Week 3. De Reformatie
Cursus vroegmoderne tijd 2011|
[email protected] | http://vanderlinden.weebly.com
Inhoud college Bespreking opdracht 4 Pauze Bespreking opdracht 5
Opdracht 4 Studenten kunnen uitleggen waar en wanneer de Reformatie in Europa plaatsvond. Studenten kunnen uitleggen welke religieuze, culturele, sociale, economische en politieke factoren bijdroegen aan het al dan niet slagen van de kerkhervormingen.
Succes en falen Reformatie Slaagde of faalde de Reformatie? Welke confessie kreeg de overhand? Welke rol speelden vorst en staat in het falen of slagen van de Reformatie? In hoeverre drongen de ideeën van de protestantse kerkhervormers door bij de bevolking? Bekeerden alle inwoners zich tot de staatsgodsdienst?
Heilige Roomse Rijk Karel V bestuurde groot rijk, interne en externe dreigingen, oa. boerenopstanden Zuid-‐Duitse staten (1524-‐1525), Comuneros in Spanje, Ottomaanse opmars olv. sultan Suleyman, belegert Wenen (1529); oorlog met Frankrijk in Italië (1525-‐1559); Karel moest aandacht en troepen verdelen, Reformatie proUiteert HRR intern verdeeld, vorsten lokaal gezag, omarmen eigenhandig Reformatie, ook uit economisch gewin (conUiscatie kerkbezit) en politiek gewin (macht Roomskeizer en kerk beperken)
Karel V (1500-‐1558) Schilderij door Titiaan, 1548. Museo del Prado, Madrid
Heilige Roomse Rijk
Heilige Roomse Rijk Vrede van Augsburg (1555) legt principe cuius regio, eius religio vast: vorst bepaalt confessie in eigen staat (ius reformandi, nl. katholicisme of lutheranisme), andersgelovigen mogen vertrekken (ius emigrandi); fors aantal staten in noorden wordt luthers Ideeën Luther wijd verspreid dankzij enorme productiviteit en drukpers; boeren omarmen lutheranisme vanwege vermeende sociale implicaties
Engeland Monarchale, politieke Reformatie, top-‐down: paus weigerde scheiding Hendrik VIII, richtte daarom eigen Anglicaanse kerk op (politieke move, geen theologische) Act of Supremacy (1534): kerk onder gezag vorst ipv. paus, clerus moet eed van trouw zweren Zoon Edward VI zet Reformatie door: sluiting kloosters, conUiscatie kerkgoederen, priesters mogen trouwen, introductie Book of Common Prayer (1549), vrijheid om lokaal protestantse eredienst in te voeren
Triomf van de Engelse Reformatie Anonieme schilder, ca. 1570. National Portrait Gallery, Londen
Engeland Contrareformatie (1553-‐1558) onder Mary Tudor en kardinaal Pole: vervolging protestanten, terugplaatsen beelden, herstel katholieke eredienst Reformatie geen volksbeweging, veel meer top-‐down: katholicisme maakte eenvoudige come-‐back onder Mary Tudor
Mary Tudor (1516-‐1558) Portret door Anthonis Mor, 1554. Museo del Prado, Madrid
Frankrijk Frans I bezet door oorlog tegen Habsburgers; tolereert aanvankelijk hervormingen, eigen zus deel van christelijk humanisten rondom Guillaume de Briçonnet, bisschop van Meaux (bijbel lezen, Franse vertaling NT, innerlijke vroomheid, onderwijs clerus) Na Affaire des Placards (1534) hard optreden tegen Hugenoten; Sorbonne veroordeelt protestantisme als ketterij, katholicisme blijft staatsgodsdienst
Frans I (1515-‐1547) Schilderij door Jean Clouet, 1525. Musée du Louvre, Parijs
Frankrijk Circa 10% bevolking Hugenoot, vooral in steden en Zuidwest-‐ Frankrijk, aanhang mn. onder adel, ambachtslui en handelaren; vanuit Genève verspreiding ideeën, boeken en predikanten in Frankrijk
Hugenoten in Frankrijk, 1598
Zuid-‐Europa Katholieke hervormingen: Vijfde Lateraanse Concilie (1512), absenteïsme reeds op agenda; lokale hervormingsimpulsen, bv. bisschop Ghiberti in Verona (visitaties, prediking stimuleren, opleiding clerus) Contrareformatie: oprichting nieuwe kloosterordes, oa. Jezuïeten door Ignatius van Loyola; Index van verboden boeken; Concilie van Trente (1545-‐1563) bevestigt katholieke doctrines, maar dringt ook aan op visitaties, opleiding clerus, en aanwezigheid bisschop in diens diocese Theologische ideeën protestantse hervormers weinig kans door strikte controle Inquisitie en overheid; Jezuïeten herbekeren veel protestanten
Concilie van Trente Schilderij toegeschreven aan Paolo Farinatis, omstreeks 1565. Musée du Louvre, Parijs
