WEEKLOGS NYNKE DIJKSTRA EERSTE MISSIONAIRE RONDE 2009-2010
Samen met collega Hans van Ark bezoek ik van september 2009 tot en met juni 2010 elke classis in ons land. Voor mezelf, maar ook voor mijn collega’s, houd ik een weeklog bij.
10 september – Harderwijk Vandaag beginnen we aan de missionaire ronde door het land. Tachtig middagen en avonden. Ik ben benieuwd! Spannend is het ook. Zouden er überhaupt wel mensen komen? In de ochtend laden we in: mappen, boekjes, apparatuur. We vertonen een film met de titel ‘Voor hen’, bedoeld om het gesprek los te maken. Daarnaast krijgen alle predikanten krijgen één map, kerkenraden zelfs twee. De mappen wegen bijna twee kilo per stuk, en de dozen met 16 mappen zijn nauwelijks te tillen. Dat wordt nog wat! Gelukkig kan de auto van Hans veel hebben. Deze eerste bijeenkomst is in de classis Harderwijk, een classis met veel gemeenten met een Gereformeerde Bondssignatuur. Ds. Dick Looijen van de IZB is ook van de partij. Zo trekken we samen op. Mooi dat hij er is, hij helpt ook flink met al het sjouwwerk mee. Net als collega Egbert Fokkema, die ons deze eerste keer assisteert met de apparatuur voor de film. Hans en ik zijn allebei behoorlijke nit-wits als het gaat om beamers en boxen. Egbert is expert. We oefenen samen met hem. Wie weet kunnen we het op den duur helemaal zelf, maar ik vrees het moment dat de film ‘niet thuis’ geeft. In de middag komen er 25 predikanten, dat is boven verwachting. Ze zijn afwachtend, maar in de loop van het gesprek proef ik groeiende welwillendheid. We weten dat we nogal wat barrières te slechten hebben. Wij zijn ’van Utrecht’. We komen toch niet iets droppen? En: moeten we nu nog meer? Nee, alsjeblieft niet, eerder minder. Het gaat erom dat je als gemeente weet wie je bent en vanuit je kracht missionair in je omgeving aanwezig bent. We worden gewaarschuwd: ’s avonds kunnen jullie de mensen hier niet bergen, verhuis maar naar de Grote Kerk. We sjouwen opnieuw. Wat zal de avond brengen? Vanaf kwart over zeven begint het te stromen en uiteindelijk ontvangen we 120 mensen! Tegelijk is die Grote Kerk wel een probleem voor het geluid. De galm zit ons danig in de weg en de film is voor mensen achterin de zaal moeilijk te volgen. Gelukkig krijgt iedereen de dvd met de film mee naar huis. De gesprekken na de pauze zijn levendig, mensen vertellen over hun eigen ervaringen: moeiten en vreugden. We eindigen met Psalm 121 en na nog een ronde sjouwen vertrekken we tegen elven uit Harderwijk. De kop is eraf.
24 september - Laren Wat is Nederland toch mooi, denk ik als ik vandaag richting Laren, Gelderland, rijd. Je zult hier maar wonen. De kerk in Laren is al helemaal een bezienswaardigheid. De oude kerk, waar ooit Oepke Noordmans stond, is in de laatste jaren fraai gerestaureerd en van binnen vernieuwd. Het gebouw is verbonden via een ruime hal met het ‘Kulturhus’. Zo is de kerk onderdeel geworden van het kloppend hart van de burgerlijke gemeente. De schoonheid van het al doet me goed, de zalen zijn fraai en smaakvol ingericht. Dat kom je wel eens anders tegen. De predikant, ds. Van Solkema, heeft met vreugde aan dit alles gewerkt en vertelt er enthousiast over. Hier is het gebouw uitgangspunt voor missionair gemeentezijn (model 24 uit de map ’s Middags zijn we in gesprek met een kleine twintig predikanten uit de Achterhoek. Zo ánders dan de Veluwe. Hoe ben je kerk in het dorp? Wat is je rol als predikant? We zijn het er over eens dat de predikant voortrekker is, leiding geeft aan missionaire processen. De avond brengen we met een kleine veertig mensen door in de kerkruimte, waar de film heel goed tot zijn recht komt. De kerk is geheel te verduisteren, het beeld is scherp, het geluid goed. Hoera! Na afloop krijgen we lovende reacties op de film: ‘zo herkenbaar’, ‘eigentijds’. De film daagt ook uit om te denken: hoe kan het dan wél, missionair zijn? En ‘wat een prachtig gebed’ (de dragende tekst van de film). Ik spreek de evangelisatiecommissie uit Vorden. Daar stond ooit Jaap Zijlstra. ‘Ja, toen zat de kerk bomvol’ zegt een van de leden weemoedig. Waar zijn al die mensen toch gebleven? Na afloop word ik bedankt door de commissie. Ze vonden het inspirerend. Ik rijd tevreden naar huis. Bemoedigen is bemoedigend. Laren is overigens pleisterplaats in het Pieterpad, en in het restaurant tegenover de kerk kun je smakelijk eten. :-)
30 september - Alkmaar Alkmaar, here we come! Ik ben benieuwd, een heel andere streek van het land. Hoe zou de belangstelling hier liggen? De kerk bruist in elk geval van de activiteiten, we hebben een zaal naast de ruimte waarin de bingo gehouden wordt. ’s Avonds repeteert een groot koor kerstliederen voor ‘Nederland zingt’. De belangstelling van de predikanten is weer boven verwachting. We zitten met z’n zeventienen rond een krappe tafel. Ds. Glazema heeft de boot vanaf Texel genomen. Het gesprek is geanimeerd en gaat (opnieuw) over: hoe kun je pluriform zijn en toch duidelijk in je identiteit naar buiten? Welke rol heeft de predikant als het gaat om missionair werk? Hoe geef je leiding? ’s Avonds komen er zo’n vijftig mensen. We zien ook enkele predikanten terug. De gereformeerde kerk van Broek op Langedijk is pas begonnen met een missionaire werkgroep. Ze zijn blij met de map, die komt precies op het goede moment. Bergen is blij met onze komst. ‘Er komt veel goeds uit Utrecht’ meldt de voorzitter van de kerkenraad. Dat horen we ook wel eens anders! We vertrekken op tijd, zo langzamerhand krijgen we de logistiek ook in de vingers. We hebben namelijk intussen mensen gevonden die ’s avonds met een busje ons nareizen, het geluid verzorgen en de dozen in- en uitladen. Op dinsdag en donderdag is dat Theo Fokkema (ja, de zoon van Egbert) en op de woensdagen Hans Koelman. Samen met gemeenteadviseur Siep Rienstra sjouwt hij na de pauze alle dozen weer in de bus. Zo ben ik rond half twaalf weer thuis.
1 oktober - Swifterbant De polder in, op weg naar Swifterbant. Hier is ds. Marco Boevé predikant. Ik ken hem goed, hij woonde jaren in Houten en is mede door onze protestantse gemeente uitgezonden geweest als bijbelvertaler in Papoea Nieuw Guinea. Ik ben benieuwd hoe het hem bevalt in Swifterbant. ’s Middags zitten we met 25 predikanten om tafel (het gaat nog wennen, zoveel dominees…). Je hoort van jaren ervaring met presentie in de samenleving. Ook van de worsteling om het vol te houden. ‘Ik ben er zo moe van.’ Ik bedenk: bij wie huilen dominees uit? Bij elkaar? Wie bidt er voor hen als het even niet gaat? We eten bij Marco en Alma Boevé thuis, samen met nog drie predikanten. We genieten van hun gastvrijheid. Ze hebben hun plekje gevonden, dat lijkt me duidelijk. Dochter Petra laat het verzamelde gezelschap een goocheltruc zien. ’s Avonds moeten we voor het eerst stoelen bijslepen. De zaal van 70 is niet voldoende, er komen 110 mensen. Van Almere tot Emmeloord. De sfeer is enthousiast. Alsof mensen hierop zitten te wachten. Het raakt me. We hopen zo op nieuw elan, op een beweging naar buiten. We weten ook hoe ingewikkeld en lastig dat is. Maar het lijkt er toch van te komen… Na de pauze heb ik een levendig gesprek met zo’n 60 mensen. Waar ligt de kracht van je gemeente? Kun je die toegankelijk maken voor gasten? Eén dominee vertelt hoe haar gemeente sterk is in ‘omzien naar elkaar’. Mensen leven erg met elkaar mee en hebben daar ook wat voor over. De zorg gaat ook over de grenzen van de eigen gemeenschap heen. Anderen vertellen over de kleine ontmoetingen die zomaar tot geloofsgesprekken leiden, op de camping of naar aanleiding van een begrafenis. Het gaat inderdaad om dat dagelijkse leven en je eigen houding naar anderen. Als je open staat voor de ander en de Ander gebeurt er veel moois. Er wordt veel gelachen vanavond. Een goed teken, lijkt me. Ik ben weer voor twaalven thuis. Moe. Het lijkt wel topsport! Na een goede nachtrust heb ik toch alweer zin in volgende week: Oosterbeek, Medemblik en Hellevoetsluis!
6 , 7 en 8 oktober - Oosterbeek/Medemblik/Hellevoetsluis Deze week waren we in Oosterbeek, classis Arnhem, Medemblik, classis Hoorn/Enkhuizen en in Hellevoetsluis, classis Brielle. Oosterbeek Naar Oosterbeek reizen Hans en ik samen. Dat kan lang niet altijd, want het is afhankelijk van ons beider eindbestemming. Ik vind het prettig dat het wel af en toe kan, want dan kun je nog eens bijpraten en evalueren en gewoon ook ‘leven delen’. Alleen reizen is trouwens ook niet vervelend, ik hou van autorijden met muziek. Je hoofd wordt even leeg. We zitten in Oosterbeek in een prachtige kerk die verbouwd is van de opbrengst van de verkoop van het hervormde gebouw. De ruimte in deze kerk is verkleind, er is een mooie hal bijgekomen en de zalen achter zijn opgeknapt. Koster Nico laat ons met trots de nieuwe keuken zien. Er is ook een stiltekapel die van buiten af bereikbaar is en alle dagen open. Er branden kaarsen, er is glas in lood, en als je op een knopje drukt klinkt er rustgevende muziek. Je kunt zelfs kiezen uit een menuutje: oosters-orthodox of New Age. Meer smaken hebben ze niet.
De opkomst onder predikanten is gemiddeld: het zijn er elf. Dieren is enthousiast met een team van drie in de auto gestapt. Ds. Frans Ort ken ik nog van een gezamenlijke trouwdienst. Vrolijke man, die dan ook een positieve invloed heeft op de sfeer. Ons gesprek loopt inmiddels langs de bekende lijnen: over een duidelijk profiel van de gemeente (missionair wenselijk, maar kan dat wel op een dorp of in een pluriforme setting?) en over de rol van de predikant in missionair werk. Menno Leistra, die dominee is in de wijk Presikhaaf, is missionair aan de slag gegaan, samen met de gemeenteadviseur, Willemien Wikkers. Ze doen een bezoekproject en verbinden daar ook nog een gevolg aan. De opkomst in de avond is de laagste tot nu toe: 20 mensen, veelal ouderen. Het regent hard buiten. Zouden de mensen daarom thuis blijven? Medemblik In Medemblik zien we opnieuw gemeenteadviseur Siep Rienstra, die erg enthousiast is over onze ronde. ‘Als één van jullie ziek is, wil ik wel vervangen.’ We ontmoeten Tineke Don, dominee in Medemblik. Wat een leuk mens! De gemeente daar bestaat uit allemaal mensen boven de pensioengerechtigde leeftijd (zelfs als je die optrekt naar 67). Een actieve gemeenschap, dat wel. Tineke heeft de koe bij de horens gevat.‘Ik wil hier niet weg, voordat we ingrijpende beslissingen nemen en een nieuwe koers gaan varen. We zitten nu op een doodlopend spoor.’ Eén van haar initiatieven is ‘kerkepad in Medemblik’. Een tocht langs alle kerken, aangeboden aan alle kinderen van de basisschool. In iedere kerk vertelt de dominee over wat daar allemaal gebeurt. En raakt zo in gesprek met de kinderen. Simpele formule. Over hoe een kerk zonder kinderen kinderwerk doet. 's Middags ontmoeten we ongeveer ruim tien predikanten. Eén heel jonge vrouw die predikant is geworden in het orthodoxe bolwerk Andijk. De anderen zijn allemaal van middelbare leeftijd of ouder. We krijgen ook een gesprek over liturgie. Aanpassen aan jongeren? Of de weg van de liturgie handhaven? ’s Avonds loopt het lekker vol. Collega Irene Versnel is er ook met haar man Simon. We zitten in de kerk, in een zijbeuk. (Wat een kerk overigens, heel klassiek en hoog en groot, maar met zoveel mogelijkheden; de zijbeuk is een theater!) De gesprekken na de pauze zijn heel vrolijk en geanimeerd. We vertellen elkaar veel verhalen. In mijn groep zit ook de Nederlands gereformeerde kerk van Hoorn die bloeit en groeit onder jongeren. Zo zitten we ter plekke te gluren bij de buren. Helemaal leuk. Ik rij naar huis met de journaliste van CV Koers, die ik in Utrecht afzet op het Centraal Station. Leuke meid, met een eigen bureautje. Ze studeerde aan de CHE journalistiek. Ze is erg enthousiast over wat wij doen en gaat er een complete reportage van maken. Als ik naar huis rijd, denk ik: ik heb zin in morgen! Dan mag ik weer! Hellevoetsluis Op weg naar Hellevoetsluis schijnt de zon, fris herfstweer. Ik rijd langs Europoort. Wat een treurigheid. Maar als je linksaf slaat, het eiland op, wordt het een stuk beter. Dit is overigens het ‘eiland zonder Heiland’. Zo heet het in de volksmond. Klopt dat? De Petrakerk waar we zitten is een cadeau, gebouwd na de watersnood, want de kerk was ook weggespoeld. Het is nodig toe aan een opknapbeurt. Die zit eraan te komen, wordt ons verteld. Het kostersechtpaar is erg vriendelijk en bereidwillig. Ze vinden het wel mooi, geloof ik, zo’n oploop in hun kerk. ’s Middags 15 predikanten. Goeree Overflakkee (veel GB, veel scheuringen) schittert door afwezigheid, uitzonderingen daargelaten. Drie vrouwelijke dominees komen vanuit een streekgemeente van drie dorpen. Ze staan alle drie in een kleinere, vergrijzende gemeente. Alle drie parttime. Ik heb wel bewondering voor ze. Ze trekken in ieder geval heel gezusterlijk op. Later komen we ze weer tegen in restaurant Aquarius aan het Haringvliet (prachtig plekje in de oude vestingsstad). Jan Maarten Goedhart is er ook, hij haalde ooit Alpha naar Nederland. Ik mag hem
graag, hij stelt goede vragen en is heel blij met ons initiatief. We horen over Spijkenisse waar na het fusieproces iedere wijk een eigen ‘kleur’ aanneemt. Dat geeft ruimte. De IZB doet vandaag ook mee in de persoon van Davy Hoolwerf, regionaal werker en predikant in Stellendam. ’s Avonds wijken we uit naar de kerk. Er komen ruim 50 mensen, en ik proef opnieuw hoe enthousiast gemeenteleden zijn. Hier zaten ze op te wachten, zo voelt het. Eén meneer, uit Dirksland, vertelt in de groep hoe belangrijk het gebed is voor hem en voor zijn missionair werk. Na afloop praten we nog even door. Voor hem mogen we wel een tandje meer inhoud leveren. Ik snap wat hij bedoelt, leg hem ook uit dat wij wel de breedte van de kerk voor onze neus hebben en dat over ‘inhoud’ verschillend gedacht wordt. Dat begrijpt hij ook weer. Ik vraag hem ten slotte maar voor ons te bidden. ‘Doe ik!’ We kunnen weer om kwart over tien vertrekken, dankzij alle gesjouw van Theo. De dozen staan alweer in de auto. Karren maar. Ik ben tegen twaalven thuis. Hans moet dan nog een uur rijden… P.S. Hans en ik bedachten dat we die film 80 keer bekijken, dat is een volle werkweek. We zijn nu maar begonnen elkaar raadsels op te geven. ‘Fietst de boer op een heren- of damesfiets?’’Hoe laat gaat het fietspontje open?’ ‘Hoeveel psalmen staan er op het bord in de kerk?’ enzovoort.
13, 14 en 15 oktober - Dalfsen/Mijdrecht/Nieuwerkerk Deze week beginnen we in de classis Zwolle en ik reis af naar Dalfsen. Ik beland nota bene in een kleine file vlakbij Nijkerk, gevolg van een ongeluk. Reis je overdag, kom je nog in een file terecht… Dalfsen De route is mij welbekend. Toen in Dalfsen nog ‘De Bron’ was, reisde ik regelmatig af naar dat conferentieoord. Jarenlang gingen we als gezin twee keer per jaar naar de charismatische conventie. Voor onze kinderen altijd groot feest, maar voor onszelf evenzeer. Ik voel er weemoed over. ‘De Bron’ is veranderd in een commercieel conferentieoord, geen kamers meer met twee stapelbedden en 1 wastafel. Het heet nu ‘Mooirivier’ en het kruis in de shalomzaal is weggestuct. Bloody shame! Ik sla af bij Dalfsen en kom terecht in een prachtig zalencentrum bij de kerk. Voormalige woning van de huisarts, erachter extra ruimte aangebouwd. Alweer een buitengewoon vriendelijk kostersechtpaar (de redactie van Woord&Dienst organiseert de verkiezing ‘koster van het jaar’, welnu, zij komen in aanmerking!). In de ochtend zijn we verrast door een artikel in Trouw, waarin ook de kerken in Zwolle ter sprake komen. De catalogus wordt weer eens breed uitgemeten. Eens horen wat Zwolle daarvan vindt! Er zijn zo’n 15 predikanten, waaronder Henk Jansen en Lily Burggraaf. Dat voelt vertrouwd voor mij, ik ken ze goed. Er komt geen reactie los op het artikel in Trouw. We eten in de kerk, de kostersvrouw heeft nasi gekookt. We worden genood in een apart zaaltje, heel huiselijk. Er is keurig gedekt en we worden helemaal verwend, als in een restaurant. Helemaal prima. ’s Avonds stroomt het lekker vol, zo’n 70 mensen. De stemming zit er weer goed in. Een oudere meneer in mijn groep heeft veel bedenkingen en vragen. Aan het eind vraagt hij: ‘Hebt u zelf kinderen?’ ‘Ja, drie.’ ‘Geloven zeker ook niet meer?’ Mijdrecht
Vandaag is ‘mijn’ classis aan de beurt. Deze keer geen lange reis: Mijdrecht. We verwachten ook onze ‘filmsterren’ uit Nigtevecht. Ik koop in Mijdrecht nog even snel wat rozen voor hen. Ze krijgen ook een adventskalender mee als bedankje. We krijgen de zalen in Mijdrecht gratis (hoera), maar we moeten dan ook iets meer zelfredzaamheid betonen. De stoelen zetten we zelf klaar en als ik binnenkom is het er erg koud. Gelukkig warmt het snel op. ’s Middags een vertrouwd gezelschap, 15 dominees uit de classis. Met uitzondering van de nieuwe dominee van Waverveen ontbreekt de Bond helaas. De dominees komen over het algemeen afwachtend binnen en vertrekken welwillend tot enthousiast. Overigens hebben enkelen een heel betrokken, goede inbreng. Ds. Harrie Tacken uit Mijdrecht, een echte ‘Op Goed Geruchter’, is heel blij met ons. ’s Avonds komt hij weer, met een groep gemeenteleden. Hij opent de avond. Het is overvol, het is weer proppen in de zaal. We hadden stoelen voor 70 klaargezet, maar er komen wel 100 mensen. Tot onze verrassing is Arjan Plaisier ook gekomen. En natuurlijk is Nel er, onze managementassistente, maar ook scriba in Breukelen. Veel vertrouwde gezichten. Ik hou van die mensen! Een thuiswedstrijd. Er is ook een baby in de zaal. Kennelijk kon mama geen oppas krijgen. Het eerste commentaar na de film is negatief. ‘Ik kan er niks mee.’ Getsie, dat zet meteen een toon. Ik hoorde mensen in de gesprekken heel andere dingen zeggen, maar zo’n eerste opmerking is toch vervelend. De gesprekken in de groepen na de pauze zijn goed. In Mijdrecht is veel creativiteit rond de kerkdiensten. Een diaken nodigde zijn tienerleerlingen uit om ook te komen. Precies, zo moet het. Nieuwerkerk Naar Nieuwerkerk, vlakbij Zierikzee. Het is een eind, maar ik besef dat nog langere afstanden ons wachten. Wat te denken van Dokkum en Geleen? De kerk is weer een verhaal apart. Door een brand staat alleen het koor nog en de toren (net als bij de Domkerk). Er tussenin is een multifunctioneel zalencentrum verrezen, echt mooi gedaan, met puntdaken. Het heet dan ook 3 Punt. Tot nu toe komen we nog maar weinig stoffige zalen tegen. Er zijn 11 dominees, waaronder één vrouw. Ook hier laat de Gereformeerde Bond het weer afweten. Met de overige dominees hebben we een geanimeerd gesprek, al blijft het hard werken met de predikanten. Ds. Michiel de Zeeuw uit Zierikzee is een erg leuke, open vent. Hij doet veel met muziek. Hij benadrukt het ‘streekkarakter’ van geloof en kerk en aan het eind van de middag krijgen Hans en ik allebei een mandje met streekproducten, Zeeuwse babbelaars en Zeeuwse Witte, koekjes, mosterd, mosselsaus. De vrouwelijke dominee vertelt over haar vergrijzende gemeente. Veel mensen die naar Zeeland komen om te rentenieren. Ze willen genieten, het Zwitserleven gevoel. ‘Kom op’ denk ik bij mezelf, ‘roeping is voor levenslang. Zolang je je nog fit voelt kun je wat. En als je niet meer zoveel energie hebt: bid dan voor de kerk!’ We eten in Zierikzee, erwtensoep. ’s Avonds meer dan 70 mensen, het is weer proppen geblazen. De zaal heeft iets van een pijpenla, dat maakt film kijken lastiger. Na de pauze vraag ik aan de mensen achterin of ze het konden volgen. ‘Ja, prima!’ Gelukkig. Tijdens de filmvertoning hebben we een rare ervaring. Niemand lacht. Er wordt totaal niet gereageerd. We zien strakke gezichten. ‘Dat wordt hard werken.’ Maar zie, dat valt mee!. Na de pauze toch weer enthousiasme en een betrokken uitwisseling van ervaringen. Een meneer mist ‘God’ in onze verhalen. En dat nadat ik een krachtig pleidooi voor het gebed heb gevoerd. :-( Maar ik weet wel wat hij bedoelt: hij wil dat we onze geloofspapieren neerleggen en een orthodoxe toon neerzetten. En juist dat moet hij zelf doen, in zijn eigen gemeente. We krijgen van Michiel de Zeeuw ook nog twee cd’s mee van de muziek in zijn gemeente, een paasoratorium en een pinkstercantate. Hans neemt Pasen mee, ik Pinksteren. Ik rijd terug door de nacht met Pinksteren op en een Zeeuwse babbelaar om op te zuigen.
27, 28 & 29 oktober IJsselmuiden/Huizen/Geldermalsen We beginnen weer! Na een week herfstvakantie (ik heb een paar dagen uitgewaaid op Ameland) gaan we van start in IJsselmuiden, classis Kampen. 27 oktober IJsselmuiden We zitten in de Hoeksteen, een groot multifunctioneel kerkgebouw waar je allerlei wanden met gemak kunt verplaatsen en zo verschillende ruimtes kunt creëren. Als hier een jeugddienst is, zo vertelt Hans van Ark, zitten er 1100 mensen in de kerk, 80 procent jongeren. Het jeugdwerk bloeit hier, ‘slechts’ negen groepen worden door de jeugdwerker Jeroen gedaan, de rest willen de dominees zelf doen. Jeroen werkt niet alleen hier, maar ook in Wezep, in de gemeente van Hans. ‘s Middags komen er een kleine 20 predikanten van allerlei modaliteit. Dat levert stevige gesprekken op. We sparen elkaar niet en worden ook niet gespaard. Ik hou wel van theologische discussies, maar soms vraag ik me af hoe constructief het allemaal is. Er worden tegenstellingen gemaakt die volgens mij niet nodig zijn. De bekendste is wel die tussen groei in getal en groei in geloof. Die moet je niet tegenover elkaar zetten, die horen samen. En hoe meer mij verboden wordt op getallen te letten, hoe meer ik de neiging heb het toch te doen… in elk geval tel ik tijdens deze ronde. We eten in Kampen in de visboot die bij de brug aan de IJssel ligt. De boot is open zolang er klanten zijn. Als we vlak voor zessen binnenwippen worden we toch bediend. Een mooi plekje aan het water. Het eten is met veel frituur: patat en aardappelschijfjes. Hans en ik proberen dat te vermijden en laten dus ook veel liggen. Koos van Noppen eet ook mee. Hij doet mee deze dag, als journalist en communicatiemedewerker van de IZB. Een aimabel mens met wie je veel kunt lachen. ’s Avonds zijn er zo’n 70 mensen. Grote vertegenwoordigingen uit Vollenhove en Hasselt. Mooi om te zien. Na afloop beginnen er spontaan mini-kerkenraadsvergaderingen. De mensen uit Hasselt zijn uit drie gemeentes gekomen in ‘gemengde’ auto’s. De gesprekken onderweg zijn al een hele ervaring. Gluren bij de buren, noem ik dat telkens. Een mooie aanzet voor nieuwe inspiratie en missionaire inzet. Overigens: we hoeven niets te betalen voor de Hoeksteen, ook niet voor de koffie en de thee. ‘Het is toch van de kerk?’ Geweldig, wat een gastvrijheid. 28 oktober Huizen Geen lange reis vandaag. We gaan naar de classis Hilversum. Voor mij niet echt onbekend, veel predikanten ken ik wel. Overigens komen er maar weinig, elf om precies te zijn. Het gesprek is daardoor wel intiemer en misschien ook meer ontspannen. De regiocoördinator van Youth for Christ is er ook. Hij benadrukt dat we van buiten naar binnen moeten kijken. We eten aan de haven, samen met Alida Groeneveld. Ze is luthers predikant in Weesp. Ik ken haar van de redactie van Woord&Dienst. We hebben het gezellig met elkaar. ’s Avonds een groep van zo’n 40 mensen. De gesprekken lopen goed, al is er altijd weer te weinig tijd. Enfin, als er maar een impuls is. Tot mijn vreugde zie ik ds. René van den Beld terug. Ik ken hem uit de tijd dat hij predikant in Bilthoven was. Hij is nu interimpredikant in Laren. Een echte bemoediger. De koster krijgt van mij na afloop een van de kaarten van Woord&Dienst over de ‘kostersverkiezing van het jaar’. Wellicht kan haar gemeente haar nomineren? Als ik naar huis rijd heb ik het erg koud, ik voel me niet echt fit. Gauw in bed, warm worden, slapen! 29 oktober Geldermalsen Ik reis af naar de classis Bommel. Veel zelfredzaamheid vandaag. We worden geacht zelf koffie te zetten en af te wassen. Gelukkig komt Janne Marije helpen, ze werkt op het dienstencentrum als directiesecretaresse. ‘s Middags ontmoeten we twaalf predikanten. Dick Looijen (IZB) is er deze keer
ook weer bij. Veel kleine dorpen hier. Hoe ben je kerk in het dorp? Kun je dan werken met een duidelijke identiteit en visie zonder mensen van je te vervreemden? Het kan, zo blijkt wel uit de verhalen. Er wordt gezocht naar geloofsverdieping, naar mogelijkheden om op het dorp present te zijn in allerlei verbanden. “Het zijn doeners hier” zegt een van de predikanten. Aart Peters, de gemeenteadviseur, heeft voor ons gereserveerd bij de Griek. We eten er heerlijk. Boven de keuken hangt een bord met een Griekse tekst: ‘Jezus Christus, zoon van God, ontferm u over ons.’ Als blijkt dat wij dominees dat moeiteloos lezen, wordt er enthousiast gereageerd. Dick Looijen moedigt het personeel aan dat bordje vooral te laten hangen. “Als ik priester was zou ik u nu zegenen.” We vertrekken met de potentiële zegenwens naar de kerk. In no time hebben we alles klaar. De vrijwilligster vanuit de gemeente is zeer tijdig aanwezig maar hoeft niet meer veel te doen. Gelukkig blijft ze, bij het inschenken van de vele kopjes koffie hebben we wel even hulp nodig! We mogen overigens helemaal onze gang gaan in de keuken. ’s Avonds zijn er tegen de 80 mensen, een verrassend hoge opkomst in de ogen van Aart Peters. De gesprekken zijn erg leuk vind ik. We spreken over gebed, over betrokkenheid op het dorp. Een ouderling vertelt hoe ze ook op bezoek gaat bij mensen buiten de kerk, mensen die rouwen. Zo vertellen we elkaar verhalen. Na afloop bedankt een gemeentelid uit Zuilichem mij. Hij is vooral onder de indruk van de film. “Die ga ik veel vertonen en er ook anderen mee ontroeren!”
3, 4 & 5 november Pijnacker/Amstelveen/Woerden (9-11-2009) Printversie 3 november Pijnacker Hans en ik reizen vandaag samen naar Pijnacker, voor de classis Zoetermeer. Dick van Dijk, gemeenteadviseur, mailde me: ‘Eindelijk mag ik!’ Kijk, that’s the spirit. Pijnacker ligt in tuinbouwgebied. We rijden langs kassen, ergens op een bruggetje staat de tekst ‘de aarde is niet ondankbaar’. Morgen is het dankdag voor gewas en arbeid. Zijn wij soms wel ondankbaar? In Pijnacker zitten we in de kerkelijke gemeente van ds. Nelly van Kampen. Ik ken haar en haar man Pieter al jaren. Ooit heb ik met Nelly, toen ze nog voor de IZB werkte, cursussen ‘bijbelkring leiden’ gegeven in de classis Woerden. Ik bewaar er mooie herinneringen aan. Nelly is bij uitstek een missionair predikant, ze weet er vermoedelijk meer van dan Hans en ik samen. ’s Middags spreken we met zo’n twaalf predikanten, van verschillende snit en achtergrond. Enkelen vertellen hoe zij regelmatig een column schrijven in de plaatselijke huis-aan-huis- krant. Ds. Van Halsema organiseert ‘wandelingen met een thema’. Daar doen ook mensen van buiten de kerk aan mee. Ze werkt ook in een ‘openbaar’ verzorgingshuis en is onder de indruk van de vele zingevingsvragen die buitenkerkelijke ouderen haar stellen. Sake Stoppels is er ook. Ik ben met grote vreugde zijn nieuwste boek ‘Voor de verandering’ aan het lezen. Als we het hebben over de rol van de predikant benadrukt ook hij de leidinggevende rol in missionaire processen. Daar hoort soms ook bij ‘het scheppen van ongemakkelijkheden’. We eten in ‘het Witte Huis’, voormalig gemeentehuis, nu prachtig ingericht als restaurant. Nog maar een week open en met een uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding. Een aanrader! (Hans denkt erover naar aanleiding van de ronde een restaurantgidsje te schrijven, met een sterrensysteem.) ’s Avonds zijn er een kleine 50 mensen, Dick van Dijk is erg tevreden over de opkomst, al mist hij ook hier de Gereformeerde Bond. Dick Looijen is er vandaag ook weer bij, maar kennelijk mag dat niet baten. 4 november Amstelveen
Vandaag een ‘halve’ classis. Bram Schriever heeft de classis Amsterdam in tweeën gehakt. Vandaag zijn de ‘buitengebieden’ aan de beurt: o.a. Amstelveen, Ouderkerk, Diemen, Gaasperdam, de Bijlmer. Ook de Lutherse gemeenten van de classis zijn uitgenodigd voor vanmiddag. In april volgt de Protestantse Kerk Amsterdam. We zitten in de Paaskerk in Amstelveen. Er is een hoge opkomst van predikanten, er ontbreken er ook enkelen. Ds. Ilona Fritz vertelt over de ingrijpende processen die de Lutherse kerk in Amsterdam achter de rug heeft. Men heeft ook versoberd: niet iedere gemeente kan meer in alles voorzien. Dus zijn er ook activiteiten stopgezet. Dat geeft lucht. Vervolgens ontwikkelt iedere wijkgemeente nu een eigen profiel, mede bepaald door de context. Het gesprek is boeiend en betrokken. Hier wordt al veel langer nagedacht over missionair kerkzijn in een slinkende kerk. Ik eet samen met gemeenteadviseur Bram Schriever en onze geluidsman Hans in ‘de blauwe Engel’, een eetcafé op de Zuid-As, tussen de WTC torens. Hier houdt Ruben van Zwieten domicilie, dit café fungeert zo’n beetje als zijn pastorie, vertelt Bram. Hier zien we de yuppen borrelen, allemaal strak in het pak en met die typerende haardracht (met zo’n losse lok, die je dan stoer uit je gezicht naar achteren kunt vegen). Geweldig, dat hier ook een dominee rondloopt! ‘s Avonds komen uit verschillende gemeenten zo’n 25 mensen, best een hoge opkomst voor een halve classis. Ik geniet van een enthousiaste diaken uit Diemen die het allemaal erg ziet zitten. Er zijn zeven mensen uit de Paaskerk, waar we te gast zijn. Ik ken ze wel, ze volgden vorig jaar de cursus ‘verscheidenheid van gaven’, onder mijn leiding. Ds. Marianne Bogaard is de inspirerende voorganger hier (en dus ook onze gastvrouw). Thuis kom ik er via LinkedIn achter dat Frank van der Velde, met wie ik ooit samen de jongerenbijbel redigeerde, de map al in handen heeft gehad. ‘Ziet er goed uit’ schrijft hij. Mooi zo. 5 november Woerden Niet ver vandaag en vertrouwd gebied. In deze regio heb ik jaren gewerkt als gemeenteadviseur. Ik lunch bij Mirjam de Bruijn. Zij is jongerenwerker in Woerden voor de ene helft van haar tijd en voor de andere helft werkt ze voor Youth for Christ. Al een paar jaar trekken we samen op. Mirjam doet geweldig werk, is ook een echte missionaire jongerenwerker. Zulke zou de kerk meer moeten aanstellen. En dan niet voor één of twee jaar, maar langer. Mirjam woont naast de Kruiskerk in de oude kosterswoning. Lekker makkelijk, ik loop gewoon even om. Hans is inmiddels ook gearriveerd. We zitten in een mooie zaal, pal naast de kerkzaal. Er komen vijftien predikanten, onder wie de voorzitter van de IZB, ds. Tekelenburg. Er zijn hier overigens meer Bondsdominees. We voeren een geanimeerd gesprek en zetten elkaar aan het denken over de pluriforme gemeente, identiteit en leiderschap. ’s Avonds eten we bij Frans en Jitske van Dijke. Frans was predikant in de Kruiskerk en is nu dovenpastor. Hij vertelt boeiend over zijn werk en de specifieke invalshoeken ervan. Ik ken Frans en Jitske al jaren, o.a via de charismatische werkgemeenschap. Jitske heeft heerlijke boerenkool gekookt, voor maar liefst vijf mensen extra: ds. Tekelenburg, gemeenteadviseur Lydia Roosendaal, Theo, Hans en ik. Dat doet allemaal niet onder voor een restaurant. Er ligt een prachtig papieren servetje op ons bord met een klein gebed van Levi Weemoedt: ‘Ick doe mijn handjes samen, ick doe mijn ooghjes dicht, en bid dat na het amen mijn gehaktbal er nog ligt.’ Op de achterkant staat: ‘Het leven is bij Weemoedt treurig, maar hij heeft een medicijn: de humor.’ ’s Avonds stroomt de zaal vol, zo tegen de 80 mensen. Mede dankzij de volhardende PR die Lydia heeft gedaan! Hans brengt opnieuw zijn drie punten naar voren: 1. Ga niet meer doen maar minder, en doe dat dan met andere ogen, een missionaire spits. 2. Missionair-zijn = veranderen. Dat kan niet anders, want gasten hebben ook hun inbreng. Bereid je dus voor op verandering en de bijbehorende weerstand. 3. Doe aan ‘beleidsrijk bezuinigen’: bezuinig meer dan nodig en stel voor het vrijgekomen geld bijvoorbeeld een jongerenwerker aan. De sfeer in de groepen is buitengewoon constructief, vind ik. Aan het eind van de avond worden we bedankt door de centrale evangelisatiecommissie van gereformeerd Woerden. Zij gaan volgend jaar
een congres voor heel Woerden beleggen over missionair gemeentezijn. Gluren bij de buren, van elkaar leren! Mirjam is helemaal in de wolken over deze avond. ‘Super!’ Als zij het goed vindt, dan doen wij kennelijk iets goed, bedenk ik me en rijd tevreden naar huis. Niet zo laat thuis, deze keer. Volgende week: Leeuwarden!
10, 11 & 12 november Leeuwarden/Haarlem/Veenendaal Leeuwarden, 10 november Vandaag reizen we af naar de stad waar ik geboren en getogen ben. Ik vertrek al vroeg, want ik ga eerst naar mijn schoonmoeder in Tietjerk. Het regent, en dat zal het de hele dag blijven doen. Echt herfst. We zitten in ‘De Schakel’, een kerk in de redelijk nieuwe wijk Camminghaburen. ’s Middags komen er 12 predikanten, onder wie Sita Hofstra van De Schakel. Zij vertelt hoe haar cursus ‘meditatie’ erg veel bezoekers trekt. “Het gaat vanzelf, je hoeft er nauwelijks voor te werven.” Een teken dat ‘spiritualiteit’ in de brede zin belangstelling trekt. En daar kun je dus goed op inspelen, ook vanuit de christelijke traditie. Leeuwarden moet een aantal kerkgebouwen sluiten. Hopelijk biedt dat ook nieuwe missionaire kansen. In Leeuwarden-Huizum zijn er ook veel kerkgebouwen uit mijn jeugd verdwenen. De Schranskerk, waar ik gedoopt ben, belijdenis heb gedaan en getrouwd ben, is al lang in handen van een bedrijf. Toch treurig. We eten in ‘de Grote Wielen’ en Theo, gemeenteadviseur Tineke Klei en ik doen vergeefse pogingen Hans wat Fries te leren. ’s Avonds een goede opkomst, zo tegen de 80 mensen. Veel ouderen, valt me op. Er zijn ook veel leden van evangelisatiecommissies bij, die in Friesland nog veel voorkomen. Ik zou ook graag de jongere generaties in onze kerken willen verwelkomen op deze avonden. Aan de andere kant: God begon ook opnieuw met Abraham, Sara en Mozes, die toch ook al op leeftijd waren…Vandaag ben ik toch echt na twaalven weer thuis. Haarlem, 11 november ’s Ochtends ben ik voor het laatst bij de begeleidingscommissie van BOEI90, een missionair project in den Haag, dat is opgezet vanuit de IZB en de Protestantse Kerk. Collega Pieter Versloot neemt mijn plaats in de commissie over. Ik geniet opnieuw van Arjen en Annemarie die met verve hun plekje in de wijk gevonden hebben. We bewonderen hun pasgeboren zoon Marcus. Dan: op naar Haarlem. Naar de Oosterkerk, bij ds. De Lint die ik nog ken vanuit zijn periode in Baambrugge. Ik probeer in de buurt nog een broodje te scoren, maar de warme bakker is tussen de middag gesloten. Ook de slager, die volgens eigen zeggen belegde broodjes levert, heeft een briefje op de deur ‘ben terug om 2.30’. Helaas. Dan maar een extra koekje en een mandarijntje van de koster. We ontmoeten 11 predikanten, o.a. ds. Jolien Nak uit Bennebroek. Zij heeft bekende gemeenteleden: Gerben Heitink en Jan van Butselaar. Maar ook Ada Frugte, een oudere dame, vriendin van mijn schoonouders. Zo lopen er weer allemaal lijntjes. We spreken over ‘aanwezig zijn in de wijk’, doelgroepen die je niet of moeizaam bereikt. En dat kerk naar buiten allereerst betekent: buiten je kerk gaan staan, van buiten naar binnen kijken. Wat merkt onze omgeving van ons? We eten – voor het eerst – Chinees, in ‘De Draak’. ’s Avonds valt de opkomst tegen. We rekenen zo langzamerhand op het aantal predikanten maal vier, maar die vlieger gaat niet op in Haarlem: 30 mensen. Wel is dr. Karel Blei er, ik geef hem met vreugde een map mee. “U bent toch een soort erelid.” Hij nam afscheid van de redactie van Woord&Dienst toen ik erin kwam. Hij schrijft nog regelmatig iets voor het blad. Veenendaal, 12 november
De wegen rond de Sola Fide kerk in de Eikenlaan zijn zo’n beetje allemaal opgebroken. Nieuwe riolering en glasvezelkabels. De koster zet regelmatig koffie voor de harde werkers buiten. Gemeenteleden komen zoveel mogelijk op de fiets naar de kerk. We hopen maar dat al die obstakels geen problemen zullen geven. De predikanten weten in elk geval de weg te vinden, er komen er 15. Veel bekenden voor mij, de provincie Utrecht was immers jaren mijn werkterrein. We hebben een geanimeerd en positief gesprek. Ds. De Jong uit Rhenen vertelt wat een gebouw aan missionair elan kan geven. De ruime hal van de nieuw verbouwde kerk levert allerlei toeloop op van nieuwe mensen. Als we gegeten hebben, vertelt Dick Looijen mij dat de aanvangstijden van het kerkgebouw in steen zijn uitgehouwen. Betekent dat dat de kerkdiensten nu voor altijd vastliggen? Dat beperkt je missionaire mogelijkheden wel! ’s Avonds komen er tussen de 50 en 60 mensen. Ook een bevlogen missionaire ouderling van de Vredeskerk, een kerk die ten tijde van de fusie gescheurd is. Ik heb bewondering voor hem, want ik weet dat het niet vanzelfsprekend is om dan naar avonden als deze te komen. De GB- gemeente van Woudenberg is er ook. Zij staan bekend om ‘de waaier van Woudenberg’, een waaier aan activiteiten voor het hele dorp. Te vinden op de website van de IZB. Ik geniet van de gesprekken met allerlei mensen en ga tevreden naar huis. Volgende week is het iets rustiger: dan alleen een ‘ronde’ in de classis Zeist. De volgende dag krijg ik een bemoedigende mail van ds. Terlouw, die erg blij is met de map en er meteen mee aan de slag is gegaan met zijn catechesegroep.
19 november, Zeist Deze week maar één bijeenkomst van de missionaire ronde. Een redelijk rustige week, zou je zeggen, ware het niet dat zo’n week zich dan wel weer vult met andere zaken. Toch ervaar ik wel iets van ‘adempauze’. De classis Zeist is voor mij weer bekend terrein. Maandag sprak ik nog met Martine. Ze is jeugdwerker in de Immanuelkerk in Driebergen. Net als Mirjam in Woerden doet ze fantastisch werk onder tieners, met een missionaire spits. Ze komt, zowel ’s middags als ’s avonds. In de middag zijn er twaalf predikanten. Dat hadden er meer kunnen zijn, maar er zijn hier ook nogal wat vacatures. Peet Valstar is hier gemeenteadviseur. Dick Looijen is ook weer van de partij. We hebben een open, betrokken gesprek. De sfeer is goed. Ds. Bosch vertelt over zijn gemeente, de Noorderlichtgemeente, waar we ook te gast zijn. Daar doen ook mensen met een verstandelijke beperking mee. Zij maken de sfeer milder. Als je een spannende gemeenteavond begint en één van hen staat op en roept ‘Wij hebben hier een fijne gemeente!’, dan zet dat wel een heel andere toon voor de avond. Ds. Morsink vertelt hoe in Zeist-West een enthousiaste ouderling is begonnen met de KUS-actie: ken uw sectieleden. De slapende leden zijn als Doornroosje, ze worden voorzichtig en bescheiden wakker gekust. We eten tussendoor in het Jagershuys een pannenkoek. Een mooie plek. ’s Avonds zijn er zo’n 60 mensen. Edward de Kam, directeur van Youth for Christ, is er ook. Hij is gemeentelid in Driebergen. Ook Veerle Rooze die ik ken vanuit het gemeenteopbouwcircuit is gekomen. Ze denkt veel na over veranderingsprocessen in de eigen context van de gemeente. Beiden zijn erg enthousiast over onze avond, en dat doet me goed. “Jullie openen de vragen, zodat mensen zich vrij voelen hun eigen vragen te stellen” aldus Veerle. Gerda Valster, goede vriendin en gemeentelid uit Houten, werkt vanavond als vrijwilliger mee. Ze herkent in de film een neef en nicht. De wereld is klein. “De film is mooi, professioneel. De kerk bezuinigt te vaak op kwaliteit, maar dat is hier niet gebeurd.”
Na afloop praten mensen nog lang na, her en der hoor ik plannen in de maak. Mooi zo.
24, 25 & 26 november Alphen aan den Rijn/Katwijk/Amersfoort Alphen aan den Rijn, 24 november Hans en ik reizen samen af naar Alphen aan den Rijn. Daar wonen mijn zus Jitty en zwager Johan. Zij houden mij regelmatig op de hoogte van de kerkelijke situatie. Ooit waren ze lid van de wijkgemeente rond de Salvatorkerk, die nu gesloten is. Ze kerken nu in Kerk en Zaanen, bij ds. Kees van Stralen en ds. Mendy Hofman. We komen aan in de Goede Herderkerk. Alles staat al keurig klaar. Langzaam stroomt de zaal vol. Als we beginnen zitten er vijftien predikanten, maar er komen nog zeven bij. Na Harderwijk (met 25 predikanten) is dat een record. We horen weer heel verschillende ervaringen. In Alphen Noord werken uiteenlopende wijkgemeentes samen in hun Vorming & Toerustingsprogramma. Een predikant vertelt hoe moeizaam het kwartje soms valt in de gemeente: kunnen we woorden vinden voor ons geloof? “Misschien moeten we eerst leren rouwen over wat niet werkt en loslaten.” “Hoe kunnen we enthousiast ontspannen aanwezig zijn?” We eten bij mijn zus en zwager, die nu vijf extra mensen aan tafel hebben. ’s Avonds komen er zo’n 85 mensen. Tot nu toe is onze ervaring dat het aantal predikanten en het aantal vrijwilligers in de avond samenhangen: vermenigvuldigen met vier levert meestal ongeveer het aantal voor de avond op. Na afloop blijven mensen weer langer hangen. Er vormen zich clubjes die ter plekke beginnen met beraadslagen. Mooi om te zien. Katwijk, 25 november Katwijk, vissers en veel kerken. De classis omvat uiteraard ook andere gemeenten, zoals Noordwijk, Sassenheim en Lisse. We ontmoeten opnieuw een record aantal predikanten: 22. Barend Weegink die in onze beraadsgroep zit, is er ook. Hij maakt foto’s. Het gesprek verloopt na een aarzelend begin buitengewoon geanimeerd. Ze vallen elkaar nog net niet in de rede. We eten aan het strand, in de Sunset Boulevard. We wassen onze handen vaker dan normaal (we geven zoveel mensen een hand, een wonder dat we nog geen griep hebben). ’s Avonds 90 mensen, volle bak. Het is warm in de zaal met zoveel mensen. Een man die achterin zit, valt in slaap tijdens de film. Na afloop vraagt iemand: “De naam van Jezus wordt niet genoemd in de film, is dat bewust beleid van de PKN?” Anderen vinden de film erg herkenbaar en zetten meteen het gesprek voort, komen met een mogelijk antwoord op de vraag hoe het nu verder moet. We gaan in drie groepen uiteen, Dick Looijen neem ook een groep mee. In mijn groep komen we deze keer niet toe aan de groepsopdracht, zoveel vragen leven er. We hebben het vooral over de spanning tussen ‘buiten de kerk gaan staan’ en toch mensen ‘in de kerk’ willen krijgen. Christiaan Dekker, missionair werker uit Rijnsburg, vertelt hoe hij vanuit een volkomen buitenkerkelijke achtergrond bij kerk en geloof terecht is gekomen. En hoe vreemd de kerk op hem overkwam, en hoe nodig het was dat mensen in zijn schoenen gingen staan. We worden er stil van. Als we bezig zijn met inpakken en wegwezen komt er een ouderling op ons af. “Ik ben nu al achttien jaar ouderling, maar zoiets als dit heb ik nog nooit meegemaakt, wat is dit bijzonder, wat was dit inspirerend.” Heerlijk, zulke bemoedigers! Amersfoort, 26 november Vandaag lekker dichtbij. De Brug in Amersfoort is bekend terrein voor me. Ik preek er met enige regelmaat en heb een hartelijke relatie met de gemeente(leden) daar. Vanuit de classes komen er 12
predikanten. Dat valt me wat tegen, misschien ook door de ervaringen in Alphen en Katwijk. Hopelijk komen de dominees op het idee dat ze ook bij een andere classis kunnen aansluiten. De lijst is elders op deze website te vinden: wees welkom! We denken na over pluriformiteit en identiteit. Wie ben je als gemeente? Is ‘pluriform’ je enige kenmerk? We zijn allemaal ‘open en gastvrij’ als je de advertenties in Kerkinformatie leest, en dat is een groot goed. Maar dan? Als er gasten over de drempel komen, wat bieden we dan? Het zijn spannende vragen die niet zomaar eenduidig te beantwoorden zijn. Bunschoten-Spakenburg vertelt over de hoge kerkelijkheid daar. De secularisatie is daar ‘binnenkerkelijk’. Hoe ben je dan als ouderling in gesprek, hoe ga je geloofsgesprekken aan? In Soest is een proces op gang gekomen waarbij de wijkgemeenten gezamenlijk overleggen over de toekomst. Verschillende kleuren en identiteiten komen daar ook bij ter sprake. In Amersfoort-Noord, de Hoeksteen, worden regelmatig maaltijden georganiseerd voor ‘sociaal zwakkeren’ in de wijk. Die lopen goed. We eten bij Govert en Rita Buys, betrokken gemeenteleden bij diezelfde Hoeksteengemeente. We krijgen een heerlijk driegangenmaal. Het voorafje is een kerstster van bladerdeeg met geitenkaas (symbool van licht) en honing: de zoetheid van het evangelie. Geïnspireerd door de kookdominee Han Wilmink. Heerlijk! ’s Avonds komen er 50 mensen, ook minder dan ik had verwacht. Hans Eschbach, lid van onze beraadsgroep, is er ook met zijn vrouw Kea. En Aral Dijksman, de pionier van het missionair project Pitstop. De film ontroert. “Wat een prachtige film, ik schoot er van vol, gefeliciteerd met zo’n product!” De reacties blijven uiteenlopend op de film, maar goed ook, het brengt de gesprekken in elk geval op gang en daar is hij voor bedoeld. Na afloop krijgen we applaus, dat is ons al een paar keer eerder overkomen. Michiel Nap van onze afdeling voorlichting heeft vanavond een handje geholpen. Hij heeft genoten. En nu naar huis, even een paar dagen relatieve rust. Morgenavond de slotavond van onze Marriage Course in Houten. Met grand dessert. Als ik thuiskom vind ik een mailtje van iemand uit Winterswijk. Waarom er geen verslag in de weeklog is van de avond in Winterswijk? Toen was ik nog niet begonnen met de weeklog. Ook Doetinchem ontbreekt op de lijst. We waren er 22 en 29 september, en ik merk dat dat voor mijn gevoel alweer lang geleden is. Wel herinner ik me nog goed dominee Paul Wansink in Winterswijk, die een ‘dierenzondag‘ hield op 4 oktober. Kinderen mochten hun dieren meenemen naar de kerk. Ik ben benieuwd hoe dat is afgelopen…Ook hebben ze in Winterswijk een week lang 24 uur per dag de kerk open gehad voor gebed. Mensen konden binnenlopen en om gebed vragen of samen met anderen bidden. We hebben er melding van gemaakt op onze website. We aten daar heerlijk Indonesisch bij ds. Chris de Jonge thuis. Hij heeft trouwens een prachtige verzameling Wajangpoppen. In Doetinchem hebben we nog buiten gegeten, op het terras naast de grote kerk. Heerlijk in het zonnetje. Mmm, daar verlang ik wel naar, al die najaarsregens van de afgelopen week zijn niet altijd een pretje in de auto.
1, 2 & 3 december Sneek/Hardenberg/Hoogeveen Sneek, 1 december Vandaag weer naar Friesland, naar Sneek. We belanden in de Zuiderkerk. Deze kerk wordt niet meer gebruikt door een reguliere wijkgemeente, maar is nog wel onderdeel van de protestantse kerk. Er worden alleen nog bijzondere diensten en concerten georganiseerd, o.a. voor jongeren. Dat is visie! Niet afstoten, maar zoeken naar nieuwe, missionaire mogelijkheden. Vandaag is ook Haaije Feenstra, directeur van het landelijk dienstencentrum, in ons midden. Zijn moeder woont in Sneek. Collega Fred Tjeerdsma is er ook. Hoog bezoek dus! We ontmoeten ’s
middags 15 predikanten. Het gesprek verloopt plezierig, vind ik. We eten in het centrum van Sneek, ‘onder de linden’. Een mooi plekje, onderweg passeren we de verlichte Waterpoort. ‘s Avonds volle bak, zo’n kleine honderd mensen. Het enthousiasme onder de vrijwilligers is weer groot. Hans spreekt zijn eerste Friese woorden en dat wordt gewaardeerd! Hardenberg, 2 december De afstanden worden voor mij groter. Naar Hardenberg vandaag, weer ruim anderhalf uur rijden. We ontmoeten 12 predikanten en dat is een redelijk hoge opkomst voor een kleine classis. De predikanten maken melding van veel vergrijzing, jongeren trekken weg. Wel is er goedlopend jeugdwerk in Gramsbergen, en dat heeft te maken met een jarenlange investering in een professionele jongerenwerker. Dedemsvaart is er ook, al ligt die plaats buiten de classis. De predikant vertelt hoe de kerkenraad een brief kreeg van een groep dertigers. ‘We zitten niet in de kerk, maar we zijn er wel.’ Een deel van hen wilde ook wel wat. Er is een werkgroep vernieuwing ingesteld en langzamerhand worden er veranderingen doorgevoerd die ook jongere generaties aanspreken. We eten in ‘de Boomstammen’. Hans en ik kiezen tegenwoordig vaker vegetarisch, we willen graag gezond blijven. Tot nu toe nog geen griep, al schudden we wekelijks vele handen. ‘s Avonds een hoge opkomst, 70 mensen. (De dominee uit Dedemsvaart is er ook weer, met twee auto´s vol vrijwilligers – van die werkgroep dus.) Je merkt wel verschillen met andere streken in het land. Salland is wat bescheidener en terughoudender, maar na de pauze komen de mensen wel los met verhalen. Er zijn ook twee gemeenteleden uit de vrijgemaakte kerk. Zij brengen ‘gluren bij de buren’ – zoals ik dat telkens noem – al in de praktijk. Daar krijgen ze applaus voor en uiteraard een map. Hoogeveen, 3 december Hoogeveen, de Kerkboerderij. Een nieuw gebouw in de stijl van een boerderij. Bijzonder. Toch zijn er plannen om het gebouw af te stoten. Dat zou jammer zijn. ‘s Middags zo’n 15 predikanten. We hebben een pittig gesprek, de dominees zijn het onderling ook niet zomaar eens. Er zitten dan ook nogal wat modaliteiten om de tafel. Maar het gesprek wordt tenminste gevoerd. Over cultuur, over de inhoud van de boodschap, over ‘echtheid’. We eten deze keer bij Theo thuis. Zijn vriendin Jolanda heeft heerlijk gekookt en zorgde voor verse jus d’orange. Jolanda is ‘s avonds ook van de partij, ze wil ook wel eens zien wat Theo wekelijks meemaakt. We hebben weer een grote groep, 90 mensen. Er zijn er erg veel uit Hollandscheveld. Het lijkt wel alsof hele hervormde en gereformeerde kerkenraden zijn uitgelopen. Leuk, want dat biedt perspectief op een vervolg. We krijgen weer eens applaus aan het eind van de avond, dat overkomt ons wel vaker. Ik rijd in het donker en door de regen naar huis en vraag me af wat er nu verder gebeurt na al die avonden. Gaan mensen in gesprek? Komt er inderdaad een vervolg? Komen we de verlegenheid en de onmacht voorbij en gaat het verlangen het winnen? Ik hoop het zo. Soms heb ik er een hard hoofd in. Het is belangrijk te bedenken dat het dan ook helemaal niet in onze handen ligt.
8, 9 & 10 december Dokkum/Buitenpost/Heerenveen
Dokkum, 8 december Een rondje Friesland deze week. Ik arriveer, veel te vroeg, in Dokkum. Daarom maak ik nog een rondje door de wijk. Ik ben benieuwd naar de Festus Hommiusstraat waar ik als kind veel heb gespeeld. Mijn jongste zus en zwager woonden er. De straat is veel kleiner dan in mijn herinnering. Dichtbij is het standbeeld van Bonifatius. Hij beschermt zijn hoofd en nek met de Bijbel, het mocht niet baten. Missionaris zijn is een gevaarlijk beroep. De Fonteinkerk is groot, er kerken twee wijkgemeenten. Ds. Droogsma heeft bloeiend jongerenwerk. Op de toren van de kerk een grote verlichte ster. Op de muur een spandoek: ‘Welke ster volg jij?’ Het is vol vanmiddag, 22 dominees, dat is een record na Harderwijk. Ds. Schellevis van mijn geliefde Ameland is er ook. Hij komt vanavond met een groepje gemeenteleden. ‘Hoe komen jullie dan weer thuis?’ ‘Met een speciaal gehuurde sleepboot, 125 euro, maar dat hebben we er voor over.’ Deze dominee blijkt vanuit zijn vroegere werkkring deskundig op het gebied van marketing en vindt dat de kerk daar veel te weinig aan doet. We horen het ook wel eens anders! Sylvia Stavleu is JOPjongerenwerker in Ternaard. Ik ken haar nog van het Flevofestival afgelopen zomer. We zaten samen in de jury voor een goed jongerenidee. We eten in de IJsherberg, vlakbij de plek waar de Elfstedentocht haar keerpunt heeft. ’s Avonds erg volle bak, de wanden moeten open naar de kerk, er komen over de honderd mensen. Sommigen zijn gekomen vanwege de serie artikelen die ik in Friesch Dagblad schrijf over de 30 modellen. Het programma valt in goede aarde. De sfeer zit er goed in. We zingen iedere avond Psalm 121 of Gezang 477. ‘Geest van hierboven, leer ons geloven.’ En ik bedenk weer hoe afhankelijk we zijn van die Geest. Buitenpost, 9 december Ik slaap bij mijn schoonmoeder in Tietjerk, dat scheelt een hoop gereis. We drinken gezellig koffie en ik maak haar nog wat meer wegwijs op de computer. Rond twee uur arriveer ik in Buitenpost. De klemtoon ligt op ‘post’. Dat moet Hans nog leren, hij denkt dat het om een buiten-post gaat. Hij heeft inmiddels wel één Friese zin geleerd: ‘It is myn tsjerke net mear.’ (Dat is wat ouderen vaak zeggen als er veel nieuwkomers zijn.) De koster vermoedt dat in deze classis minder mensen zullen komen, ‘Dokkum is meelevender’. Dat blijkt mee te vallen. Dezelfde getallen ook hier: 22 dominees, waaronder weer een jeugdwerker en ’s avonds ruim honderd mensen. Die grote massa’s bewegen langzamer, en niet iedereen pikt de uitleg rond de mappen goed op. Sommige mensen blijken toch te denken dat iedereen een map meekrijgt. Nee, nee, per wijkgemeente graag. U kunt hem wel kopen. Ds. Molenaar-Dekker uit Harkema is de jongste predikante aanwezig. Uit een echte domineesfamilie, zus van de dominee Dekker die we in IJsselmuiden ontmoetten en dochter van Wim Dekker, onze IZB-makker. Ze vertelt me dat ze in Londen is geweest en studie heeft gemaakt van een kerkplanting. Interessant! Jammer dat er vaak weinig tijd is om door te praten. Misschien hebben we volgend jaar tijd voor zulke gesprekken. Heerenveen, 10 december Vannacht sliep ik toch maar weer thuis. Even koffiedrinken met Frank en dan weer naar Friesland. Eerst naar mijn zus Hetty die ook in Heerenveen woont. We lunchen samen. Dan naar Oudeschoot, oftewel Heerenveen-zuid. Er komen alweer ruim 20 predikanten. Wat is dat toch met Friesland? Of groeien we uit, in de loop van de ronde? Ds. Wessel vertelt me over een mooi bijbelleessproject annex geloofsgesprek in de gemeente. Goed voor de website. Er zijn hier heel veel kleine dorpjes. Het gesprek gaat dus ook over ‘kerk in het dorp’. Ik ben blij dat de film ook een dorp portretteert en dat er in de map ook aandacht voor is.
’s Avonds wijken we voor de zekerheid maar uit naar de kerkzaal en dat is niet verkeerd. Er komen weer ruim honderd mensen. We moeten soms extra mappen uit de auto halen. Niet verkeerd, natuurlijk. Tineke Klei (gemeenteadviseur) vertelt dat ze al vervolgvragen heeft gekregen uit de classis Leeuwarden. Dat doet me goed. Ik hoop dat het niet bij een incident blijft. Half elf. Ik rijd naar huis. Voorlopig even pauze van de ronde. 10 januari gaan we verder, meteen helemaal naar Geleen.
12, 13 & 14 januari Geleen/Ommen/Dwingelo 12 januari, Geleen Vandaag een lange reis: Geleen. Hoewel, het is dichterbij dan Dokkum, maar Dokkum voelt voor mij dichterbij omdat ik reizen naar Friesland wel gewend ben. We reizen samen, Hans en ik. De wegen zijn goed. Gelukkig maar, de ergste winterse omstandigheden vielen precies in ons kerstreces. In Geleen ontmoeten we een bevlogen koster die zichtbaar geniet van zijn werk, twaalf predikanten, een leervicaris en kerkelijk werker Nelleke Viezee. Nelleke ken ik nog uit de tijd dat we samen de brochurereeks ‘Werken aan groei’ schreven. Een hartelijk weerzien! Limburg is één classis en er zijn nog maar tien dertien protestantse gemeenten in de hele provincie. Veel kerkgebouwen zijn gesloten en er wordt op grote schaal gefuseerd. Sommige gemeenten beslaan een enorm grondgebied. Een emeritus predikant vertelt dat hij in de jaren dat hij in Limburg werkt twee keer heeft meegemaakt dat bij zijn vertrek de pastorie definitief gesloten werd. Limburg is bijzonder, dat wordt ons al snel duidelijk gemaakt. We moeten vooral niet denken dat wij Limburg begrijpen! We doen ons best om het allemaal goed te horen en ervan te leren. Gaandeweg het gesprek groeit er wat meer begrip over en weer, heb ik het idee. In elk geval heb ik bewondering voor de predikanten die hier met moed en verve aan de slag zijn. Als protestantse gemeente ben je hier sowieso missionair. Je bent namelijk bijzonder, een verschijning in het rooms-katholieke landschap. Er zijn ook twee jonge mannen uit Ede en Veenendaal gekomen, ze zijn als de twee verspieders: één van hen oriënteert zich op de mogelijkheid om als predikant in Brabant/ Limburg aan de slag te gaan, misschien als kerkplanter. We eten Italiaans, en kiezen weer voor vegetarisch. Het is in meer opzichten een nogal heftig gerecht: penne rabiata. Scherpe tomatensaus, en naar later blijkt: met heel veel knoflook ;-). In gesprek met de koster horen we dat het tijdens de kerstnacht niet vol is in de kerk, maar daarentegen wel op de laatste zondag van het kerkelijk jaar; dan moeten er stoelen bijgezet worden. Dat klopt met wat de dominees ons vertellen: een goede begrafenis is zeer missionair. ’s Avonds komen er behoorlijk veel vrijwilligers, meer dan verwacht. We zijn met zo’n 60 mensen. Sommigen hebben er lange reistijden voor over: van Venlo naar Geleen is een uur. Het is een goede avond, ik geniet weer van al die vrijwilligers. We besluiten enthousiast met het zingen van Gezang 477. Bij een heel valse piano… 13 januari, Ommen Een heel andere kant op! Ommen ken ik wel een beetje. Mijn man en ik aten wel eens in De Zon, aan de Vecht, werkelijk een geweldige belevenis. Er hangen daar schilderijen van Henk Helmantel aan de muur. Schoonheid voor het oog gecombineerd met schoonheid op je tong. Nu reis ik af naar de enorme gereformeerde kerk. Een groot gebouw met wel 13 zalen, gerund door een koster die een heel team om zich heen heeft. We ontmoeten 13 predikanten, en ik beleef het als een heel goede ontmoeting. Een constructief, opbouwend gesprek. Wim Dekker van de IZB is er ook weer bij.
We eten in JIPP, ook een aanrader, in het centrum van Ommen. Ik geniet van de geitenkaassalade en er is tijd voor een toetje. We worden steeds efficiënter in de opbouw en afbraak, mede dankzij Theo uiteraard. ’s Avonds een record aantal mensen: 150! Mooi om te zien. Er leeft hier veel enthousiasme voor missionair werk. Tussendoor krijg ik een bemoedigend briefje van een mevrouw die mij kent van artikelen en interviews. Dat doet goed. 14 januari, Dwingeloo Dwingeloo, Drenthe. Ik rijd door een prachtig besneeuwd landschap en moet onmiddellijk denken aan de boekjes van W.G. van der Hulst, ‘voor onze kleinen’. Die hebben zich hier afgespeeld, dat weet ik zeker. ‘Voetstapjes in de sneeuw’, je ziet het hier allemaal zo voor je. Dwingeloo is een mooi dorp. Een prachtige grote Hervormde Kerk tegenover een herbergachtig hotel waar we ’s avonds eten. Maar eerst naar de Gereformeerde Kerk waar de bijeenkomsten worden gehouden. We ontmoeten 13 predikanten en een kerkelijk werker. De variatie in ‘ligging’ is hier groot, dat merk je ook tijdens de gesprekken. Sommige predikanten hebben reserves rond ‘missionair werk’, anderen zitten op een bijeenkomst als deze te wachten. Het levert een spannend maar goed gesprek op. ’s Avonds zijn er nog meer predikanten, ook een uit Smilde omdat hij niet op de avond in Assen aanwezig kan zijn. Prima natuurlijk. De avonden zijn open voor iedereen binnen of buiten de classis. Gemeenteadviseur Jenneke Span is hier nog maar kort aan het werk, maar ze kent al buitengewoon veel mensen. Ze heeft volgens mij een fenomenaal geheugen voor mensen, gezichten en namen. Als een vis in het water is ze hier aan het werk. Zelf ook uit Drenthe, dat helpt. Ze is al aan de slag met enkele gemeenten en de classis rond ‘kerk in het dorp’. s’ Avonds zijn er 70 mensen, ook weer uit heel verschillende gemeenten. In mijn groep een mevrouw die heel goed en constructief uitlegt dat ze zich wel eens wat in het nauw voelt bij al dat missionaire elan, ze pleit voor de breedte – en terecht! Ik hoop zo dat we die breedte ook goed neerzetten, in de map en op de avonden. Maar het kan vast nog beter. Ik denk nog lang over haar opmerkingen na. Als ik naar de auto loop schiet een meneer me aan: hij is aangezet om naar deze avond te komen door een mevrouw uit Flevoland, die bij de avond in Swifterbant was. ‘Ze was helemaal laaiend enthousiast en riep maar steeds: daar moet jij ook heen!’ Hij is dus gegaan en vertelt me dat hij haar helemaal gelijk geeft. Hij vond het fantastisch. Met die opsteker stap ik in de auto. Nog anderhalf uur rijden. Ik ben deze week steeds na twaalven thuis en voel me lichtelijk uitgewrongen. Gelukkig is het weekend niet superdruk.
19, 20 & 21 januari Lent/Franeker/Bergambacht 19 januari, Lent We reizen af naar de classis Nijmegen vandaag. We reizen afzonderlijk, want Hans gaat vanavond weer naar Wezep. We verdwalen allebei en arriveren een kwartier te laat. Lent is helemaal opgebroken, dat maakt de tocht niet eenvoudiger. We belanden in ‘De Open Hof’. Een grote zaal met bar annex beheerderswoning. De zaal is al een fenomeen op zich: overal schilderijtjes, van Lent en uit Indonesië, veel kaarsen, en bij de bar een verzameling oude theepotten en koffiemolens. Je kijkt je ogen uit. Er komen negen predikanten. Terwijl we bezig zijn met het voorstelrondje kijk ik even naar de ramen. Daar hangen A4’tjes met letters erop. Ik lees in spiegelbeeld: 6 februari dansavond. Zo’n mededeling zul je niet vaak op kerkzalen aantreffen. De classis is gevarieerd in modaliteit, zo merken we aan de predikanten en ook qua omgeving: een deel ligt in een rooms-katholieke omgeving, een ander deel in
de Betuwe. De dominee van Randwijk vertelt dat hij zijn hond, een Jack Russell, missionair uitlaat: dan heeft hij de mooiste gesprekken met dorpsbewoners. We eten in dezelfde zaal. De koster/beheerder blijkt een fenomenale kok te zijn. Hij zet ons een drie gangenmenu voor, voor een tientje per persoon. Heerlijk echt Hollands: boerenkool, zelfgemaakte appelmoes om je vingers bij af te likken, en warme curstardvla. Als je nog een plek zoekt voor een kerkenraadsdag waar je lekker kunt eten: ga naar Lent! ’s Avonds komen er 25 mensen. We horen mooie verhalen over de nieuwbouwwijken bij Nijmegen die huis aan huis bezocht worden door een welkomstcomité van twee mensen: protestant en roomskatholiek. Als ik wegrijd, rijd ik alweer de verkeerde kant op, maar gelukkig heb ik snel door hoe ik weer op de snelweg kom. De gemeenteadviseur, Nelleke Drop, vertelt dat in mijn weeklog een fout staat: Limburg kent geen 10, maar 13 protestantse gemeenten. Waarvan acte. 20 januari, Franeker Hans vindt het een ongelooflijk eind weg: Franeker. Het is inderdaad vanuit Houten twee uur reizen. We belanden in ‘De Rank’ midden in Franeker. Als we aankomen is er ook een begrafenis gaande. Dat voelt wat onhandig: je komt aan met al je spullen terwijl er mensen met verdriet rondlopen. Boven is een zaaltje voor ons gereserveerd, maar dat blijkt al snel te klein. Er komen meer dan 30 predikanten, een record. Grotere zalen zijn er niet, dus splitsen we in twee groepen. In mijn groep zit Netty de Jong, studiegenote, en ook Tytsje Hibma die in Winsum ‘kerk in het dorp is’. Ze komt voor in de map. De classis kent een classicale missionaire werkgroep die hard meegetrokken heeft aan deze dag. De avond wordt dan ook geopend door de voorzitter van de werkgroep, ds. Greetje Rol. We zitten in de kerk, er komen ruim honderd mensen. De film wordt op twee schermen vertoond, via de laptop en beamer van de kerk zelf. Hier wordt veel nagedacht over ‘kerk in het dorp’. Overigens zijn ook Terschelling en Vlieland van de partij. Ze overnachten in Harlingen. ’s Avonds uit een ouderling in mijn groep haar ongenoegen over ‘het vele’. Er moet al zoveel, kerkenraden zijn al zo moe. Inderdaad. Daarom benadrukken wij ook steeds dat je niet meer moet doen, maar minder. Maar ja, kennelijk krijg je van zo’n map toch weer het gevoel dat er weer van alles moet gebeuren. Ik hoop maar dat kerkenraden vooral beginnen met gesprek en gebed. Laat thuis vannacht. 21 januari, Bergambacht De tomtom leidt ons over de Lekdijk. Intussen heeft de auto van Hans dringend behoefte aan benzine. Gelukkig ontdekken we in Schoonhoven op tijd een pomp. Stel je toch eens voor: stranden in the middle of nowhere. Daar sta je dan met je mappen en je goede gedrag. We arriveren tijdig in Bergambacht en het eerste wat we zien op het gebouw zijn de woorden: ‘rouwcentrum’. Hopelijk is dat geen voorteken voor de dag. Gelukkig, er komen weer flink veel predikanten, zo’n twintig, ook uit de hoek van de gereformeerde bond. Ik ontmoet alweer oude bekenden, zoals Bob Kerssen uit Gouda en Piet van Midden, nu in Bergambacht. Hij pleit voor een digitale kerk. Daar zijn we op de afdeling ook al over aan het denken. ’s Avonds heten we iedereen welkom bij de ingang. Halverwege blijkt dat er ook een SGP-vergadering is in het gebouw. We hebben al deze heren ook hartelijk welkom geheten. Ze zullen wel verbaasd zijn. De avond is goed gevuld; de kosteres telt 135 mensen. Waddinxveen en Stolwijk zijn stevig vertegenwoordigd. Ik ken ze wel een beetje vanwege een kerkenraaddag en een gemeenteavond. Stolwijk blijft lang hangen en doorpraten. ‘We gaan helemaal los!’ Uit Waddinxveen krijg ik de volgende dag een bemoedigende mail van Arjan Berkouwer, missionair ouderling. Hij is blij met de
avond en in de wijkgemeente zal zeker een gemeenteavond volgen, mét film. Sjouke Dijkstra maakte deze avond foto’s. Ze komen elders op deze website. Ik rijd tevreden naar huis. Het was een volle week. Maandag was ik bij het theologencongres van het Evangelisch Werkverband en morgen ga ik naar het congres van Op Goed Gerucht. Thema: Mission Air? Met Mechteld Jansen, onze ster in de film.
26, 27 & 28 januari Hoofddorp/Wierden/ 26 januari, Hoofddorp Vandaag de classis Hoofddorp. We reizen weer samen en slingeren door Hoofddorp richting de van oorsprong hervormde kerk. Bij het plein in het winkelcentrum staat de van oorsprong gereformeerde kerk waar ik als student wel eens gepreekt heb. Al meer dan 25 jaar geleden! Ik herinner me nog de torenhoge preekstoel – niet geschikt voor iemand met hoogtevrees. We komen terecht in een zaal die in het weekend als disco wordt gebruikt voor de jeugd. De beheerder vertelt dat er ook veel buitenkerkelijke jeugd komt en dat is een ‘probleem’. Of is het een missionaire kans? We ontvangen tien predikanten. Ds. Mieke van Santen uit Vijfhuizen vertelt dat zij via de huisartsen ook pastoraat aanbiedt aan mensen die geen lid van de kerk zijn. ‘Mocht u iemand tegenkomen die behoefte heeft aan een luisterend oor…’ We horen verhalen over jaren geleden toen dominees meededen aan tentevangelisatie. Maar wat gebeurt er NU? In Nieuw-Vennep ontstaat een gemeente in de nieuwe wijk Getsewoud. We eten in een wat treurig winkelcentrum, maar de maaltijd is voortreffelijk (de Colonel, een aanrader: vegetarische geitenkaassalade). ’s Avonds komen er een kleine veertig mensen. We horen mooie verhalen over gastvrije gemeenten. Maar ook iemand die werkelijk niet kan bedenken wat voor moois te vertellen is over zijn gemeente… In elk geval zijn mensen aan het denken gezet. Burret Olde, de gemeenteadviseur is goed bekend in de regio. Zijn cursus voor geloofsgesprekken was een succes in Vijfhuizen. 27 januari, Wierden Wierden, vlakbij Almelo, een behoorlijk eind rijden. Er wordt gewaarschuwd voor ijzel in de avond, maar dat duurt nog even. Ik ben er vroeg. Genoeg tijd om alles klaar te zetten. En dat is nodig ook, want er komen hier 30 predikanten. Het record van Franeker wordt geëvenaard! Het gesprek is heel constructief. Grote verschillen tussen de predikanten, maar geen onderhuidse wrijvingen of irritaties. Niet voelbaar althans. Goed om mee te maken. Jan Boer is hier gemeenteadviseur. Een classis met vele kleuren, volgens mij kan Jan dat prima hanteren. ’s Avonds komen er zo’n 130 mensen. We zitten in een prachtige zaal, naast de kerk aan de Spoorstraat. Aan de andere kant van de kerk een mooi vrijstaand huis met daarop het woord ‘pastorie’. Dat zie je niet veel meer. De dominee vertelt me dat hij dat zelf heeft aangebracht. Geen anoniem huis voor de voorganger dus. Na afloop weer applaus, deze avond. We hebben ook een nieuwe actie: een gratis Bijbel/liedboek ineen als je donateur wilt worden. Deze avond zijn er ruim twintig mensen die daar gebruik van maken. ‘Die bijbel geef ik aan mijn dochter’. Terug valt het mee met de gladheid. Veel strooiwagens op de snelweg, dat helpt. 28 januari, Assen Wat een prachtig kerkgebouw, ‘de Bron’. Kakelvers. De gereformeerde en hervormde kerk zijn tegen de vlakte gegaan en dit nieuwe gebouw is multifunctioneel: er huist ook een basisschool in en
kinderopvang. Grote, ruime zaal, een enorme hal. Ds. Harry Harmsen maakt foto’s voor het Asser kerkblad, zie hieronder! ’s Middags spreken we 17 predikanten. Een gemêleerd publiek. Een dominee verdedigt de stelling: hoe pluriformer hoe beter. Een ander kiest juist voor een profiel, ook in het dorp. Sommige gemeentes zijn erg vergrijsd. We spreken over jeugdwerk en de kansen van een professionele jongerenwerker. Over de vraag of de kerkenraad bereid is te betalen voor diensten aan ‘derden’, mensen buiten de kerk. Over doelgroepen en of je daarmee mag werken ja of nee. De predikanten reageren positief op de middag. Sommigen bellen na afloop kerkenraadsleden en gemeenteleden om hen aan te sporen vanavond ook te komen. Tussendoor eten we in ‘de Moriaan’, een begrip in Assen, zo vermeldt het bord buiten de deur. Het is er inderdaad goed eten. Ik praat wat bij met Ate Klomp, de gemeenteadviseur. We hebben gemeenschappelijke kennissen, zo blijkt. Volgende week ontmoeten we elkaar weer, in Drachten. ’s Avonds zijn er een kleine 80 mensen. Ook twee leden van de onafhankelijke baptistengemeente. Zij gluren bij de buren, en zijn blij met het bloeiende zondagsschoolwerk in hun gemeente. Anderen noemen de grote gastvrijheid die gasten proeven. Ik vertel weer verhalen over ‘van buiten naar binnen kijken’. Wat ziet een nieuwkomer? Houden we rekening met mogelijke gasten? De terugweg verloopt spannend: een sneeuwjacht tussen Assen en Hoogeveen, ik rijd 50 op de snelweg, de markering verdwijnt in de sneeuw. Al die vlokken die op je afspringen maken het rijden vermoeiend. Na Hoogeveen is het opeens voorbij. Ik ben rond half één thuis. Volgende week naar Hengelo, Drachten en Zaanstad!
2, 3 & 4 februari Hengelo/Drachten/Zaandam 2 februari, Hengelo Vandaag stap ik in de auto op weg naar Hengelo, classis Enschede, de Ontmoetingskerk. Het regent tijdens de heenreis. Wat een troosteloos weer. In deze classis heb ik ooit een inleiding gehouden voor de predikanten van de ring Enschede. Over wat evangelisch is en wat je daarmee moet. In de kerk ontmoeten we twaalf predikanten en een ouderling die met de dominee is meegekomen. Welkom uiteraard. Onder de dominees ook Peter Hendriks, die van ‘Geloof ligt op straat’ en ‘7+1, ontmoetingen met God’. Hij wil het getuigenis van de kerk niet laten afhangen van de evangelischen en de bonders, de middenortohodoxie moet ook een partijtje meeblazen. En gelijk heeft hij. Een andere dominee heeft het over een sinaasappelkist in plaats van een zeepkist. Ook leuk. We willen er overigens geen van allen op, op die kist. We eten met z’n vieren, Theo, Hans, ds. Laseur en ik, in ‘De Zegger’. Van ds. Laseur leren we dat Hengelo en Enschede verschillende werelden zijn. Overigens is hij predikant in een buitengewone wijkgemeente en vertegenwoordigt dus de orthodoxie in dit gebied. ‘De Zegger’ is een aanrader. Je kunt er goedkoop en goed eten (alle hoofdgerechten kosten minder dan een tientje, de eigenaar is een Turkse Tukker en dat levert een grappig accent op). ’s Avonds komen er ruim vijftig mensen, een stuk minder dan in Wierden. De sfeer is er niet minder om. De kerkenraden en vrijwilligers zijn blij met ons. Ik hoop dat het ze lukt om datgene wat we aanreiken vast te houden en te vertalen in hun eigen situatie. Overigens komen de broeders van Taizé op 6 maart naar Hengelo. Zie: www.pkn-hengelo.nl/taize. Als we naar buiten gaan sneeuwt het. De snelweg is tot voorbij Apeldoorn glibberig. 3 februari, Drachten De laatste keer Friesland vandaag. Ik ben benieuwd! We komen samen in ‘De Arke’, de gemeente van ds. Jurgen van den Herik. Hij won ooit de preekprijs. Ik ken hem ook via conferenties. Hij is niet vies
van ‘kijken over je grens’. Zijn wijkgemeente groeit; veel jongeren. Zelf is hij actief op het plaatselijke web van Drachten. Daar hadden ze helemaal geen zin in een dominee, maar hij bleek in het gebruik mee te vallen – een waardevolle gesprekspartner. Er komen 16 predikanten en we horen mooie verhalen. Over een gemeente die eigen boekjes met mooie bemoedigende teksten maakt, voor gemeenteleden en ook mensen buiten de kerk. Een predikant vertelt hoe hij op het verjaardagsfeest van zijn dochter die 21 ontdekte dat haar vriendinnen werkelijk geen benul hadden van geloof en kerk maar wel nieuwsgierig waren. Drachten kent een bovenplaatselijke missionaire werkgroep en een rapport met de titel ’Van krimp naar groei’. Ze zijn hier behoorlijk actief bezig met missionair werk. We eten bij ‘Hans Patat’ op de hoek van het winkelcentrum. Hans Patat heet zo in de wandelgangen, maar heeft zijn zaak inmiddels opgewaardeerd tot ‘eetcorner’. Je kunt er goede pizza’s krijgen! ’s Avonds komen er boven verwachting veel mensen. In de zaal voor 100 komen er 130… proppen geblazen. ‘Hou de deur maar open, anders smoren we hier.’ (smoren is Fries voor stikken) De Friezen reageren enthousiast op ons programma. Vooral de film doet het weer erg goed. ‘Ontroerend.’ ‘Goede kwaliteit, mijn complimenten!’ Eén mijnheer is vooral blij omdat ik de ‘dochter van…’ ben. Hij schudt mij warm en lang de hand. Onze actie ‘gratis bijbel/liedboek als je donateur wordt’ slaat enorm aan, er gaan er over de tafel. 4 februari, Zaandam Ik rij weer langs het hoofdkantoor van Albert Heijn. Valkbij het centrum ligt de Lutherse Kerk, de koster die ernaast woont is lid van de beroemde organistenfamilie Zwart. Hier was vroeger het Regionaal Dienstencentrum gevestigd. De kerk is een bezienswaardigheid. Er ligt zand op de vloer. Dat heeft geen liturgische betekenis (‘woestijn’?) maar een hygiënische: het neemt vuil op. Er komen twaalf predikanten, meer dan verwacht. Ook de synodevoorzitter, Peter Verhoeff, is gekomen. Er volgt een geanimeerd gesprek. Eén van de predikanten is met frisse tegenzin gekomen. Hij moet niks hebben van ons groeimodel. ‘Groeien zul je!’ lijkt de boodschap te zijn. Ook van profilering verwacht hij niet veel. Anderen zien daar meer in. Een gemeente is zó ruim en veelkleurig dat het een beetje ‘niks’ wordt. Peter Verhoeff benadrukt dat de motivatie voor missionair werk niet ‘groei’ of ‘instandhouden van de kerk’ is, maar de opdracht van Jezus zelf. Verkondig het evangelie en doop de mensen! Ds. Koos Staat van Zunderdorp is een oud-studiegenoot en vriend. We ontmoeten elkaar weer sinds jaren. Hij vertelt dat de kleine gemeente van Zunderdorp gegroeid is van 150 naar 240 mensen, ook ‘toetreders’. Er zijn ook twee vrouwelijke predikanten uit Wormer en Wormerveer. In Wormerveer hield ik ooit mijn eerste preek. Die kerk is inmiddels gesloten, ik neem aan dat dat niet met elkaar samenhangt… We eten bij Humphrey in het centrum. Een merkwaardig vegetarisch gerecht: doperwtensoufflé. ’s Avonds valt de opkomt wat tegen: ruim dertig mensen. Zeer uiteenlopend. Ook iemand uit een doopsgezinde gemeente. En een protestantse mevrouw die kerkt bij de christelijk gereformeerden. Ze krijgen allemaal mappen mee, wij gaan graag over grenzen. Jaap Broekhuizen, collega uit Utrecht, is er ook. Hij neemt een artikel uit de Zaanse krant mee, waarin deze bijeenkomst wordt aangekondigd. ‘Ds. Hans van Ark presenteert samen met zijn vrouw 30 missionaire modellen.’ Het moet niet gekker worden. Hans legt ’s avonds nog even uit dat hij en ik gelukkig getrouwd zijn, maar niet met elkaar. Toch vraagt een mevrouw mij in de pauze nog even ‘waar mijn man nu gebleven is’. Als ik haar uitleg dat die in Houten is, reageert ze verbaasd: hij was toch net nog degene die de avond inleidde? Aan het eind van de avond vertel ik Theo nog even waarom je in een Lutherse kerk altijd zwanen tegenkomt. Je vindt die zwaan ook in ons liedboek terug: Gezang 265:18. Vandaag weer eens voor twaalven thuis.
9 & 11 februari Almere/Den Bosch 9 februari, Almere Deze week slechts twee dagen op pad voor de ronde. Vanavond zijn we in Almere. Almere is een apart geval. Volgens de gemeenteadviseur komen ze niet makkelijk naar Swifterbant (daar waren we al eerder, Almere ligt in de classis Flevoland). Een aparte avond is beter. Welnu, in Flevoland was alleen Ria de Jong, ook moderamenlid in de synode. Hoe zou het vanavond zijn? De predikanten slaan we over, deze keer. Hans is hier ook al eens op een dag voor alle kerkenraden geweest. We zitten in ‘de Triangel’, een kerk die aan de buitenkant iets van een sportschool heeft. We worden hartelijk ontvangen door de koster die ook voorzitter van de kerkenraad is. Ze komt, zoals veel mensen in Almere, oorspronkelijk uit Amsterdam. Ze vertelt ons over de moeiten van de Protestantse Gemeente Almere. Ook hier moeten gebouwen gesloten worden. Desgevraagd is volgens haar de beste oplossing: alle vier gebouwen verkopen en één nieuw gebouw neerzetten. Dat is in lijn met onze adviezen over ‘beleidsrijk bezuinigen’. De opkomst uit Almere valt nogal tegen: in totaal zeven mensen. Gelukkig is ook de complete kerkenraad van Hoogland gekomen, zodat we toch nog met een kleine twintig mensen zijn. Eén van de wijkkerkenraden van Almere vergadert vanavond over de toekomst van de kerk. Tja, dat had natuurlijk ook kunnen betekenen dat de hele kerkenraad naar ‘de Triangel’ was gekomen. Overigens wordt ‘de Triangel’ voor meer kerkgenootschappen gebruikt: we tellen zes huurders, waaronder nogal wat migrantenkerken met exotische namen als ‘Miracle of the Mountain’ of zoiets. Deze avond is een groep in een bijzaal luidkeels aan het bidden. Met veel ‘glory’. Dat zou je Almere inderdaad toewensen. Wel lekker op tijd thuis! 11 februari, Den Bosch Het is carnaval in Den Bosch. Hoewel het feest pas morgen losbreekt is er nu al ‘seniorencarnaval’. Fanfare en dweilorkesten in de stad. We zitten midden in het centrum, in de Grote Kerk (die slecht bereikbaar is, zeker als je veel spullen moet uitladen). Er komen tien predikanten in de middag, waaronder enkele oude bekenden. We horen verhalen over kleine, vergrijzende gemeentes. Ook over kerkelijke presentie in de steden en over een jongerenkring van atheïsten. Piet Vliegenthart vertelt over ‘kerk op schoot’-diensten voor peuters in Berlicum-Rosmalen. Op deze website kun je er meer over vinden onder ‘gemeente met hart voor kinderen’. Piet ken ik nog uit zijn tijd in Utrecht, een vrolijke man, je kunt hem vinden op www.domineepiet.nl! We eten tussendoor aan de overkant, in ‘Picasso’. Vegetarische wraps. Prima. Tussendoor spreken we de koster/ beheerder. Samen met haar man ‘runt’ zij al 41 jaar de Grote Kerk. Haar man vertelt over de geschiedenis. De protestanten hebben ooit de Sint Jan teruggegeven aan de RoomsKatholieke Kerk (hadden we dat wel moeten doen, vraag ik me ondeugend af…) en mede daarom is deze neoclassicistische grote kerk gebouwd. Het galmt er enorm. Je moet rustig praten en dan nog is niet alles verstaanbaar. Sommige ouderen hebben er in elk geval moeite mee. De film wordt wel herkenbaar gevonden, maar ook een beetje droevig (dominee Piet). Een mijnheer uit Den Bosch vindt het iets van25 jaar geleden. Den Bosch is veel verder. Goed te horen. Ach, je kunt natuurlijk ook moeilijk een film maken die voor iedereen in elke situatie bruikbaar is. Hij maakt in elk geval gesprek los, en daar is het om begonnen.
De avond is hier sowieso bijzonder: we zijn hier onderdeel van de classisvergadering. Dominee Piet, ook voorzitter van de classis, weet die vergadering in een half uur af te ronden, zodat wij toch twee uur hebben voor ons programma. Kijk, dat is nog eens efficiënt. Ik ontmoet ook nog een oud-leerling van het NBI. De dominee van Engelen (ligt boven Den Bosch) begeleidt mij galant naar de parkeergarage. Ik ben voor twaalven thuis.
16 & 17 februari Gorinchem/Ede 16 februari, Gorinchem Deze week ‘maar’ twee dagen op ronde. En ook nog lekker dichtbij voor mij. Gorinchem is ook nog een redelijk bekende regio. Ik preek wel in deze contreien. ’s Middags ontmoeten we tien predikanten, waaronder wat oude bekenden voor mij, zoals Kick Bras, Auke Hamstra en Marien Kollenstaart. Voor het eerst is ook de nieuwe directeur van de IZB in ons midden, Louis Wüllschleger. Jack de Koster, mijn oud-collega van lange tijd, is hier gemeenteadviseur. Kortom: een vrolijk weerzien. Er worden spannende vragen op tafel gelegd, over de visie op missionair werk, over kenmerken van een missionaire gemeente en over de rol van de predikant. In de Exoduskerk in Gorinchem wordt missionair werk vooral via het pastoraat gestalte gegeven. In kleine groepen in de wijk. Ds. Jan Visser uit Lexmond schrijft erover in zijn weblog. Lexmond is een gemeente waar ik in de loop der jaren best veel contacten heb opgedaan. Een open, gastvrije gemeente. Veel kinderen. ’s Avonds komt er dan ook een behoorlijke delegatie uit Lexmond. Ook gereformeerd Asperen is met meerdere mensen van de partij. Leuk, die vertrouwde gezichten. Er zijn ook mensen uit Heukelum. Voor hen heb ik nog een missionaire tip: als er concerten zijn in jullie kerk, leg dan een foldertje bij de koffie. Met wat uitleg over het kerkgebouw en de tekst boven de preekstoel… 17 februari, Ede Vandaag gaan we naar Ede, maar eerst hebben we een uitvoerig gesprek met Kees Waardenburg. Hij is jarenlang predikantenbegeleider geweest en weet veel van processen en teambuilding. Vorige week was hij erbij in Den Bosch en nu geeft hij ons stevige feedback. Vandaag vragen we hetzelfde aan Jan Oortgiessen die erbij is in Ede. Oud-collega Heleen Haasdijk is hier gemeenteadviseur. We komen aan in ‘de Ark’, een kerkgebouw dat natuurlijk meteen een streepje voorheeft bij Hans. Ik ‘val’ letterlijk binnen, omdat de doos met IZB-folders geen goede bodem blijkt te hebben en alle folders op de stoep belanden. ? Elf predikanten treffen we hier. Dat aantal valt een beetje tegen in zo’n grote classis, maar het is wel een heel leuke en behapbare groep. Na jaren loop ik Kees Bax weer tegen het lijf, dat is een vreugde. Ds. Heutink vertelt over een gespreksgroep met 12 ‘heidenen’. Hoe kom je aan die mensen? “Door zelf in de context te gaan staan.” Via gesprekken met mensen buiten de kerk en de lijntjes die zij weer hebben met anderen. “Mijn moeder gelooft in reïntegratie, mag zij ook komen?” Het bleek om ‘reïncarnatie’ te gaan. We eten in ‘Bij de buurvrouw’. De buurvrouw heeft geweldige titels voor de gerechten bedacht. O.a. ‘de kamer van Paulus’. Het blijkt om champignons met knoflooksaus te gaan. Wat hebben die met Paulus te maken? vraagt Hans zich af. Het gaat niet om ‘onze’ Paulus, maar om Paulus de Boskabouter, die woont immers in een paddestoel. Over context gesproken. ’s Avonds komen er een kleine 70 mensen. Ik hoor een mooi verhaal over de gemeente van ‘de Ark’. Daar zijn veel kinderen en tieners die allemaal een eigen ‘coach’ hebben in de gemeente. Niet de eigen ouders, maar een ‘significante andere ouder’, om met Wim ter Horst te spreken. Zijn boeken
over geloofsopvoeding in de christelijke gemeente zijn voor mij altijd een soort ‘bijbel’ geweest. Louis Wüllschleger is er ook weer bij, hij is erg, erg blij met de ronde en dat doet goed.
2, 3 & 4 maart Groningen/Ochten/Baflo 2 maart, Groningen Na een weekje voorjaarsvakantie reis ik af naar Groningen. De afgelopen week vooral veel nagedacht over het vervolg van de missionaire ronde. Een paar vruchtbare gesprekken daarover gevoerd, o.a. met Mechteld Jansen. Heerlijk, als mensen met je meedenken. Nu dus weer de focus op de ronde van nu. Ik reis door de polder en steek voor de lunch aan bij mijn zus. Rond twee uur arriveer ik bij de Immanuelkerk. Een prachtig, deels vernieuwd gebouw. Er komen veertien predikanten. Sietske Blok, theologiestudente, loopt stage in de Immanuelkerk. Een bevlogen vrouw, die in Taizé ervaren heeft hoe ze gedragen en gezien wordt door God. Daar vertelt ze onbevangen over. ‘Kun je in een paar zinnen zeggen wat je gelooft?’, is onze vraag op deze ronde. Zij geeft een voorbeeld: ja, het kan. We leren een nieuw woord: er is veel ‘dorpisme’ in Groningen. Mensen trekken niet zo snel naar de kerk een eindje verderop. De dominee van de wijk Beijum in Groningen, Alberte van Ess, begon een cursus meditatie. Er kwamen veertig mensen op af, zodat ze meteen twee groepen kon starten. Net als in Leeuwarden (zie weeklog daar) dus een gat in de markt. Mensen zoeken kennelijk stilte en concentratie in deze hectische wereld. We eten in de buurt, in Haren, aan het water. Terug in de kerk ontvangen we ruim veertig mensen, o.a. Anneke Visser. Zij is de zus van mijn zwager Kees van der Kooi en samen met haar man Freek is ze gekomen. Leuk, zulke onverwachte ontmoetingen. Tijdens de film blijft het stil. Er wordt niet gereageerd. Ook niet gelachen, zoals meestal. Wat zouden ze vinden, hier in Groningen? Na afloop zijn de gesprekken toch weer zoals we gewend zijn: open en betrokken. En aan het eind van de avond klinkt er applaus. 3 maart, Ochten Ochten ligt vlakbij Tiel, in de Betuwe. We zitten in ‘het Baken’. Dit dorp moest evacueren in de jaren negentig, toen de dijk op doorbreken stond. Als we Ochten inrijden blijkt de doorgaande weg afgesloten. Via een slinger over en onder de snelweg door komen we wat verlaat aan. We ontmoeten negen predikanten en een kerkelijk werker (die ooit nog les bij mij volgde op het NBI). Dio van Maaren, de maker van de film is er vandaag ook bij. Wij zijn benieuwd naar zijn observaties en hopen dat hij creatieve input heeft voor een mogelijk vervolg. Hij maakt foto’s. Kees Zonneberg, de dominee van Ochten, vertelt dat er verlegenheid is. “Hoe vertel ik het mijn buurman?” We spreken weer over de pluriformiteit van gemeenten. Wat is precies een gastvrije, open, pluriforme gemeente? Wie bén je dan? Heb je een identiteit? Iemand merkt op dat je ook moet kunnen zeggen: “Wat u zoekt, hebben wij niet in de gemeente”. We eten in Tiel, in ‘het hart van de Betuwe’. Een restaurant op een industrieterrein. Met een hoogst bijzondere inrichting en aankleding. En veel en overvloedig eten. Het gesprek gaat over een mogelijk vervolg. Dio prikkelt ons met creatieve voorstellen. Gesprekken met hem zijn altijd vol invallen en humor. ’s Avonds zijn er zo’n zestig mensen, ook weer met groepjes uit de gemeente. Dat werkt het beste. Hervormd en Gereformeerd Kesteren zijn er allebei. Ik hoor, dat er ook onderling contacten zijn. Dat is bijzonder, want de gemeenten lopen nogal uiteen, qua identiteit. In Tiel doen ze aan ‘boeketdiensten’. Diensten, die worden voorbereid door een groep uit de gemeente. Dat trekt ook weer mensen aan, die je anders niet ziet. De zondag erop preek ik in Tiel en vertelt een gemeentelid mij, dat ze nog meer doen: bij de corso is de kerk open. Er komt ook een braderie in de straat van de kerk, ook op zondag, begrijp ik. “Daar waren we niet zo blij mee”. Maar het is natuurlijk ook een kans: ga er tussen staan, met een kraam!
4 maart, Baflo Baflo ligt ten noorden van Groningen, op zes kilometer van de Waddenzee. Het is zo’n twee-en een half uur rijden voor mij. Veel klassieke muziek mee in de auto en de nieuwste CD van Psalmen voor Nu. Vooral psalm 98 krijgt van mij nogal eens de herhaaltoets. Ten Noorden van Groningen ontvouwt zich het majestueuze Hogeland. Bij Adorp een bord langs de weg: ‘de koffie is bijna klaar’. In gebouw Concordia naast de gereformeerde kerk van Baflo heeft de beheerder een horecavergunning. Je kunt er ‘patat vrede’ krijgen. In dit gebouw is ooit mijn schoonmoeder gedoopt (in 1930). We ontmoeten er twaalf predikanten, onder wie emeritus hoogleraar missiologie Bert Hoedemaeker. Zijn vrouw is predikant in Baflo, ze wonen naast de kerk. Hij vertelt dat hij bij mijn vader in de klas heeft gezeten op het gereformeerd gymnasium in Leeuwarden (waar ik ook op heb gezeten). Er klinken nogal wat kritische geluiden uit de groep. “Welke theologie zit achter dit alles?” De map wordt ‘oppervlakkig’ gevonden met een ‘hoog spiegeltjes en kraaltjesgehalte’. Missionair zijn is weerbarstig, tegelijk worden er ook verhalen verteld over de Alpha-cursus, die verdiept en vernieuwt. Er is weerzin tegen de evangelicalisatie. Er zijn mooie pogingen om ‘kerk op het dorp’ te zijn, beschikbaar voor iedereen. We worden daarna gastvrij onthaald in de pastorie van Baflo en krijgen een heerlijk driegangenmenu voorgeschoteld. Bert Hoedemaeker trakteert mij daarbij op nog wat mooie verhalen over mijn vader. ’s Avonds zijn er ongeveer vijftig mensen. Tijdens de film zie ik een vrouw intens kijken. Ze raakt ontroerd als het ‘Onze Vader’ gebeden wordt. Ik ontmoet vandaag ook een deel van de familie Helmantel. Ik herken ze van een filmpje over de schilder Henk Helmantel. Mijn man en ik waren onlangs op de tentoonstelling in Slot Zeist, waar de film vertoond wordt. Hier, in het Groninger Hogeland, wonen ze. In Westeremden. Babs Helmantel vertelt mij, hoe ze ooit bij een bijeenkomst was, waar ik sprak over de gaven. Ik las daar ook uit het boekje ‘Kikker is Kikker’ van Max Velthuijs. Zij leest dat nu ook geregeld voor aan mensen. Kikker heeft vele fans! Na de pauze komt er ’s avonds van alles aan de orde in de gesprekken. De voordelen van het dorp, maar ook de nadelen: langdurige conflicten of familievetes. “In de politiek is het niet gelukt om over de eigen schaduw heen te springen. Het zou mooi zijn als het in de kerk wel lukt”.
Groninger Hogeland Nauw begrensd oneindig land, klei en gratie hand in hand Hoge hemel, lage grond die mij aan uw landschap bond. Volle tarwe, sterke wind, die mij aan uw kluiten bindt. Altijd zie ik langs de dijk, Bierum, Roodeschool en Spijk. Altijd keer ik tot u weer, Zeerijp, Eenum, Garrelsweer. Oude dorpen, oude stijl: Westeremden, Oldenzijl.
Namen met een lief verleden: Loppersum, Uithuizermeeden. Starend over dit bedaarde land laat ik een wensdroom vrij: Geef ons op de nieuwe aarde duizend bunder nieuwe klei. Geef ons daarop, lieve Heer, Zeerijp, Eenum, Garrelsweer. Geef ons in dat eeuwig heden een vernieuwd Uithuizermeeden. Geef ons Roodeschool en Spijk In de kromming van de dijk. Geef ook Bierum, Oldenzijl, Westeremden eeuwig heil.
Geef ons door uw trouw verbond hoge luchten, zware grond.
knijp ik in uw Vaderhand: dank voor dit oneindig land.
En als ik hier dan weer sta, naast U door de kluiten ga,
Hans Werkman.
9 & 11 maart Naaldwijk/Zwijndrecht 9 maart, Naaldwijk Deze week zijn we ‘maar’ twee keer op pad. Woensdag is het biddag, dan bidt de kerk voor gewas en arbeid. ‘Bevestig het werk van onze handen’, aan die regel uit Psalm 90 moet ik dan altijd denken. Vandaag, dinsdag, gaan we naar de classis Delft en strijken we neer in Naaldwijk. In een bijzondere kerk, met als nevenruimte een heuse ‘kas’ (dak van glas) met een wijnrank erin. We ontmoeten in de middag 24 predikanten. Volle bak dus. Ook enkele bekenden, zoals Ineke de Heer uit Wateringen (zij is ook betrokken bij BOEI90, een missionair project in Wateringseveld, zie www.boei90.nl). En Gert Mink, studiegenoot. En Hans Mast, die ook meereisde naar Engeland (studiereis van de IZB en Kerk in Actie, rond Fresh Expressions of Church. Nog steeds reist jaarlijks een groep predikanten naar Londen, zie hoervoor in de map het model over de missionaire predikant). Een van de predikanten vertelt hoe hij in gesprek raakte met een niet-gelovige buurman en hoe leerzaam die gesprekken zijn. ‘Mag je ook onder werktijd in gesprek zijn met mensen buiten de kerk?’ Ineke vertelt hoe zij bezig is de buren rond de kerk uit te nodigen voor een ontmoeting en een maaltijd. In de pauze praat ik even over de ‘huiver’ die predikanten voelen rond ‘getallen’. We tellen liever niet. Het kan ook zo ontmoedigend zijn. Toch tellen we vaak wel het aantal kerkgangers en ik vind het ook steeds fijn als er veel mensen komen naar de ronde. Getallen zijn ook niet onbelangrijk. Maar het is waar: daar begint het niet mee. We eten in ‘Mirell’, hartje Naaldwijk aan een plein. Een aanrader. Samen met gemeenteadviseur Hildegard Faber zet ik alle spullen weer klaar voor de avond. Er komen deze keer 150 mensen en dat is volgens mij een record. Je proeft dat de Westlanders doeners zijn. Het type ‘niet zeuren, maar poetsen!’ Ad de Maa en Frans Dieleman zijn er ook, de pioniers van BOEI90. Zij ‘trokken’ als gemeenteleden vanuit respectievelijk de Gereformeerde kerk en de Hervormde gemeente het project (mede) van de grond. Mooie kerels. Het is altijd een vreugde hen weer te zien. De avond verloopt goed. Ik heb er plezier in. 11 maart, Zwijndrecht Zwijndrecht vandaag, classis Dordrecht. Slechts drie kwartier rijden voor mij. We komen aan in ‘de Open Hof’, een kerk die op de nominatie staat voor verkoop en sloop. We belanden dus midden in het thema. Nico Evers is hier de gemeenteadviseur, hij kent erg veel mensen zo blijkt. Er komen 19 predikanten van heel verschillende liggingen. De classis zelf is qua omvang niet groot. Er liggen vier grote plaatsen in, met veel wijken. Het kostersechtpaar Van Gelder is bijzonder: ze vervullen niet alleen de kostersrol, maar hij is ook voorzitter van de kerkenraad en kerkrentmeester. Zij is een gulle gastvrouw. Het lijkt me niet makkelijk: volhouden in een gebouw dat verdwijnen zal. Ik verwijs de predikant nog even naar de website bij het model ‘krimp zonder kramp’. Daar staat een mooi verhaal van ds. Cort van der Linden uit Alphen, rond de sluiting van de Salvatorkerk.
Louis Wüllschleger van de IZB is er deze week ook weer bij. Hij maakt het volgende onderscheid: het geografische model wordt door de ‘keuzekerk’ weliswaar ingehaald (mensen kiezen voor de kerk van hun keuze, ook als ze een eindje verderop moeten zijn), maar in missionair opzicht blijft het van belang ‘kerk voor de buurt te zijn’. Op 27 maart is daar een gezamenlijke studiedag over, van de IZB en de afdeling missionair werk. (Voor meer informatie: klik hier.) We spreken ook weer over pluriformiteit en identiteit. Laten we ‘kerk met karakter’ zijn. Ds. Van Houten van de Andreaskerk in Dordrecht komt ’s avonds terug met een groepje gemeenteleden. Ze beloven me materiaal voor de website. Mooie initiatieven daar! In Ridderkerk is een ‘nieuw land groep’, een groepje dat nieuw land verspiedt, zoals in de tijden van Jozua. Mooie titel voor een missionaire projectgroep. ’s Avonds zijn er een kleine zeventig mensen. We lopen een beetje uit. Hans en Theo moeten nog een eind rijden. Ik ben ruim voor twaalven thuis en hoor in de auto dat Hans van Mierlo is overleden. Vrijdagavond ben ik bij een bijzondere bijeenkomst in de Jacobikerk. Antoine Bodar in gesprek met Kluun. Een kerk vol mensen, voor de overgrote meerderheid twintigers. Wow. En wat een mooi, spiritueel en geestig gesprek! P.S. We kregen een mailtje uit Almere. Uit Wijk-West zijn ze wél in Swifterbant geweest. Er wordt in Almere intussen ook hard gewerkt aan "beleid naar de toekomst." Van ds. Hübbers in Almere kreeg ik ook nog een kaartje: hij was er wél bij in Almere. Dus: excuus voor het eenzijdige beeld in de weeklog! In Almere is van alles gaande, gelukkig maar.
16, 17 & 18 maart Emmen/Voorburg/Delfzijl 16 maart, Emmen Vandaag reizen we naar Emmen. We zitten in de Zuiderkerk, een gebouw dat ‘gereformeerd’ ademt. Dat blijkt te kloppen. In de kerk hangt Psalm 23 in het Drents. Hans leest de psalm plechtig voor en de koster vindt dat hij dat wel aardig doet. We ontmoeten tien predikanten, onder wie Elly van der Meulen, een voormalig collega van mij. Zij was aangesteld voor missionair werk en dat doet ze nu in Erica. Onder andere door jaarlijks een kerkdienst in een ‘kas’ te organiseren. (De eerste zondag in april zijn de kassen open. Dan houdt de kerk 'kerk in de kas'.) Ds. Wentink uit Emmer Compascuum heeft een folder bij zich over de ‘open kerk’ na een verbouwing. Er blijkt hier overigens in de buurt ook een ‘Wezup’ te liggen. Weesp, Wezepe, Wezep en Wezup: een aardige vraag voor een topografische quiz. Als het gaat om leidinggeven aan het missionaire proces vertellen de voorgangers ons dat dat betekent dat je ‘goede vragen stelt’, dat je ‘aanvoelt wanneer de tijd ergens rijp voor is’ en dat je ‘bemoedigt vanuit bezieling’. Je eigen bezieling is dus van grote betekenis (en hoe hou je die dan gaande?). Intussen maken we kennis met de kersverse gemeenteadviseur in deze omgeving: Evi de Vries. Zij was tot voor kort gemeentepredikant. ’s Avonds zijn er ruim veertig mensen. Eén mijnheer is heel duidelijk: het gaat wél om volle kerken. En mensen moeten ook weer trouw naar de kerk gaan. 17 maart, Voorburg
Vandaag de classis Den Haag. Hans en ik reizen weer eens samen. We arriveren bij de Opstandingskerk, een mooi gebouw. De architect heeft zich laten inspireren door het klooster. Er is een binnentuin en een kleine kapel naast de grote kerkzaal. In Den Haag zitten 17 predikanten om de tafel, onder wie Rob van Essen en Peter Bakker van de missionaire Pax Christikerk. Rob ken ik al jaren. Hij stond ooit in de Eltheto in Amsterdam, waar mijn dochter en schoonzoon nu actief zijn. Ook René de Reuver is er, van de wijk waarin de ‘kinderwinkel’ gevestigd is. René merkt op dat ‘kerk in de buurt’ in de stad niet altijd opgaat. Veel stadsbewoners hebben geen behoefte aan buurtcontacten, ze kennen hun buren niet en willen die ook niet echt leren kennen. Hun netwerken lopen heel anders. In Den Haag zijn verschillende gemeenten met duidelijke profielen. De Kloosterkerk is daar natuurlijk ook een uitgesproken voorbeeld van als het gaat om de liturgie. Margreet Klokke is daar predikant, ik ken haar nog uit een grijs verleden; we deden samen een training conflicthantering. Jaap van der Giessen is hier gemeenteadviseur, naast STEK, het gemeentelijk ondersteuningsbureau dat veel diaconale projecten trekt. Het gesprek is geanimeerd en boeiend. Den Haag snapt wel waar het over gaat, en waar de voetangels en klemmen liggen. Ik luister met aandacht. Tussendoor eten we aan het plein bij de Oude Kerk van Voorburg (wat ligt die kerk daar prachtig midden in het centrum!). ’s Avonds zijn er zo’n zeventig mensen, waaronder oude bekenden van Hans en van mij. De sfeer is erg vrolijk. Er wordt flink gereageerd op de film (gelach). Als Hans verklaart dat het niet om volle kerken gaat en of er iemand is die ook maar één bijbeltekst kan noemen die daarover gaat, roept een meneer: Hebreeën 10:25! Die zit. Hoewel, die tekst gaat wel over mensen die bij de gemeente horen. 18 maart, Delfzijl Wat een eind! Minstens tweeënhalf uur vanuit Houten. Ik was wel eerder in Delfzijl, mijn man en ik aten in het Eemshotel. Daar eten we nu ook weer: een hotel dat uittorent boven de dijk, de Waddenzee in. De kerk heet hier ‘de Ark’ en dus voelt Hans zich meteen thuis. Het gebouw staat midden in een soort stadsvernieuwing. Binnenkort zal het omgeven worden door water, een echte ‘ark’ dus. We worden ontvangen door een hartelijk kostersechtpaar. Er komen dertien predikanten, onder wie ook weer oude bekenden van mij, zoals studiegenoot uit Kampen Sijbrand Alblas. De dominees vertellen ons dat het hier in Noordoost Groningen om een zwaar ontkerkelijkt gebied gaat dat bovendien ontvolkt. De mensen trekken weg. Hoe laat je nog iets zien van het grote perspectief van het Koninkrijk? Hoe maak je de vertaalslag? Of moeten we gewoon aanvaarden dat het hier binnen een paar jaar afgelopen zal zijn? Het predikantschap is hier voor sommigen een zwaar ambt. In Wildervank heeft de predikant goede gesprekken langs het voetbalveld. In Delfzijl zijn wel tieners en kinderen, maar die zitten in de pinkstergemeente (‘200 meter verderop’). Wel doen de gezamenlijke kerken van alles rond ‘Delfsail’. Ze geven dan ook een Bijbel cadeau: de Citybijbel Delfzijl. Ik krijg er aan het eind van de avond eentje mee. ‘Laat God je stuurman zijn’ staat voorop. ’s Avonds komen er ruim veertig mensen, uit sommige gemeenten stevige afvaardigingen. Daar ben ik blij mee, want dan heb je meer kans dat het gesprek door blijft gaan. We krijgen applaus aan het eind van de avond. Het is half elf als ik wegrijd. ‘Laat God je stuurman zijn.’ Intussen moet ik nog wel een aantal uren zelf goed sturen om thuis te komen.
25 maart, Rotterdam
25 maart, Rotterdam Vandaag, op de verjaardag van mijn jongste zoon, reizen we naar Rotterdam. Het is de enige ‘ronde’ deze week. En volgende week is het stille week, dan hebben we vrij. Althans van de ronde. We belanden in de Immanuelkerk in Rotterdam- Alexander. De kerk ziet er van buiten uit als een soort kasteel. Pal aan de overkant vind je de vrijgemaakte kerk die ook benut wordt door de ‘Korean Reformed Church’ en daarachter de rooms-katholieke kerk. Je kunt hier heel dichtbij gluren bij de buren. In die vrijgemaakte kerk was ik al eens: de opa van mijn schoondochter is vanuit die kerk begraven. Later hoor ik van haar moeder dat de vrijgemaakten vroeger kerkten in de Immanuelkerk, om 8.15 uur! Mijn schoondochter is in die kerk gedoopt, haar moeder deed er belijdenis. En opeens herinner ik me de kosteres die vertelde dat de vrijgemaakten vroeger gebruik maakten van het kerkgebouw, maar altijd bleven hangen op het plein ‘zodat wij er niet in konden’. Ze ging dan maar de klokken luiden, dan konden ze elkaar niet meer verstaan. Een mooi verhaal van een kosteres die het werk al meer dan 30 jaar doet! De dominees komen in grote getale: 39, waaronder 3 leervicarissen. Het record van Franeker is nu overtroffen. We verhuizen dus naar de kerkzaal en zitten in een grote kring rond de lange avondmaalstafel. Het gesprek is natuurlijk lastig met zo’n grote groep. Intussen spannend genoeg. Later horen we terug dat het tamelijk uniek is dat de predikanten elkaar op deze wijze ontmoeten. Ds. Bert Kuijpers organiseert jaarlijks een oploop, begin oktober. Maar voor het overige ontmoeten ze elkaar weinig. ‘Dat zou eigenlijk vaker moeten.’ De diversiteit aan tafel is groot, dat merk je in de gesprekken. Is het missionaire doel dat we de wijk leefbaar maken of gaat het om de verkondiging van het evangelie? Of allebei? Er zijn veel bekenden van mij, mede omdat ik vorig jaar dagvoorzitter was van de oploop van Bert Kuijpers. Ds. Piet de Jong, ds. Hans van Dolder en ds. Marijn van Laar zijn er vanuit missionair Delfshaven. Ook ken ik ds. Lourens Korevaar die ooit in de redactie van de serie ‘Werken aan groei’ over gemeenteopbouw zat, een serie die ik samen met Nelleke de Kruik schreef. En natuurlijk ds. Jan Willem Doff met wie ik in de geschiktheidscommissie een duo vorm. En ds. Wim van der Hoeven uit Krimpen, een makker van jaren. Ik leerde hem kennen toen hij dominee in Amersfoort was. Samen trokken we op rond het kindernevendienstmateriaal van ‘Vertel het maar’. ’s Avonds eten we in de Chinees om de hoek. Daarna begroeten we zo’n kleine zeventig mensen. Gemeenteadviseur Ploni Robbers en ik heten de mensen welkom. Ploni komt van oorsprong uit Rotterdam en kent de regio goed. De film wordt positief ontvangen. ‘Herkenbaar.’ Er is een flinke delegatie uit Krimpen gekomen. Aanstaande maandag zal ik daar weer zijn voor een avond over ‘de gaven van de Geest’. Ik raak daar een beetje vertrouwd.
6, 7 & 8 april Waalwijk/Leiderdorp/Nijverdal 6 april, Waalwijk We gaan weer van start. Pasen gevierd en nu weer het land in. We zijn benieuwd hoeveel mensen er zullen komen, zo vlak na Pasen. Het aantal predikanten in Waalwijk valt in elk geval wat tegen: er komen er acht. De rest is vermoedelijk aan het bijkomen. Met de predikanten die er zijn hebben we een geanimeerd gesprek. Twee van hen komen oorspronkelijk uit het onderwijs, een ander geeft ‘missiologie’ op de cursus Theologische Vorming
voor Gemeenteleden. Er wordt gesproken over het belang van de apologetiek, over het gesprek met jongeren en tegelijk is er ook een intern gerichte tendens: ‘de boel overeind houden’. En: als je gaat fuseren, is alles opeens op het interne proces gericht. Het is vaak moeilijk om keuzes te maken, want de gemeente of de kerkenraad komt met de continuïteit. Goed, dominee, dat u wilt investeren in het bezoeken van ‘randkerkelijken’, maar… (vergeet niet dat u ook, enz.). Daar worden dominees overspannen van. Waarom kan dat nu niet anders? We eten in Waalwijk in het centrum aan het plein. Lekker buiten in de zon. Bij ‘Kandisky’ serveren ze heerlijke gerechten! ’s Avonds stromen de gemeenteleden toe, die doen niet aan ‘paasreces’. Er komen zo’n 90 mensen, waaronder een afdeling uit gereformeerd Genderen. Onze garagehouder, Bert Bouman, is er ook bij, met zijn vrouw Henny. Gouden mensen! Als ik – laat – thuis ben, voel ik me voldaan. De kop is er weer af! 7 april, Leiderdorp Vandaag de classis Leiden. Ik vraag me af wat daar allemaal bij hoort. We waren al in Katwijk, Eden Haag en Alphen a/d Rijn. De classis is dan ook niet erg groot. ’s Middags ontmoeten we tien predikanten. Leiden is niet zo gewend om te komen, de werkverbanden zijn ook niet druk bezet. Er ontspint zich een pittig gesprek over identiteit en profiel van de gemeente. De oecumenische Merewijk is vooral heel ‘open’. Er kan van alles, van uiterst ‘links’ tot ‘rechts’. Wat bindt dan nog? ‘De gemeenschap, het leven vieren.’ Jezus? Weten we niet zo precies. God? Ook niet. ‘Waar komen mensen voor?’ ‘Bij ons komen ze vanwege het grote parkeerterrein.’ (Ja, dat kan ook zomaar onderdeel van je profiel zijn, kennelijk.) Er wordt ook getwijfeld aan de hele exercitie van missionair gemeente-zijn. ‘Zit het er eigenlijk nog wel in?’ Anderen benadrukken dat het gaat om relaties, het zoeken van mogelijkheden om de puzzelstukjes te laten passen. Geen ‘rechte lijn’. Ook de kwaliteit van gesprekken wordt genoemd. We eten tussendoor in een AC restaurant, waar gemeenteadviseur Frans Hoogendijk ons kundig naartoe loodst. Hij kan er ’s avonds helaas niet bij zijn, maar laat wel een speciaal voor de gelegenheid geschreven foldertje achter. ’s Avonds komen er dertig mensen, het houdt niet over. Tijdens de film piepen Hans en ik er even tussenuit voor een kop koffie. We inspecteren de ruimte achter het podium. Daar staan de spullen klaar voor de rommelmarkt. Intussen kunnen we goed horen hoever de film is. De gesprekken zijn vanavond geanimeerd. Tussendoor word ik weer aangeschoten met vragen over mijn vader. ‘Ben jij een dochter van…?’ Ik vind het altijd leuk, mensen worden er erg tevreden van als ik ‘ja’ antwoord en ik hoor weer allerlei verhalen over hem. Er zijn welgeteld drie jonge mensen, afkomstig uit de Gereformeerde Bondswijk van Leiden. Dat is wel vaker zo: de jongeren die komen, komen uit de Gereformeerde Bond. 8 april, Nijverdal Vandaag is de classis Deventer aan de beurt. We gaan naar Nijverdal dat dicht tegen Wierden aan ligt, waar we al eerder waren. We strijken neer in de gereformeerde kerk. Ik was daar al eerder, ter gelegenheid van het afscheid van Pieter Boomsma. Pieter is er ’s middags ook en ik ontmoet nog meer oude bekenden, zoals Arjen van der Spek. Hij doet ‘Elvisdiensten’ die bomvolle kerken trekken en voor nogal wat ‘nazorg’ zorgen. Een missionair initiatief. Ik hoop het een plekje te geven op de website. Er komen 18 predikanten, het paasreces is nu voorbij. En de streek van het land is ook een andere, denk ik. In de gesprekken komt veel langs, variërend van ‘wat is je missie?’ tot ‘ik mag 20% van mijn tijd buiten de gemeente werken’. We eten in de Griek tegenover de kerk. Het blijkt een Tapasgriek te zijn. We krijgen kleine gerechtjes voorgeschoteld met lange tussenpauzes. Niet helemaal de bedoeling. Theo is slim, die heeft toch maar een gewoon hoofdgerecht besteld. Een beetje verlaat arriveren we weer in de kerk.
’s Avonds komen er een kleine honderd mensen. Maya Boomsma is er ook (de vrouw van Pieter. En nog veel meer!). Vriezenveen komt met een heel grote groep. Er komen ook mensen uit naburige classes, o.a. een voorzitter van de kerkenraad. ‘De hele kerkenraad praat honderduit over deze avond, en ik weet van niks, dus dacht ik: ik ga hier maar heen.’ Welkom, welkom. De sfeer is prima, vanavond. Veel vrolijkheid, mooie verhalen en gesprekken. Iedere middag en avond bidt Hans om de Geest, en ik besef weer hoe wezenlijk dat is. Ik hoop zo dat die Geest gaat waaien, in gesprekken en ontmoetingen, in kerkenraden die bemoedigd verder gaan. En zeker in de contacten die gemeenteleden hebben met mensen buiten de kerk.
13, 14 & 15 april Alblasserdam/Barendrecht/Middelburg 13 april, Alblasserdam We reizen naar de Havenkerk in Alblasserdam. Jaap van der Giessen is hier gemeenteadviseur, hij staat ons al op te wachten. In deze wijkgemeente is Willem Ferguson sinds kort predikant. Ik ken hem en zijn vrouw Henriet nog uit mijn studententijd. Henriet is een kenner van de schrijver C.S. Lewis. Er komen vanmiddag 16 predikanten, uit allerlei ‘richtingen’. In Alblasserdam zijn trouwens 18 kerkgenootschappen/ gemeenten actief! Er is ook een protestantse wijkgemeente die zichzelf ‘vrijzinnig’ noemt. Maar, zo vertelt ds. Rikkert, ze zijn aan het nadenken over hun naam, want eigenlijk is deze gemeente een wijkplaats voor iedereen die zich niet thuis voelt in de andere wijkgemeenten. Pluriform dus. Deze middag gaat het gesprek vooral over hoe je de gemeente meer missionair bewust maakt. We spreken over het geloofsgesprek, over de invloed van je karakter op je geloofsbeleving. Er is verbazing over het feit dat er mensen zijn in onze kerken die willen geloven ‘zonder Christus’. Natuurlijk gaat het ook over hoe je als predikant missionair bent. Ds. Kollenstaart uit Ottoland heeft goed contact met de huisarts. Hij verwijst patiënten ook wel eens naar haar door. Tussendoor eten we erg lekker in eetcafé ‘Damzicht’, een aanradertje. ’s Avonds loopt het weer vol. Vlak voordat we beginnen komt ds. Rikkert nog even binnenlopen. Ze wil nog even vertellen dat ze door de middagbijeenkomst geraakt is en zeker aan de slag gaat met het materiaal. Daarna vertrekt ze naar haar eigen kerk, waar ze die avond aan de slag is. Leuk dat ze zo de moeite neemt nog even langs te wippen! De vrijwilligers ’s avonds doen betrokken mee. Ik zie ook bekenden uit gemeentes waar ik wel eens voorga. Van de hand van ds. Piet van Die, predikant in de Morgenster te Papendracht, vonden we een leuke column over zijn ervaringen op de missionaire ronde. 14 april, Barendrecht We komen terecht in een nieuwbouwwijk in een vijf jaar oud gebouw: Carnissehaven, de haven voor de wijk Carnisse. Een van de kamers in de kerk is voor het ‘havenhoofd’, de dominee in dit geval. We ontmoeten 22 predikanten. Kees Koster van de IZB is vandaag ook weer van de partij. Ds. Den Bakker draait de stelling van Hans om. Niet ’hoe pluriformer de gemeente hoe lastiger het is om missionair te zijn’ maar ‘hoe pluriformer de omgeving hoe lastiger het is om missionair te zijn’. Zij is dan ook missionair predikant in Rotterdam en gemeentepredikant in Numansdorp. We eten deze keer in de kerk, de koster zorgt voor soep en broodjes en er blijven negen predikanten mee-eten. Zo ontwijken ze de file. Ik raak in gesprek met twee predikanten over hoe je als dominee
voor jezelf zorgt, voor je eigen ziel. Ds. Den Bakker zoekt bewust tijd voor retraites in een nabijgelegen klooster. Voor het avondprogramma begint maken Hans en ik nog een wandeling door de wijk. Een en al nieuwbouw. Het is prachtig lenteweer en zo er even ‘uitbreken’ is wel lekker. ‘s Avonds komen er 80 mensen, minder dan je zou verwachten op grond van het aantal aanwezige predikanten. Nico Evers en ik heten hen welkom. Nico kan mij van bijna iedereen vertellen wie het is en waar hij of zij vandaan komt. Deze avond gebeurt wat we altijd vreesden: de film hapert. Reden: Theo maakt gebruik van de apparatuur in de kerk (gloednieuw, dus je zou denken: moet kunnen), maar kennelijk kan de beamer een film niet goed aan; hij hapert en schokt. We gooien ter plekke het programma om en Theo installeert in no time onze eigen spullen. Dan gaat het wél goed. Gelukkig maar. De avond verloopt uiteindelijk succesvol. Anja Bruijkers (oud-collega) is er ook, ze maakt me attent op een middag van ‘Leve de Kerk’ op 8 oktober (zie www.levedekerk.nl). De coördinator van stichting Present in Barendrecht is er ook. Hans maakt reclame (Present zit ook in de map: onder de dienende gemeente). 15 april, Middelburg En dan gaan we helemaal naar Middelburg. Dat is een kleine twee uur reizen. Ik beland bij de Morgenster en herken het gebouw: de moeder van een goede vriendin is van hieruit begraven. Met gevaar voor eigen leven sluit Hans nog even de gordijnen. Grappig detail: voor de kerk staat een bordje met ‘kerkdienst 10.00 uur’, bij de achteringang een bordje met ‘aanvang kerkdienst 9.30 uur’. Jan Nauta is er nu predikant, ik ken hem nog vanuit Nieuwegein. Een echte vorming & toerustingsdominee. De verschillende kerktijden blijken met zomer en winter te maken te hebben. Ds. Aarnoud van der Deijl belooft een klein rapportje te schrijven met aanbevelingen voor een gastvrije entree van het gebouw onder het motto ’Dat kan beter!’ J Hij is overigens een van de deelnemers aan de missionaire cursus van Henk de Roest en Gert Noort (zie ook in de map onder ‘missionaire predikant’). ’s Ochtends heeft het werkverband elders in Middelburg een bijeenkomst gehad onder leiding van André Drost. De meesten lunchen ergens in de stad en komen ’s middags naar onze bijeenkomst. We zijn uiteindelijk met 19 predikanten. Andere komen ’s avonds. We eten met Anneloes Steglich (gemeenteadviseur) en Davy Hoolwerf (IZB) in La Place, vlak bij de snelweg. Voordat de avond begint schuift Hans met gevaar voor eigen leven een van de hoge gordijnen in de kerk dicht. Staande op een trap en via een stok (het mechanisme om het gordijn beneden dicht te schuiven doet het niet). Je moet er wat voor over hebben om de film goed te kunnen vertonen! ’s Avonds zijn er zo’n zestig mensen. We hadden meer verwacht. De sfeer is weer goed, na afloop applaus. Ik praat nog wat na met een oudere mevrouw met een groot missionair hart. Altijd bezig. ‘Vooral voor jongeren, ze hebben het zo nodig.’ Mooi, zo’n mens.
20,21 & 22 april Onstwedde/Zuidhorn/Goes 20 april, Onstwedde Vandaag is de classis Oost-Groningen aan de beurt. We gaan naar Onstwedde en dat is vanuit Utrecht nog verder dan Stadskanaal. In Stadskanaal waren mijn man en ik op de ‘Ready to Marry’ conferentie als sprekers. Er is daar en kolossaal conferentieoord: Pagedal. Ruim twee en een half uur rijden dus. We komen bijeen in een ruim opgezet zalencentrum bij de Hervormde Kerk. Er komen dertien predikanten. Eén van hen heeft ooit bij mij op belijdeniscatechisatie gezeten. Bijzonder. Ook Wim Dekker van de IZB is weer present.
In de groep is weerzin tegen ‘Utrecht’, ook Numeri komt weer langs. Verder leven er vragen over de missionaire beweging in de protestantse kerk. Doen we dat uit lijfsbehoud? Wat is de motivatie eigenlijk? De predikanten melden dat Oost-Groningen een ’krimpgebied’ is, niet alleen kerkelijk. De bevolking neemt af. ‘Hoe houd je het vol?’ Deze vraag wordt uitgangspunt voor een mooi gesprek over je diepere drijfveren. Eén predikant vertelt hoe ‘preken’ hem altijd op de been heeft gehouden. Je blijven verdiepen in de teksten. Een ander vertelt hoe hij (avondmaals-)brood aanreikte aan een vrouw in een verzorgingshuis. Ze zei: ‘Du bis ain laiverd!’ (je bent een lieverd). Zulke mooie momenten blijven inspireren. Ik maak deze middag ook kennis met Guda Borger, zij schreef een spannend proefschrift over de verzoening. Dat ga ik opzoeken en lezen! Ds. Bert van der Woude is er ook, hij schreef mooi materiaal dat in onze catalogus te vinden is. Sinds kort is hij lid van de Rotary en gaat daar binnenkort een lezing houden over ‘de uitleg van de bijbel’. We eten in de buurt bij de golfbaan. Evi de Vries, gemeenteadviseur weet veel over deze streek. ’s Avonds zijn er zo’n zestig mensen. De film wordt weer zeer gewaardeerd. De mensen vinden het een inspirerende avond. Later in de week krijg ik een mailtje van de predikante van Bellingwolde: de kerkenraad wil ermee aan de slag!
21 april, Zuidhorn Ik overnacht in Veendam. ‘Kijk goed naar de nooduitgang’ waarschuwt Hans, ‘er zijn daar veel branden geweest’. Mijn kamer blijkt naast de nooduitgang te zijn en ik kan desnoods ook nog uit het raam springen, constateer ik. Gelukkig is het allemaal niet nodig. Wel lekker, dat ik een wat langere nacht kan maken. In Zuidhorn ontmoeten we 18 predikanten en 1 hond, genaamd Tini. De hond hoort bij één van de predikanten en houdt zich de hele middag erg rustig. Hier valt voor het eerst het woord ‘Bottenbleysyndroom’. In Drachten zelf hoorden we daar niet over. Wat valt er te leren van de buren? We willen in elk geval ‘pluriform’ blijven. Albert Weemstra, JOP coach in het Noorden, werkt een dag in de week in Kolham. Hij heeft de opdracht gekregen van de kerkenraad om het dorp in te gaan en de helft van zijn acht uur te besteden aan de dorpelingen. Dat doet hij met verve. We eten met twee predikanten erbij in de (uitstekende) Chinees van Zuidhorn. Cor Flobbe en Jan Stap ken ik allebei vanuit de charismatische werkgemeenschap. Cor staat nu in Marum. Vanuit Marum zijn er ‘verspieders’ naar de missionaire ronde in Drachten geweest. Die kwamen zo enthousiast terug, dat er nu een grote vertegenwoordiging komt, verdeeld over meerdere auto’s. ‘Goed gerucht doet komen’. ’s Avonds zitten we met zo’n 80 mensen in de kerk, waaronder de schoonouders van Theo. Ze zijn niet zo van de kerk, maar vinden het kennelijk interessant genoeg om de hele avond te blijven. Ik reis in de nacht naar huis, kan even de A7 niet vinden, maar het komt goed. Tegen enen ben ik weer thuis. 22 april, Goes Zeeland is weer aan de beurt. Een bijzondere dag vandaag, want er zijn gasten uit Zuid-Afrika, 16 predikanten die een missionaire reis maken. Ze waren al in Engeland en zijn deze dagen in Nederland. Er is ook een hoogleraar missiologie bij, Nelus Niemandt, die les geeft in Pretoria. Hans doet de schriftlezing vanuit de Zuid-Afrikaanse bijbel. Naast de groep uit Zuid-Afrika zijn er nog negen predikanten uit de classis Goes. Het gesprek loopt natuurlijk een beetje anders dan we gewend zijn. Het is iets meer aftasten over en weer. Toch leven dezelfde vragen ook in Zuid- Afrika, zo blijkt. De hoogleraar knikt bij tijd en wijze heftig. Veel herkenning bij de stelling: ‘hoe pluriformer een gemeente, hoe moeilijker het is om missionair te zijn’. ‘Pluriform is wij maar nie diep nie, het wordt vlak’. En ook in Zuid-Afrika verdwijnt het geografische model van gemeente-zijn. Vanuit
Nederland horen we een mooi verhaal over een Kerstpraise in Krabbendijke. Leiderschap wordt door Zuid-Afrikanen ingevuld met ‘coachen’. Eén predikant merkt op: wij zijn de ballenjongens van de grote Coach. Het gaat er om de gemeente in een ‘luisterproces naar de Geest’ te krijgen. Dát levert transformatie op. Een predikant uit Nederland is er tegen het Evangelie ‘kort’ uit te leggen. Daar heb je meerdere kerkdiensten voor nodig. Het kan niet kort, onze samenleving is al ongenuanceerd genoeg. We eten met de Zuid-Afrikanen in Java Palace en dat is echt een aanrader. Een uitgebreid chinees-indonesisch buffet. Tegen een heel schappelijke prijs. Natuurlijk gaan de gesprekken aan tafel gewoon door. ‘Mooi om te merken dat jullie met dezelfde vragen sukkel’. ’s Avonds vertrekken de Afrikanen na de film, die ze ‘baaje wonderlijk’ noemen. Dat is een compliment. Wij gaan verder met zo’n 90 mensen. Samen met gemeenteadviseur Joke Steeneveld praten we door over ‘waar ben je dankbaar voor in je gemeente?’ Een mevrouw schiet mij aan: ‘ik was al enthousiast, maar nu ben ik heel enthousiast, wát een inspirerende avond!’ Rond half elf rijd ik naar huis. Het was een intensieve week.
27 & 28 april Amsterdam/Utrecht 27 april, Amsterdam Vandaag gaan we naar Amsterdam, Hans en ik reizen weer eens samen. We parkeren op het terrein van de Hermitage. Daar is ook het bureau van de Protestantse Kerk Amsterdam, waar we vandaag bivakkeren. Wat een prachtige omgeving! Ik ben op slag weer verliefd op deze stad. We ontmoeten in de middag dertien predikanten. Oud-collega Hanna van Dorssen is er ook, evenals gemeenteadviseur Bram Schriever. Dat voelt vertrouwd en goed. Overigens geldt dat wel voor meerderen in de kring. Met Julia van Rijn en Bas van der Graaf kun je ook goed missionair aan de slag, maar dat blijkt wel voor meerdere predikanten te gelden. We horen over de pluriforme context van Amsterdam. Pluriformiteit in de kerk wordt als ‘politiek correct’ getypeerd. Het kan je ook verlammen. Veel wijkgemeenten in Amsterdam hebben dan ook en heldere identiteit, zonder uit te sluiten. ‘De kern ziet wijd’, zei Miskotte al, maar die ‘kern’ is dus wel wezenlijk. Als het over leiderschap gaat, merkt Bas van der Graaf op dat de dominee de roeping van de kerk ‘belichaamt’. Dat gaat nog verder dan: stimuleren en het gesprek gaande houden. Je bént het zelf. We eten in het restaurant van de Hermitage, samen met de mensen, die zich ingezet hebben voor de pioniersplek op IJburg. Tijdens de maaltijd wordt de overeenkomst tussen de Protestantse Kerk Amsterdam en de afdeling Missionair Werk en Kerkgroei ondertekend. Een feestelijk moment. We zien uit naar de start van deze eerste ‘plek’ onder de bezielende leiding van ds. Rob Visser. Hij is er overigens zelf niet bij, want hij is dezer dagen bezig met de herdenkingen rond 30 april. Zijn wijkgemeente in Apeldoorn was vorig jaar een wijkplaats voor velen, die hun verdriet en ontzetting kwamen delen en troost zochten bij de kerk. ’s Avonds komen er zo’n 80 mensen, onder wie mijn dochter Elja. Ze is actief in de Elthetogemeente. Een kleine, bevlogen gemeente, die ‘kerk voor de buurt’ wil zijn. Jantine Veenhof en Marleen Blootens van de Jeruzalemkerk zijn er ook. Ze studeren beide voor dominee en de afgelopen jaren heb ik met beide veel gesproken over theologie, vrouw-zijn, roeping en wat dies meer zij. Tijdens de film lopen Hans en ik even naar buiten. Ik geniet van de schepen op de Prinsengracht, de mooie grachtenpanden aan de overkant, de sfeer van de stad. Een mooie avond!. In Amsterdam ‘zindert’ het, ook missionair gezien. 28 april, Utrecht Vandaag een ‘thuiswedstrijd’. De bijeenkomst is in het landelijk dienstencentrum. Dat is heel apart. ’s Middags komen er acht predikanten, dat valt dus tegen. Er zijn missionair bevlogen mensen bij, zoals Arjan Markus uit de Jacobikerk. Hij schreef het boek ‘Missionair is mogelijk’ (samen met anderen). Ds Pieter van Winden is interim-predikant en goed op de hoogte van alle missionaire initiatieven in de stad, ook vanuit de hoek van ‘emerging churches;. Utrecht kent ‘Ithaka’ en ‘Blooming people’. Losse netwerken van christenen, die ontmoeting zoeken met mensen in de wijk of in de eigen cultuur. ‘Zonder theologen graag’. Dat is kennelijk af en toe belemmerend… Blooming People wordt getrokken door Charissa Bakema en Egbert Oppenhuizen, vrienden van lange tijd. Creatieve mensen, die met lef nieuwe wegen zoeken. We spreken over de zondagse eredienst en constateren ook dat daar niet altijd de kansen liggen. In Leidsche Rijn-oost waren er 65 kinderen die op zaterdag een Palmpasenstok wilden maken. Ze komen op zondag niet in de kerk. In deze wijk is onderzoek gedaan onder jongeren die unaniem
tegen de kerk zeggen: beken maar kleur! Uit Houten is Henk IJmker gekomen namens mijn eigen gemeente. We eten ’s avonds ook in het dienstencentrum. De visitatorengeneraal eten ook mee. ’s Avonds sta ik al snel op mijn post om iedereen welkom te heten. Ik ben benieuwd! Mijn echtgenoot, Frank, komt vanavond ook. Uit Houten zijn er nog vier gemeenteleden. Ook vier mensen vanuit de Sionskerk, de gereformeerde bondsgemeente uit Houten. Acht mensen uit mijn woonplaats dus. In totaal zijn er zo’n veertig mensen, het houdt weer niet over (vergeleken bij de andere grote steden). De avond verloopt verder goed. Toch merk ik bij mezelf een lichte teleurstelling over de lage opkomsten. De komende veertien dagen geen ronde! Dat is raar. Even pauze. Dat is ook wel goed. We beginnen weer op 19 mei, in de classis Hattem, de classis waar Hans predikant is. Locatie: Epe. Tot die tijd even rust en tijd voor andere zaken. Ik ga aan de slag met de Adventskalender. Verder ben ik uitgenodigd te spreken op de charismatische conventie. Ook daar zal het gaan over de missionaire gemeente.
19 & 20 mei, Epe/Terneuzen 19 mei, Epe Vandaag beginnen we weer. Vanmorgen eerst naar Zoetermeer, voor de redactievergadering van Woord&Dienst. Ik vertrek iets eerder om tijdig in Epe te kunnen zijn. Daar komen we bijeen in de Goede Herderkerk. Deze regio is de ‘thuiswedstrijd’ voor Hans. Bea Mulder, de gemeenteadviseur, is er ook al. We ontmoeten ook de kersverse toeruster van de IZB: Ada Veldhuizen. Er komen ruim twintig predikanten. Onder hen ds. Snoek die ik nog ken vanuit mijn werk in de classis Breukelen. Hij stond toen in Nieuwer ter Aa en was ook lid van het moderamen van de classis. Ds. Egbert Veen is er ook, de man van het ‘doopproject’ (we vermelden hem op de website onder model 22). ’s Avonds is hij er weer en neemt zijn nieuwste boek voor me mee. Er is ook een jeugdwerker in ons midden. Hoe krijg je missionair elan in autochtone Veluwse gemeenten, vragen wij ons af. De nood is hier ook (nog) niet altijd hoog, de gemeenten ‘lopen’ goed. Wel worden de ‘randkerkelijken’ genoemd. Hoe komen we met hen in gesprek? In Epe wordt gewerkt met gemeentegroeigroepen. Ook is er een Alphacursus op een boot: je kunt intekenen op een bootreis van een week en tijdens de reis maak je de hele cursus mee. ’s Avonds lopen we vol, z’n 140 mensen (net iets minder dan in Naaldwijk destijds). De halve Pauluskerk uit Wezep is uiteraard aanwezig. ‘We moeten wel’ zeggen ze lachend. Ik ontmoet ook de vader en de broer van Hans. Bijzonder. Grote groepen bewegen langzaam. We lopen dan ook iets uit vanavond. De mappen zijn niet aan te slepen. Hard werken, maar met plezier! 20 mei, Terneuzen Vandaag helemaal naar Terneuzen. Ik rijd voor het eerst door de Westerscheldetunnel. Leuk! Weer bij een Goede Herderkerk, een grote, met de kerkzaal op de eerste verdieping. We krijgen hier koekjes en bonbons bij de thee. ‘Ja, we zijn Bourgondisch in Zeeuws-Vlaanderen.’ De opkomst onder predikanten is hoog. ’s Middag zijn er acht, ’s avonds komen er ook nog drie. Een score van bijna 100%. In Terneuzen werkt een predikant die eigenlijk al met emeritaat is: ds. Hovinga. Zeer Fries. Hij was 25 jaar boer en is toen nog theologie gaan studeren en vanuit Friesland naar
Zeeuws-Vlaanderen gegaan. Was dat een grote overgang? ‘Nee, dat viel erg mee, het leek erg op St. Annaparochie’. Overigens leest hij nog steeds het Friesch Dagblad. We spreken met de dominees opnieuw over de rol van de predikant en ds. Smeets komt met de typering: ‘verbindende belhamel’. Prikkelen, stimuleren, maar ook verbindend zijn. Anderen noemen geestelijk leiderschap. Het gaat om inhoud. We eten in een prachtig restaurant aan de Westerschelde en zien schepen passeren zo groot als flatgebouwen. Terneuzen is een mooie stad, we wandelen ook nog even in de binnenstad. ’s Avonds zijn er zo’n vijftig mensen, onder wie een aantal die ik ken vanuit de Charismatische Werkgemeenschap Nederland (CWN). Op de charismatische conventie van vorige week heb ik nog gesproken over de Geest, de gemeente en missionair werk. Het gesprek zet zich vanavond voort. De film maakt weer indruk. ‘Hoe kan dat toch, ik heb niet iets nieuws gezien en het is toch zo indrukwekkend!’ Eén predikant vertelt dat kerkdiensten in zijn gemeente twee uur duren: één uur voor de dienst en één uur voor het koffiedrinken. Gasten en nieuwkomers stellen dat zeer op prijs, ze voelen zich zeer welkom. Joke Steeneveld is gemeenteadviseur voor Zeeuws-Vlaanderen, ze woont er zelf ook. De IZB was er ook weer, in de persoon van Davy Hoolwerf. Theo blijft vannacht bivakkeren op een camping, ik reis weer terug naar Houten. Hans moet nog verder, naar Kampen. Een kleine drie uur. Gelukkig worden de afstanden vanaf nu wat overzichtelijker, althans voor mij. Volgende week weer drie keer: Geldrop, Vlaardingen en Oudenbosch. Maar eerst gaan we Pinksteren vieren. Vuur en wind!
25,26 & 27 mei, Geldrop/Vlaardingen/Oudenbosch 25 mei, Geldrop Deze week gaan we twee keer naar Brabant. Vandaag is Geldrop aan de beurt. Ik volg keurig mijn routeplanner en de borden boven de weg. Hans en Theo raken allebei in de war, omdat ze hun tomtom volgen, en die werkt niet rond de ring Eindhoven. ;-) We spreken vijftien predikanten en horen opnieuw over verschillende contexten. Rond Eindhoven zijn er veel ‘geleerde’ gemeentes: mensen die hoog opgeleid zijn en ook wel wíllen leren. In Helmond zijn ze juist weer buitengewoon pluriform, qua ‘ligging’ en ook als het gaat om sociale lagen. Dat kan vruchtbaar zijn, maar het werkt ook verlammend, als het om beleid gaat. Aldus ds. Leo Oosterom. Zijn vrouw Christien vertelt over een predikantenconferentie rond het boek van Taylor, ‘a secular age’. Zij benadrukt het belang van het verkennen van je eigen context en cultuur. We eten bij de Griek om de hoek. ’s Avonds komen er een kleine 90 mensen. Dat is een goede score voor deze classis, zo horen we. Er zijn ook predikanten bij die er ’s middags niet konden zijn. De gemeenteadviseur, Atie de Vos is op vakantie. Ik deel met dubbele kracht mappen uit in de pauze: er zijn er veel nodig. Na de pauze geniet ik opnieuw van de levendige gesprekken. Na afloop komt er een predikante op me af: ‘Jullie mogen wel iets meer benadrukken dat we ook léren van mensen buiten de kerk’. Waarvan akte. 26 mei, Vlaardingen Classis Schiedam vandaag. Hier is Ploni Robbers gemeenteadviseur, vanaf de zomer opgevolgd door Hildegard Faber. We zitten in de Bethelkerk, die wordt verbouwd. Drie wijkgemeentes zijn gefuseerd en twee gebouwen werden gesloten. De uittocht uit de kerk heeft hier hard toegeslagen. We ontmoeten elf predikanten en twee kerkelijk werkers, onder wie een oud-studente van mij (van het NBI).
Hoe kunnen we mensen weer met enige trots naar de kerk laten kijken? Ook hier komen de 20-40 jarigen ter sprake. Zij ontbreken veelal. Eén van de predikanten benadrukt dat het belangrijkste vaak niet samenvalt met het meest urgente. We laten ons afleiden door de urgentie en vergeten in gesprek te gaan over wat wezenlijk is, zoals de vraag: waartoe zijn wij kerk hier in deze plaats? We eten schuin aan de overkant in het eetcafé van Herman en Annelies. Erg lekker! Tijdens de maaltijd gaat het vooral over bruiloften. Mijn dochter trouwt volgende week vrijdag, de oudste zoon van Hans eind deze maand. Over urgentie en ‘belangrijk’ gesproken! ’s Avonds valt de opkomst tegen, er komen een kleine veertig mensen. Tot mijn verrassing ook ds. Wim Verhoef en zijn vrouw Wiesje. Wim is de ‘grand old man’ van de Charismatische Werkgemeenschap Nederland. Ik waardeer het zeer, dat hij de moeite neemt om te komen. Op de terugweg beland ik in een file bij Rotterdam. Er is een hevig ongeluk gebeurd, een auto ligt op zijn kop, er is een ambulance. Ik realiseer me opnieuw, dat ik blij ben dat alle reizen tot nu toe veilig zijn verlopen. 27 mei, Oudenbosch Wat een mooi kerkje, middenin de winkelstraat. Daarnaast ‘de Pastorije’, prachtig opgeknapt. Geen wonder dat de koster/beheerder/kerkrentmeester, die ons ontvangt daar trots op is. Door de ramen kijken we uit op de ontzagwekkende RK-kerk, een kopie van de Sint Pieter. We spreken 18 predikanten: “Mensen denken bij missionair aan ‘een-voet-tussen-de-deur’ zetten”. Dat is weer eens iets anders dan een zeepkist. Er is weerzin tegen uniformiteit. Maar, pluriformiteit en identiteit hoeven elkaar niet uit te sluiten. Pluriformiteit is bovendien een gegeven. Ik ontmoet weer oude bekenden, zoals het echtpaar Inklaar, dat hier in Oudenbosch predikant is. En ds. Pieter ter Veen uit Etten-Leur. We eten in ‘het vrolijke schaap’, vlakbij de kerk. Een restaurant met een missionaire naam. Ik raak in gesprek met de waard, die zich afvraagt wat er te doen is in de kerk. “Bent u ook van de kerk?” “Ooit wel, maar ik heb er in mijn vroege jeugd afscheid van genomen”. “U zou eens moeten kennismaken met het predikantenechtpaar aan de overkant, leuke mensen”. ’s Avonds is het volle bak, we kunnen er nauwelijks in, een kleine 90 mensen. Tijdens de film eten Hans en Davy Hoolwerf (IZB) en ik een ijsje in de ijssalon aan de overkant. De film wordt ‘ontroerend’ genoemd. Eén oudere dame vindt hem te negatief. We gaan in twee groepen uiteen, één groep in de Pastorije, de andere in de kerk, 40 meter verderop. De sfeer is vrolijk hier in West-Brabant. We eindigen met z’n allen in de kerk en zingen uit volle borst Gezang 477. Misschien kunnen ze het wel horen in het evenzo ‘vrolijke schaap’. Het is half elf voor ik vertrek, veel mensen besluiten donateur te worden en vullen een formulier in. Het cadeautje is een bijbel en liedboek. Ik kom een oude bekende uit Houten tegen, die nu hier in de omgeving woont. Hij vertelt me dat hij gelukkig is geworden door deze avond. Als ik naar huis rijd, bedenk ik dat het einde van de ronde nu echt nadert. Nog drie keer. Morgen naar Alkmaar, om samen met mijn dochter haar trouwjurk op te halen. Belangrijk!
2 & 3 juni Beekbergen/Nijkerk 2 juni, Beekbergen Het is prachtig weer vandaag. Zouden de mensen wel hun huis uit willen komen? Het lijkt zo veel prettiger om nu in de tuin te gaan zitten. We arriveren in de Pastorije, achter de prachtige dorpskerk van Beekbergen. Hier woonde dichteres Wilma Vermaat, in de zaal is een vitrine aan haar gewijd. Ze publiceerde op haar 90ste haar eerste dichtbundel. Daarnaast schreef ze veel romans. Er komen een groot aantal
predikanten, maar liefst 25! Marius Noorloos is er ook weer, op herhaling, hij was er ook al bij in Laren. Hoe ben je kerk op een dorp? Houden we wel rekening met de realiteit van de kleine gemeente? Wat is de rol van de predikant? eén van de predikanten omschrijft de predikant als ‘ZZPer naast God’. Nogal solistisch dus. In Ugchelen is het Huis-aan-huisblad tegelijk het kerkblad, voor de helft gevuld met dorpsberichten en de andere helft met ‘kerk’. ’s Avonds zijn er een kleine zestig mensen. Cor Weeda uit Deventer is er ook. Hij is lid van de combinatiegemeente vrijgemaakt, nederlands gereformeerd en christelijk gereformeerd. De schoonouders van mijn zoon zijn daar ook lid en zij maakten Cor attent op deze avond. Cor ken ik o.a. vanuit zijn werk voor Trans World Radio. Tijdens de film eten Hans en ik een ijsje aan de overkant. Het is een mooie avond. Ik ben vooral bezig met overmogen, dan trouwt mijn dochter… Dichteres Wilma Vermaat: In de oorlog verborg ze zeven Joden in haar huis. Toen de Duitsers op haar stoep stonden en vroegen: "Verbergt u Joden in dit huis?", antwoordde ze: "Jazeker, zeven." De Duitsers verlieten grinnikend het pand. 3 juni, Nijkerk Vandaag ben ik ‘ontslagen’ van de ronde. Dat is maar heerlijk ook, want er is nog wel wat werk te verzetten aan de voorbereidingen van de bruiloft. Het huis versieren, en ’s avonds komt de bruid met haar vriendinnen. Intussen gaan mijn gedachten naar Nijkerk. Toch raar om er niet bij te zijn. Ik sms naar Hans. Hoeveel dominees waren er? 13. Later hoor ik van Lia de Jong, onze managementassistente die mij vervangt, dat er ’s avonds zo’n 80 mensen zijn. Ze krijgt leuke reacties: "Ik ben zo geinspireerd, wát een fijne avond, moeten we vaker doen, en wat een mooie Bijbels!" Er wordt tussendoor gegeten in een restaurant waar de bediening in handen is van mensen met een verstandelijke beperking. Dat levert veel vrolijkheid op. Wim den Braber, hoofd van het team zuid-oost, wordt aan zijn baardje getrokken. ‘Zou je je niet eens scheren?’ 3 juni krijg ik ook nog een bericht uit Vlaardingen. De predikant en scriba van de Bethelkerk zijn niet zo blij met mijn weeklog. Want: ondanks de secularisatie in Vlaardingen is er toch een bloeiende gefuseerde wijkgemeente in de Bethelkerk ontstaan, die mooie dingen doet voor de omgeving. Ik herinner me ook hoe positief de mensen van de Bethelkerk waren over hun gemeente en de sfeer daar. We mogen de volgende keer een film in de Bethelkerk komen maken!
//LAATSTE WEEKLOG // LAATSTE WEEKLOG // LAATSTE WEEKLOG // 10 juni, Texel Vandaag echt de laatste dag van de ronde. Texel. Mijn man en ik reizen samen, want we blijven daar nog twee nachtjes, in een hotel in de Koog. Als we het eiland oprijden zien we in de weilanden een groot bord: ‘ons eiland voor de heiland’. Een goed begin! De ronde is in Oosterend, in het gebouw ‘de Parel’, naast de pastorie van ds. Petra Barnard. Zij is één van de redenen dat we speciaal naar Texel gaan. Ze schreef ooit een kritisch artikel over de ronde in Woord & Dienst, onder de titel: Laat die van Ark maar komen. Welnu, daar zijn we dan. Eventjes lijkt het erop dat geen van de zes predikanten van Texel komt opdagen, maar gelukkig, er komen even na half drie toch vier predikanten. Onder wie Jan Glazema, die ook al in Alkmaar was. Maar hij is zo
enthousiast over ons project dat hij gewoon weer erbij is. Ook ’s avonds. Jan neemt trouwens een enorme hond mee. Dat is de tweede keer dat ons dat overkomt: een dominee die de hond meeneemt. We eten pannenkoeken tussendoor. Jolanda, de vriendin van Theo, is ook gekomen, ook zij blijven nog even op Texel. ’s Avonds zijn er ruim 20 mensen. Geen slechte opkomst voor het eiland. Tot onze verrassing is er gebak, speciaal besteld door Nel en Lia, onze managementassistentes. Bram, onze communicatieman, heeft er een mooie afbeelding op gemaakt: ‘de ronde is rond’. Zestig taartjes. Heerlijk! Het geeft de avond een feestelijk tintje. Hier op Texel veel toeristen. Voor het werk onder toeristen is er een speciale ‘Raad voor het Zomerwerk’. De predikanten geven wel toe, dat dat wel eens betekent dat de gemeenten het teveel delegeren. Intussen gebeurt er wel een en ander voor de toerist: concerten, speciale zangdiensten. Zondag 13 juni is er een jongerendienst op het strand. Een deelnemer aan de avond merkt wel op dat er maar een mini-deel van de toeristen echt wordt aangesproken, vooral diegenen die al kerkganger zijn. En dan is het einde aangebroken. We zingen voor de laatste keer Gezang 477, begeleid door Theo. Ditmaal op een heel oud traporgeltje, dat speciaal voor de gelegenheid naar binnen is getild. Als we wegrijden, passeren we ds. Glazema, onderweg naar den Burg op zijn verlichte ligfiets. De volgende dag regent het pijpenstelen. We bezichtigen Ecomare. En verder rusten we veel uit. Zaterdag knap het weer op. We lopen een eind over het strand en door de duinen terug. In de Koog zien we middenin het centrum een prachtig kerkje. Helaas is het gesloten, we komen er ook niet achter of er dienst is deze zondag. Het briefje met aankondigingen is verouderd. Naast de kerk is een grasveldje, met een hek eromheen. In gedachten zie ik een terras voor me, en een open kerk. Mensen, die in en uit lopen. Een kaarsje aansteken of even naar mooie Taizé muziek luisteren. De toeristen vinden het kerkje ook mooi, ze laten zich ervoor fotograferen. Helaas, ze kunnen niet even binnen kijken. Maar, zo vermoed ik, er zullen vast momenten zijn, dat dat wél kan. En niet alleen op zondag.
