Suggesties voor het classicaal gesprek naar aanleiding van de pastorale handreiking ‘Spreken over God’ van de Generale Synode van de Protestantse Kerk in Nederland. Inleiding Voorjaar 2011 publiceerde de Generale Synode van de Protestantse Kerk in Nederland de pastorale handreiking ‘Spreken over God’. Het gesprek daarover komt op gang. Op veel plaatsen wordt nagedacht over een goede manier om deze handreiking en het thema ‘spreken over God’ aan de orde te stellen. Dat gesprek - een geloofsgesprek - vindt allereerst plaats in de plaatselijke gemeenten. Op allerlei manieren wordt in bestaande gespreksgroepen of in ad hoc bijeenkomsten dit onderwerp aan de orde gesteld. Daarvoor is onlangs een handreiking gepubliceerd. Naast dit gesprek in de plaatselijke gemeente, heeft de classicale vergadering een eigen taak bij het ‘spreken over God’. Juist in het verband van de classis komen gemeenten van allerlei soort en ligging elkaar tegen. Dat zien we ook in de werkgemeenschappen van predikanten en kerkelijk werkers die door de classicale vergadering zijn ingesteld. Er is onze kerk veel aan gelegen dat gemeenten en hun voorgangers het kerkelijk gesprek ook over dit onderwerp met elkaar voeren. Op die manier kunnen we (opnieuw) ervaren wat ons verbindt en soms ook - waarover we verschillend denken. In het gesprek met elkaar kunnen we iets ontdekken en herontdekken van de breedte van de kerk van alle tijden en plaatsen. En het kan stimuleren om het geloofsgesprek in de eigen gemeente inhoud en vorm te geven. We doen hierna enkele suggesties hoe dat zou kunnen. We sluiten daarbij zoveel mogelijk aan bij de bestaande gebruikelijke bijeenkomsten in classicaal verband. We beschrijven drie mogelijkheden:
een gesprek in een werkgemeenschap van predikanten en kerkelijk werkers; een gesprek als ‘hoofdschotel’ tijdens een bijeenkomst van de classicale vergadering; een afzonderlijke bijeenkomst per classis.
We sluiten deze suggesties af met enkele methodische tips. Als bijlage 1 is een schematische samenvatting opgenomen. Mogelijkheden tot gesprek 1. Gesprek in de werkgemeenschap De werkgemeenschap heeft zowel als doel ‘de onderlinge opbouw van het geestelijk leven van haar leden met het oog op het werk waarmee zij zijn belast’ als ook ‘de versterking van het geestelijk leven van de gemeenten en het uitwisselen van daaromtrent opgedane ervaringen’. (ord. 4-18-2) In de werkgemeenschap komen de ‘theologische specialisten’ van de classis bijeen. Daarom kan de werkgemeenschap ook een belangrijke bijdrage leveren aan het gesprek op classicaal niveau. Het gesprek in de werkgemeenschap kan meerdere invalshoeken hebben. Het kan gaan over:
de manier waarop de leden van de werkgemeenschap zelf in hun werk ‘spreken over God’; de manier waarop het gesprek in de diverse gemeenten wordt gevoerd wordt of gevoerd kan gaan worden; de manier waarop de werkgemeenschap het gesprek binnen de classis kan faciliteren.
Bij al deze varianten veronderstellen we dat de leden van de werkgemeenschap zelf de handreiking hebben gelezen en elementen daaruit aan de orde kunnen stellen tijdens dit soort bijeenkomsten. We werken elk van deze mogelijkheden in telegramstijl uit. We gaan daarbij uit van een bijeenkomst van Suggesties classicaal gesprek naar aanleiding van de pastorale handreiking ‘Spreken over God’
Pagina 1
de werkgemeenschap waarin (naast enkele huishoudelijke agendapunten) 1,5 uur beschikbaar is voor dit gesprek. a. Zelf ‘spreken over God’ Aftrap (15 minuten) Mogelijkheid 1: Twee leden van de werkgemeenschap geven een aftrap van 5 a 10 minuten over de vraag hoe zij in hun (gemeente)werk ‘over God spreken’. Mogelijkheid 2: Enkele leden van de werkgemeenschap geven een inhoudelijke reactie op de pastorale handreiking De kring rond (30 minuten) Daarna een rondje reacties van de andere aanwezigen op wat ze hebben gehoord en iets over hoe ze zelf in hun werk ‘over God spreken’ (bij mogelijkheid 1) of – bij mogelijkheid 2 – hoe zelf de pastorale handreiking waarderen. Als gekozen wordt voor reacties op de pastorale handreiking: een rondje reacties. Plenair nagesprek (45 minuten) Gesprek over opvallende overeenkomsten en verschillen. (45 minuten). b. Het gesprek in de gemeenten De kring rond (45 minuten) Ieder vertelt in hoeverre en hoe hij/zij bezig is om het ‘spreken over God’ te organiseren en welke ervaringen en verlegenheden daarbij – zowel bij de voorbereiding als de uitvoering - worden opgedaan. Gezamenlijke bezinning (45 minuten) Gesprek over:
c.
welke ervaringen zijn inspirerend voor anderen? hoe kan worden omgegaan met verlegenheden? in hoeverre kunnen de leden van de werkgemeenschap elkaar ondersteunen en eventueel samenwerken bij de uitvoering ter plaatse?
Het gesprek in de classis faciliteren De werkgemeenschap kan ook - bijvoorbeeld op verzoek van en/of in overleg met het Breed Moderamen van de Classicale Vergadering - een rol spelen bij de organisatie van de gesprekken zoals hierna onder punt 2 en 3 genoemd. Het gesprek kan dan gaan over bijvoorbeeld:
de grote lijn van programma en uitvoering van deze bijeenkomst(en); welke leden van de werkgemeenschap deze grote lijn gaan uitwerken; hoe de eigen gemeenteleden kunnen worden betrokken bij dit classicaal gesprek; welke bijdrage de werkgemeenschap concreet levert aan dit classicaal gesprek.
2. Gesprek als ‘hoofdschotel’ tijdens een bijeenkomst van de classicale vergadering Het gesprek in de classicale vergadering gaat om uitwisselen van ervaringen, ontwikkelen van perspectief en opdoen van inspiratie om elkaar te stimuleren om in de gemeente zelf het geloofsgesprek te organiseren. Hier geven we een suggestie hoe dit kan als ‘hoofdschotel’ van een bijeenkomst van een classicale vergadering. Daarbij gaan we ervan uit dat hiervoor – naast huishoudelijke agendapunten – 1,5 uur beschikbaar is. Voor dit onderdeel kunnen ook andere ambtsdragers en geïnteresseerde gemeenteleden worden uitgenodigd. De spits van het gesprek kan liggen bij of’ ‘hoe spreken we over God in ons werk als ambtsdrager c.q. Suggesties classicaal gesprek naar aanleiding van de pastorale handreiking ‘Spreken over God’
Pagina 2
gemeentelid?’ Deze ‘hoofdschotel’ kan (eventueel) door een werkgemeenschap worden voorbereid. Aftrap (15 minuten) Mogelijkheid 1: 2 personen (bijvoorbeeld leden van een werkgemeenschap of ook de scriba van de generale synode) geven een kort statement van 5 a 7 minuten over hoe zij in hun (gemeente)werk (m.n. eredienst, catechese en pastoraat) over en met God spreken. Mogelijkheid 2: vanuit 2 gemeenten wordt verteld welke in hoeverre men het gesprek over ‘spreken over God’ in de eigen gemeente inhoud heeft gegeven. Bijv, een gemeente waarin het gesprek wel is/wordt gevoerd en een gemeente waarin men daarvan heeft afgezien. Wat waren de ervaringen daarmee? Groepsgesprekken (30 minuten) Gesprek in groepen van maximaal 6 personen over de vraag: - bij mogelijkheid 1 – hoe in je eigen werk als ambtsdrager (eventueel gemeentelid) ‘God ter sprake komt’ - bij mogelijkheid 2 -- welke ervaringen zij hebben of zouden willen hebben met organiseren van de bezinning over ‘spreken over God’. over God’ in hun gemeente. In beide gevallen formuleren de groepen een vraag en/of stelling die wordt voorgelegd aan een forum. Forum (30 minuten) Het forum van ongeveer 4 mensen kan worden samengesteld met bijv. een of enkele leden van een werkgemeenschap, maar ook met niet – theologen. Belangrijk is rekening te houden met spreiding naar o.a. leeftijd, man/vrouw, en kerkelijke ligging, Het forum bespreekt de vragen en stellingen die uit de groepen zijn gekomen. Om mee te nemen (15 minuten) De afgevaardigden uit iedere gemeente noemen kort een element uit de discussie dat hen heeft aangesproken en dat zij mee naar huis nemen als stimulans en huiswerk. 3. Afzonderlijke bijeenkomst per classis. Een andere mogelijkheid is om een afzonderlijke bijeenkomst per classis te organiseren, waarvoor dan zo breed mogelijk ambtsdragers en andere gemeenteleden worden uitgenodigd. Voordeel is dat er dan meer tijd is om je helemaal op dit onderwerp te concentreren. Ook hier kan het Breed Moderamen van de Classicale Vergadering aan werkgemeenschappen vragen deze bijeenkomst voor te bereiden en te leiden. Het is mogelijk hiervoor dezelfde opzet te kiezen als onder 2, maar dan met wat meer tijd voor de verschillende onderdelen. Een andere mogelijkheid is met een ‘spreker van buiten’, bijvoorbeeld de scriba van de generale synode. Dan kan de opzet zijn: ·Inleiding door ‘spreker’ (20 minuten) Thema: Ervaringen en wensen bij het spreken over God in de gemeente. Korte reactie door iemand uit de eigen classis (5 minuten) Groepsgesprekken (30 minuten) Gesprekspunten: -- Wat zijn uw ervaringen bij het ‘spreken over God’ in uw gemeente? Wat sprak u in de inleiding aan en wat juist niet? -- Hebt u suggesties die meegenomen kunnen worden bij het spreken over God in de gemeente of bij het organiseren van het gesprek daarover? -- Formuleer als groep een vraag of aanbeveling
Suggesties classicaal gesprek naar aanleiding van de pastorale handreiking ‘Spreken over God’
Pagina 3
Pauze (15 minuten) Forum (zoals onder 2) of plenair gesprek (45 minuten) Liturgische afsluiting (15 minuten) Methodische tips
Veilig klimaat Spreken over God raakt hoe dan ook ons diepste mens-zijn. Daarom is het meer dan ooit nodig elkaar ruimte en respect te geven. Het gesprek gaat erom van elkaar te leren en niet om elkaar te beleren. Het is goed dat aan het begin van een gesprek te benoemen. Om de deelnemers goed aan het woord te laten komen, is het wenselijk dat (een deel van) de gesprekken in kleine groepjes plaatsvindt.
Niet alleen met woorden Niet iedereen uit zich even gemakkelijk in woorden. Soms kan het in gedachten nemen van een situatie of een beeld dat je op je netvlies hebt, het meenemen van een foto of een bepaald voorwerp, helpen om duidelijk te maken wat er in je omgaat. Soms zegt dat meer dan 1000 woorden. Zeker als het gaat om iets/iemand dat je diep raakt. Daarom is het goed deze mogelijkheid te overwegen bij de uitwerking van een concreet programma.
Publiciteit Het kan gemeenten stimuleren als over een bijeenkomst in classicaal verband verslag op hoofdlijnen wordt gedaan. Bijv. in de kerkbladen of de websites van de betrokken gemeenten of op de website van de classicale vergadering. Dat maakt de classicale vergadering en de werkgemeenschappen van predikanten en kerkelijk werkers zichtbaar maken voor de leden van de plaatselijke gemeenten.
Literatuurtafel Het is aan te bevelen een kleine literatuurtafel in te richten – bijvoorbeeld door een werkgemeenschap - waar de deelnemers belangrijke publicaties kunnen inzien. Het is in ieder geval aan te bevelen dat de handreiking ‘Spreken over God’ daar te koop of te bestellen is.
Utrecht, augustus 2011 Suggesties classicaal gesprek naar aanleiding van de pastorale handreiking ‘Spreken over God’
Pagina 4
Bijlage 1 Schema Classicaal Gesprek ‘Spreken over God’ nr.
Mogelijkheden tot gesprek
Mogelijke thema’s
1.
Gesprek in de werkgemeenschap
Keuze tussen:
Hoe ‘spreken we over God’ in ons werk.
Het gesprek in de gemeenten
2.
Hoofdschotel op classicale vergadering
3.
Afzonderlijke bijeenkomst
Aftrap door 2 mensen
Rondje reacties
Nagesprek in de hele groep
Aftrap door 2 mensen
Groepsgesprekken
Forum
Om mee te nemen
Faciliteren van gesprekken georganiseerd door de Classicale Vergadering
Keuze tussen:
Programma elementen
Hoe ‘spreken we over God’ in ons werk?
Het gesprek in de gemeenten.
Ervaringen en wensen bij het ‘spreken over God’ in de gemeente
Zoals onder 2 of met spreker van buiten met de volgende elementen:
Inleiding
Korte reactie
Groepsge sprekken
Pauze
Forum
Doelgroep
leden werkgemeenschap
Leden classicale vergadering (en evt. andere geïnteresseerde ambtsdragers en gemeenteleden)
Alle geïnteresseerde ambtsdragers en gemeenteleden in de classis.
Suggesties classicaal gesprek naar aanleiding van de pastorale handreiking ‘Spreken over God’
Pagina 5
