor ben ik begonnen zelf dingen te maken: sieraden, tassen, plaids, kussenhoesjes. Dat heb ik allemaal van mijn schoonmoeder geleerd. Maar tot nu toe heb ik nog niet zoveel in mijn ‘winkeltje’ staan, want ik heb er nog niet veel tijd voor. Uiteindelijk hoop ik wel te verkopen en dan juist aan die mensen die het leuk vinden dat iets handgemaakt is.” Volgens Henriette Klein van de Nederlandse website Metdehand.nl wordt knutselen in Nederland steeds populairder. „Dat merk ik aan de hoeveelheid bezoekers. Ik zit nu aan gemiddeld 25.000 unieke bezoekers per maand, twee jaar geleden was dat lang niet zo veel. Het heeft misschien met de recessie te maken, dat mensen weer oude dingen opknappen. Maar het is ook gewoon een tijdverdrijf dat allang niet meer als kneuterig gezien wordt.” De crisis legt de creatieve marktplaatsen en zijn verkopers in ieder geval geen windeieren, meent ook Van der Reijden. „Daardoor denken consumenten na over wat ze belangrijk vinden. Als we iets kopen, moet het ook iets speciaals zijn.”
Lisa Veldhuis uit Enschede verkoopt zelfgemaakte sieraden, tassen, plaids en kussenhoesjes via Etsy.nl. „Uiteindelijk hoop ik te verkopen aan mensen die het heel leuk vinden dat iets handgemaakt is.” foto Toma Tudor
Geef een freelancer weg via Jocadeau.nl Een klusjesman, een fotograaf of een oppas. Freelancers bieden al langer online hun diensten aan, onder meer via Marktplaats. Nu is het ook mogelijk ‘iemand’ cadeau te doen. In de vier grote steden, Haarlem en de regio Arnhem/ Nijmegen is Jocadeau.nl actief. Zo kunt u Emile ten Have uit
Wijchen cadeau geven. Hij geeft een indoor golfles van een half uur voor 25 euro. Lut van Hove is beschikbaar voor stadswandelingen in Arnhem met de thema’s oorlog of mode. Jocadeau.nl is in september begonnen. Oprichters Josje Dasma en Joany Uhlenbeck willen freelan-
cers in het zonnetje zetten. Inmiddels hebben zich ruim tweehonderd aanbieders gemeld en is voor 15.000 euro verkocht. Ten Have en Van Hove zijn tot nu toe niet weggegeven. Golfleraar Ten Have: „Het is nieuw... Uiteindelijk reken ik wel op de mond-tot-mondreclame die ervan komt.”
Top ING vindt de eigen beloning ‘onhoudbaar’ laag door Chris van Alem AMSTERDAM – De salarissen van de
ING-top zijn zo schamel in vergelijk met andere Europese ondernemingen, dat ze omhoog moeten.
Dat blijkt uit het recent verschenen jaarverslag van ING, waarin staat dat de beloning van de bedrijfstop ‘significant beneden het marktgemiddelde ligt’. Volgens ING ‘is dat voor de langere termijn’ geen houdbare situatie, omdat bekwame bestuurders zich niet met een laag salaris laten afschepen. „Ze moesten zich de ogen uit de kop schamen”, zegt bestuurder Ike Wiersinga van CNV Dienstenbond. „Ik ben hier echt boos over.
Gewone bankmedewerkers worden er met bosjes tegelijk uitgegooid of zitten de komende drie jaar op de nullijn. En dan vindt de top zichzelf zielig, omdat ze minder verdienen dan de rest.” Bestuursleden van ING moeten sinds 2011 rondkomen van een vast salaris. Bonussen en andere variabele beloningen zijn taboe, omdat de bank met staatssteun overeind wordt gehouden. ING-bestuursvoorzitter Jan Hommen kreeg 1,35 miljoen, net zoveel als in 2011. De bestuurders, Patrick Flynn en Wilfried Nagel (sinds mei 2012) kregen respectievelijk 750.000 euro en 469.000 euro. Voor Flynn en Nagel stort ING nog eens drie ton bij in de pensioenpot. Bovendien krijgen de
bestuurders een vergoeding voor het woon-werkverkeer. Hommen krijgt daarvoor een luttele 1.000 euro, de Ier Flynn 238.0o0 euro. Volgens ING krijgen bestuursvoorzitters van vergelijkbare Europese ondernemingen rond de 4 miljoen en bestuursleden 1,8 miljoen euro. ING wijst erop dat de Raad van Bestuur sinds 2o10 geen salarisverhoging heeft gehad en de bestuursvoorzitter al vijf jaar op hetzelfde salaris zit.
Ofschoon ING een stuk groter is dan Rabobank zit topman Piet Moerland met bijna 1,6 miljoen toch een aardig stukje boven zijn ING-collega. Rabo meldt alleen de totale bestuurskosten en niet de individuele beloningen, maar die lekten vorig jaar uit. Gerrit Zalm van staatsbank ABN kreeg vorig jaar 759.375 euro, zijn medebestuurders 607.500 euro. De noodkreet van ING komt op het moment dat financiële instel-
“
“
Ze moesten zich de ogen uit de kop schamen Ike Wiersinga,CNV Dienstenbond
Een vergelijkbare topman in Europa krijgt een salaris van 4 miljoen euro Woordvoerder ING
lingen die staatssteun ontvingen vaste salarissen van hun bestuurders hebben opgeschroefd. Dat geldt voor Achmea, waar de gemiddelde salarissen van de top stegen van 640.000 naar 760.000 euro, LeasePlan (van 515.000 naar 595.000 euro), ASR en NIBC. CDA-Kamerlid Eddy van Hijum sprak in dat verband al van ‘een bedroevend signaal op het verkeerde moment’. ING brandde al eerder, in 2010, zijn vingers aan salarisverhoging en moest toen erkennen dat de reacties uit de samenleving waren onderschat. Dat ging vergezeld van de belofte dat de beloning bij ING niet opnieuw onderwerp van publiek debat zal worden. Dat lijkt nu mislukt.
economie dinsdag 26 maart 2013 de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander
