WAYOUTWEST ONE GOOD TURN 'SCRAM!' I I. lljustrlflit. IJTItECIiT I'. PALACE 1. GnO~ING.; ~ CAMERA 1 28 NOVEMBER Z\\"OLU 14 NOVEMBER

GnO~ING.; ~ CAMERA 1 28 NOVEMBER

Z\\"OLU

play [he ongmal Lal/rel & Hardy ml/sic

• I' .•

ONE GOOD TURN 'SCRAM!' I. •.•. a

•

I •

play [he ongmal Lal/rel & Hardy ml/sic

llJUSTRlfliT PALACE 1

P A U Z E

•••••

WAYOUTWEST

14 NOVEMBER

IJTItECIiT

.. ~

ia een initiatief van de Stichting Laurel en Hardy Fonds, alias perfect Day Tent, opgericht in 1968 door P Goedinga, O. Milo, A. Reijnboudt, K. Schippers en T.M.F Steen. De uitpve gebeurt in samenwerkiDgmetdeMe And My Pal Tent van Belgiê. Het Laurel en Hardy Fonds ia sinds 1971alaPerCectDayTent ingeschreven bij de Sona of the Deeert.

BLOTI'O verschijnt oDNlJelaaati., aa_r doorpall8 twee keer in ieta meer dan een jaar.

INHOUD NIEUWS

821

Op de actuele pagina's de restauratie van Get 'Em Young en de reconstructie van de sketch 'The Driver's License' die tijdens ROLDUC 93 in première zullen gaan; de uitbreiding van het L&H-Museum in UIverstan; het standbeeld in North Shield; alweer een nieuwe postzegel, etc.

BEAU HUNKS

826

Die aanstekelijke deuntjes die bij de films cadeau werden gegeven als achtergrondmuziek, zijn door de Beau Hunks bevrijd van een dikke laag ruis en naar de voorgrond gehaald. Hoe een succesvolle CD tot stand kwam.

BAGA

831

In de bioscoop van haar

Aandit nUllUDerwerkten aaee: Kees Vroege, Jacques Klöters, David Wyatt. Hans Landstra, Siep Bousma, Dra Hille Tymstra, Jolande Wiegands. EindreeL. A. Reijnhoudt.

vader leerde het Engelse meisje Ena Baga in de jaren twintig het vak van filmbegeleiding op de piano. Dit jaar speelde ze, bejaard maar vingervlug, op het Passage-orgel in Schie-

18

dam bij stomme films van Laurel en Hardy die op video zijn uitgebracht.

TWIST IT!

835

Hal Roach stond erop dat zijn tweeakters een geloofwaardige plot hadden. Alledaagse situaties, maar dan met een komische draai, dat was zijn recept. Voorpublikatie van een hoofdstuk uit het nieuwe Nederlandse boek 'Laurel en Hardy voor beginners en gevorderden'

KRAZY KAT

Het abonoemente-gald bedraagtFl30.- voortwee nummers. Uwordtabonnee door een briefkaart te sturen aan L&HFonds.Poetbus 870,1200 AW Hilversum.

Telefoon 035 - 242736. Oude

D1IIIIIIlen:

verkrijgbaar zijn de

Nog Dra'

9, 14, 16 en 17 (/12.60 per stuk) en pbundelde herdrukken van de Dra 1-4 en 5-8 (/24,60 per deel) bij:

IAH-ForuJ., Postbru 870 1200 AW Hilvenum.

ISSN 0927-2933

HerfsllWinler 1992

fr-r'

1be N_ RIcht and 8ush IJ)' A-ed Bames

~

843

Dertigjaar geleden werd 'Mr Laurel & Mr. Hardy' gepubliceerd, het boek waaruit vele andere boeken zijn voortgekomen. Een herdruk van de recensie die K Schippers in 1963 schreef voor 'De Groene Amsterdammer'

840 DRESSEL

846

Een Nederlandse entertainer had na de Tweede Wereldoorlog een cabaret in Brussel. Stan en Ida Laurel kwamen er op bezoek. Harry Dressel opent zijn plakboek en vertelt.

SEAWRIGHT

BOHEMIAN

841

Roy Seawright begon zijn carrière bij Hal Roach Studios zonder diploma's, als loopjongen van de grote

J,-J ,.') r,-JJ J\J,-J J''j'J'~ <:; -.;

~Y\J 1 ';')J ~ J I ~J j

HÉT BOEK

Op een veiling in New York is een merkwaardige tekening opgedoken van George Herriman, de schepper van Krazy Kat en Ignatz Mouse. Herriman tekende zijn fameuze krantestrip in de studio van Hal Roach.

Andrcw Ot-Ibanco on Rklunl WÖ\:;ht linculn Cilplan on the Uuarûty "~"..,,.:)o.

Abonnementen:

baas. Hij werd chef van de afdeling optische effecten en animatie. Een interview, hier voor het eerst (en posthuum) gepubliceerd.

~

--.:.V~

Repubnc:an protectIonI.... _gaIn, by John 8. Judls

850

Uit de nalatenschap van Charlie Hall is onlangs een exemplaar van het script van The Bophemian Girl opgedoken. Een vergelijking van de film met het scenario (met Halls aantekeningen in de kantlijn), geeft inzicht in een moeizame produktie.

GLEASON

864

De kijkcijfers waren laag, maar wie ze op Nederland 3 heeft gezien, moet de gelijkenis wel zijn opgevallen. De verwantschap tussen de 'Honeymooners' van Gleason & Carney en de films van Laurel & Hardy.

RUBRIEKEN Inhoud 819 - Plakboek 866 - Brieven 867 - Marktberichten 868 - Bolhoedjes 869 - Summary -870 LInks: '{oorplul 'The New Republlc' ven 30 murf 1992. De rechterfiguur Is Pet Buchenen. 819

820

BLOTT018

Blotto 18

Herfst/Winter 1992

ILLUSTRATIES

PRIMEUR EUROPESE CONVENTIE 'ROLDUC 93'

EINDELIJK: 'GET 'EM YOUNG' Uit particulier bezit in Nederland is een bijna zeventig jaar oude copie van 'Get 'Em Young' opgedoken. De film verkeert helaas in een belabberde staat. Met hulp van het Nederlands Filmmuseum zal een poging worden gedaan tenminste de Nederlandse tussentitels te conserveren die dan zullen worden ingebracht in een copie van de enig bekende andere versie van 'Get 'Em Young', die berust in het Tsjechische filmarchief in Praag. Als alles volgens plan verloopt zal de aldus gerestaureerde film een herpremière beleven op de Europese Conventie van de Sons of the Desert, volgend jaar Pinksteren in Rolduc, Kerkrade.

Restauratie van de 'come back'

van Stan Laurel Get 'Em Young is de beroemde Hal Roach-film die door Stan Laurel zou worden geregisseerd maar waarin hij uiteindelijk een hoofdrol vervulde als invaller voor Oliver Hardy die brandwonden had opgelopen bij het braden van een lamsbout. De koppeling met Hardy werd mogelijk toen Stan na dit succesvolle optreden werd overgehaald ook in komende films te gaan spelen. De Tsjechische copie van de film is enkele jaren geleden, met de Tsjechische tussentitels. vertoond in het Museum of Modern Art in New Vork. Het bleek namelijk dat de film ontbreekt in de Amerikaanse archieven. Er wordt nog gezocht naar de origineHerfstIWinter t 992

Ie Amerikaanse titels, maar de kans dat die ooit nog worden gevonden is klein. De Nederlandse copie, die in het bezit was van een Nederlandse verzamelaar die onbekend wenst te blijven, heeft als titel 'Tot Eiken Prijs' Zowel van de eerst~ als van de tweede akte ontbreekt ongeveer een minuut film aan het begin, een verschijnsel dat zich bij veel oude films voordoet. Deze stukken zijn in de loop van de jaren, stukje bij beetje, verdwenen bij het inleggen in de projekteren . De Tsjechische copie echter is compleet en in zeer goede staat. In Get 'Em YoungspeeltStan Laurel de huisknecht van een arme miljonair, een rol van Harry Myers. Het eerste deel van de fil m speelt aan boord van een oceaanstomer, waarmee Myers en Laurel ("Hij werd reeds zeeziek, als hij een zoute haring zag-» aldus een tussen titel) naar Amerika terugkeren van een bezoek aan Europa. Myers ontvangt een telegram van

ROLDUC LOOPT VOL Half oktober hadden zich bijna tweehonderd deelnemers aangemeld voor Eerste Europese Conventie van de Sons of the Desert die wordt gehouden in het conferentiecentrum 'Rolduc' in Kerkrade, tijdens het Pinsterweekeinde 1993 (28 31 mei). De inschrijving van Nederlandse deelnemers, die tijdelijk was stopgezet om buitenlandse Sons in de gelegenheid te stellen een bed in Rolduc te reserveren, is met ingang van november weer mogelijk. Nog een tiental deelnemers uit Nederland kan worden toegelaten, en een ongeveer evengroot aantal uit België. De conventie wordt georganiseerd door de Nederlandse Perfect Day Tent, in samenwerking met de Two Tars Tent uit Duitsland en de Me My Pal Tent uit België. Het volledige programma komt begin volgend jaar beschikbaar. Inlichtingen over prijzen, accomodatie enzovoorts zijn verkrijgbaar bij het Laurel &: Hardy Fonds, Postbus 870, 1200 AW Hilversum.

821

zijn advocaat (Max Davidson) dat hij bij aankomst zijn bruid moet kunnen tonen, of hij loopt volgens testamentaire bepalingen een miljoen dollar mis. Na enkele mislukte trouwplannen ("Liefde is zoo blind als een vleermuis--alleen een vleermuis trouwt nooit") wordt besloten dat Stan voor bruidje zal moeten doorgaan. Get 'Em Young moet worden geplaatst in de All Stars-serie van Hal Roach, waarin filmsterren uit die tijd gastrollen vervulden. Harry Myers was een bekende acteur die nu totaal vergeten zou zijn, ware het niet dat hij in 1929 door Chaplin uitgekozen werd om de miljonair te spelen in diens grote fLlm City Lights. Get 'Em Young staat bovendien te boek als de film waarin Stan Laurel, volgens eigen zeggen, voor het eerst zijn huilerige gezicht toonde als komische uitdrukking van opperste verwarring.

Een rode neus, een bruidsjurk en een huilerig gezicht: de rol waannee Stan Laurel doorbrak.

Stan Laurel als het onwillige bruidje van Harry c. Myers. Een lramevergrotlng uit 'Get 'Em Young ', de film die de koppeling van Laurel aan Hardy mogelijk maakte.

'WHAT IS A BLIZZARD?'

NIEUWS UIT KWISLAND VoJceDd jaar nI1eD opDIeaw twee

aboIUlee·.

ftD

dit blad la

ty-. . . . . . . . .·.WOftIeD . . . .

op b1lll kemds

ea werkea ftD Laarel ea 1IanIy. Praalt Verbraabe ..... de """"'be Me ad 11,. Pal Teat doet mee ... 'De VIUIIC ftD B6a 1IIQoeD'. ZIJD eerste roade al ftI'IIlOedeIQk op 29 jaDaari 1993 WOftIeD Dlt8eZODdea door bet COIIIIIleI'CYle VIuIIIH staftD . . . . . .

tIGD VTII. la

~.

ftD

de KIlO

ftnCbUat Ja de B.ua. Ud ftD

De,.

de !le4erIuadM Perfect Teat. De Dltseaddatam la DOl alet bekeacl. maar bet aov. Ia elk ..... be8ID 1893 • • ~

822

...........

.,.~1

EEN STER VOOR 'Anita Garuin is een trouwe lezer uan BLOTTO' Dit was vroeger het gebruikelijke bijschrift. in l'ilmbladen bij een foto als hieronder In werkelijkheid had de fotograaf zijn slachtoffer, dat van toeten noch blazen wist, snel een exemplaar van het blad in de handen gedrukt. Of dat ook hier ge-

beurd is? Ach, Anita Garvin, gefotografeerd in het Motion Picture Country Home in Woodland HiUs, Californië, is zeker geen trouwe lezer van ons blad. Maar ze is terdege op de hoogte van alles wat zich in de 'Sons ofthe Desert' afspeelt en zeer geroerd door de belangstelling die er nog steeds is voor de film van Laurel en Hardy, waarin ze zo vaak heeft meegespeeld.

WALK OF FAME Op de conventie in Las Vegas is een campagne op gang gebracht die Anita haar eigen ster moet bezorgen op de Walk ofFame. Elk jaar keurt de Kamer van Koophandel van Hollywood een tiental nieuwe namen goed van mensen die een ster verdienen, als ze tenminste bereid zijn er voor te betalen. Zo'n sjieke trottoirtegel kost $4800, een bedrag dat mevrouw Garvin alleen niet kan opbrengen. Bijdragen kunnen per girobetaalkaart worden gestuurd aan L&HFonds, Postbus 870, 1200 AW Hilversum, onder vermelding van 'Anita' Als de goedkeuring niet komt, wordt het geld aan de gevers terugbetaald. Vermeld dus uw adres. BLOTTO 18

NORTH SHIELD HEEFT ZIJN STANDBEELD Het Engelse stadje North Shield, grenzend aan Newcastle aan de Noordzeekust, heeft zijn langverwachte standbeeld van de grote komiek gekregen. Het bijna drie meter hoge, bronzen beeld is gemaakt door beeldhouwer Bob Olley (!) , in opdracht van een projectontwikkelaar die huizen bouwt in Dockwray Square, het stadsdeel waar Stan jarenlang met zijn ouders heeft gewoond en waar hij op school is gegaan.

Bram Oomstee Velen zullen hem op de laatste Leuke Middag hebben gemist: Bram Oomstee, die met zijn verkoopstalletje nooit in The Movies of in Tuschinski ontbrak, is op 24 mei 1992 overleden. Wat niet iedereen wist: Bram was achter de schermen zeer actief als technisch raadsman van de Perfect Day Tent en bovendien leverde hij programmatische bijdragen. Verscheidene van de films die de afgelopen jaren zijn vertoond, kwamen uit zijn met liefde bijeengebrachte collectie. Bram Oomstee was 61 jaar.

Het plein Dockwray Square, aan de monding van de Tyne, is helaas met grote hekken afgesloten voor het publiek. Voorkoming van vandalisme schijnt de reden hiervoor te zijn. Wie het beeld will bezichtigen of bekladden wordt daarom aangeraden, onder vermelding van het doel van zijn of haar bezoek, contact op te nemen met de plaatselijke VVV of met projectontwikkelaar Persimmon Homes North east.

ALWEER NIEUWE ZEGEL Equatoriaal Guinee heeft een serie van drie postzegels uitgegeven, gewijd aan de filmkunst. De zegels tonen stills uit The Bohemian Gir/, Casab/anca en Bunuels Viridiana.

Het standbeeld van Stan Laurelln North Shlelds werd op 29 maart jl. onthuld In bijzijn van een neef van de komiek, Huntley Je"erson Woods en diens echtgenote (foto) en Stans achternicht Nancy Wardell.

ROLDUC 93:

RECONSTRUCTIE 'HET RIJBEWIJS'

bekend van deze sketch voor drie heren noot gemaakt. Tijdens de opvoeringen in Belgïe, o.a .in het nu verdwenen Alhambra Theater in Brussel en in Palace in

Luik, was 'Het Rijbewijs' opgenomen in een revue met als titel 'Tbe Hollywood Parade'. (Zie ook het artikel 'Ik maakte Stan Laurel aan het lachen', elders in dit nummer. )

Slmon 'Stan' woon en Ray 'Ollle' Saunders: look-allkes met acteertalent

De sketch waarmee Laurel en Hardy in 1947/48 door Europa reisden zal volgend jaar op de Europese Conventie van de Sons ofthe Desert een nieuwe opvoering krijgen. 'The Driver's License', bedacht en geschreven door Laurel, zal in het Engels worden gespeeld door de Britse acteurs Simon Wooff (Laurel), Ray Saunders (Hardy) en 'A.J.' Marriott (de politieman).

----------------~~~

Wooff en Saunders zijn ervaren 'lookalikes', die niet alleen op Stan en Ollie lijken, maar ook het acteertalent hebben om een acceptabele benadering te geven van de opvoering zoals die oorspronkelijk moet zijn geweest. Een registratie op film is voor zover Herfst/Winter 1992

823

CDVANDE

BLOTTO's IOOOste abonnee!

BEAU HUNKS

ISEEN SUCCES De Compact Disc van het orkest Beau Hunks, dat debuteerde op 'Ollies Eeuwfeest' in Tuschinski, is een onverdeeld succes. Op 26 september kwam de plaat de Top 100 binnen op de 93ste plaats. Op dat moment waren door producent Movies Select bijna vierduizend exemplaren verkocht aan de detailhandel. Op deze plaatspelen de Beau Hunks ruim drie kwartier speciaal voor de Hal Roach-films door LeRoy Shield en Marvin Hatley gecomponeerde muziek, en enkele songs die in de films voorkomen zoals 'The Trail of the Lonesome Pine', lShine on, Harvest Moon', 'At The Bali, That's All' en 'Honolulu Baby' Met gastoptredens van Fay Lovsky, Willem Breuker en Ischa Meijer. Intussen treffen de Beau Hunks o.l.v. Gert-Jan Blom voorbereidingem voor een tweede CD met L&H-muziek. Ook wordt gedacht aan een optreden in Rolduc, volgend jaar Pinksteren. (Zie ook de reportage elders in dit nummer en de 'Marktberichten'.)

In augustus van dit jaar heeft de duizendste abonnee van BLOTTO zich aangemeld. Het is Angelien Meijdam (25), die meteen een gratis abonnement voor het leven aangeboden kreeg. Op een perspresentatie in Tuschinski kreeg zij bovendien het eerste exemplaar aangeboden van het boek 'Laurel & Hardy voor beginners en gevorderden'. Het verbaast Angelien niet dat de

~®®~~

NEWVORK

Hal E. Roach achter het spreekgestoelte op de 21 ste Internationale Convenlle In Las Vegas, temidden van de clowns van het Rlngling Brothers·Barnum & Baily Circus, die samen de Leave 'Em Laughlng Tent vormen.

NautRoldac 93 eD N..,Tom M ataat YOGI' ~ jaar ook de cdIldI1e Britee CODYeDtie op de

De eerstvolgende Internationale Conventie van de Soos of the Desert zal in 1994 worden gehouden in Westchester County, in de staat New York. Dat is besloten op de conventie in Las Vegas. De organisatie zal in handen zijn van de moedertent 'Sons of the Desert, die in 1965 in New York is opgericht De conventie die zich deze zomer van 12 tot 16 juli afspeelde in het

De Vlaamse delegatie In Las Vegas poseert met eregasten Jacqule Lyn (midden) en Stans dochter, Lol. Laurel (links)

30 april tot S mei. 1993.

maIIereD bq IaII

. . botella WolftdwDptoD. . . .

1200 A"fII

824

Palace Station Hotel in Las Vegas, heeft ongeveer vijfhonderd deelnemers getrokken uit vele landen, onder wie een zeven man sterke delegatie uit Belgë. Een Nederlandse vertegenwoordiging ontbrak dit jaar. Onder de eregasten in Las Vegas waren de honderdjarige Hal Roach, Lois Laurel en Jacquie Lyn, het kindsterretje uit Pack Up Your Troubles , die voor 't eerst op een conventie van de Sons of the Desert aanwezig was.

1DUchu.,.. eB UDmeldt..,.,...-

teboadea la

. . . . . . DIe wordt

vrouwen onder de Laurel & Hardyliefhebbers in opmars zijn. Zij voelen zich immers niet meer aangesproken door het ouderwetse (?) type van de xantippe dat de jongens het leven zuur maakt. 'Waarom zou mij dat storen? Ik vind het juist leuk. Ik ben toch zelf zo'n type niet? En in de films krijg je er dolle situaties door.' Angeliens favoriete titels zijn Helpmates bij de korte films en Swiss Miss bij de hoofdfilms.

YOOI'

alle CODYeDtiee

1'0....

PoRbu 870•

an..a....

BLonD 18

Dank zij Nederlandse gift

L&H MUSEUM IN ULVERSTON UITGEBREID De nieuwe vleugel van het Laurel & Hardy Museum in UIverston, NoordEngeland, is dit jaar geopend. Curator Bill Cubin kampte al jaren meteen ruimteprobleem, maar het geld voor de noodzakelijke verbouwing van dit privé-musempje ontbrak. Dank zij een gift uit Nederland kon de voormalige, eeuwenoude schuur in

~

het centrum van UIverston dit jaar toch worden uitgebreid. Een muurdoorbraak heeft het vloeroppervlak meer dan verdubbeld. De nieuwe vleugel wordt 'The Nico Mourits Extension' genoemd, naar de gulle gever uit Nederland. De Haagse BLOTIQabonnee Nico Mourits won ft 6600.- in de EO-kwis 'Black Out'. Een van de spelregels was dat de deelnemers hun eventuele prijs beschikbaar zouden stellen voor een 'goed doel'. In het museum is een enorme variëteit aan L&H-souvenirs te zien: foto's, brieven, voorwerpen uit het huis waar Stan in 1890 geboren is, een tofTeedoos uit het winkeltje waar

hij met zijn grootmoeder boodschappen deed, etc. Op verzoek worden er op video mms vertoond in een speciaal daarvoor ingericht zaaltje. Het adres van het Laurel & Hardy Museum in Stan Laureis geboorteplaats is: 4c, Upper Brook Street, UIverston, Cumbria, England, LA12 7BQ. Het telefooonnummer is 09-44 22952292. In principe is het museum het hele jaar door elke dag van 10.00 tot 16.30 uur open, ook op zondagen. Voor het geval de deur toch gesloten is, kan Bill Cubin privé worden gebeld op nummer 0229 86614. De toegangsprijs is 1:2.- (kinderen halve prijs), filmvoorstelling inbegrepen.

.................... In de nleu_ vleugel Is een plaquette opgesteld als danbetuiging aan de schenker van het geld waarmee de verbouwing kon worden voltooid. Het l&H-museum In UIverston ligt In het centrum van dit kleine provinciestadje aan de zuidelijke rand van hettoerlsllsch zo aantrekkelijke lake District.

Het Internationaal Filmfestival van Vlaanderen, dat dit in oktober van dit jaar voor de 19de keer in Gent is gehouden, heeft ruime aandacht besteed aan de films van Laurel en Hardy.In de avondprogramma's van het festival werd bij een hoofdfilm steeds een tweeakter van het duo vertoond en op zaterdag 10 oktober was er een speciale Laurel & Hardy Dag die veel bezoekers trok.

Herfst/Winter 1992

FILMFESTIVAL @~

'iJ

OPGEVROLIJKT Uit Nederland waren ruim veertig 'Sons' naar Gent gekomen (de helft van dit aantal met een bus uit Bergen op Zoom) en uit België bijna tachtig.

9

Frank Verbrugghe van de Belgische Me And My Pal Tent leidde 's middags een programma in met documentaire beelden. Hetavondprogramma bestond uit Helpmates en Sons of the Desert en een concert van de Beau Hunks, die na een tamelijk rustig begin van hun tournee in Tuschinski, Amsterdam en Corso, Rotterdam, in het Gentse supercomplex voor een dankbaar publiek van rond de zeshonderd mensen speelden en zongen.

825

De Beau Hunks spelen de originele muziek van Laurel & Hardy

'DAT MOET KLINKEN, DAT MOET KAATSEN' We wisten dat het erin zat, maar we moesten wachten op de Beau Hunks voor 't eruit gehaald werd. De muziek van Laurel en Hardy zat weggestopt onder een dikke laag ruis en werd bovendien met zekere regelmaat overstemd door instortende schoorstenen, brekend vaatwerk en exploderende matrassen. Op de nieuwe CD van de Beau Hunks-het orkest dat debuteerde op cOllies Eeuwfeest' in Tuschinski- is de muziek tot klinken gebracht zoals ze lang geleden in een opnamestudio ergens in Californië moet hebben geklonken. Met minitieuze reconstructies van nummers als 'Drunk', 'Colonial Gayeties' en 'Stagecoach Conversation' krijgen Roach-componisten LeRoy Shield en Marvin Hatley de eer die hun toekomt.

25 juni 1992. Gert·Jan Blom, leider van The Beau Hunks al noemt hij zich liever 'voorman', laat de Amsterdamse Ring achter zich en kiest voor de oude weg naar Weesp. Hij is opgewonden, en niet zonder reden. Vandaag beginnen, na jarenlange research en urenlang repeteren, de opnamen voor een CD die bedoeld is om de muziek uit de films van Laurel & Hardy tot klinken te brengen zoals ze klonk toen ze voor het eerst werd opgenomen. Achterin de huurauto ligt de contrabas. Het is vroeg in de ochtend en toch al warm. Op een aak in het kanaal wappert de schone was. Droogzaam weertje langs de Weesper Trek vaart. Gert.J an Blom: "Ik heb gekozen voor de Dureco Studio in Weesp omdat ik vind -en vroeger was dat ook zodat een opnamestudio een akoestische ruimte moet zijn. Dat mag geen dode ruimte zijn. Dat moet kaatsen, 826

dat moet lekker klinken. In Weesp vind je dat. Kijk, wij proberen niet alleen de sound en de arrangementen, maar ook de opnametechniek te reconstrueren. Stel je voor dat straks, laten we zeggen ergens in een kluis in Hollywood, de originele registraties worden gevonden die destijds in de studio van Hal Roach voor de films zijn gebruikt -vlekkeloze, onverknipte muziek dus. Als je die zou draaien, zo moet onze muziek ook klinken. Alleen, wij proberen natuurlijk geen ftlmruis na te bootsen en we nemen op in stereo. Je zou kunnen zeggen dat onze versie een reconstructie moet zijn van de muziek zoals die bij het opnemen, ruim zestig jaar geleden ergens in een studio in Californië, moet hebben geklonken." "Ik zal je vertellen wat wij onder reconstructie verstaan: Om te beginnen hebben wij de bezetting die vermoedelijk LeRoy Shield ook gebruikte. Drie saxofoons - een alt, een tenor en een C-melody. Die laatste is een instrument dat nu eigenlijk niet meer bestaat. Ligt tussen een alt en een tenor in. Eigenlijk een fanfare-instrument uit de jaren twintig. Die drie saxen hebben een speciale sound. Dan heb je een trompet en een trombone. En wat Shield altijd doet: de melodie die meestal door een altsax wordt gespeeld, laat hij dubbelen door een

IC)

viool, unisono. Daar hoor je niet iedere noot van, maar het geeft een bepaald kleurtje aan die melodie." "Geen van de blazers die ik gevraagd heb voor deze sessie heeft een instrument van na 1929. Ze hadden allemaal dikke rieten op de saxen en bakelieten mondstukken, daar speelt tegenwoordig niemand meer mee. Tegenwoordig hebben ze hele dunne rieten, meestal in metalen mondstukken en de actie op die dingen is heel snel. Toen had je rieten als surfplanken en niks geen geavanceerde snelle mechaniekjes. Zo doen wij het dus ook" "De reconstructie van de arrangementen: daar hebben Jan Robijns, Peter Stöve en Menno Daarns veel werk aan gehad. Op de films zit nogal veel gerotzooi door de muziek heen, instortende schoorstenen en brekend vaatwerk enzo. En dan moesten zij beluisteren of die tweede stem die je daarachter hoorde, een hobo of een trompet was!" "Ook het tempo was een probleem omdat de geluidsweergave via de film, door technische wisselvalligheden natuurlijk niet meer de exact goede snelheid heeft. Ik heb het metronoomgetal uit de films opgemeten en met een stemvork bepaald in welke toonsoort de muziek stond. Als in de film een nummer in B stond heb ik geconBLOTTO 18

I

Een groepje Beau Hunks in de opnamestudio.

cludeerd dat het te snel draaide en dat het Bes moest zijn. Want Bes is een prettige toonsoort voor saxofoons. B is voor een sax absolute hel, en dus niet erg waarschijnlijk." "Ook Piet Schreuders heeft monnikenwerk gedaan. Hij was een onmisbare muzikale schakel in het geheel. Al die bandjes die hij gemaakt heeft, en die ik regelmatig in de bus kreeg .. .. "

FLASHBACK: Februari 1990. Op de zolder van zijn huis ergens tussen twee Amsterdamse grachten manipuleert grafisch ontwerper en bladenmaker Piet Schreuders met video- en audiorecorders. Hij zoekt fragmenten van een en hetzelfde wijsje op in verschillende films, zet ze op band en monteert ze achter elkaar tot er een zo compleet mogelijk nummer ontstaat. Dichtslaande deuren, flarden dialoog, verschillen in tempo en toonhoogte worden meegenomen op deze reconstructies, zolang de muziek over deze 'vervuiling' domineert. Hij werkt van een ingewikkeld schema waarop met balletjes en puntjes nauwkeurig is aangegeven welke muziekjes terugkomen in welke films, hoe lang ze duren en hoe de technische kwaliteit is. HerfstlWinte, 1992

Piet Schreuders: "Ik denk dat ik in 1985 ben begonnen met het in kaart brengen van de verschillende deuntjes in de films van Laurel en Hardy. Ik had toen het gevoel dat het er een stuk of twintig waren. Maar al gauw bleek dat het er geen twintig waren, maar wel honderd. Ik had een lijst die begon met A, B en C en ik dacht wel genoeg te hebben aan het alfabet. Maar het werd AA, en BB en ook op die manier raakte ik al snel door het alfabet heen. Titels had ik toen nog niet. Maar via 'Blotto' kreeg ik jaren geleden de LP van Ronnie Hazlehurst in handen, die dezelfde muziek ook gespeeld heeft, waardoor ik te weten kwam welke titel bij welk wijsje hoorde." "Het bijzondere van deze muziek vind ik dat het heel domme deuntjes zijn, heel makkelijk in het gehoor liggende muziekjes die toch heel gevoelig, heel ontroerend gespeeld worden. Bovendien zit er een zekere ironie in. 'You are The One I Love' bijvoorbeeld is een liefdesliedje, maar het wordt gebruikt als Ollie net een knetterende ruzie heeft met zijn vrouw of in Blotto, als Stans vrouw zit te wachten met een jachtgeweer in een papieren zak." "Ik heb de research voortgezet in New York en Washington, waar de

I!

De compect dllC die ondeI werp la ven dit artikel heet 'The Beau Hunk. PIay the OrIglnellMlrel & Herdy llualc'. Uitgeefster la MoYIee Select VIdeo. De CO bevat

26 nummers, ...".,. goed voor drie kwartier muziek. Wat In biJgaande Interviews wordt gezegd over reconstruc.... heeft betrekking op de. bllna zonder uitzondering Instrumentale nummers VIIn LeRoy Shlelcl en Marvln HatIey. de typische 'Uurel & Herdy-componlaten'. oa.muat ...... opdeCoenkeie Zf"SInummers ven andere COllIpon....... zoal. 'Shl.. on. Har· vest Moon'. die In de tiJd d'at de ftlmawerdengemMktbMtMnde hits ........ Voor" zijn

lied,..

8OIIISnIeuwe~~

mukt. Het meNt 'ftlmgetrouw' la 'lntheGoodOlclSummertlme'. op de voel gevolgd door de W., Out w.tk:I. . . . 'At the BeII. that'. All' en 'The T..... or the L.oneeome P!ne'. De CD bevat gataphdellS ven Wlliem ......... tenor su ('The CUrMor .... AchIng .....-r).1IChe ......... zang ('Let Me eau You

aw.u-t')en ven Fay Loveky, zang ( 'lW. . Up Wltha er..n').

827

Fgment van het werkschema van Schreuders voor de reconstructie van complete nummers, aan de hand van lragmenten zoals die In de IIIms voorkomen. Bladmuziek van deze composities bestaat niet ol nauwelijks.

··•

'

YloV.

ad'.

'. I

.•

....1: _I-

j

·· .

aec,

_1- - I

'

•

_t_~_._C_h_i~_~__I~ ____J_a_~._1_1~_I4-~ . ~~I~~ · !+-~---r'~~'-+~'4---~bi · LClM3hi,'j 6t1.."1 AAi

52, . Ol.l.( Wi«..

- f--~I---+---

!YlM~

•

·• .•

@ •

~:

·

•

• 0

~ Iil

,ti

I

•

•• • • I

· · I @'-;~ ~ I

S8. A-rt~ old f ei> • c -6-2.--P-~-~-~-,-Y-~--T-.-J-u-n-~-11-3-~+---~:~-4'.T.~.+-~h.~~:L-:~-4---+--- '-1'10'1.

I

•

r, l .

::

::::

·:::!@;: auteursrechten wettig gedeponeerd zijn. In The Library ofCongress waren partituren, maar ik mocht geen kopieën maken. Ze bewaken daar het copyright dus de fotokopieermachine is er een verdacht apparaat. Eerst moet het een en ander worden geregeld voordat je de partituren krijgt. Daar wordt nu aan gewerkt." "In New York sprak ik met bandleider Vince Giordano, die ook al tien jaar bezig was met het opsporen van

828

I .

I

de muziek die Shield voor Hal Roach

geschreven. Hij heeft de numIheeft mers gespeeld met zijn orkest The Nighthawks, dat ook voor films van Woody Allen heeft gespeeld. Maar aan uitbrengen van zijn opnamen is hij niet toegekomen, omdat hij nog niet tevreden is, èn geen geld heeft. Ronnie Hazlehurst, de Engelsman, heeft wel twee platen gemaakt met L&H-muziek, maar dat is toch heel lelijk gespeeld. Vreemd, dat iemand

al die moeite doet om titels en partituren op te sporen en dan zo'n lelijk arrangement maakt, met elektrische gitaren en bassen. Typische jaren '70 muziek maakt hij ervan. Ik vind het echt wanklanken." "Het contact met Gert-Jan Blom dateert uit de tijd van het 'Boulevard of Broken Dreams'-orkest. Hij vroeg me toen een hoes te ontwerpen voor een LP van dat orkest, en later, voor zijn 'Gangbusters', heb ik twee hoezen gemaakt. Het spreekt me aan, zoals hij werkt. Hij is nieuwsgierig en wil dingen uitzoeken, net zoals ik." "Toen in BLOTTO de tekst van 'At the BalI That's All' werd gepubliceerd heb ik dat aan hem toegestuurd en de Izzies, het kwartet dat de kern zou worden van de Beau Hunks, hebben dat toen meteen een week later in het radioprogramma van Ischa Meijer gezongen en gespeeld. Toevallig was de eindredacteur van jullie blad bij mij toen het werd uitgezonden . Die heeft er toen voor gezorgd dat de Izzies, uitgebreid met drie man, konden spelen op Ollie's Eeuwfeest in Tuschinski .. .." FLASH BACK: Zaterdagmi ddag, 25 januari 1992. Tuschinski. Theo van der Schaaf, eigenaar van Movies Select Video, laat zich op het stampvolle eerste balkon door een geuniformeerde piccolo de weg wijzen naar Loge 12. Nauwelijks is hij weg· gezonken in het pluche of de Beau Hunks barsten op het podium los met een medley van speelse, romantische en pittige Laurel en Hardy·melodieën. Van der Schaafgaat meteen voor de De Beau Hunks In Tuschlnskl, 25 januari 1992

BLOTTO 18

BOVEN: Gert.Jan Blom, contrabas, en voorman van de 'Beau Huns' tijdens de opnamesessIe ONDER: Ton van Bergeijk speelt op de harmonetta In 'Shlne on, Harvest Moon'

bijl. Hij buigt zich ouer naar zijn uriendin en fluistert : 'Daar zou je een CD uan moeten maken.' Een week later pleegt hij zijn eerste telefoontje. Van der Schaaf: "Ik was meteen weg van die muziek. Het zou toch zonde zijn, dacht ik, als dit niet een keer goed wordt vastgelegd. Maar ik had er niet op gerekend dat de Izzies er zo'n fantastisch project van wilden maken. Ik wilde gewoon een CD maken met de bezetting die ook in Tuschinski was aangetreden. Maar toen ik de begroting van Gert-Jan onder ogen kreeg, schrok ik wel even. Er stonden geen zeven, maar zestien muzikanten op!" "Ik zei dat ik dat niet nodig vond, maar hij zei dat hij 't goed wilde doen en anders helemaal niet. Met zeven man zou het volgens hem minder worden dan wat Ronnie Hazlehurst in Engeland heeft gedaan, en dát vond ie al niet goed. Ik ook niet trouwens. Daar wilden wij dus onze tijd, geld en energie niet aan besteden." "We zijn het tenslotte eens geworden. Hij heeft zijn zestien musici gekregen en ik wist dat dit een serieus tussendoortje zou worden, voor een videomaatschappij ."

Bij Dureco in Weesp. In de ruime studio 'waar het kaatst en lekker klinkt', zitten de Beau Hunks in een kring rond de stereo-mikrofoons die midden-bouen zijn opgehangen. Een formatie waar het studiopersoneel aanuankelijk ureemd uan opkeek omdat gefragmenteerd opnemen uandaag de dag regel is. Kunstmatige galm wordt door de Beau Hunks ook afgewezen. De galm wordt bepaald door twee mikrofoons die zo'n uier meter achter het orkest staan, uitsluitend om 'afstand' op te nemen. De opnamen duren tien dagen. Laterl bij het monteren, een uervelende ontdekking. Op de oorspronkelijke geluidsband uan de film blijkt dat in het nummer 'Drunk' niet een klarinet, maar een trompet met een demper te horen is. Trompettist Menno Daams werd met een taxi naar Weesp gehaald om alsnog tegen middernacht die 31 seconden in te spelen. Ondanks deze tegenslag was het mixen uan de 26 nummers in anderhalue dag geklaard. HerfstlWinter 1992

Gert-Jan Blom: "Normaal heb je daar veel meer tijd voor nodig, maar het grappige was, deze muziek mixte zichzelf. Met de mikrofoons, het stereopaar dat in het midden hing, was alles van een afstand van twee, drie meter opgenomen. Dat is de beste manier. Ieder instrument heeft lucht nodig om zijn toon te maken. Als je de duurste trompet neemt en je plaatst de mikrofoon in de kelk van de trompet zoals ze tegenwoordig opnemen, dan klinkt ieder instrument afschuwelijk. Geen gehoor. Bij een trompet pers je die noot uit de kelk en die noot heeft daarna lucht nodig en daar, in de lucht, moet je 'm vangen met de mikrofoon. Als je met meerdere instrumenten speelt krijgje in die ruimte al die tonen van saxen, trompet, banjo, piano enzovoort... en dat komt ergens bij elkaar, dan wordt het een balletje van geluid. Dat moet je vangen . Zo namen ze vroeger ook op. Van een afstand en met heel veel over-

là

spraak. Dat is tegenwoordig een smerig woord. Tegenwoordig willen ze in de studio's alles scheiden met schotjes ertussen en dat later weer met kunstmatige galm tot muziek maken. Dat hebben wij niet gedaan." "De technicus, Sietze Gardeniers, had wel bij ieder instrument een aparte steunmikrofoon gezet. We hadden dus wel die aparte sporen, maar bij het mixen hebben we de schuiven dicht gezet." "Waar dat dan goed voor was? Nou, we hadden bijvoorbeeld een trom ho- , nist die speelde op een instrument uit 1928 met een heel mooi geluid, maar die speelde heel zacht. Wat hij eigenlijk had moeten doen als ie een solostukje had, was opstaan en met de trombone in de richting van de mikrofoon spelen. Dat hebben we niet gedaan. Hij bleef zitten. Maar bij het mixen hadden we 'm onder een schuifje en konden we 'm ophalen, alsof hij was opgestaan naar de mikrofoon." 829

Fay Lovsky: 'I Wake Up Wlth A Song'

maatje die ook nog goed klinken maar al wat meer lijken op wat de gemiddelde Nederlander in de huiskamer heeft, en dan de zogenaamde horror sound speakers. Dat zijn boxjes die je niet in je huiskamer zou willen hebben, hele kleine rotspeakertjes, zoiets als in een auto. Daar hebben wij onze muziek voornamelijk op beluisterd. En het grappige was, als we naar de controlekamer gingen en we startten de band, dan klonk het meteen al goed, juist op die horror sounds.»

I

"Ik zie dit als klassieke muziek. Shield is een meester in zijn stijl. Die muziek is meesterlijk! En net zoals het orkest van Frans Brüggen zich inspant om de muziek uit de 18de eeuw op die bepaalde instrumenten te spelen, op violen met darmsnaren in plaats van stalen snaren, zo moetje ook de muziek van LeRoy Shield spelen, want zo heeft het toen geklonken. Of luister naar de 'Rhapsody in Bhie' van Gershwin, niet gespeeld door een symfonieorkest maar door het orkest van Paul Whiteman. Zo

hoort het, want zo is het stuk bedoeld, 'een symfonie voor jazzband'." "Zo vind ik ook dat er maar één manier is om Shield te spelen. Je beschouwt het als klassieke muziek enje verplaatst je naar die tijd, met de instrumenten die ze toen hadden en de opnametechniek die toen gebruikelijk was. Je moet niet proberen er iets van jezelf in te leggen door op een bepaalde manier te arrangeren.» "In de studio waar wij werkten had je drie soorten speakers. Hele grote die fantastisch klonken, een tussen-

"Op een dag reden Jan Robijns en ik 's ochtend vroeg naar huis. Jan had een cassettebandje van de opnamen waaraan we tot diep in de nacht hadden gewerkt. Mijn huurautootje had één speaker die het niet deed en in de andere zat een scheur. Dus dat vervormde heel erg. Ik zei: 'Jan, zet dat bandje eens op.' Zoiets van: ·Put on some music', weet je wel?" "Het speakertje kraakte een beetje. Het klonk zo echt, zo precies als je 't in de film hoort. Het was also{we in een time warp zaten." "We kregen ook 'Smile when the raindrops {all' Jan zei meteen: "Even you look bright this morning!»>

Jolande Wiegands

Muslc producer Jakob Klaasse (links) en Jan Robljns (arrangeur, pianist) In de controlekamer tijdens het opnemen van de CO.

830

\~

BLOTTa 18

Ena Baga in Schiedam:

'DE MUZIEK MAG NOOIT DOMINEREN' Terwijl de Beau H unks in Weesp de muziek los maakten van de geluidsfilms, knoopte Ena Baga in Schiedam haar muziek vast aan de stomme films. Zij leerde het vak in de jaren '20 in de bioscoop van haar vader. Afgelopen zomer begeleidde ze, fris van de lever, op het beroemde orgel van het Schiedamse Passage Theater vier films voor de nieuwe serie cassettes van Movies Select Video.

Nieuw geluid bij oude films "Where's the klang?" vraagt het kleine vrouwtje achter de enorme speeltafel, zoals het bedieningsorgaan van het orgel officieel heet. Niet alleen deze benaming doet aan een casino denken. Ook de vingervlugheid van Ena Baga zou een gemiddelde croupier niet misstaan. Maar mevrouw Baga heeft met gokken niets van doen vandaag in ieder geval niet. Op deze zondagmiddag in het Passage Theater in Schiedam maakt zij zich op om vier silents van Laurel & Hardy voor Movie Select Video van passende muziek te voorzien. Zowel Ena Baga als het Passage Theater zijn zorgvuldig voor deze taak geselecteerd. Het theater omdat er HerfstlWinter 1992

een volledig werkend orgel staat uit de fabriek Stand aart, het Nederlandse merk dat in de tijden dat kerken en theaters nog met enorme luchtorgels werden uitgerust een wereldnaam bezat. Het orgel in Schiedam stamt uit 1934 en is door de jaren heen door diverse grootheden bespeeld. Maar in de jaren '50 en '60 zakte het instrument weg in de vergetelheid. Tot een aantal liefhebbers het jaren geleden herontdekten en, met steun van de gemeente, tot renovatie besloten. Met als resultaat dat het orgel in Schiedam nu weer in zijn originele glorie te beluisteren is. Het orgel in het Passage Theater is uitgerust met diverse effecten. Naast de min of meer bekende sound die een bioscooporgel eigen is, kan de organist ook een beroep doen op o.a. trommels, bekkens en een gong. Naar deze laatste is Ena Baga samen met de beheerder van het orgel opzoek. Ze wil de 'klang' gebruiken als ronde-bel in de bokswedstrijd waaruit de eerste akte van The Battle Of The Century bestaat. (Voor uw verslaggever was het de eerste keer dat hij dit nog niet

zo lang geleden teruggevonden deel zag. Wees ervan verzekerd dat tien minuten met "nieuw" materiaal van Laurel & Hardy een belevenis is.)

OORVERDOVEND Bij het samenstellen van de L&Hvideoserie streeft Movie Select Video er naar alles zo authentiek mogelijk weer te geven. Dit blijkt niet alleen uit kleine punten zoals de chronologische volgorde, maar ook uit de moeite die wordt genomen om de hand te leggen op zo mooi mogelijk bronmateriaal. Was dit voor de eerst twee series, de korte en lange geluidsfilms van Hal Roach, al aardig ingewikkeld, voor de 14 banden met silents die net zijn uitgekomen was het extra lastig. Voor een belangrijk deel omdat het niet eenvoudig is kwalitatief hoogstaande kopieën te achterhalen van films die meer dan zestig jaar oud zijn - menig Laurel & Hardy-liefhebber heeft dit in het pré-videotijdperk zelf pijnlijk ondervonden . Toen dit eenmaal gelukt was, bleek juist het geluid bij de zwijgende films het grootste probleem. Het mag als bekend worden verondersteld dat in het 831

- STANDAART leefde van Kerk en Bioscoop Het Passage-orgel in Schiedam is gebouwd in de fabriek van de firma Standaart, die ook in Schiedam gevestigd was, in de Warande. Het instrument, dat eigenlijk ontworpen was om stomme films te begeleiden , werd in 1934 opgeleverd, tegelijk met de opening van het Passage Theater, toen de geluidsfilm al lang en breed gemeengoed was geworden in de Nederlandse bioscopen. Het werd dan ook hoofdzakelijk gebruikt tijdens de inloop en in de pauze. Dan speelde de vaste organist Joop Walvis verzoeknummers. Het orgel heeft zo'n 900 pijpen die staan opgesteld in twee orgelkamers, één linksboven en de andere rechtsboven naast het filmdoek. De sterkte van het geluid wordt geregeld door jaloezieën voor de vensters van de orgelkamers die op de zaal uitzien. Deze jaloezieën, of shutters, worden bediend vanaf de speeltafel met zweIpedalen. Tijdens de opnamen met Ena Baga werd de organiste door de technicus verzocht, de zwelpedalen met mate te bedienen , omdat de videokijker nu eenmaal gewend is aan een constant volume dat hij zelf wenst in te stellen l Het Passage-orgel heeft een aantal echte instrumenten in huis, zoals een vibrafoon , harp, xylofoon , klokkenspel en verder een stoomfluit, sirene, triangel, castagnetten, grote en kleine trom , tamboerijn en een vogelfluitje. De fabriek van orgelbouwer Standaart bouwde aanvankelijk alleen kerkorgels. Door de snelle ontwikkeling van het filmamusement in de eerste decennia van deze eeuw kwam er, naast het eeuwenoude afzetgebied van de kerkgenootschappen een nieuwe klantenkring bij: de bioscoopexploitanten, die het ene luxueuze filmpaleis na het andere

832

lieten neerzetten. Standaart bouwde speciaal voor hen een tremulant in zijn orgels in. Dat was een klep die ervoor zorgde dat de wind met hoogfrekwente schokjes door de pijpen werd gevoerd waardoor een zangerig geluid ontstond, wat in kerken uit den Boze was. Enkele jaren nadat het Passage-orgel was afgeleverd, ging Standaart failliet. Het AVRO-orgel dat in die peirode bij de Schiedamse 'fabriek in aanbouw was, werd door de Engelse firma Compton voltooid . De Nederlandse Orgelfederatie heeft in de jaren zeventig het Passage-orgel dat toen in zeer slechte toestand verkeerde, weer bespeelbaargemaakt. Door lekkage was de rechter-orgelkamer flink nat geworden en de speeltafel in de orkestbak was vochtig en beschimmeld. Alle toetsen zaten muurvast.

Een kijkje In de Standaert·'abrlek anno 1927. Boven: de elektro-technlsche montageual. Beneden : de Intoneerzaal Hieronder: Advertentie uit het weekblad 'Film' van 29 september 1927

.~B. lllllll·· 1 , EERSTE NEDERLFABRIEK VAN

CINEMA-ORKUT'-ORGELS A. STANDAART

SC!!'fDAM . TtLI,. 1I5••_

• • • _ .. _ _ _

CIHUlA ROY AL. AlMtMde", TUSCHlHSKI, ROU e r • .,1'I

ar,.,

OR AHO THfATRE., ,"!!ATU, 0... " Nt

cm

__....

',

..

W I . THUlt.... Rottefd_ lUXQft THI!ATlA, A' •• ", CINI!,-, ' AU.CE, Ha..tem lUlCOA TH U TI! R. ,t.mMM

. 'T A THf ATfR,

"'''UI

R IU U.AN OT THI! ATUt

~MJ~V.-- p --­

« ....I11UTIl P ÇATAlOOI VR AA O . O.ATI' 0" " • .,-..~

ntu.fp., ~ _ pOftUll ncATlA.

~

TlCArtJt..f.HT· U.IIIOlO' _ ua. ua. lH1.

Elke maand wordt in Passage nu een concert gegeven, steeds op de zondag volgend op de zaterdag waarop in Amsterdam het Tuschinski-orgel wordt bespeeld. (Het Tuschinskiorgel is oorspronkelijk een Wurlitzer, Amerikaans van oorsprong, maar in de jaren veertig belangrijk uitgebreid door orgelbouwer Strunk die voor Standaart had gewerkt). Voor deze concerten zijn dit seizoen buitenlandse organisten uitgenodigd. De data zijn: 14/15 november, 12/13 december, 16/17 januari , 20/21 februari , 20/21 maart, 17/18 april , en 15/16 mei.

De Nederlandse Orgel Federatie functioneert met vrijwilligers die technische bijstand verlenen en de instrumenten regelmatig onderhouden. Wie donateur van de N.O,F. wil worden kan zich opgeven b ij: N.O.F.-Secreta ri aat , Postbus 313, 4000 AH Tiel. Telefoon : 03440 - 24623.

A.A.

\~

Blono 18

ten voor een aantal titels uitkomst. Maar om de echte sfeer te pakken, gaat er natuurlijk niets boven een pianist of organist die de film live inspeelt. Naast een aantal Nederlandse musici als Piet Kroon, Gerard de Waardt en Stefan Ram is voor vier titels een beroep gedaan op Ena Baga. Mevrouw Baga was, en is eigenlijk nog steeds, een naam van faam als het gaat om film- en theaterbegeleiding op orgel en piano. Samen met haar zuster heeft ze het vak geleerd in de bioscoop van haar vader. Gedurende haar carrière heeft ze alle uithoeken van de wereld bezocht en gespeeld in tal van beroemde zalen. Zo maakte ze furore achter het befaamde orgel in The Tower Ballroom van Blackpool en vermaakte ze de chique oceaanreizigers in de balzaal van de S.S. Queen Mary, het schip waarmee ook de jongens een aantal keren Europa bezochten. Zoals het een ster betaamt heeft mevrouw Baga haar biografie en een glamourfoto voor de redactie van BLOTTO klaar liggen. Ook is het geen bezwaar om haar foto te nemen achter de speeltafel van het orgel in Schiedam. Alles mag, 'alsje maar niet naar mijn leeftijd vraagt.'

CUCKOO

BOVEN: Ena Baga achter de speeltafel van het Passsge-orgei ln Schiedam. ONDER : Paul Foncke van de Nederlandse Orgel Federatie In een van de orgel kamers In het Passage Theater.

stomme tijdperk weliswaar niet in de films gesproken werd, maar dat de live begeleiding met muziek en soms ook effecten, voor een levendige, zelfs oorverdovende ambiance zorgden. Omdat de muziek niet (of in nasynchronisatie van onvoldoende kwaliteit) op de film aanwezig was, moesten er alternatieven worden gezocht. Originele plaatopnamen uit het jaar waarin de films zijn gemaakt, brachHerlstlWinter 1992

Dit verboden gegeven speelt Ena Baga niet echt parten. Gezeten achter de toetsen blijken de jaren geen enkele vat te hebben op haar vingervlugheid, of de voetvlugheid waarmee ze de baspedalen bedient. Kijkend naar de monitor voorziet ze Stan en Ollie van geluid dat voor ze gemaakt lijkt te zijn. De 'Cuckoo Song' vloeit naadloos over in een op iedere scène afgestemd deuntje. Net als de paar toeschouwers die over haar schouder meekijken, lijkt ook Ena Baga tijdens het spelen te genieten van de films alsof ze ze voor het eerst ziet. Is dat zo? 'Ik heb ze thuis al bekeken, maar

De films die door Ena Baga van muziek zijn voorzien zijn Double Whoopee, Wlth Love And Hisses, The BaItJe Of The Century en We Faw Down (Standaart-orgel Passage Theater, Schiedam) Piet Kroon begeleidde Flying Elephants en From Soup To Nuts (Wurtitzer-orgel Tuschinski Theater, Amsterdam) Gerard de Waardt speelde bij Putting Pants On PhiNp en Slipping Wives(Wurtitzer-orgel Tuschinski Theater, Amsterdam) Stetan Ram zorgde voor muziek bij BIg Business en Should Married Men Go Home? (Chapel-piano Nederlands Film Museum, Amsterdam) Movies Select Video heeft daarnaast een vijftal films uit 1929, die als 'stom' bekend staan, uitgebracht met het oorspronkeHjk geluid en de oorspronkelijke effecten zoals die destijds op grammofoonplaten, synchroon met de films, konden werden gedraaid. De titels: Llberty, Wrong Again, Angora Love, Bacon Grabbers, That's AAy Wde. De overige films van deze videoserie (door Movies Select Video de 'stille' films genoemd) zijn door Peter Kok en Harry Coster voorzien van nieuwe soundtracks met muziekopnamen uit de tijd waarin de films tot stand zijn gekomen. dat is niet echt nodig. Je moet van tevoren wel weten waar het ongeveer over gaat zodat je de sfeer van de muziek kunt bepalen. Bij een film als The Thief of Bagdad van Douglas Fairbanks Sr. bijvoorbeeld, hoort oosters getinte muziek.' 'Het is een grote misvatting dat je precies met het beeld moet meespelen. Ten eerste lukt dat pas na heel veel oefenen en ten tweede gaat de muziek dan enorm overheersen. Daarom moet je ook nooit overbekende klassieke stukken nemen, want het publiek moet op de beelden letten en niet op de muziek. Soms is het echter nauwelijks te voorkomen dat de muziek dominant wordt. De eerste film van vanmiddag [With Love and Hisses , red] is lang niet zo leuk als de andere. Dan speel ik met opzet heel rustig om te zorgen dat de muziek niet de overhand krijgt.'

Kees Vroege 833

BLono18

VOOR PUBLIKATIE

In de studio:

'TWIST IT! ' Dezer dagen verschijnt het boek 'Laurel & Hardy voor beginners en

gevorderden', met onder andere uitgebreide filmografieën die in essentie al eerder in BLOTTO zijn gepubliceerd. Datzelfde geldt voor een deel van de levensbeschrijvingen. Om de lezers van dit blad, die overwegen het boek te kopen, de kosten en de moeite te besparen volgt hier als voorpublikatie een hoofdstuk dat hen nog niet bekend zal voorkomen. Hoe werden de films van de boys gemaakt? Werd er echt zomaar wat geïmproviseerd? Waarom vertrokken de meeste filmkomieken toen de geluidsfilm kwam? En wat is de oorzaak van de voortdurende populariteit van Stan en Ollie?

D

E STUDIO van Hal Roach lag aan de Washington Boulevard in Culver City, een zelfstandige gemeente binnen het grote gebied van Los Angeles, grenzend aan Hollywood. Op enkele minuten rijden lag aan dezelfde boulevard het grote complex van M-G-M, de studio die over een fijnvertakt distributie-apparaat beschikte en die de films van Roach uitbracht over de hele wereld. In zekere zin kon Roach worden gezien als een onderaannemer van M-G-M, maar dan één met grote zelfstandigheid. Het maken van lachfilms was een specialiteit. Hal Roach beschikte over het goede recept. Om een indruk te geven van het tempo waarmee werd gewerkt in dit bedrij f dat een kleine honderd man op de loonlijst had: in 1927, het jaar waarin Laurel & Hardy als duo werden gelanceerd, werd gemiddeld één film van twintig minuten per week Foto: 'Wrong Agaln ' (1929)

...B/ua Boy ;s 99n paard... Herfst/Winter 1992

afgeleverd. Laurel & Hardy kwamen elke maand met een film, evenals Charley Chase en Our Gang. Dat mag een enorme produktie lijken, in feite stond de studio van Roach erom bekend dat er tijd werd uitgetrokken voor de films - veel meer tijd dan bijvoorbeeld bij Mack Sennett, waar aanzienlijk minder denkwerk werd besteed aan verhaal en karakteropbouw. Sennett had zijn beste tijd gehad in de beginjaren van Hollywood toen gags en achtervolgingen op zichzelf voldoende waren om het zich aan een noviteit vergapende publiek te vermaken. Hal Roach kwam tot de conclusie dat slapstick in die vorm niet het eeuwige leven zou hebben en dat het effect van het gooi- en smijtwerk groter zou zijn als het werd gemotiveerd en als het publiek zich met de personages op het doek tenminste minimaal kon identificeren. Met andere woorden: hij stond erop dat er een verhaal werd verzonnen met geloofwaardige en herkenbare situaties en karakters, welke absur-

I~

de wendingen de handeling ook kreeg. De plot werd niet zelden ontleend aan ware gebeurtenissen uit de krant of aan dramatische speelfilms waar dan een komische 'draai' aan werd gegeven. Onder de schrijvers bij Roach was het de gewoonte om, als iemand het idee kreeg ergens een 'draai' aan te geven, met de rechterhand een gebaar te maken alsof het deksel van een pot pindakaas een slag werd opengedraaid, waarbij de linkerhand met de vingertoppen omhoog als pot fungeerde. Dit gebaar van 'Twist it' werd door Laurel en Hardy als running gag gebruikt in de tweeakter Wrong Again, als Ollie wil illustreren dat miljonairs alles net iets anders doen dan de minder bedeelde medemens. In dit geval betreft het de opdracht 'Blue Boy' op de piano te zetten. Blue Boy is een paard. Als er een nieuwe Laurel en Hardyfilm op stapel moest worden gezet, werd een story conference belegd in het kantoor van de baas. De crew was 835

De opnamen met het circuspaard voor 'Wrong Agaln ' duurden een week. De trainer staat achter Stan laurel. In de regiestoel zit Leo McCarey. De films werden met twee camera's lopgenomen. Eén negatief was bestemd voor binnenlands gebruik, het andere voor het buitenland. Daardoor kunnen de opnamehoeken van de Europese copleën lets verschillen van de Amerikaanse.

nog bezig met de opnamen van de lopende produktie, als Hal Roach zo'n vergadering bijeen riep waaraan werd deelgenomen door zes tot zeven schrijvers. Hij gaf zelf het basisidee, soms niet uitgebreider dan 'de jongens zijn matrozen met verlof en ze komen in een park twee meisjes tegen'. In enkele uren vergaderen kreeg dit idee dan de omtrekken van een verhaaltje. Over de afzonderlijke grappen, de gags, brak men zich nog niet het hoofd. In dit stadium ging het erom dat het verhaal een goede kapstok was voor de 'smijters', zoals dat in de bloeitijd van het variété met een goed Hollands woord heette. Eén of twee schrijvers die het onderwerp naar het oordeel van de chef het best hadden aangevoeld, kregen opdracht het verhaal op papier te zetten. Dit eerste concept werd tij836

dens een volgende story conference uitgewerkt en aangevuld en tenslotte voorgelegd aan de regisseur en aan Stan Laurel. Gag men werden er pas in een later stadium bijgehaald. Zij waren de specialisten die ook op de set aanwezig waren om de komieken met raad en daad bij te staan. Als de de camera's begonnen te draaien werd het script - meestal zes tot zeven pagina's lang - als niet meer dan een leidraad beschouwd. Hal Roach erkende dat vijfentwintig tot vijftig procent van wat neergeschreven was in de praktijk niet kon worden gebruikt. De omstandigheden op de set waren dan bepalend voor wat er wèl werd opgenomen. Zeker toen het duo zich eenmaal als constante voor alle verdere film verhalen had gevormd, was Laurel de man die uiteindelijk de beslissingen nam. Oliver Hardy was absoluut niet geïnteresseerd in dit aspect van het filmmaken , ook al had hij bij andere studio's ervaring opgedaan als schrijver en regisseur. Met genoegen liet hij alles aan zijn partner over (hij verdiende ook aanzienlijk minder), om meteen na de werkdag naar elders

te vertrekken. Volgens George Marshall, die de regie voerde van onder andere de klassieke L&H-films Towed In A Hole en Their First Mistake , was Hardy creatief op een andere manier: 'Hij kwam binnen, luisterde, zag het stramien van wat je aan 't doen was en terwijl je nog aan het woord was, kon hij dan voor de dag komen met een goede gag .. Dan zeiden wij "Da's een heel goeie, Baben en hij zei: "Nou, ik zie jullie later wel n en weg was ie, naar de golfbaan. Zo was Babe - maar alles wat hij aanbracht was goed.' Dat er in de lange periode van samenwerking nooit echte onmin tussen de jongens is geweest, was waarschijnlijk vooral aan deze omstandigheid te danken: ze zagen elkaar buiten het werk nauwelijks. Laurel heeft later toegegeven dat hij Oliver Hardy pas goed had leren kennen toen ze samen op tournee gingen door Engeland en andere Europese landen. Als chef van de studio was Roach in elk geval formeel verantwoordelijk voor het koppelen van Laurel aan BLOTI018

Hardy. Moeilijker is het een naam te verbinden aan de vormgeving van het koppel, dat wil zeggen aan het vérzinnen van de karakters van Stan en Ollie en de manier waarop ze zich onderling en tegenover derden gedragen. Daarvoor waren meerdere mensen bij Roach verantwoordelijk. In de eerste plaats natuurlijk de komieken zelf. Gewichtige, pompeuze types waren voor Oliver Hardy niets nieuws, maar nu hij met een vriendje werd opgescheept in plaats van een tegenstrever kreeg Ollie ook een lading sentiment. Laurel moest zijn type het grondigst veranderen: van een stuntelende wijsneus in een onnozele oen. Maar ook hij kon steunen op zijn ervaring. Laurel bracht een schat aan vakkennis mee uit zijn jaren bij de Britse music-hall. Hal Roach had groot ontzag voor de capaciteiten van Britse komieken sinds de dagen dat hij als beginnend regisseur Chaplin aan het werk had gezien bij de Essanay-studio. Bij Stan Laurel vermoedde hij, niet ten onrechte, een even grote kennis van het vak. Chaplin had bij Essanay een zevental Britse komieken tot zijn Herfst/Winter 1992

beschikking die echter niet allemaal op zijn set nodig waren. Roach had als taak elke week een eenakter te maken met de komieken die Chaplin 'over' had. In een interview met het Britse Laurel & Hardy Magazine vertelde Roach enkele jaren geleden: 'Hij [Chaplinl kwam een keer ofvijf per dag bij mij op de set om een van die Engelse komieken te vragen: "Hoe werkte zo en zo een act in die en die situatie?" en dan bespraken ze dat en hij gebruikte dat, niet op dezelfde manier als het in Engeland was gedaan, maar hij kon het basisidee gebruiken voor iets dat hij aan het doen was. En zolang Charlie die enorme hoeveelheid kluchtervaring uit Engeland beschikbaar had, waren zijn films geweldig (... ) Laurel was een komiek van hetzelfde soort. Zijn waarde lag niet alleen in het feit dat hij een groot komiek was, maar ook dat hij zich alles herinnerde wat vroeger gedaan was.' Een man die zeker een grote bijdrage heeft geleverd aan de totstandkoming van het duo in artistiek opzicht was regisseur Leo McCarey. In de beginperiode was hij aan Laurel

Leo Meearey, die grote Invloed Meft gehad op de ontwikkeling van het team, liet zich achter de vleugel fotograferen toen de truc met het paard gelukt was.

en Hardy toegevoegd om supervisie te houden op alles wat de jongens deden. Een van de belangrijke kenmerken van de L&H-films is het bedachtzame tempo, dat in scherpe tegenstelling staat tot de frenetieke actie van de traditionele slapstick. McCarey, die later beroemd zou worden als regisseur van filmkomedies als The Awful Truth, Going My Way en Duck Soup (Marx Brothers), was voor deze nieuwigheid verantwoordelijk. Hij zorgde ervoor dat het tempo waarin de gags elkaar opvolgden werd vertraagd en dat er ruimte werd geschapen voor mimiek. Als Ollie uitgleed over een bananeschil die door Stan was neergegooid, was er ruimschoots tijd voor gelach tijdens een daaropvolgende close-up van een superdom kijkende Stan, die op zichzelf een nieuwe lachbui veroorzaakte. Die kon zelfs nog uitlopen tijdens een tweede close-up, dit keer van Ollie die, recht in de camera kijkend, blijk gaf van zijn ergernis over Stans reactie op 837

In 1929 schakelde Hal Roach Stud los over op geluidsfilms. Deze foto, gemaakt op de binnenplaats van de studio, toont de nieuwe apparatuur, geleverd door de Vlctor Talklng Machine Company. Hoofd van de negen man sterke geluldsploeg was Elmer Raguse, rechts met zijn voet op de omheining. Edgar Kennedy staat links, naast Stan Laurel en Ollver Hardy, die op de achterklep van de geluidswagen leunt. Op het dak van de wagen kinderen van Our Gang. Pete the Dog heeft een centrale positie. Links het hoofdgebouw van de studio. Rechts een van de grote opnamehallen.

zijn ongeluk. Hal Roach was bijzonder trots op deze techniek van het drieluik. Er ging geen interview voorbij of hij maakte gewag van deze bijzondere efficiënte werkwijze waarbij één situatie goed is voor drie lachsalvo's. Het is verbazingwekkend om in retrospectief te zien hoe snel het duo in 1927 zijn uiteindelijke, unieke vorm kreeg. In de literatuur over Laurel en Hardy bestaan nogal wat misverstanden over wat 'de eerste echte' L&Hfilm is geweest. De waarheid is, dat er geen eerste 'echte' was. Toen Putting Pants On Philip begin januari 1928 werd uitgebracht was dit volgens de publiciteitsafdeling van Hal Roach Studios de tweede Laurel & Hardy film. Welke dan de eerste was, werd er niet bij gezegd. In aanmerking komen Duck Soup, die nota bene al in 1926 was gemaakt en die het duo laat zien in een eerste versie van Another Fine Mess uit 1930 (beide films waren gebaseerd op een sketch, voor het toneel geschreven door de vader van Stan Laurel). Maar de karakters en het uiterlijk (Hardy als een ongescho838

ren zwerver met hoge hoed) waren nog allesbehalve Stan en Ollie. Het zou ook Do Detectives Think ? kunnen zijn, opgenomen in het voorjaar van 1927, omdat de jongens daarin voor het eerst optreden in hun bekende plunje met de bolhoeden, de destijds voorgeschreven dracht voor detectives. Maar op grond van hun samenspel als vrienden in voor- en vooral tegenspoed komt ook de nog steeds vermiste Hats Of{ in aanmerking, of hun gevangenisfilm The Second Hundred Years, beide opgenomen in de zomer van datzelfde jaar. Zodra een film was gemonteerd werd een preview gehouden in een bioscoop in het gebied van Los Angeles. Nauwkeurig werd geturfd hoeveel keren er gelachen werd. Zonodig werden stukken weggelaten of nieuwe grappen toegevoegd voordat de film officieel in roulatie werd gebracht. Laurel en Hardy waren overigens voor een eerste publieksreactie niet geheel afhankelijk van de previews. Al tijdens de draaidagen werd voor 'publiek' gespeeld: toevallige passanten tijdens buitenopnamen of een groepje studiopersoneel als op eigen

terrein werd gewerkt. Op het studioterrein waren altijd meerdere units aan het werk, bijvoorbeeld voor een nieuwe klucht in de serie 'Our Gang', 'Taxi Boys', 'Boy Friends', 'Thelma Todd & Zasu Pitts', of 'Charley Chase'- de diversiteit bij Hal Roach Studios was groot. Als Stan en Babe aan het draaien waren, was er altijd bekijks van de anderen, en Laurel en Hardy gingen op hun beurt ook regelmatig buurten. De sfeer bij Hal Roach Studios wordt door oud-medewerkers steevast omschreven als amicaal, 'alsof het een grote familie was'. Topkomieken en loopjongens gingen op voet van gelijkheid met elkaar om. Familieleden van acteurs kregen rolletjes in de films. De vader en een broer van Roach waren gewaardeerde medewerkers en

Hal Roach met Elmer Raguse In de projectiecabine van de studio. Zowel het systeem met synchroon draaiende grammofoonplaten (hier door Raguse gedemonstreerd) als het optische geluidspoor op de fIlmsirook was In gebruik. Volgens het hoofd van de muziekafdelIng, Marvln Hatley, was Raguse een machtig man : 'Zelfs Roach moest op hem afgaan, want Raguse was de enige die wist hoe al die geluidsapparatuur moest worden bediend.' (geciteerd door Skretvedt).

BLOTTa 18

woonden op het studioterrein, waar moeder Roach de was te drogen hing. De werkomstandigheden in dit familiebedrijf, dat zich tot grote studio's als M-G-M, Paramount en Universal verhield 'als de kruidenierswinkel op de hoek tot een supermarktketen' is treffend beschreven en uitvoerig gedocumenteerd door Randy Skretvedt in zijn boek 'Laurel and Hardy, The Magic Behind The Movies.' Niet alleen de sfeer, ook de produktiemethodes waren anders dan bij anderen. Skretvedt: 'In theorie worden films geacht zo te worden gemaakt: de acteurs houden zich aan het script, de regisseur leidt de acteurs en technici met vaste hand, van elke scène worden vele takes gemaakt, er worden opnamen gemaakt uit verschillende hoeken, en de film wordt niet gedraaid in chronologische volgorde, want alle scènes op een bepaalde locatie worden tegelijk opgenomen.' 'Laurel en Hardy-films echter werden zo geproduceerd: Stan en Babe weken als regel afvan het script, Stan leidde de acteurs, technici èn de regisseur, ze draaiden gewoonlijk maar één take van elke scène om de spontaniteit van de eerste keer te kunnen vangen, en ze filmden als dat ook maar enigszins mogelijk was in chronologische volgorde omdat ze nooit wisten hoe het verhaal zou veranderen als gevolg van hun improvisatie.' Het is opmerkelijk dat Skretvedt in zijn tweede alinea een produktiemethode beschrijft die in de vroege jaren van de stomme film heel gewoon was. En daarin schuilt juist het bijzondere van de werkwijze bij Roach. De informele manier van werken die in de sto=e periode regel was, werd daar voortgezet, ook toen de geluidsapparatuur was geïnstalleerd. Deze nieuwe techniek was log en joeg de produktiekosten op. Maar zolang er bij Roach efficiënt kon worden gewerkt binnen het overzichtelijke raam van de tweeakters (en zonder inmenging van de bonden die het allereerst voorzien hadden op de grote studio's met duizenden werknemers), bleefimprovisatie mogelijk en was er geen vuil tje aan de lucht. De toevoeging van het geluid maakte het zelfs mogelijk de geloofwaardigheid die Roach nastreefde nog realistischer over te brengen. In nog een belangrijk opzicht hadden Laurel en Hardy de wind mee: andere komieken, die als eenlingen opereerden, zaten verlegen om een partner met wie ze 'in stijl' konden HerfstJWinter 1992

""Those were the days at Roach when some guy would oome in and say, 'Usten-Laurel and Hardy in a oobbler's shop'. I'd say, 'Yes? Then what?' and the guy would say, 'Thal's it-take ove( •

leo McCarey over zijn leertijd als regisseur

converseren. Voor Stan en OIlie was de mogelijkheid van het tweegesprek een zegen, Vanaf hun eerste geluidsfilm UnaccostumedAs We Are, slaagden ze er zonder zichtbare moeite in, ook al waren ze de mikrofoon niet gewend, met onnavolgbare dialogen diepte te geven aan hun relatie. Daarin moet de kracht van Laurel & Hardy gelegen zijn: bij de gratie van hun ervaring en talent slaagden zij erin de rijkdom aan expressiviteit van de stomme film te verenigen met de eisen die de talkie stelde, Op den duur bleven ook de Hal Roach Studios niet gespaard voor de

financiële en artistieke problemen die de grote studio's al eerder hadden getroffen. De moeilijkheden begonnen toen er in de bioscopen door de opmars van de tekenfilm en de double bills (twee hoofdfilms in één programma) geen plaats meer was voor korte speelfilms. De overschakeling naar langere films was maar gedeeltelijk een succes. Bij het uitbreken van de Tweed'e Wereldoorlog werd de speelfilm produktie gestaakt. In het begin van de jaren zestig werd de Hal Roach Studio aan Washington Boulevard gesloopt, Alleen een kleine plaquette, twintig jaar geleden aangebracht op initiatief van de fanclub 'Sons ofthe Desert', herinnert aan 'the lot of fun', zoals de studio door de medewerkers werd genoemd,

Bram Reijnhoudt

i

~------~--------------~ ~ 13 839

EEN RAADSELACHTIGE TEKENING VAN GEORGE HERRIMAN

.. .,........ .--=--.::..-

Deze tekening, onlangs opgedoken op een veiling in New Vork, is van de hand van George Herriman, de schepper van de beroemde strip 'Krazy Kat' We zien 'offissa' Pupp, Krazy Kat en Ignatz Mouse terzijde staan, commentaar gevend op de actie: een ooievaar, zonder twijfel Mr. Joe Stork persoonlijk, laat een bundeltje in een schoorsteen vallen.

840

De commentaren: 'I hope it's original', 'I hope it's healthy', 'I hope it's legitimate'. Aan het bundeltje hangt een etiket met het opschrift 'gag' De man in het huis, voor wie de verrassing bestemd is, zegt: 'Oh deer, I do hope this one Jives long enough to sell down river to Laurel & Hardy' lets 'down river' verkopen is een uitdrukking die stamt uit het slaventijdperk: een slaaf die benedenstrooms werd verkocht ging zijn ondergang

tegemoet. De tekening wordt wat minder raadselachtig als we weten dat Herriman een kantoor had in de Hal Roach Studio, waar hij zijn fameuze strip tekende. En de naam op de brievenbus is die van Carl Harbaugh, die in de jaren '20 bij Roach chef van de gag-men was. Het onderschrift van de tekening luidt: 'To my good friend Carl, in hope that 1lli.s. may cure him of 'asking for things'.

BLOTI018

Roy Seawright

DE LOOPJONGEN VAN HAL ROACH Hoe kwam het dat u bij Hal Roach Studios ging werken ?' 'Lang geleden in de jaren tien was mijn vader bouwkundig opzichter bij de oude Rolin Film Company, bovenaan de Angels Flight, hoek Court en Hili Street in Los Angeles. Dat waren de dagen van Harold Lloyd en Bebe Daniels. Daar vandaan verhuisde Roach naar Culver City. Harry Culver was eigenaar van alle grond en mijn vader kreeg tot taak een nieuwe studio te bouwen. Dus ging hij aan het werk om de plattegrond uit te zetten, de plaats van de opnamehallen te bepalen enzo. Hij had een assistent, en samen klommen ze op een steiger met een statief en meetapparatuur. Toen ze ongeveer zes meter hoog waren blies een windvlaag de steiger omver. Mijn vader viel en de hele stellage kwam boven op hem neer. Hij was bewusteloos. Hij werd naar het ziekenhuis gebracht, nog steeds bewusteloos en een week later is hij overleden. Kort na zijn dood heeft mijn tante, die Roach kende, hem eens opgebeld. Ze had een eigen chauffeur, ze was in goede doen. Ze kwam me ophalen met de auto en we reden naar Culver City. Studio Een stond er al; we gingen naar het kantoor van Mr. Roach. Hij keek me aan en zei: 'Wat kun je?' Ik zei ik kan alles doen wat u me vraagt te doen. 'O.K. , je begint maandagochtend als mijn loopjongen, je komt in vaste dienst voor twaalf-en-een-halve dollar per week.' Ze hadden op het hele terrein in die tijd maar één telefoon. Toen ze uiteindelijk vier studio's kregen moest ik voor die ene telefoon van het hoofdkantoor helemaal naar de studio's of naar het achterterrein om Stan of Babe te halen, of voor wie het telefoontje dan ook bestemd was. Dat was een goede atletiektraining, dat kun je rustig geloven. Ik moest ook naar het postkantoor, twee keer per dag-ruim HerfstlWinler 1992

Roy Seawright was veertien jaar oud toen hij in 1919 als loopjongen in dienst kwam van Hal Roach Studios. Acht jaar later was hij chef van de animatie-afdeling. Voor 'Swiss Miss' liet hij de zeepbellen uit de orgelpijpen zweven en voor 'Our Relations' en 'Brats' maakte hij de dubbelopnamen van Stan en Ollie. Drie keer werd hij genomineerd voor een Oscar, voor 'One Million B.C.', 'Topper' en 'Topper Returns', alle drie Roach-films zonder Laurel en Hardy. David Wyatt sprak met Seawright in 1989, in diens woning in Hermosa Beach, Californië. Het interview is niet eerder gepubliceerd. Seawright overleed op 30 april 1992 op 85-jarige leeftijd.

drie kilometer ver, om de post te halen en uit te delen. Ik was nog postbode ook.' Wanneer zag u Stan Laurel voor het eerst ? 'Op een dag was ik weer eens onderweg naar het achterterrein. In Studio Eén hadden ze een loopbrug waarlangs je omlaag en naar buiten kon. Mr. Roach liep met iemand die brug af, in mijn richting, terwijl ik langs holde. Ik noemde Mr. Roach altijd "de baas", dus ik liep hen voorbij en zei "Goeiernorgen baas" en hij zei "Ri Roy" of zoiets. Opeens bleef ik staan en keek naar Stan en ik kon m'n ogen niet geloven. Ik leek precies op Stan toen en ik stond perplex. Intussen blijft hij ook staan en kijkt mij aan omdat ik precies zijn tweelingbroer ben! Dat was dus mijn eerste ontmoeting met Stan. Later zei ik "Wie was die eikel die daar naast de baas liep?" Ze zeiden hij heet Stan Laurel. Dat heeft een indruk op mij gemaakt die ik nooit zal vergeten.' 'Mijn eerste ontmoeting met Babe was heel anders. Hal Roach produceerde een western-hoofdfilm (No Man's Law , red.), wat niet direct zijn sterkste punt was na zoveel comedies van een of twee aktes. Barbara Kent speelde mee en Teddy von Eltz had de hoofdrol. De heavy die ze uitgezocht hadden was een vent die Oliver Hardy heette. Deze film werd gedraaid helemaal in Mcapa, Nevada - the helt hole van Nevada. Ik bedoel dat het daar heet was. Nou, ze gingen aan de slag met Babe, scheerden z'n hoofd tot z'n haar heel kort was en maakten een litteken dat van zijn ene oog helemaal tot op zijn kin door liep. Met een oud versleten T-shirt, een oude spijkerbroek en afgedragen cowboylaarzen was ie de schurkachtigste schurk ter wereld-niemand had deze klus beter kunnen klaren . Als hij een snauw gaf-
meen uit. Dat was mijn eerste ontmoeting met Babe.' 'Later realiseerde Hal Roach zich dat, als Stan en Babe toch allebei voor hem werken, hij er misschien een team van kon maken. Hij zette ze samen op de rol-hun eerste film werd een klapper, geweldig gewoon. Dus vanaf dat moment was het Stan en Babe.'

Gelooft u echt dat het een idee van Roach was ? '0 ja, het was absoluut zijn idee. Want ze dachten dat ie gek geworden was om zoiets te doen. Maar het was wat hij wilde en dus deed hij 't. En hij stuitte op een goudmijn, dat kan ikje wel vertellen.' Toen u voor het eerst Laurel en Hardy samen zag, wist u toen al meteen dat ze zo'n prachtig team zouden gaan vormen?

"Ik geloof niet

dat er iemand was die zo hard om z'n eigen grappen lachte als Stan Laurel" 'Geen moment getwijfeld. Ik herinner me in de projectiekamer... Soms ging ik samen met Bert J ordan die de montage van de films deed de opnamen van die dag bekijken. Daarvan moest je wel die indruk krijgen. Of je wilde of niet, je zag het meteen.' Hoe kwam u op de animatie-afdeling te werken? 'Dat gaat terug tot mijn dagen op de middelbare school. Ik stond daar bekend als de tekenaar van cartoons voor de schoolkrant. Tekenen was mijn hoofdvak. Als er bij Roach even niets te doen was had ik een stapeltje animatiepapier van 11 bij 14 inch bij me, waarop ik karikaturen tekende van allerlei mensen. Op een dag kwam ik binnen om een tekening te zoeken die nog niet helemaal klaar was. Ze was verdwenen. Ik vergat de hele zaak. Roach had een animatie-afdeling en de animator was toen nogal een zatlap. Als een film gereed gemaakt werd voor een preview moest die man zijn opnamen doorgeven aan de cutter die ze in de film moest snijden. Op de 842

dag van de preview zaten de effecten er nog niet in, dus moest de preview worden afgelast. Mr. Doane, de bedrijfsleider, ontsloeg hem. Hij wist dat ik kon tekenen, dus stuurde hij me naar de twee tekenaars op die afdeling. Daarna namen ze iemand aan met een grote reputatie als cartoon-tekenaar, om tot hun teleurstelling te ontdekken dat die nog een veel grotere zatlap was! Toen ik later onder de montagebank keek ontdekte ik dat daar liters en liters whiskey verstopt waren, dus in plaats van te werken zaten ze de hele dag te zuipen. Previews werden vertraagd of afgelast. Het werd op die manier een gewoonte om mok er bij te halen als ze achter lagen met hun werk. Op een dag werd ik bij Mr. Doane geroepen. Hij was razend-ze hadden een preview af moeten gelasten die samenviel met een belangrijke hoofdfilm. 'Roy', zei hij, 'wat zouje ervan vinden om de animatie-afdeling over te nemen?' Ik zei dat ik niet wist hoe dat moest, het enige wat ik kon was tekenen en een beetje animatie. Ik wist niets van de camera en dat soort dingen. Hij vroeg neem je die baan aan en ik zei dat ik 't wilde proberen. Ik wist niet eens hoeje een film moest inleggen, maar ik had een goede vriend in het lab die me op de hoogte bracht van tests, belichtingen, rotoscope en al die dingen. Zo kwam ik op de animatie-afdeling terecht.' Was u vaak op de set met Laurel en Hardy ? Hoe was het om toe te kijken als een Laurel en Hardy-film werd opgenomen? 'Nou, ik kwam daar alleen als ik er nodig was. Alsje een tijdje met ze was opgetrokken, viel er niet veel meer te kijken. Als ik me goed herinner werd

"Als Babe in zijn rol van 'heavy' een snauw gaf schrok zelfs de cameraman. n er heel weinig gerepeteerd-meestal alleen voor de timing. Ze repeteerden om er zeker van te zijn dat de actie in de pas liep met andere dingen, dat een rekwisiet er op het goede moment was, of de mensen op de achtergrond, enzovoorts. Stan was dé man. Hij schreef de films. Hij regisseerde ze. Hij deed de montage, hij deed alles. En hij had een willetje. Als hij zei dat hij 't op die en die manier wilde, dan deed hij 't ook zo. De meeste regisseurs namen deel aan de voorbesprekingen over het verhaal van de films in de kleedkamer van Stan. Mijn animatie-afdeling was in het produktiegebouw precies aan de overkant van Stan Laurels kleedkamer--daarnaast zat Babe Hardyen aan de andere kant Charley Chase-en ik zat vaak om twee of drie uur 's nachts te werken. Dan zaten ze daar binnen verhalen te bedenken en ik kon ze horen gillen van het lachen. De lach van Stan was zo hard dat het dwars door de muur kwam en mij stoorde in mijn concentratie. Ik werd er gek van ... Ik geloof niet dat er iemand was die zo hard om zijn eigen grappen lachte als Stan Laurel.' David Wyatt

IYOUR FUTURE HUSBAND -YOUR FUTURE CHILDREJI

-

-

BLOTTO 18

1963: De Dikke en de Dunne in de zondagmatinee:

HERDRUK

'DE ECHTE FILM IS PAS VANAVOND, MENEER! ' Het is dertig jaar geleden dat de eerste biografie van Laurel en Hardy werd gepubliceerd. (Mr. Laurel and Mr. Hardy' door John McCabe was voor velen een openbaring omdat in die tijd over deze komieken maar heel weinig bekend was, terwijl ze in de compilatiefilms van Robert Youngson juist een heel sterke indruk maakten. Een van de gretige lezers was de 26-jarige K. Schippers die in 1963 in (De Groeme Amsterdammer' naar aanleiding van het boek een artikel publiceerde over Laurel en Hardy. Het stuk, dat op deze pagina's wordt herdrukt, geeft ook een aardige impressie van de zondagmatinee's in de Amsterdamse bioscopen van begin van de jaren zestig. EGENWOORDIG kan men in de bioscopen weer vele compilaties van fragmenten uit de oude humoristische films uit de twintiger jaren zien. We hebben twee Harold Lloyd-bloemlezingen gehad, een verzameling Chaplin-fragmenten uit zijn eerste tijd (er komt er nog een onder de titel 'Een snor, een stokje en een bolhoed') en verschillende films met welhaast alle beroemde acteurs uit de slapstick-tijd: Buster Keaton, Harry Langdon, Ben Turpin, John Bunny, The Keystone Cops, enz. In een van die films, ik geloof 'The Golden Age of Comedy', zit een fragmentje uit een stomme film van Stan

T

Laurel en Oliver Hardy: 'Big Business'. Laurel en Hardy proberen in de zomer kerstbomen te verkopen, wat uitloopt in een subtiel gevecht met hun eeuwige tegenspeler, de Schot James Finlayson (vgl. Eric Campbell, de man met de baard bij Chaplin, die model moet hebben gestaan voor de gebaarde tegenspeler van Simpelman, de strip die vroeger in 'Het Parool' stond). Het is jammer, dat deze stomme eenakters, de beste films die het duo heeft gemaakt, bijna niet meer worden vertoond. Ook filmclubs wagen zich er maar zelden aan. Ze nemen bij voorkeur het terecht beroemde 'Fra

• YOUR FUTURE WIFE

... u I..

r.~'~.;), ~ lfl

YOUR FUTURE CHILDRE.

..IjO' .,10 '·1. I h,' I' ,.,. .... " ... 1:' ~I I _', I -' I I'" ... , , .1,. I I'. \ ."., ~" I. hrr . r_ . ,.... ....1 ".,. Ia.. .... ~ .,. I,., h... I. ' r ).', "·,,,11· \ a' .. " ',' "M4b" _t. _ ., ".. .. " 1..... ",- l b. "" . .. ", 'ol ),", . ....... . ,11 ., ' , h l l YOUA 'U1Ukl WI" _ kl ,h" " ... \ .04 .. Jol A\ '

• HerfstIWinter t 992

;0

OL" oU ..

h it.. :.,:

I ...

•

Diavolo' of een van de korte geluidsfilms die nog regelmatig in de bioscopen worden gedraaid. Titels als 'Van de regen in de drup', 'Het leven is geen lolletje', 'Gezworen Kameraden' staan ieder voor drie of vier korte Laurel en Hardy-films . Ondanks het feit dat deze films in de Amsterdamse buurt· bioscopen als Odeon, Hallen, Bio en Victoria zondagmiddagkasstukken zijn, is het niet eenvoudig om ze te zien. Je wordt eerst gewaarschuwd 'dat het een kindervoorstelling is en dat de echte film pas 's avonds wordt gedraaid' Het is ook mogelijk, zoals mij met een aantal vrienden overkwam, dat je wordt geweigerd 'omdat men al eerder last met volwassenen bij een kindervoorstelling had gehad'. Uiteindelijk kregen we in die bioscoop-het was geloofik Bio--een piepklein privé-balkon, waar we blijkbaar niet zoveel kwaad konden. In ieder geval is het een feest zo'n voorstelling bij te wonen, niet in het minst door het onstuimige enthousiasme van het jeugdige publiek, dat als het licht na de reclame uitgaat nog altijd joelt en schreeuwt. Het is vooral dejeugd van 5-10, die van deze films houdt zoals Deze voorspellingen op kartonnen kaartjes zijn In 1935 verspreid door de Exhlblt Supply Company In Chicago. Voor de prijs van een dubbeltje konden de kaarten uit een waarzegautomaat worden getrokken. Stan Laureils zowel de toekomstige echtgenoot als de echtgenote. 843

nu: SQ. ~ Ol lilt Ot"'tRI . ",",hoSoe csc\lIt'hcon u pt~ Iuh . 1 hen:'. is th nOiIlOOOlI organiuLion o( uurrl .nd H.mh ,,",,'h de\ottd 10 W;:l'\lng scrious pt.trJl'OWS In a higb1r ..,,,scnOl,h '" , Foundtd by John McCahc-. lUIhor of .\1, . U.ind "dJ "-I,J, and a small group of pc:oplt" pro(cssionaUy connn.u.t ",,"1. humor. The 500, rC'C~i\ed me blffiingt o( lan l,.aur, I "" hu tuppliw th mollO (or lh~ ofg.nization Ue DI\! •. \\ I" nnI lee it be 'Tu'ff '1"IJI Cl I/bout. Si"t" Tboulbn" .anat th" \!csignlllion. _hieh m.ght bt: wld 10 bt Ihe 'pU'llu.a1 Ih~,,"1C' ..... 1 Laur.:1 and Hard)'....... dul) rmdcrtd inco uun 10 K"t ,( .. lo(e lOOt" and incorpor1lttd inlo thc suptrb dr.""lnlt ti" \1 Kilgort'. The 500s of me IXtnc. lhrough ehdr un'HI! I t:nn around (he country, haH~ organ,,:ed ~\r.,.1 progriln" tol ,""\ iry. among ehtm the Laurel and HlIrd) Innua! lCh..,r",hlp 194' apromi Ing young comedy paform~r. Ind. prolC'u (or IIn.tln~ a "'-'I(-able rtpository (or ehe L.1ureland Hardy mt"n'Or"b.h" Ihc organll.aUOf1 h;y~ .nd .. ill he getting throujlh tht \(.,.,

boo"-.

John t cCabe, the author of thlt is • gOldu.lfc; ui Ih. Uni\cniry o( Octroit:, fordham L'nivcnü yand ehe t OlHf~l~

or Bimungh4.m In England. He i, Cha"m.an or eh.: Ikp.tflmtnl o( Eduncion.J ThClle~

I(

e..... \'ork

Uni~rsu)'

In de tweede druk van het boek In 1966 werd melding gemaakt van de oprichting van de Sons of the Deserl.

hun oudere collega's The Beatles bewonderen. Het blijft wel een heel karwei om in het onvermijdelijke voorprogramma The Stooges, documentaires over een Russische bergexpeditie in pastels of de geisers op Ijsland of een drie-in-de-pan-documentaire (cricket in Wales, een inwoner van Kopenhagen met een zeldzaam huisdier en 10 minuten schoonspringen) te moeten uitzitten. Harold Lloyd en Charlie Chaplin zijn gefortuneerd, Buster Keaton (67) moet nog steeds acteren om de kost te verdienen-hij gaat de hoofdrol spelen in een film naar een scenario van Samuel Becket-Oliver Hardy is vrij arm gestorven en de 72-jarige Stan Laurel ligt zwaar ziek in een apartment-hotel in Santa Monica (Californië) zonder dat hij zich financieel veel kan permitteren. Lloyd en Chaplin hebben de rechten van hun films in eigen hand gehouden. Daardoor zal men van Chaplin zelden-alleen van zijn eerste films heeft hij de rechten niet-en van Lloyd nooit fragmenten in grote verzamelfilms zien. Lloyd stelt zijn eigen bloemlezingen samen. Keaton en Laurel en Hardy kregen bij 844

iedere film een vast salaris en daarmee was de kous af. Dit is dus de reden waarom er geen verzamelingen met fragmenten uit hun films bestaan. En dit moet, om deze keer bij Laurel en Hardy te blijven, voor Stan Laurel, de auctor intellectualis van het grootste deel van hun films, wel een zeer hard gelag zijn. De films zijn bij obscure filmverhuurbedrijfjes overal ter wereld te koop ofte huur, in verkorte, verkeerd gemonteerde of op een andere manier verminkte vorm, zonder dat Laurel er een cent van ziet. Niemand zou beter een keuze uit al dat prachtige materiaal kunnen maken dan Laurel, die als een der eersten het belang zag de gags in een film te timen, zodat deze niet als een worst vol wordt gestopt en het publiek niet genoeg tijd heeft om te kunnen reageren. Ik heb deze wijsheid uit het boek 'Mr. Laurel & Mr. Hardy', in een heldere en intelligente stijl geschreven door John McCabe. In dit boek, opgedragen aan Laurel ('the only begetter', Hardy stierf in 1957) geeft McCabe in acht hoofdstukken een afgerond beeld van de Laurel en Hardy-films. Het boek bevat een lijst van alle films die zij, samen en alleen, hebben gemaakt. Laurel zelf vertelt hoe het

kwam dat hij met Hardy als team ging werken. 'lt's kind of a long story. It all began when I was directing a picture which Hardy was to appear in. One Friday, three days before we were to start shooting, Hardy was cooking a leg of lamb at home. As he was taking the lamb out ofthe oven he slipped and the grease went all over his arm, giving him a third degree bum. So he had to be hospitalized and couldn't appear in the picture. We tried to get someone else for the part, but nobody was available. Mr. Roach then asked me to play Hardy's part. Of course we had to rewrite it, but when the picture was finished Roach liked it, and he asked me to write myself into the next picture, and I appeared with him in it. That was the first time we appeal'ed together.' Het boek bevat een interview met Oliver Hardy uit 1954, waarin hij zegt: 'As for my life, it wasn't very exciting and I didn't do very much outside of doing a lot of gags before a camera and play golf the rest of the time'. Hardy, wiens roepnaam Babe was, had veel vertrouwen in Laurel, die precies aanvoelde hoe een scène moest worden gespeeld en hoe lang de scène moest duren. McCabe besteedt het grootste deel van zijn boek aan de 'biography ofthe BLOTTO 18

making of the films of Laurel and Hardy' Stan Laurel: 'Frankly, I preferred the silents. We did have a script, but it didn't consist of the routines and gags. It outlined the basic story, and was just a plan for us to follow. But when it came to each scene, we and the gagmen would work out ideas. Oh, a few gags were mentioned here and there in the script, but they were always worked out on the set. We'd rehearse them in a few minutes and then shoot them.' McCabe vertelt precies hoe de verschillende Laurel en Hardy-gimmicks zijn ontstaan: het zwaaien met dasje van Hardy, het huilen van Laurel. Van Laurel was het idee om in 1927 weer eens een taartsmijtfilm te maken, maar dan 'a pie picture to end all pie pictures' Het werd 'The Battle of the Century', waarvoor 4000 taarten werden gebruikt: de gehele dagvoorraad van The Los Angeles Pie Company. Er zouden nog meer plots aangehaald kunnen worden-'The Finishing Touch': Laurel en Hardy bouwen in één morgen een huis, dat in elkaar stort doordat een vogeltje op de schoorsteen gaat zitten-maar de vraag blijft waarom deze films zo lang stand hebben gehouden. McCabe heeft een aantal beroemde Amerikaanse komieken naar hun meninggevraagd. Groucho Marx antwoordde: 'I gave up trying to find out why people are funnya long, long time ago'. Eddie Cantor: 'It is their seriousAuteur John MeCabe (In spiegel) In de kleedkamer van 'Babe' Hardy In het HIppodrome The.tre In Blrmlngham. Engeland (1954)

ness that strikes me most forcibly. They play everything as ifit might be Macbeth or Hamiet. That, to me, has always been a true sign of comic genius.' Mij lijkt essentieel, dat Stan Laurel het vermogen heeft om alles wat hij onderneemt als een experiment te zien. Hij trekt geen lering uit zijn ervaringen, maar vergeet steeds hoe hij iets heeft gedaan, hij heeft het nauwelijks geweten. Een lucifer aansteken, een deur binnen gaan, een appel eten: hij is door raadsels omringd. Maar het geniale van zijn figuur is, dat zijn karakter wordt aangevuld door een toverachtige inventiviteit. Hij kan zijn pijp aansteken met zijn duim, hij eet met smaak een hoed op. Als hij dorst heeft haalt hij een glas water uit zijn zak en als Hardy smalend vraagt of hij er geen ijs in wil, haalt hij een blokje uit zijn andere zak. Hij kan spelletjes met zijn handen die niemand kan en hij kan zelfs zijn hand als pijp gebruiken. Deze twee kanten van Laurels karakter-de tovenaar, die het onmogelijke klaar speelt, en de 'babe in the woods', die nauwelijks weet hoe hij een deur moet open maken-manifesteren zich in de films op de meest onverwachte plaatsen. Laurel kan boter, kaas en eieren met zichzelf spelen met een afgewend gezicht, maar zijn handtekening is het bekende kruisje. Het is echter nooit zeker wanneer hij wat gaat doen. Ieder moment blijft alles mogelijk. Ondanks het schijnbaar dominerende van de Hardy-figuur, die als eerste

kamers binnen gaat en altijd het woord voert---'I'm Mr. Hardy and this is my friend Mr. Laurel'-lijkt deze mij toch bijna een personifikatie van het publiek. Laurel zonder Hardy zou te vrijblijvend zijn geweest. Hardy neemt de rol van het publiek - het reageren op de actie van de hoofdrolspeler - voor zijn rekening en hij doet dat met een formidabel acteurstalent. Door deze drieëenheid-de tovenaar, de 'babe in the woods' en de reagerende Hardy-waarvan de componenten steeds weer anders op elkaar inwerken, zijn hun beste films voor mij de verrassing puur, waarbij de 'intentional anti-climax as a part of surprise' (Marianne Moore) en het element van de herhaling vanzelfhun kansen krijgen. Laurel en Hardy zijn vaak met ChapJin vergeleken-McCabe doet het ook -en die vergelijking valt bijna altijd in het voordeel van Chaplin uit. Ik geloof echter, dat deze twee grootheden niet met elkaar vergeleken kunnen worden. Chaplin is misschien de grootste van een groep-Keaton, Langdon e.a.--die men tragi-komisch noemt. Zij werken allen in hetzelfde klimaat. Maar Laurel en Hardy zijn uniek door het ontbreken van de geijkte menselijke gevoelens. Men hoeft gelukkig geen medelijden te hebben met Laurel en Hardy. Zij worden nooit tragisch. Maar hun bijna filosofische spel met de meest alledaagse en 'gewone' dingen is voor mij treffender dan het menselijke werk van hun vakbroeders. Laurel en Hardy spelen, zoals Harry Mulisch in een essay over hen schreef, 'in het luilekkerland der menselijke afwezigheden'. Het is misschien aardig om dit artikel te besluiten met een fragment uit een brief die Stan Laurel mij op 14 augustus 1964 schreef: 'lncidently the Hal Roach Studio (waar bijna al hun films zijn gemaakt - K.S.) is being demolished to make space for Office Building & super market etc. Whoever thought this would happen??! I feel quite saddened about it after the many years of happyassociation.' John McCabe: 'Mr. Laurel & Mr. Hardy. An affectionate biography'. Doubleday and Company, New Vork, 1962. Laatste druk: Plume Book, New American Library, New Vork and 5carborough, Ontario, 1985. 176 pagina's, 32 pagina's foto's. ISBN 0-45-25724-7. $7,95.

Her1stlWinte. 1992

845

Harry Dressel:

'IK MAAKTE STAN LAUREL AAN HET LACHEN' In de Bischopstraat in Brussel die meestal wat sjieker in het Frans de Rue de l'Evêque wordt genoemd, bezat de Nederlandse zanger en conferencier Harry Dressel na de oorlog een bloeiend cabaret. Toen Laurel en Hardy op hun Europese tournee de Belgische hoofdstad aandeden was hij er snel bij om de komieken uit te nodigen voor een glas. Alleen Laurel kwam opdagen, met zijn vrouw Ida. Tegenover Jacques Klöters haalt Harry Dressel -na Brussel, Parijs en Buenos Aires nu woonachtig te Winschoten-herinneringen op. Er zijn weer foto's opgedoken van de tournee van de jongens in Europa. Dit keer van Stan Laurel en zijn vrouw Ida die zich ontspannen in een Brusselse nachtclub na de opvoering van de revue Hollywood Parade, waarvan Stan en Ollie het klapstuk waren. De nachtclub heette 'Chez Harry Dressel', gevestigd in de Bischopstraat/Rue de I'Evêque. Dat is vlakbijdePlacede Brouckère waar Laurel en Hardy 10geerden in het Metropole HoteL Liethebbers van de Franse schrijver Patrick Modiano kennen de naam Harry DresseL Bij het verwijderen van de sluiers die over Modiano's herinneringen hangen,komthijsteeds 846

vrouw staat met Stans bolhoed op. 'Ik kan misschien eerst even aan uw lezers vertellen,' zegt Dresselhuys, gevraagd naar zijn ontmoeting met Laurel, 'dat ik in Nederland niet bekend ben, maar als Harry Dressel, de zingende entertainer, door de wereld ben getrokken. Meer dan dertig jaar was ik een bekende figuur in Argentinië, heb daar allerlei zaken gehad.'

BELGIË

'Maar goed, je vraagt naar Stan Laurel en Oliver Hardy. Laat ik dan zeggen dat ik begonnen ben als decorontwerper in Duitsland, voor de oorlog speelde ik al in een Nederlandse speelfilm (Het mysterie van de Mondscheinsonate , een produktie van Loet bij deze entertainer terecht die een C. Barnstijn uit 1935, red.) en ik zat beslissende rol speelde in het leven bij de Nelson-revue.' van zijn ouders. 'In de oorlog werd ik beroemd in Modiano zou eens in Winschoten België en in Parijs. Ik zat een tijdje moeten informeren naar Harry Dres- ondergedoken op het kasteel van mijn selhuys. Hij is de man die hij zoekt en vriend Comte Robert de Maussabré. hij is de man die tussen Stan en diens Na D-Day kwamen ook de optredens voor de Welfare - - - - - - - - - - - - - -. . . ('Dienst Welzijnszorg' van de geallieerde troepen , red .) met hoofdza-

eH EZ

HARRY DRE.SSEL

kelijk Engelse en Amerikaanse artiesten. Ik herinner me Josefine Baker LE CABARET EN VOGUE en Bob Hope, Mistinguett en Edith a Pi af. Toen Parijs bevrijd was stond TéL 17.29.62 ik met een speciale groep artiesten uit (près de la place de Brouckère) Engeland in de Olympia, toen nog een bioscoop. Con.PRO_GRAMMf,.1 NTERNAIlClliAL Dl5QIMS OICCA ferencier was Da1II111• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •~ vid Niven, het Sad-

Rue de I'Evêque, 26

BLono18

Iers Wells-ballet met Robert Helpmann en Margot Fonteyn deden mee, een aantal Franse artiesten en ik, Harry Dresse\.' 'Toen België bevrijd was, speelde ik in het Alhambra in de operette 'Het Witte Paard' en ik werd daar zo'n succes dat ik een eigen cabaret kon openen. Daar kwamen veel internationale gasten, geallieerde militairen op verlof en veel internationale sterren. In het Alhambra was toen een grote revue met als hoofdschotel een sketch van Stan en Ollie. Ik was bij de HerlstlWinter 1992

première en heb die twee toen uitgenodigd om mij op te zoeken in mijn zaak. Alleen Stan en zijn vrouw kwamen de volgende avond. Ik geloof dat die vrouwen al jarenlang ruzie met elkaar hadden en dat de komieken in het dagelijks leven nauwelijks met elkaar spraken.' , Op de foto hebben Stan en ik onze hoofddeksels verwisseld. In die tijd had ik nog bij m'n opkomst op de scène een Volendammer muts op met als fantasie twee rode balletjes er aan. Ik had toen als witz dat ik aan

0\

UIT HET PLAKBOEK VAN HARRY DTRESSEL.

Op de bovenste foto Is Stan laurel nog luist zichtbaar midden tussen de _ pilaren. DezeHde tafelschikking, maar van dichterbij, Is te zien op de foto op de volgende pagina. Op de foto onder poseert Dresse!, bolhoed op het hoofd, met Stan en diens vrouw Ida. laurel draagt de Volendammer muts met de 'fantasie' balletjes waal1lM8 Dressel optrad. Ida laurel Is een Volendammer kapje op het hoofd geplant.

het publiek vroeg: "Hoe vind je m'n balletjes? 'k Heb er nog twee." Grote lacher altijd. Hier nog wat meer foto's van die avond. Daar links in die stoel zit de directeur van het Alhambra847

BOVEN: In Harry Dressels nachtclub, Brussel winter 1947/48. Van links n..r rechts: Directeur Van Stalle van het Alhambra Theater waar laurel & Hardy optraden, Mavroluw Thys, compagnon van Dressel, Stan laurel, Harry Dressel (staand), Ida Laurel, mevrouw Martens en de heer Martens, kapelmeester van het Alhambra en een engelse zangeres uit de revue 'Hollywood Parade' (Rosle Darvll?)

theater Van Stalle. Dan mijn compagnon mevrouw Thys, zij deed de zakelijke kant van het cabaret, ik de artistieke. Naast Ida Laurel zitten mevrouwen meneer Martens, de kapelmeester van dat theater en helemaal rechts een Engels zangeresje dat in de revue stond.'

ADVIES 'Het waren mooie avonden daar, maar ik heb m'n hele leven mooie avonden gehad. In 1948 ging ik naar Argentinië. Ik nam een contract over van Yves Montand die ondertussen met Pi af bevriend was geraakt. Ze wilde hem niet naar dat 'apenland', zoals ze zei, laten vertrekken. Hij moest met haar mee naar New 848

York. Nou, toen ging ik naar Argentinië en ik ben daar meer dan dertig jaar gebleven.' 'Wie meer wil weten die belt me maar op: 05970 - 17177 en ik ben altijd thuis sinds m'n voet is afgezet. Ja, dat komt omdat ik een medisch advies van Klazien uit Zwalk verkeerd geïnterpreteerd heb.' 'Maar goed, de show gaat gewoon door, op m'n vierentachtigste treed ik nog regelmatig op in bejaardentehuizen en ze lachen zich nog altijd wild om mij. Dat verleer je niet. Ik heb Stan Laurel toch ook aan het lachen gemaakt?' Jacques Klöters Na de bevrijding van Frankrijk trad Dressel op voor de geallieerde troepen, samen met de legendarische Franse artieste Mlstlnguett BLOTTO 18

1936

No. 7

VRIJDAG 1~ NOVEMBER

PACCAG! DEM HAAG

het SUCCES van hun Fra- Diavolo overtroffen record recettes in 1/

Parijs

WIJ

PROLO~G~~RE.N:

IITEILU OP DE

/1

TERS R'DAM

aOIMTY ~l~OTY-(ENTRAAL) BROTHERS

A'DAM

850

BLono 18

LnHlRDY TfiE

fitIIJ

IT'S GOT EYERYTHING! LAUUL .\NO HAIIOY lor

h.....,...• plot ........ '-"'1

""" .........1 ••• tmIIic "",,'. -.,. """ noIo1hfvl ••• ICIU9h' ,., ....ry .... wIIo lik •• lo.t

""" lurlou ...... 1 S _ _ 01110 _ • «gn>oloo

ANTONIO MORENO JACQUELINE WELlS

__

••.• ~ ... t' •• ".,..

"'JO a •• ,.

M _~_w. •• lc.' Olt .ct.' N ........ o.4oo"", I " .. " ...

A

HAL

.OAeH

" , . " ••

t'."

__"""If.-pl. __ .... .... fYPOIoo. ...... ...

trYI'

lil.

boyt""'" .... do Itl

tG I.y ..... k ......... 1•• , """.... w!th .ho w ..... •• y ......

f.".,II ..........

1

In de nalate1}-schap van Charlie Hall is onlangs een exemplaar van het script van The Bohemian Girl gevonden. Het 73 pagina 's dikke stencil is voorzien van aanvullingen in het handschrift van Hall, die behoorde tot het team van schrijvers dat de film heeft voorbereid. Een analyse van het document geeft inzicht in de manier waarop deze door ziekte en dood geplaagde produktie zijn uiteindelijke vorm kreeg.

~

OLGEND op Fra Diauolo en Babes in Toyland was The Bo· hemian Girl de derde en laatste van een korte serie operaverfilmingen die Hal Roach in het midden van de jaren dertig heeft ondernomen. Hij sloot zich daarmee aan bij de algemene musical-trend in het Hollywood van de eerste jaren na de doorbraak van de geluidsfilm. Het was een begrijpelijke keus. Muziek had altijd al een belangrijke rol gespeeld in de bioscopen. De zogenaamde stomme of zwijgende films werden als regel begeleid met een of meerdere instrumenten, soms met hele symfonieorkesten. Nu er dialoog mogelijk was, leek de film in aanleg meer dan ooit op een vervolmaking van de mogelijkheden die ook de opera groot hadden gemaakt. Een voorname reden om speciaal Laurel en Hardy in opera- c.q. operette- of musicalverfilmingen 'onder te brengen' was voor Hal Roach het veronderstelde onvermogen van het duo om een verhaal alleen te dragen. Het succes in 1933 van Sons of the Desert , naar een eigen script, moet de studiobaas zijn voorgekomen als een geschenk uit de hemel dat door eenvoudige mensenhanden niet meer kon worden herhaald. Of was misschien het nog grotere succes van Fra Diauolo schuldig aan de herhaalde combinatie van Laurel & Hardy met zang en muziek? De komieken zelf hadden Herfst t 992

grote weerzin tegen kant-en-klare verhalen waar ze in werden gewurmd alsof ze acteurs van het tweede plan waren (terwijl ze toch 'top billing' kregen). Maar dat betekent nog niet dat zij muziek als zodanig een wezensvreemd element voor huncomedies vonden. Integendeel: naar aanleiding van The Bohemian Girl zei Laurel in een interview met de New York Daily Mirror: 'Muziek is voor comedy wat specerij is voor iedere smakelijke schotel. Wij hebben ontdekt dat muziek een ideale achtergrond is voor comedy. Het contrast van mooie zangstemmen en klassieke instrumentale nummers met zorgvuldig gekozen humoristische situaties is ideaal "theater". Het geeft net voldoende verrassend effect om 't amusant te maken, als de verschillende elementen tenminste naar behoren zijn gemengd.' Dat laatste, het mengen van de comedy met andere elementen als zang en niet te vergeten het 'libretto', was voor de scriptschrijvers geen makkelijke opgave. Ze moesten ingewikkelde toeren uithalen om de komieken 'in' het verhaal te schrijven. Bij The Bohemian Girlleidde dat tot een ingrijpend herschrijven het het oorspronkelijke concept. Drie schrijvers, geassisteerd door Stan Laurel, werden aan het werk gezet: Charley Rogers, James Parrott en Charlie Hall. De laatste kennen we

we voornamelijk als de kleine giftige nemesis van Stan en Ollie in films als Laughing Grauy en Them Thar Hills. Maar Hall deed van alles bij Roach: behalve acteur en gag-man was hij ook rekwisiteur als het zo uitkwam, en soms regisseerde hij zelfs. In de nalatenschap van Charlie Hall is onlangs een exemplaar van het script van The Bohemian Girl gevonden. Het is 73 foliopagina's dik met in de kantlijn wijzigingen in het handschrift van Hall. Dank zij deze vondst kan beter inzicht worden verkregen in de manier van werken die bij de grotere Roach-films werd toegepast. Een vergelijking van het scenario met de uiteindelijke film toont opnieuw aan dat veel van de oorspronkelijke plannen zonder meer opzij werden geschoven zodra de opnamen begonnen waren. Zelfs ideeën die op het laatste moment met de hand aan het script zijn toegevoegd, werden maar gedeeltelijk uitgevoerd. In het geval van The Bohemian Girl kan zelfs worden geconcludeerd dat ongeveer de helft van de film buiten het script om tot stand is gekomen. Een van de redenen om veel weg te laten moet domweg gelegen hebben in het feit dat de schrijvers veel te veel materiaal hadden aangeleverd voor een film van de gewenste zeventig minuten. Maar er waren ook andere factoren, zoals uit de rest van het verhaal op deze pagina's zal blijken. 851

BILT SCRIPT VAN CHARLIE HALL

.. ;':~':~',::~lEt~_::.!J;

/

M)'1nc -

Wln l -fl! J(!(pÇJ.u OI!V'

00."""

1'.. ' ",.

UlY'latlllCl

~:;!I11~",:-n:!:C_~!!1a

:;:'~~··Ia:,~" -;-.:.'

1'-'.

"'.'110' il.

!!!:;.C:. ~ .:;~'~t1J~ ,... _'t. 1'. . . . . ' .....

_"'.r

!!!.!t!....l!!.

!!.!!.1!:-

101n.

/

v

T•• 'Mat

JOta ' ''' .. lil, IIUI. "'." )'0.' 110.', ,. .., nU l

f'eU her ,... , 01U • .

Il.. noU hU b...t on4. ,,, ••

.h.nll,..

r __ "'rll11fwM' ...

..t. , .bat•• bi. " ••• . ~ar •• a' S'M.

..

W1P1 :

,'.

".

~:: . !.:!!.~t" ,C:a:f;~:!!'-

'n' ,

h

.'0.n4.1"C .. t ••

tr.. , ,, • •, ,"'. r •• r.t

to., U,.

"'1A)1I1,..r'''''.'rnor.'

Sh. t !dolElJ tllrftO on .. ,hr •• or tOIU" " .tI.re Dnllalloot 10

.te,.

,.tt.

t.r''' ..'

U, • •10.• 1',... '''I lIo,. • . tt t. nlt ••' oh. 11.......A __ 11l1li 'h. . "',

_&lU""

",.10.• ,"'. 'M , th. far nu tro. tb. )0,. •. I. hO. Mr tA bi ....... .

t o r _ u .. .

.a

11P1 :

....,

CIa . 1II'11 .lIIIot • . , lC1 "'U, -- ,... . .re ....... .

lao. . ,.._).

~.!~r!·..";

,,...1 ...

:::1:::

11 __

JAt I 40 10 .... "" - _ _ U l l .... ,...ror ... r _

",n ,

I

CIiI' lIulr U

Staa .......... .

1

I

·1

~

I

!L-_ _ _ _--' 'INNOCENT FUN'

......_'ftII. ........._---........................ =, ' . ,''''''_ " ........................... _ .................. _....• -..........._I",.... ".". ......... _ ........... ............. ...-....... ......... -................. 1''I,... .... ..... ........ ................... .......... ..-.- .. ........... .............. -.... ".......... ....... _............. .......... -....... ............ .... _................. ..................,...........-.. u' . . .

0. ............. " ,

_

....... .,., ........... P •• 1111. t

_~

• -

........ _~

_.........-_~

.....

.. . . .ii . Mt .

D

e film opent met een operette· achtige sfeertekening van een zigeunerkaravaan en het kamp dat de zigeuners opslaan op het landgoed van Graaf Arnheim. Veel dans, zang en muziek bij idyllische plaatjes . Laurel en Hardy zijn nergens te beo

kennen. Wel wordt met enkele korte dialoogscènes de basis voor het ver· haal gelegd. We komen te weten dat de graaf een hekel heeft aan zigeuners en dat de haat wederzijds is; verder dat de graaf een lief dochter· tje heeften een vervaarlijke lijfwacht.

....... ftIII_ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -..M ........

_

............. .r-ftIIiIIr-

......... _1111111' li ............ ~

-4

Ik

,.....,

SI'

_

........

S,S S , . . . .

. . . _ . ,. .. . . .

.".

......, CAeeIIIIM - - . . ........ ~

_ _. . . . . .

~Mew

.......

-.."...

852

BLOTTO 18

r

i ~

="

(

,

"_',,"IiI,t~""'''' uil ".rU u0l0l.tl4 tb . . . . . 11 _ua th. laU. 111 bU h&n4. •• 'bi ..... u. bi. _lt • .0.. • • roUJl,4 'he tart".. '

i

..

.~,!: ~~:~.!~r,.

I' "nl • • 1 t. 'PPlu ••,11. 1. . . d..1 . . . 1"

"UlI.o.. , . . . r( .he 'Ik •• ,Mi laU. tr_ bi. h&n4. olwlh bi. 011 UI. b . .11 wl th U ..,,4 MM. U -..11. " M ••

vin:

1'••.• 10l.1'l"

• ••••1 ••.

u,." 1"'

laM th•• ,I"'l, reu..... to bi . . . . . . . ah • .onU .... . tG .1 •• hl • • • oncu'~

la"" ••.

STIJl :

t40n, • • "IJllt ...

VUl :

DoII" til. katt Kaw.I'I" 10U " ... l1wiq ort •• rol' , ... re -- ... una 0\U' " root __ ohturtna 'h• •

ST.uI :

G'ba' ,1'0"

\l'

,1101

CUt Ie -.t 14 upr .. l1on. 01'1 UI' "'1' \0 _"...11. 11' thl

_lr.·, MI' -0"' ••U11._'boUCh '.'1': 'p,,~,

~~..r.~~

4~?·/'~/'

5\1.1'11 .. 11.. ,ltud. •• h •

• U11 .,U, ch.l'l'J' ,1\1

."he.,,,:

!'::.f.1" allow. ClIt Mok _Ir.. 'um. hl' "-ot U ,11.. Il00,, .nt ,11,1011.1, ..... ,11.. t .. ltIIl . .

Ie , ,,.

-.1

ISpIl."'1'11IC wUb

~".

CIa

1I

_1-

ot,.

-. "

'1'1"1' tb. _It' "It'" ... ah • .... tlnn.h.. t ,,"'1'

SbI 1111'11' lO

,,,,"011.'1'10'''1'&(;.11'1.

• ...on, '11ft :

Oh • . , 10 ••

~

J' • • 0

tr . . . ,..\I.I\t ,11.. I-Orntr.

;~:'::!:' 1!!'~~rf'••:-.

Sb. _tl.,.. h.r panll '0

bl. an4 b.

holt• • , ber. •• Ub'I'",.~hlllC·

!II'.' 10111' 10 _Ia M' .. re . . 1114 _.... -- t "'" 10U '0 bOU _ 11'1 J'1I\U' .rw.. -~

1'1•• \111101

tOI".'I' .

a:'tl1.:

Jo .....'

ril

$.an 1.110. . . IJl " .. ,.. 4..-1, .t tb. I-OQllt.

r. 'Mi .ID. "u" 'U lb. ",p., D..,U.tlI.oot Nn' "i. Une.r 400m MI' .,11'1'.

•

ft. . .u • ... _'" •• lib.

::::w

'1l Pl :

,l.1ne l\ • 11U1l

I

.1

Behalve de ouverture van de opera van Michael Balfe (waarvan de film blijkens de hoofdtitelkaart'a comedy version' is) horen we het speciaal voor de film gecomponeerde lied 'The Heart of a Gypsy', gezongen door Thelma Todd (of nagesynchroniseerd door een echte zangeres?). De tekst is slecht verstaanbaar, maar via Nederlandse ondertitels wordt o.a. meegedeeld dat 'een zigeuner-kus slechts [is] bestemd, voort te leven in een eind'loze rij' Deze ruim vijf minuten durende openingsscène wordt in het script aangeduid meteen verwij zing naar 'Script #2' Dit tweede script, dat eveneens bewaard is gebleven, is niet meer dan een enkele pagina's lange samenvatting van de intrige. Zodra Stan en Babe in beeld komen, wijkt de film af van het oorspronkelijke scenario. Stan is namelijk niet bezig kersen te eten en de

.rr.ouo... " ,olt• • $hl ,...olelll.ltU .. n,.b"-"'1'1 b.

\h.1'I ,100b•• hr tb, . . t.

"""O'U 11.'1' 1I.IIIl.1' til.. 01'111'1 ltIIl 'Ilm. lO ...U: ••.,..

pitten met veel lawaai uit te spuwen tegen de stoofpot van Babe (zoals in het stencil), maar hij schilt aardappelen en gooit die in een pan (kanttekening). Babe krijgt het opspattende water in zijn gezicht en doet een mislukte poging tot retaliatie. De reden

voor deze wijziging is duidelijk: de kersen-gag zou Babe niets te doen hebben gegeven. Ook de introductie van Mae verloopt anders dan in het script. In plaats van een scheldkanonnade over Babe's onvermogen om een

FOTO LINKS: Stan en Ollie zoals ze voor het eerst In de film verschijnen, met dit verschil dat hel hondje Laughlng Gravy In die scène niet voorkomt. FOTO RECHTS: Als Stan zich mengt In de echtelijke ruzie van de Hardy's wordt hij door Mee bedreigd. Herfsl1992

853

" " 1 .... l'y . .MI',.. ....

...., IS "1l\ 'rl " ,. •• \h . I"lOU,'"

lt . . . . , . . Uat ....

" • • 11-'\1,.

a," ••

lt

.. u ,..'rlut ."U.

...". "'I'U 'V 'hl natre anf; \h ..... I' , . 'hl • .,...

.,.li0ii \bloft ha. _

all

..... :

•• 11 . • t., ot " ,

Sf.... :

It H _ .. .,. l ' f; Ulllat her llA4Ir 'bi -e,aon . l

».1

'''ry 11'1., .r. IIIII~II" y"" 'I'JI"C

_lt.,

\0 f;o

::::~.!nr!f' ..!:':f

atUMMI.,tI\ MIl

.....ot._ul.n.' •.

vuur te maken, zien we dat Mae de wagen binnen wil gaan maar plotseling uitvalt naar Babe als deze haar vriendelijk toeroept: 'HeIlo, honey!' Mae's eerste woorden zijn dan het niet geheel begrijpelijke:'Don't talk to me', (want waarom niet?) in plaats van: 'Don't talk back to me', dat in het script logisch volgde op Babe's tegensputteren. Geschrapt is de blijkbaar als overbodig beschouwde opmerking van Mae waarbij Stan wordt geïntroduceerd als

854

de vriend van Babe. Daarvoor in de plaats komt Hardy's opmerking (op pagina 3 bovenaan) als hij met de pollepel in de hand op Mae toe loopt: 'Listen - I don't like you adopting that harsh tone in the presence of my friend'. Hiermee wordt de relatie met Stan op een veel minder opzettelijke manier gedefinieerd. Deze claus werd nog verfijnd tot: 'Pardon the intrusion, but I don't like you talking to me like that in front of my friend' ~en beleefde, maar ook een beetje bange manier van uitdrukken die meer in overeenstemming is met het karakter van Ollie. De meest drastische afwijking van het script betreft Mae's verhouding met DevilshoOf. In het stencil (onderaan pagina 4) zijn de jongens getuige van een liefkozing door Devilshoof: diens vinger glijdt over Mae's ruggewervel en hij geeft haar een klopje onder de kin. Dat is alles. De film is veel meer expliciet: eerst ziet Stan dat Mae door Devilshoof wordt gekust en even later is ook de inmiddels door Stan gewaarschuwde Babe getuige van een vurige kus. Dit leidt tot de vermakelijke dialogen tussen Stan en Babe die letterlijk in de kanttekening van Charlie Hall op pagina 5 terug te vinden zijn. Deze scène komt in de plaats van de voortgezette scheldpartij op pagina 4. Ook de nieuw geschreven dialoog op die pagina, zoals de referentie aan Stans 'wilde Corsicaanse bloed' (een letterlijke weergave van een tussentitel uit o.a. Why Girls Loue Sailors ) is komen te vervallen. Dat dit wel gedraaid is kan worden afgeleid uit een lelijke schnitt op deze plek en uit Ollies antwoord 'I understand perfectly' dat nu zonder enige logica volgt op zijn waarschuwing: 'Controlyourself. Deze eerste sequentie eindigt in de film met een fade out als Ollie het trapje naar het woonwageninterieur beklimt, direct na zijn verontwaardigde verwijt:What are you trying to do-cause a rift in my matrimonial bonds?'. In het script loopt hij een verkeerd trapje op en belandt met zijn achterste in een emmer zeepsop. Ook dit ongemak is wel gedraaid, maar niet gebruikt (zie foto hieronder). FOTO LINKS: Slan verschaft Ollie 'poslllve prooI' dal Mee Inderdaad leIs meI Devllshool heeft. Zoals vaak hel geval Is bij deze geposeerde slllls, geeft helanekdollsche karakler van de 1010 een Indruk van de hele scène, zonder één bepaald beeld uil de IIIm exacl weer Ie geven. FOTO ONDER: De laatsle alinea van pagina 5 Is blijkens deze slill wel verfilmd, maar uiteindelijk nlelln de Illm gebruikt. Oilie Is In een emmer zeepsop gav.llen.

BLOTTD 18

Het zou te veel ruimte In beslag nemen om hier het script met alle wijzigingen pagina voor pagina door te nemen. Daarom alleen nog enkele typische voorbeelden van geschrapte ~nes die toch hun sporen In de film hebben nagelaten. Wat In het script Sequentie 112 heet, beslaat niet minder dan veertien pagina's met Stan en Oilie voortdurend In beeld, als zakkenrollers (de film Is niet zonder vooroordelen) en als bezoekers van de herberg. Volgens het scenario zijn niet minder dan vijf passanten In het stadje slachtoffer van de activiteiten van de jongens, met Inbegrip van de stad som roeper die de klepel van zijn klok kwijt raakt. De truc van de jongens Is dat ze zich voordoen als waarzeggers. Hun vaste formule Is: 'De ogen zijn de vensters van de ziel en om alles te weten moet Ik uw ogen aanraken.' Het slachtoffer sluit onwillekeurig de ogen als _ wijsvingers van de waarzegger zijn oogkassen naderen. HIJ ziet niet dat de _ vingers van _ handen daarna worden verwisseld voor twee gevorkte vingers van één hand, waarna met de andere hand zijn zakken worden gerold. In de film Is het aantal slachtoffers geraduceerd tot drie, namelijk de stadsomroeper, de man die Oilie een klap verl
He wheel s around , Babe gets hls sleeves up and all ready to put hls fingers on the man's eyes when he does a takem , Cut to head-closeup of the r.lan and we s e e that he ls vcry cross-eyed . Bab e reallzes he is stumped , gets all flustered , cross e s hls hands back and forth trying to figur e out the situation . He finally crosses his wrists and put s one flnger of each hand on th e man's eyes, then 81ves Stan a sat! sfi ed nod. Stan reacts , puzzled, and shows Babe wlth one hand how he should do the trick . Babe reallzes he has milde amistake acaln . Van deze weggelaten sc'ne Is een still overgebleven (onder). BIJ het bezoek aan de herberg blijkt de schele herbergier dezelfde man te zijn die zij even tevoren hebben beroofd. Als Stan een kelner vraagt om _ kroezen van zijn beste WIJn 'somethlnll w/th. wal/op In It'-iloolt de herbergier een slaappoeder In de kroezen. De volgende ochtend worden Stan en Oilie bulten de herberg wakker, gestraft naar Angelsaksische traditie met teer en veren. Dit llles volgens het scenario. In de film Is er weinig of nleta vin overgebleven. De nadruk waarmee de kroezen In beeld worden gebracht en het dreigende uiterlijk van de herbergier hebben daardoor hun zin verloren. Herfst 1992

855

H.

!:b:rfl:! ::!:,:-:!!~....4 "D'in :

t)J.rlnc 'hU, kbl 11 U11nc \0 4°' SU,l!: 1.0 b il, hl. 0111. .-t 'h \1\1 SUft I, bI.Ulllrill. bil' 1111 .. Itneln .a1 .MlpiU \0

'hina.

Babi : Mol. r... lhlft4 tha' tbil 11 Bab, I. .rUnl .nll rl pIU, :

'"1'1\1 °

- rone.

Babi look, \0 SI..n tor thl ttnleh lnc liDi.

US :

::oun takl ' 40wn 'hl 0&111l1l, .hl0h 11 in 6 o.. "':11 I·, Uok ti al 4 on 'hl .aU w1 ' h a clip . an4 1011 U blOll' U ou, bu' blo..... bi t toO har4 an4 ÛI. 0 6n41& COl, OU t ot 'hl ho14lr . taUlna lnU lIrabI', ,UU bllrnln,.

la,.

u,

Babi Ju.." \0 'hrow 1 I. ollt ot hu lap a n4 bwç' bil b. . d on 'hl I.lPrer bllftk. lil tlnall y plokl lip Ihl oan4l1. ""leh 11 atUl l1 &hul1. ct., .. a bie: blo. 6n4 bl .. , U 011' . Cllt ;0 SlM .. nel .. ,lIcl ot lhl IOn ho t . . a 11 sh" on thl Inl! of ti. I' nOIl.

Om de graaf dwars te zitten ontvoert Mae diens dochtertje (gespeeld door Darla Hood van 'Our Gang'). Tegen Ollie zegt ze dat hij de vader Is, maar dat ze dat geheim heeft gehouden tot het kind oud genoeg was om de schok te kunnen verdragen. Ollie is desondanks opgetogen over zijn plotselinge vaderschap. Als hij samen met Stan op het kind moet passen, moet er een naam worden bedacht. De eerste suggestie, afkomstig van Stan, om haar Llzzle te noemen, is ondanks herschrijving niet in de film terechtgekomen. Daardoor bleef de volgende claus Hardy bespaard : 'Do you think I want a daughter of mine to go by the name of Lizzy Hardy? Haven't you got no romance in your soul?' Als Arline, zoals ze uiteindelijk bij haar ware naam wordt genoemd, haar avondgebedje wil zeggen, wil de derde regel haar niet te binnen schieten (zie scriptpagina hierboven). Ze blijft steken bij 'If.. if.... ' In het script helpt Stan 856

met: 'If he hol/ers, let him go ', een regel uit het aftelversje 'Eenie, Meenie, Miney Mo' die volgt op het racistische 'Grab your nigger by the toe'. In de film is gekozen voor het niet minder absurde (maar minder crue): 'If at flrst you don 't succeed, try, try, try again (een dichtregel van Robert Bruce). De vergeten regel uit het gebed luidt overigens: 'If I should die before I wake, I pray the Lord my soul to take'. De grap met de brandende kaars en de hete was die oplicht op Sans neus (laatste alinea's van de scriptpagina op de bladzij

hierrnaast) heeft de film niet gehaald, evenmin als een scène met Arline op de schommel :

FOTO RECHTS: Twintig jaar later is Arline een mooie jonge vrouw (gespeeld door Jacqueline Wells). In de woonwagen maakt ze het ontbijt klaar voor 'Daddie dear' (Ollie) en 'Uncle Stan'. Ze zingt 'I dreamt I dwelt in marbie halls'. Het script doet het idee aan de hand om tijdens dit tamelijk langdurige lied door dubbelbelich-

ting zichtbaar te maken waarover ze zingt: haar op onbewuste herinnering gebaseerde leven als prinses in marmeren zalen. In plaats daarvan wordt haar gezang in de film herhaaldelijk onderbroken door opnamen van Stan die zich meester maakt van het hele ontbijt, terwijl Ollie in bewondering opkijkt naar Arline.

we make

8

cut to Babe:

"H,lS just finls llna " " k l Y en 1.I!'provlsed Swing on the 11mb Or, " tree. Ho 51 t s ArUne on t he sw! ng, tOK;' hls •• Bh ofr~ '- (!nd tylnG/'t around her und the. rog.!s, he starts to swing ~r gently . She 15 enjoylng lt/nune(1SCl Y• !>.u-l ng th Is bus 1;Iéss Babo overheers the ,éone bet"een Devllshoor and the wHe pl"nnl~ th~/elopomont,

ond just can ' t bel1b ve hl s ears. .lp / the "ifo lcoves Dov l1sh~or to I!P to Lt,e VIoBon

to gey'her clothes, otc. ,

BLOTTO 18

DE VERLOTING VAN EEN DOOD PAARD Het is niet altijd duidelijk waarom bepaalde scènes zijn weggelaten. Het is, zoals gezegd, mogelijk dat er geschrapt moest worden omdat de film anders te lang zou worden. Sommige ideeën waren misschien te veel uitgemolken. Het zakkenrollen bijvoorbeeld lijkt in het script wel erg langdradig. Een andere mogelijkheid is dat sommige gags ongepast werden bevonden, dat wil zeggen niet passend bij de personages of, in wijdere zin, niet in overeenstemming met algemeen geldende opvattingen. Het dode paard zouden tot deze categorie kunnen behoren. Uitgangspunt voor dit drama en de daaropvolgende 'raffle' (loterij) is een spraakverwarring à la 'two peas in a pod (pot)' in Sons of the Desert. Ollie geeft Stan opdracht een paard mee te nemen 'to have him shod' (om het te laten beslaan). Stan verstaat 'shot'. Hij blinddoekt het paard, knijpt z'n eigen ogen stijf dicht en geeft het dier met een jachtgeweer de volle laag. Het paard is dood. Ollie is ontzet, zoals blijkt uit het volgende scriptfragment:

Herfst t992

BABE:

I said shod I not shot! Shod-dar - --

5TAlI:

I thou:.;ht you said shot.

BAllE:

Sho i \ [low what are we goinS to do? It' s th. on1y horse we had. and wo have no Money to buy another~

STIJl:

I have an idea -- ./e oan rafrle h1m ot!.

BIJl);:

Nobody' 11 take a chanoe on a de ad horsel

STIJl:

V/ell, yon don' t have to te11 the~ he's dead.

B/.BE:

That' s a very . very good 1dea. Come on, we' 11 pre!>S. re the ti oket •• Remcr.lber - - not a 'Nord to anyone.

De loterij wordt gewonnen door Finlayson die in woede ontsteekt als hij ontdekt dat hij een dood paard heeft gewonnen. De jongens worden achtervolgd door iedereen die een lootje heeft gekocht en vluchten in de kasteeltuin van de graaf. Daar is een groot banket in voorbereiding in verband met de ondertekening van een vredesverdrag met de hertog van Camembert en diens zuster, de markiezin van Gorgonzola.

!

Ollie en Stan nemen deel aan het feest nadat ze zich als de hertog en zijn zus hebben verkleed: Cut to the top of the grand staircase . The 1ackey enters, there ls aloud fanfare and he announo oa w1th great dignity the Duka and 1.'taroh1oness. Stan and Baba make their entranoe, Babo drossod in the nobleman' 9 olothes, 9word, etc. Stan has on the woman'e ~lo t h ea. a oourt wig, eto.

Als ze worden herkend door de dandy wiens zakken ze eerder hebben gerold, komen ze in de martelkamer terecht. De laatste vijf minuten van de film zijn dan weer in overeenstemming met het script. Het feest in het kasteel is nooit gedraaid, misschien omdat het te kostbaar zou zijn geweest. In de plaats van de dolle verkleedpartij kwam de beroemde scène waarin Stan wijn bottelt en stomdronken wordt omdat hij het slangetje waarmee de wijn uit het vat wordt geheveld, afwisselend in een flessehals en zijn mond steekt. Geen woord hierover in het scenario.

857

OpereHa 7th Laurel,Hardy Feature Film With the completion of •·The 80hemoan Cirl." the sl.lI.r comedy leam ol SIon Laurel and Oliver Hardy h.ve appeared on seven fealure-Ien,th produc loons lor Hal Roach and a total of sixty Icur Iwo-reelers. all of which have been relused by Melro-Coldwyn-Mayer. Of all of these. Ihe comedy version ol Moehael Balle's operella. "The Bohem I~n Cirl," 15 prob~bly the most ambltlous "nderlakin, ol the kinIP in. of lun . The musoc. known and loved lor ne~rly a century, vies wlth the humorous .ntic$. of the two stell.r comedl.ns lor top honors in Ihe new Roach lea tur • .

Nnon, lhe famous sones. which have been sun, by people everywhere on lhe world are " I Druml I Dwelt in Marbie Hall •. " ··The Heorl Bowed Down." "From the Valley and Ihe Hills." "Solence. Ihe Moon I. Lostenine. " ··Then You' lI Remember Me." "The Cypsies Son,." ··Happy and Li,hl. " " In Ihe Cypsy Lif.... "The Bohemian Cirls' Marching Son,." and lhe new number. ··The Hurl ol a Cypsy." by NOl Shilkrel and Robert Shayon. The pielure wa. dorected by James W . Horne and Charles Ro,ers. SupporIin, Ihe !wo 'Iellar comedo.n •• re Thelma Todd. ""Ionoo Moreno. Darla Hood. !acqueline Weil.. Mu Busch. William P. Carlelon. James Finlayson. Zef/ie Tilbury. Milchell Lewi • • nd Felox Kni,hl.

PRODUKTIE De opnamen voor The Bohemian Girl begonnen op 9 oktober 1934. De muziek van koor en orkest stond toen al op de band, opgenomen in een geluidsstudio New Vork. Alleen de solozangers moesten er in de filmstudio nog aan worden toegevoegd. Aanvankelijk zou Hal Roach de scènes waar Laurel en Hardy niet in voor kwa858

men, persoonlijk regisseren, maar uiteindelijk werd James Home de hoofdregisseur met Charley Rogerseen trouwe vriend van Laurel en een van de scriptschrijvers- als zijn assistent. Na meer dan veertig draaidagen was alles opgenomen en kon de film worden gemonteerd voor een eerste preview. Het was de bedoeling ge-

weest sneller te draaien, maar de produktie werd geplaagd door ziekte. Tot twee keer toe moest Laurel het laten afweten wegens griep aanvallen en Mae Busch was vier weken uitgeschakeld. De preview werd op 11 december 1935 in Los Angeles gehouden. Vijf dagen later werd Thelma Todd, die de rol van de zigeunerkoningin had gespeeld, dood in haar garage gevonden, achter het stuur van haar auto met een bloedende hoofdwond. Na spoedberaad werd besloten om enkele dramatische scènes tussen Todd en Antonio Moreno (DevilshooO uit de film te verwijderen en alleen het zangnummer van de filmster te handhaven. Omdat deze ingrepen niet mogelijk waren zonder schade aan de lijn van het verhaal, werd een week extra draai tijd ingelast. Thelma Todd verscheen op de rolverdeling als dOChter van de zigeunerkoningin, terwijl de rol van koningin zelf werd overgenomen door de oudere actrice Zeffie Tilbury. De schade werd hierdoor beperkt, BLonole

Mae Busch Again With Comedy Team In 'Bohemian Girl' M~e Busch, who has romped w ith laurel and Hardy through many of their most hilarious comedies, is acain seen w i th the stellar screen harlequins in .heir most recent full-Iength pro-

duction, " The BOOemian

Cid ."

One of the few fututed pl.yers of the sllent days who weath ered the advent of the talk ies. M ISS Busch is M .. B...... probably as weil ground ed In 'he techn iQue of screen comedy as any contemporary aetress. She has. at V3nous t imes during her film career,

played opposite most of the import.nt fwnsters of fIl mland. Her fi.. t professional st.ge work was with Edd,e Foy in " Over the River" at the Globe Theatre in New Vork . Mack Sennett placed her under contract in 1915 and she was a figure in the Key stone Komedies. Then for f,ve years. she was with M -G- M.

maar niet geheel vermeden. In de oorspronkelijke versie probeert Thelma Todd als de koningin Devilshoof tot tweemaal toe te verleiden, Als hij zich meer geïnteresseerd toont in Mae Busch dan in haar, stelt Todd hem voor de keus uit het kamp te verdwijnen of te worden gegeseld. Hij kiest voor het eerste, In de eindversie vertrekt Devilshoof uit het kamp zonder enige motivering. Vervallen is ook een fragment waarin de zigeunerkoningin Devilshoof min of meer uitdaagt het paleis van de graaf binnen te dringen: Cut to tho ~uoon of tho Cyp_io., who i. tall:1na \0 a group ot men, includlng 5tan, Babo alld Devllshoot. Sho 1 • • onding thom out to .toal end plunde r and bri ng bac 1< t 0 ho r all tho loot. Sh . wa r ns t hom thaI whoovor da ro . to tro_pas . on th o o.tate of Count J.rnh olm "li11 bo very urav o indood , bocau. o 1f he is caught it "'oans tha t h. ,1111 be nogged I'/ithin nn lnch of hl. life. Devi19hoof mak •• a boast dofy1na all danger.

Door het weglaten van dit soort bouwstenen voor een logisch geconstrueerd verhaal maakt de film zoals die uiteindelijk in de bioscopen is gekomen, een nogal rommelige indruk. Het is de vraag, of het publiek, dat toch hoofdzakelijk op het verschijnen van Stan en Ollie zat te wachten, zich daar druk over maakte. Het gaf wel een beroerde indruk bij sommige 'serieuze' kritici. Herfst 1992

DE KRITIEK De Amerikaanse kritieken waren, zoals gebruikelijk, niet erg geestdriftig. Variety vond The Bohemian Girl 'a comedy with little or no comedy' en verwachtte dat alleen de meest onkritische geesten Laurel en Hardy de 'sheer silliness' van hun komisch bedoelde scènes zouden vergeven. De recensie gaat verder: 'Er zijn geen

credits voor de bewerking van het verhaal. De verantwoordelijkheid wordt op Michael Balfe geschoven die de originele opera in 1843 schreef en die men in vrede had moeten laten rusten. Hij componeerde de partituur, de oorspronkelijke librettisten worden evennlin genoemd-{)f beschuldigd.' 'Met handen en voeten gebonden 859

aan zo'n scenario heeft de film de bijkomende pech van een onkundige regie. De camerahoeken zijn vreselijk enje ziet dat veel van de zangers zich bewust zijn van de lens, terwijl de dames onsierlijk waggelend in achteraanzicht zijn gefilmd. Speciaal Mae Busch wordt fotografisch misbruikt en wijlen Thelma Todd, die doet alsof ze zingt (een klein rolletje) met het geluid in slechte lipsynchronisatie, vreemd genoeg zichzelf niet schijnt te zijn. (Gelukkig voor haar reputatie is een flink gedeelte van haar rol vlak voor de première uit de film gesneden). In deze produktie komt niet één goede prestatie voor.' Hoewel de New Vork Times daar een redelijk positieve kritiek tegenover stelde, moeten de vrijwel constant afbrekende recensies in het toonaangevende vakblad Variety de jongens, en vooral Stan Laurel, dwars hebben gezeten. In een brief aan een bevriende bioscoopeigenaar in Schotland schreef Laurel in 1936: 'Onze volgende voor jullie is The Bohemian Girl. Als ze in Londen in première gaat laat me dan weten hoe erover gedacht wordt, want ik heb zo mijn twijfels. Hoewel, we zijn al zo vaak bedrogen uitgekomen dat er weinig van te zeggen valt, en het is moeilijk voor ons om een oordeel te geven over wat onze films bij jullie doen vanwege de slechte ontvangst door de pers in dit land.' Hij had zich niet ongerust hoeven te maken, want in Engeland en meer nog op het Europese vasteland was de film een groot succes. In de zomer van 1936 beleefde The Bohemian Girl een grandioze Europese première in Parijs. Gedachtig aan het succes in Frankrijk van Fra Diauolo overtrof het in Parijs gevestigde Europese hoofdkantoor van MG-M zichzelf met een fantasierijke publiciteitscampagne. Men organiseerde een Europese conventie van Laurel en Hardy-clubs die speciaal voor dit doel in diverse landen uit de grond werden gestampt. Ook een Nederlandse delegatie was aanwezig, toen The Bohemian Girl op een dag in augustus in première ging in het Olympia Theater. De leden van de Laurel & Hardy clubs trokken in optocht door de stad, gebruikten een lunch in het restaurant van de Eifeltoren en werden ontvangen op het Parijse stadhuis (zie ookBlotto 14). De Nederlandse première was op 13 november 1936 in het Passage Thea860

ZAAK-TODD: ONOPGELOST Het mysterie rond de dood van Thelma Todd in december 1936 duurt voort, ondanks de 'onthulling' in een Amerikaans tijdschrift, enkele jaren geleden, dat Thelma's vriend en zakelijke partner Roland West schuldig was aan haar dood. Hij zou haar na een ruzie een lesje hebben willen leren door haar in de garage op te sluiten. In een nieuw boek . ) van Andy Edmonds wordt nu beweerd dat de filmster is gelikwideerd door gangsters. Edmonds zegt zijn informatie te hebben verkregen uit een zeer goede bron die anoniem wil blijven. De actrice onderhield nauwe relaties met gangster Lucky Luciano. Hij zou haar onder drult hebben gezet om een speelzaal te openen op de bovenste etage van het 'Sidewalk Caf~ ' in Santa Monica, waarvan Thelma Todd eigenaar was, samen met ex-fUmre gissseur Roland West. Edmonds suggereert dat zij vermoord is omdat zij weigerde hieraan mee te werken en zelfs dreigde Luciano's praktijken aan het licht te brengen. Edmonds legt een indirect verband tussen Telma's werk voor Hal Roach en haar drugsverslaving. Haar contract met de studio bevatte een bepaling-door Roach de aardappelclausule genoemd-waarbij ze zich verter in Den Haag. In de Kerstweek volgde het Alhambra Theater in Amsterdam. Twee look·alikes, uitgedost in zigeunercostuum, en een miniatuur woonwagen werden opgetrommeld om de voorstelling luister bij te zetten. Na drie weken verhuisde de film, die hier De Zigeunerprinses heette, naar cinema De Munt. De kritieken waren welwillend tot

plichtte haar lichaamsgewicht op hetzelfde peil te houden als bij het aangaan van het contract. Todds voortdurende gevecht om slànk te blijven leidde ertoe dat ze amfetaminepillen ging slikken. Luciano zou haar later aan 'iets sterkers' hebben geholpen. De dieetpillen waren een idee van regisseur James Parrott die ze zelf gebruikte. Hij was de broer van Charley Chase, met wie Thelma op het witte doek maar ook in werkelijkbeid een opvallend koppel vormde. Door het vele uitgaan, de wisselende vrienden, de drank en de drugs kreeg Thelma Todd de bijnaam ' Hot Toddy'. De studio probeerde daar 'The Icecream Blonde' van te maken (naar de manier waarop ze baar blonde krullen opstak), maar zonder veel resultaat. De verdachte en alom gepubliceerde omstandigheden van haar dood waren voor Hal Roach aanleiding om het grootste deel van haar sc~nes uit The Bohemian Girl te verwijderen. Hij wilde voorkomen dat een vrolijke familiefilm zou worden geassocieerd met een scandaleus Hollywood-drama. • Andy Edm onds: 'Hot Toddy' (Avon Book s. New Vork. 1990) ISBN 0 -380-71132-X)

goed. Eén van de recensenten verontschuldigde zich als volgt voor het plezier dat hij kennelijk aan de film had beleefd: 'Bij een Stan Laurel en Oliver Hardy spreekt ge niet over film. Van een dame, die in het Concertgebouw zure augurken zit te eten zegt ge ook niet dat ze mes en vork vergeten heeft. De dikke en de dunne - die niet dunner, BLOTTO 18

Twee kwasi Laurel & Hardy's verschenen bij het Alhambra Theater op de Wetering schans In Amsterdam toen daar met Kerst 1936 'The Bohemlan GlrI' In première ging.

maar wel dikker is geworden - doen zot, en de Amerikaanse producers in "De Zigeunerprinses" nog zotter. Het is een gruwelijk kolderverhaal van zwijmelende zigeunermuziek, pralerige paleiszalen en stapelgekke onzin, hetgeen alles bij elkaar wel in staat is, 't in elke bioscoop een paar weken uit te houden. En waarom ook niet.' Het Algemeen Handelsblad schreef onder de kop 'Laurel en Hardy als Zigeuners, Het Vergenoegde Leven van twee Komieken': 'Geen komieken paar beleefde tezamen en in vereniging zulke wonderlijke avonturen - had zich in zovele verschillende vermommingen te vertonen en in zulke merkwaardige karakters te verschuilen, als de nooit te verschuilen Laurel en Hardy, die iedere regisseursvermelding overbodig maken - naast wie men geen andere sterren noemt, al waren zij nog zo stralend - bij wie het er niet op aankomt wie het scenario geschre-

ven heeft en die elke filmgeschiedenis dor en saai maken, wanneer zij even afgeknokt hebben om uit te rusten en dus niet op het screen aanwezig zijn.' 'Het is zo hopeloos te vertellen wat zij nu weer uithalen, want het is altijd het onverwachte en meest voor de hand liggende-deze twee brave

'I'heY'l'e Vegebo .. d Gypsy Loven Now

-and

they gyp thoae gypsy gir'.!

OUWE~

r'"

~I)W(

Those two grand goofs are back again , , , running wild in the most hilarious, musical laugh picture of their career I

THEATRE

Herfst 1992

\ >--

~t

mensen ondergaan hun noodlot: het noodlot van de beste bedoelingen te zien mislukken. Doodgewone dingen als flessen, paarden, karnemmers, wortelen en knolrapen, zweren samen om in hun leven dramatisch moment te worden.' 'Als de vriendschap van deze lieden

DE OPERA De Ierse componist, violist en zanger Michael Balfe (1808 1870) schreef de opera 'The Bohemian Girl', gebaseerd op het verhaal 'La Gitanelia' van Cervantes, in 1843. In november van dat jaar werd de première gegeven in het Drury Lane Theatre in Londen. een jaar later gevolgd door een opvoering in New York. Het werd de meest bekende van al zijn composities. met vertalingen in het Duits. Italiaans en Frans. Voor de Franse versie breidde Balfe de opera uit van twee aktes tot vijf. 'La Boh~mienne ' kreeg in 1869 haar eerste opvoering in het ThUtre Lyrlque in Parijs. Bij elkaar schreef Balfe. die muziek had gestudeerd in Rome en Parijs. 29 opera's en een groot aantal andere composities. Als bariton debuteerde hij in Parijs als Figaro in 'De Barbier' van Rossint. die hem een engagement van drie jaar had aangeboden.

861

Hardy luistert aandachtig als regisseur James Home een scène bespreekt met Stan Laurel.

een huwelijk was, zou het het meest tragische huwelijk in de geschiedenis zijn, want zij kunnen niet buiten elkander en stellen elkander toch dagelijks teleur. De dikke heeft zijn pijnlijke zelfoverschatting en de neiging de kleine te corrigeren - iedere correctie loopt onvermijdelijk op een nederlaag en een slecht figuur uit.' 'Er bestaat in de tekenfilm een mannetje, dat hevig nadenkt-wanneer hem een goed idee invalt begint er een lampje op zijn hoofd te gloeien. Hardy heeft zulke uiterlijkheden niet nodig. Wanneer er een idee begint te dagen in zijn hersens, verraadt zijn gelaat zo duidelijk de triomfantelijke geboorte-er komt zo iets zelfvoldaans en zo iets oneindigs arrogants op zijn brede gezicht, dat men er zeker van kan zijn hem binnen de seconde in de grootste moeilijkheden te zien met Laurel-uiterlijk de domste, doch verreweg de slimste van de twee.' 'Zo leven zij dan met zijn beiden in het grote Zigeunerkamp. Om hen heen gebeuren romantiek, diefstal en kidnapping van prinsessen. Dat ge bijna 862

de Zigeunerprinses niet herkent, is bijzaak.' Het Nieuw Weekblad voor de Cinematografie schreef een artikel, dat door de distributeur M-G-M ingefluisterd lijkt te zijn. 'Fra Diavolo overtroffen!' riep redacteur Pier We sterbaan uit, om vervolgens de Neder-

landse bioscoopeigenaren als volgt toe te spreken: 'Eens waren ze de vrolijke landlopers, nu hebben ze zich in een nog zwieriger plunje gestoken en gedragen ze zich nog dwazer in de Metro Goldwyn Mayer-film De Zigeunerprinses, die het Amsterdamse Alhambra Theater als kerstprogram-

CENSUUR Een eigenaardige verminking van 'The Bohemian Girl' deed zich in 1973 voor, toen de film in meerdere delen werd uitgezonden door het Zweites Deutsches Femsehen. Uit fatsoensoverwegingen en om de tere kinderziel niet te kwetsen werd Mae Busch in de Duitse nasynchronisatie de zuster van OUver Hardy, in plaats van zijn vrouw. Het overspel van Mae werd op die manier weggemasseerd. In de tweede aflevering echter werd inhoudeUjk niets veranderd in de dialoog tussen Mae en OlUe rond de kleuter ArUne. Mae

onthuit tot vreugde van OlUe dat het meisje hun beider dochter is, maar dat zij het kind al die jaren heeft achtergehouden. Bij de poging om de film te kuisen sloop incest door de achterdeur naar binnen! Overigens was de film in 1936 in Nazi-Duitsland in zijn geheel verboden, vermoedeUjk wegens de rooskleurige voorstelUng van het zigeunerleven. In Nederland moesten de martelsc~nes worden ingekort, voordat de Filmkeuring akkoord gaan met toelating voor leeftijden van 14 jaar en ouder.

BLOTTO 18

ma gekozen heeft. Terecht. Want is er beter familieprogramma denkbaar dan deze daverende klucht, waarvoor de dikke en de dunne hun allerbeste 'gags' schijnen bewaard te hebben: daar is het overhevelen van het wijnvat in de flessen , het bestelen en wij mogen wel zeggen vernachelen van de oude aristocraat, het spelletje met de vingers: alles nog geheimen voor u, wanneer u deze film nog niet gezien mocht hebben. Maar let op uw publiek als deze scènes als het ware van het doek afschateren en zich vermengen met de gulle lach van de zaal. En wie het laatst lacht, lacht het best, en dat is niet moeilijk te raden wie de laatste zal zijn, aangezien u toch altijd zelf de deur van uw theater sluit, nietwaar?' •

rç:-.,

"'!==

Game

i

,jSE~UEIICE ~ .

CY'P.y Camp - l11p •• of CY'P.1 •• lAias1ng

arti cl •• Int . van. w1th Stan. Bab., Ar11n. and Fin - dr1ed appl ••• to. _ En. van , Stan, Bab. and Fin - water barrel gaG Int. van, Stan. Bab. and Ar11n.. D.d. naming baby, pray.r, trog and .tomach CQg. _

J'ag. 36. Pag•• 37 to 40. Pag •• 40, 42. PaG. ' 42 to 46.

h. " Th. Dnil'. lroth.,tt il w •• th. , ...... f tik ....., • •• ,."

"OM,," n ... ift .. ...... iR

T.yl ...... " It . . . " ,..-wee"

---ftOW c ...... Ci,I /' .,ul Oftee a,.in .... ",.1 ••14' H.. ,cly . .... i",,,,;t.bl. H.I R••ch co ... iCl. iftt.... uc. a ,.",. tor the eeiiticJltion .n· tert.i"",en' of ,oun ....4 0141. It is lutow" al the Ult.lt." fift' •• ,....... .ftel il pl.yoel by two pe ... ftl. (.ch pl.y •• holeIs .ft. h.ftel b.hiftel hil boelt with filt ciOMd. At • rinft li'ft.l. th. pl.y.. wh. ifttroeluc.. th. ,..... ..t. .ell hl • .,'" with .". Of More fi" ..,. ... teftel.... Hit .ppoft.ftt .i .... lbft..".1, .... ".1. hit arM ... 41 ."H.wors to correctl, .... tch th. eli,ih •• .e.I.eI by tho .th •• c.ftteltaftt. Sh •• leI h. IUCC. ." ift "," .. , thil. th. pl., •• il c.... itecl with fn.. poifth. I .. th ...... , h•••ih, h., .c••• il ... bit." wlth th. cliffer<Îtoce Ift th. ...... be. .f flo.,... ••,...cI

.ft"

5\~'\M .~, \"; - \~ \~ .. ~'~~"L

""'

\""~~

~~ ~ V..1)~_

\}j~""" "" ~--k J".,

~~

CM

\"1- Mbn~ ~(

~tu.. ~~_ ~~~ _

IV>

~Ul. ~,;t.,.
~\~ 0\ J~ \~~U' ~\AA- \~\- ~~\- _

~.À ~ un~~~ Y'>X~, ~~ ~ IV> y~ In ~.~\ J>~ \~ ~ ~tt>\Mu:\ ~"'~ 0\>Vr

HIERNAAST: Op enkele blanko paglna's achterin het script heelt gag·man Charlle Hall een samenvatting neergeschreven van de grappen die hij (1) voor 'The Bohemlan Giri' had bedacht. Het tafereeltje van Stan en Babe slapend In de sneeuw In de trailer komt Inderdaad In de IIIm voor, maar niet met twee biggen als voelYerwarmers. In plaats daarvan zien _ het hondje laughlng Gravy een beetje verloren tusaen de twee komieken In zitten. Het beslaan van het paard en de 'raffle bus(lness)', 01t_1 het loterlj-'nummer', zijn niet doorgegaan, evenals de meeste andere Ideetjes (een worsteling tussen Stan en Babe, een wanstaltig gezwollen bulk van Babe). Hall had een aantal variaties bedacht op de bijnamen uit de film : Devllshoof (Moreno), Woodpecker (zo wordt Stan genoemd door Mee) en Monkey Pua. (zo wordt Flnlayaan In het script genoemd). Herfst 1992

<M

~v>", ~, ~ ~ ""~'> \ ~ou. \\\u,,,..,à \\\i.'_

~~~\~,U~\_

u\ :>~V\V:1.J, _ SttM.\. \~ \\.%" . . .,. ~\ . \ -t~ ~ ,.. Ir-~~.~ ~\c--.u

--V

'~

~

\

~

~ \.0 'W~\\ 'V.\'lJoI.\

i .

~~\\ t<::c~, ' . •1 o~ C.b ·CI..Q.,~ t·c. \IJ'~ ..,...\\ \.lJ"~ ~<:. \. , ~ "1.S "k.;" 't , '"\>:. \.r_ ~ lo\..l3<::~\ ,...., ~ ~ v " VJ lJ () '1 );) .,U).(! : .\,n

tt

~

~----------------------------------~~ 863

'SONS OF LAUREL AND HARDY'

THE HONEYMOONERS Onopvallend vertoonde de NOS afgelopen zomer een klassieke Amerikaanse tv-serie die liefhebbers van Laurel & Hardy wel bijzonder moet hebben getroffen. Art Carney en Jackie Gleason heten in 'The Honeymooners' Ed en Ralph, maar hun bijnamen zouden Stan en Ollie kunnen zijn.

The Honeymooners: v.l.n.r. JackIe Gleason (Ralph Kramden), Art Carney (Ed Horton), Aud ry Meedows (Allee Kramden), Joyce Randolph (Trtxle Norton)

A

Is de NOS een eigen tv-gids zou hebben gehad, was er wellicht meer belangstelling geweest voor die prachtige afleveringen van de Amerikaanse comedy-serie 'The Honeymooners', die de afgelopen maanden op Nederland 3 zijn vertoond. Nu ging het nogal ongemerkt voorbij. De kijkcijfers waren zo laag, dat niet eens een waarderingscijfer kon worden gemeten. De 39 vertoonde episoden stammen uit de jaren vijftig, en de uitzending ervan anno 1992 kon dus gemakkelijk worden opgevat als een goedkoop vullertje voor de zomermaanden dat je als kijker wel kan overslaan. 864

Maar de Honeymooners is niet zomaar een obscure sitcom uit de begintijd van de televisie. In de Verenigde Staten is de serie niet van de buis weg te branden. Sinds de première in 1955 is er geen jaar voorbijgegaan zonder de Kramdens en de Nortons op de buis. De Honeymooners zijn klassiek. Wie de moeite heeft genomen er even voor te gaan zitten, moet al gauw de overeenkomsten met Laurel en Hardy zijn opgevallen. Een van de schrijvers voor de serie, Syd Zelinka, omschreef de relatie tussen Gleason

en Carney in 'The Honeymooners' als volgt: 'Geen van beiden waren ze slim. Maar het verschil tussen Kramden en Norton is dat Ralph denkt ie slim is. Norton wist dat hij 't niet was.' Vergelijk dat met Hardy's omschrijving van de verhouding tussen Stan en Ollie: 'Ollie is dommer dan dom, want hij denkt dat hij slim is' Net als Stan en Ollie denken Ed en Ralph ten onrechte dat ze hun echtgenotes te slim afkunnen zijn. De één is een snoever, de ander een schlemiel. De snoever, Ralph Kramden, is een omvangrijke buschauffeur met grote plannen die nooit ergens toe leiden. Hij wordt gespeeld door Jackie Gleason, de bedenker en de producent van 'The Honeymooners'. De schlemiel is bovenbuurman Ed Norton, die bij de riolering werkt en ondanks alle ongelukken die voortvloeien uitzijn vriendschap met Ralph, zijn makker trouw blijft. Vrijwel elke aflevering speelt tenminste gedeeltelijk in de sleetse keuken van de Nortons in een flatgebouw in Brooklyn. Een gasfornuis, een ronde tafel met een paar stoelen: het moet het goedkoopste en langstlevende decor van de Amerikaanse televisie zijn geweest. Het voornaamste verschil met de avonturen van Stan en Ollie is, dat Ralph en Ed realistische figuren zijn in een realistische wereld. De eerste episode van 'The Honeymooners' werd in 1950 live op de buis gebracht. Ze duurde niet langer dan enkele minuten. De sketch was onderdeel van de 'Cavalcade of Stars', een show waarvan Jackie Gleason, bekend van radio en nachtclubs, de

Gleason en Camey In de L&H-Imltatle In 'Songs And Willy Saylngs'

BLono18

BABE Ja eeD baterftew met PIaJboy ftIteIde J.ckle GIeuoa aalt «mil' de ~tea ftD ftIeIldeD met wie 1af.J .... eeD .... latei. 0IlftI' ...... ~ wa ... fImmet. 'Be . . . . ......t to watCIb cIIbakbtC becaaM he wa j . t lIke Ida ebncter·. aId_ 'Be'4 wIJle. drop . . tbe . . . . plek It up Ida pIüIe 1rllY Gat, up lt. pat lt 4cnna. tap It, "'7 lIl1ICh lIke the ~ he

"MD.

"'tJa

JtIa7e4.' gastheer was. De laatste 'normale' aflevering werd bijna twintigjaar later uitgezonden, in 969. In de jaren zeventig werden bovendien nog drie 'specials' gemaakt. Lang niet alle 320 afleveringen zijn bewaard gebleven. De NOS beschikte over een serie van 39, alle uit het seizoen 1955/56, die op film zijn vastgelegd met Electronicam. Al deze episodes, die samen bekend staan als 'de klassieke serie', werden gespeeld in het theater Adelphi in New Vork voor een publiek dat soms duizend man sterk was. Er werd direct uitgezonden via plaatselijke zender maar tegelijkertijd opgenomen voor latere uitzending naar de Westkust. Wie de glasheldere beelden op Nederland 3 heeft gezien zal beamen dat Electronicam, toen magnetische registratie nog niet mogelijk was, een uitstekend systeem was om televisieprogramma's voor het nageslacht te bewaren. Het systeem berustte op een camera die bestond uit een televisie- en een filmgedeelte met een gemeenschappelijk objectief. Het licht dat door het objectiefviel, werd direct achter de lens in tweeën gesplitst. Eén signaal belichtte de 16mm film en het andere ging via het TV-gedeelte naar monitors in een controlekamer. Drie tot vier van deze tweelingcamera's stonden gericht op het toneel dat met plassen licht was overgoten. Voor de uitvinding van de Electronicam werden zogenaamde 'kinescopes' gemaakt. Het televisiebeeld werd simpelweg gefilmd door een camera De overeenkomsten tussen Gleason en Hardy zijn geen toeval, maar berusten op expliciete aanwijzingen in de scripts van 'The Honey· mooners', zoals blijkt uit dit fragment van de episode 'A Matter Of Record ' van 7 januari 1956. Herfst 1992

die voor de buis stond. Kinescopes van oude Honeymooners zijn in de jaren tachtig in verschillende archieven teruggevonden en in Amerika op video uitgebracht. Zowel van Laurel als van Hardy is bekend, dat zij 'The Honeymooners' graag op televisie zagen. Zo'n hekel als Stan had aan Abott en Costello, zoveel waardering had hij voor Gleason en Carney. Hij was zelfs van oordeel dat zij de enige acteurs waren die in aanmerking konden komen om Laurel en Hardy te spelen als het ooit tot een biografische film zou komen. De waardering was wederzijds. Niet alleen het basisidee van 'The Honeymooners' lijkt rechtstreeks aan Laurel & Hardy ontleend, er zijn legio verwijzingen naar het duo in diverse afleveringen. Neem bijvoorbeeld 'Unconventional Behavior', de episode die op 8 september door de NOS werd uitgezonden en die in1956 haar première beleefde als onderdeel van de 'Jackie Gleason Show' van 12 mei. Ralph en Ed verheugen zich erop dat ze eindelijk alle remmen los kunnen gooien als ze zonder hun vrouwen deel kunnen nemen aan de conventie in Minneapolis van hun geheime genootschap The Racoons. Klinkt bekend? In de trein moeten ze een brits in de slaapwagen samen delen wat langdurig passen en meten tot gevolg heeft. Doet dat niet aan iets denken? Het verschil met Berth Marks is, dat er een dwingende noodzaak voor het samen slapen is: Ralph en Ed zijn per ongeluk aan elkaar verbonden door handboeien uit de feestwinkel. En dan een stukje dialoog: 'You mind if [ smoke?' vraagt ~d. '[ don't care if you burnl' antwoordt Ralph. Zie ookChickens Gome Home. Een rechtstreekse hommage aan Laurel & Hardy is te vinden in de Honeymooners-aflevering 'Songs and Witty Sayings' van 14 mei 1955. Korte inhoud: Ralph en Ed hebben besloten

FRED

1IoAeJ............ ... .......... ....... _ ... natetoa••• 0CIIDII47TIae

~

_~

De

. . . . ftD

aa•••• - CUM:r.

..................t._ ...

die ........Ioedea ... . . . _0IIIe ............... . . . .

J'n4 _.....,.. toa die .....

JMa ............. .........

.......................... La...... _ lt1IdIo

ftD

8111 ...... _

.roe

. . .1MIdIMtJat............... dat de ~tebnft. . . . . . . ftD . . . . . . _ ....... welletI ftD ... 1'IlatltoIIe. . . . beeft? mee te doen aan een wedstrijd voor toneelamateurs. De hoofdprijs is $200! Thuis in de keuken van de Kramdens repeteren ze hun optreden: een stukje gedachtenlezen, een conference, een dansje en een Laurel en Hardy imitatie. Ed (Carney) als Stan bestelt een stuk appelgebak in een restaurant waar Ralph (Ollie) ober is. Als de jongens ontdekken dat hun vrouwen Alice en Trixie zich ook hebben laten inschrijven, en wel met een hoela-hoela nummer, verwed Ralph er tien dollar om dat dejongens zullen winnen en hij zweert bovendien het grasrokje van Alice op te zullen eten als ze verliezen. Het optreden van dejongens wordt een flop. 'Songs and Witty Sayings' is een van de afleveringen die bewaard zijn gebleven dartk zij een kinescope. Ze behoorde niet tot de serie die de NOS heeft uitgezonden.

H.T.

Bronnen : Donna McCrohan: ''The Honey· mooners' Companion' (Workman Publlshing, New Vork, 1978); Donna McCrohan, Peter Crescenti : 'The Honeymooners lost Episodes' (Workman PubIIshing, New Vork, 1986); Peter Crescenti, Bob Columbe: 'The Of1iclal Honeymooners Treasury' (Perigee Books, New Vork, 1985); Thomas leellang: 'TV Klassleken' (loeb, Amsterdam, 1986)

The alarm clock gou olf loudly, and contincu! to ring. Ralph free::.e&. Tlaen he don a !/aJl toward Mother, tlten toward Alice. He put! the carcU down. TIten deliberately, Oliver-Hardy-&tyle, he reache! out and !hut! olf the alarm with a fUck of hia fing". Slcwly and quietly he !tands up and goe& and nands ooer Mother. RALPH (qWetly): You are a blabbermouthl Voice rVing. 8labbennouth, blabbermouth, blabbennouth! ALleE: Ralph! RALPH (to Alice): Yeah, I said blabbennouth! You can leave with her like you said, and you caD stay away forever, but that don't change it! She's still a

865

$250-350) overnor of -1/4". The I. AvereIl

75 LA REL, STA & I1ARDY. OLIVEIL, ($900-1100) ~I(ned Phutograph of Ihe legendary comedians in a classic pose. Signatur~s are cnsp and clca r. Auraclively framed 10 13-1/4" x 14- 112" .

Irthy. and

th at th(! )emocralic

$350-375) of Labor. 'd, 12mo, iled Mine ranklin D. IS, 1937 1C pioneer

74 LAUREL, STAN (1890-1956) & I1ARDY. OLIVER (1892-1957) _. (Ç900-1100) Famous com~dy team whu matle aböut 200 lilllu between 192745. PS. B&W, ahollt 12" x 9", full-Iength comic profile of Laurc1 & Hardy . Signed diagonally byeach on top of his image . Tiny fold creases at top corners else in fine condition. 71 KENNEDY •.JOIIN F. (1917-1963) ($700-850) 351h PreSident c;>f the Uniled Slales . Sil(ned Magazine: UFE, August 4, 1961 Issue, I 001'1', f~aluring a large thrce-quar1er hUSIlength. color phol.ograph of Presidenl Kennedy on the son cover and slgned by hlm at lighter side on his imagc . Slight creascs along ,?c edges not affccting a handsomc cover photograph and clean slj!nature. H.V. Ie A.

Catalogus Autograph Auetlon R.M. Smythe, New Vork, 15 oktober 1992

'Me and My Pal?' H.H. Ie A.

Op de 'QuHn Mary'

866

F.V. Ie W.

Alter 50 many years the Perfect Day house IS still standmg

Hl

L A 117th July 1992 )

AG

BLOTTO 18

WONDERFUL Many, many thanks for the copy of the 'Beau Hunks' CD, which arrived today. U is wonderfuI! lamthrilled with the quality ofthe arrangements, which are much, much closer to the original than previous recordings. (U's great to hear 'On a Sunny Afternoon' and 'Here We Go' with their true melodies intact!). I really enjoyed the rendition of'At the Ball, That's AlI'it was one highlight of many in this excellent recording. I hope someday to see the Beau Hunks perform this in person! Randy Skretvedt Buena Park, California

INTERVIEW Onlangs kwam ik in het bezit van een LP 'Voices from the Hollywood past'. Er staan interviews op met zes mensen, onder wie Stan Laurel. De anderen zijn: Edward G. Robinson, Basi! Rathbone, Walt Disney, Buster Keaton en Harold Lloyd. Deze LP is in 1975 uitgebracht door Delos Records (USA, produces Tony Thomas) onder het nummer DellF 25412. Ik heb de plaat niet aangetroffen in de discografie in BLOTTO 14, ook niet onder 'Randverschijnselen'. Het interview met Stan Laurel is hetzelfde als op de Radiola-LP 'Laurel and Hardy On The Air'. Op de hoes van deze laatste staat: 'Nothing on a Radiola-record has ever appeared on disc before'. Volgens mij klopt dat niet, want deze plaat dateert uit 1979. M. Koeman Krommenie

GRAP (1) In het vorige nummer maakt u bij het artikel over 'De komische wortels van Laurel en Hardy' melding van Herfst 1992

een boek van Th. Leeflang: 'De wereld van de strip'. Daarinstaat een hoofdstuk over Stan en Ollie in allerlei beeldverhalen. Maar dat weet u natuurlijk allang. Wat u misschien niet weet en wat ik ontdekt heb is, dat de schrijver ofde layout man een grapje heeft uitgehaald met BLOTTO. Op de cover van het boek staat een tekening van Suske en Wiske die een blad lezen en dat blad heet 'Blotto'! Maar het wordt nog gekker. Op pagina 15 staat een karikatuur van Sylvester Stallone als Rambo getekend door Mort Drucker. Rambo staat er samen op met de Amerikaanse adelaar die een commandopetje op z'n kop draagt. Als je goed kijkt, staat er 'Blotto' op die baret. Wie weet zijn er nog wel meer van dat soort grappen uitgehaald. S. Kaptein Bussum

GRAP (2) In de roman 'Empire' van Gore Vidal citeert een van de hoofdpersonen een grap van Weber & Fields. Rond de eeuwwisseling (dat is ook de tijd waarin het verhaal speelt) waren dat in Amerika zeer bekende komieken van het variété. Ze hebben voor zover mij bekend nooit films gemaakt. Waar het om gaat is de eerdergenoemde grap. In het citaat spreekt zekere Hearst (de persmagnaat Randol ph): "Now get this: Weber and Fields are in this fancy French restaurant, and the waitercomes up after dinner and the waiter asks Weber if he wants a demitasse, and Weber says yes. Then the waiter asks Fields if he'd like a demitasse, too, and Fields says, 'Yes" at this point Hearst began to laugh, "'Yes, I'd like a demitasse too, and,'" Hearst was now shaking with laughter(. .. ), "'and I'd also Iike

a cup of coffee.'" Deze grap deed me erg denken aan een soortgelijke witz in een L&Hfilm . Het gaat niet helemaal hetzelfde, maar toch. S. Thomson Ams terdam

HARLEM Deze zomer was ik in vijf verschillende staten van Amerika. Zo ook in Georgia, dus een bezoek aan Harlem zat er wel in. Ik verbleef één week in Atlanta en omgeving en Harlem was zo'n twee-en-een-half uur rijden. Aangekomen bij de City Hall bleek de burgemeester niet aanwezig te zijn. Geen T-shirts dit keer, doordat alles naar Las Vegas was gestuurd voor de Sons of the Desert Convention. Bij het politiebureau staat een gedenkteken opgedragen aan Ollie. Ook heb ik het graf van zijn vader bezocht en de plek waar zijn geboortehuis heeft gestaan. Bij het verlaten van de stad viel mijn oog nog op dit welkomstbord! Het was fantastisch om er even te zijn. Volgend jaar UIverston! Martin Jansen Nieuwegein

867

MSV-SERIE COMPLEET Met het uitbrengen van veertien cassettes met de 'stille' films van Laurel & Hardy beeft Movies Select Video zijn Hal RoachJL&Hserie voltooid. Plannen om volgendjaar met een reeks solofilms te komen zijn toe te juichen, maar Laurel en Hardy zijn natuurlijk iets anders dan Laurel & Hardy.

Van het duo zijn alle beschikbare titels nu als eigen productie van MSV, op de markt verschenen. Deze derde reeks draagt de nummering 29 tot 42. Eerder verschenen de nrs 1-14 (de korte sprekende films) en 15-28 (de hoofdfilms). De stomme, zwijgende of stille films (SLOTIO heeft. in deze spraakverwarring een lichte voorkeur voor 'stom') zijn stuk voor stuk voorzien van geluid. In de meeste gevallen is dit een nieuwe begeleiding van geheel Nederlands fabrikaat. Het zou interessant zijn het werk van live begeleiders Ena Baga, Stefan Ram, Gerard de Waardt en Piet Kroon eens met elkaar te vergelijken want dat er verschillende opvattingen bestaan over filmbegeleiding blijkt al meteen, ook bij oppervlakkig luisteren. Maar daarover misschien een volgende keer. Bij het artikel over Ena Baga dat begint op pagina 831, wordt nadere informatie gegeven over de manier waarop de diverse titels van muziek zijn voorzien. De serie 'stille' films begint met Forty-fi ve Minutes From Hollywood. uit 1926. (De zes jaar eerder uitgebrachte The Lucky Dog was geen Hal Roach produktie en valt buiten de serie). Eigenlijk zou deze titel dus op cassette nr 1 moeten staan in plaats van nr 29. Maar de stomme films zijn door MSV als laatste uitgebracht omdat de produktie van de video-versies zo gecompliceerd was dat ze jaren in beslag heeft. genomen. Pas onlangs zijn in de Verenigde Staten nieuwe masters van de films beschikbaar gekomen, getrokken van goed negatiefmateriaal en MSV heeft. daar dankbaar gebruik van gemaakt. Maar niet alle titels konden op deze manier worden verkregen. MSV heeft. 868

bronmateriaal opgespoord uit particuliere verzamelingen, zoals o.a. blijkt uit de linguïstische verscheidenheid aan tussentitels. Why Girls Love Sailors heeft. titelkaarten in het Frans (met Nederlandse voettitels) en Duck Soup heeft. Belgische, dus tweetalige titels. Problemen met de beeldkwaliteit zijn er soms wel bij deze oude films. Interessant is in dit opzicht eerder genoemde Forty-five Minutes From Hollywood, waarin Stan Laurel slechts kort voorkomt en dan nog vermomd met een kale pruik en een snor, à la Finlayson. De beeldkwaliteit van de opnamen met Laurel is duidelijk slechter dan die van de rest van de film. Volgens een zegsman van MSV ontbraken de Laurel-fragmenten in de beschikbare filmcopie geheel. Ze waren er in dejaren zestig uit gehaald door Robert Youngson die ze, verknipt tot een eigen montage waarbij een deel van het materiaal verloren is gegaan, heeft. gebruikt in zijn compilatiefilm The Crazy World Of Laurel and Hardy . De Laurel-fragmenten bij MSV zijn afkomstig uit een andere copie waarbij genoegen moest worden genomen meteen slechtere kwaliteit. Maar in elk geval is de film nu weer compleet. Dat is helaas niet het geval bij The Battle Of The Century, waarvoor tot op heden geen ander bronmateriaal meer bestaat dan de eigen, incomplete montage die Youngson heeft. gemaakt voor die andere compilatieflims When Comedy Was King. MSV moest dan ook wel gebruik maken van Youngson-montage (aan de wipes kun je zien, waar bijv. titels zijn weggelaten), aangevuld met de nog niet zo lang geleden teruggevonden eerste akte met de boksmatch. Een tussenliggend ontbrekend fragment werd zo goed en zo kwaad als het ging gereconstrueerd aan de hand van foto's en teksten. De beeldkwaliteit van With Love and Hisses en Sailors Beware! valt wat tegen, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we van deze films nog nooit loepzuivere copieën zijn tegengekomen. Speciaal van de eerstgenoemde titel zijn de vuiltjes en kabels op alle ons bekende versies dezelfde, wat de conclusie rechtvaardigt dat er niet meer dan één copie

bewaard is gebleven. Deze uitzonderingen zouden minder opvallen, als niet het merendeel van de films van zo verbluffend goede beeldkwaliteit was. De video-producer van de serie, Peter Kok, heeft. de moeite genomen om de films terug te brengen tot de natuurlijke bewegingssnelheid. Bij een aantal films, gemaakt in deze overgangsperiode van stom naar geluid, is als compromis gedraaid met ongeveer 20 beeldjes per seconde, in plaats van ongeveer16 voor stom en 24 voor geluid. Zodoende konden alle bioscopen, of ze al dan niet geluidsapparatuur hadden geplaatst, een redelijk bewegingstempo op het doek brengen. Kok: 'Voor het bepalen van het juiste tempo heb ik vooral gekeken naar dingen die vallen en naar gebaren, minder naar de snelheid van auto's en van lopen. Want daar valt nauwelijks een objectief peil op te trekken. Hoe snel reed in Amerika een auto in 1928? Terwijl je met de zwaartekracht moeilijk kunt knoeien. Ook gebaren kunnen maatgevend zijn, bijvoorbeeld als iemand een theekopje naar z'n mond brengt. Je kon ook zien dat verschillende stukken van de film door verschillende cameramensen zijn gedraaid. Niet alleen aan de kaders was dat te merken, maar ook doordat de snelheden binnen één en dezelfde film anders zijn. Dat kon in die tijd omdat er nog met de hand werd gedraaid.' (Zie de slingers aan de camera's op de werkfoto op pagina 836, red. ). Het gevolg van het terugbrengen naar de natuurlijke snelheid is, dat bij sommige films de lengte van twintig minuten, die meestal wordt opgegeven, behoorlijk wordt overschreden, soms met vijf tot zeven minuten! Intussen zijn bij MSV de voorbereidingen begonnen voor een nieuwe serie, vermoedelijk weer van veertien cassettes, met solo-films van Laurel en van Hardy, die dan tegen de herfst van 1993 tegemoet kan worden gezien. Ook bestaan er plannen om het aanstaande voorjaar een begin te maken met uitbrengen van ingekleurde L&H-tilms. De serie Stille Films (cassettes 29 tlm 42 van de Hal RoachJL&Hserie) van Movies Select Video is BLono18

in de winkels te koop voor F129,95 per cassette. Voor abonnee's van BLOTrO is een korting mogelijk tot FI 25.-. De hele serie kost met korting FI 335.-, inclusief verzen· ding. Bestellingen tel. 02280-17159.

PLATEN BEAU HUNKS Wie had kunnen vermoeden dat het orkest Beau Hunks nauwelijks een half jaar na zijn eerste optreden tijdens Ollies Eeuwfeest in Tuschinski al met een CD zou komen? En wat voor een CD! Verbluffend authentiek klinkende nummers uit de L&H-films, drie kwartier aanstekelijke muziek. Dit is een posthuum eerbetoon aan de componisten LeRoy Shield en Marvin Hatley, die nog nooit eerder met zoveel liefde en zorgvuldigheid op de plaat zijn gezet, ook niet door Ronnie Hazlehurst hoe aardig dit Engelse orkest vooral op z'n tweede plaat ook mag klinken. Bij de Beau Hunks geen elektrische gitaren of eigen variaties om de nummers 'op lengte' te brengen. Een sfeerstukje als 'Dronk', dat in de films hoogstens 41 seconden duurt, duurt bij de Beau Hunks ook 41 seconden. Naast de oorspronkelijke filmmuziek van de genoemde componisten heeft het orkest onder leiding van Gert-Jan Blom een aantal vocale nummers opgenomen die destijds als bestaande 'hits' in de films zijn verwerkt, zoals (natuurlijk) "!'he Trail of the Lonesome Pine' en 'At the BaU, That's All', maar ook minder voor de hand liggende songs als 'Shine on, Harvest Moon', "!'he Curse of an G8lafoto van de Beau Hunka

Aching Heart' en 'In the Good Old Summertime', het laatste compleet met orgeltje plus blaffende honden en sneeuwstorm. Een bijzondere verrassing is Fay Lovsky's glaszuivere vertolking van 'I Wake Up With a Song', waarvan we de lyrics nog nooit eerder hadden gehoord. Elders in dit nummer leest u meer over dit hoogstandje van de Beau Hunks. 'The Beau Hunks play the original Laurel & Hardy music' (Movies Select Audio, 1992) MSA 99003. Prijs: FI 39,95.

SOUNDTRACKS In Engeland zijn twee overal uitverkochte en door velen gezochte LP's opnieuw uitgebracht, maar dan op musicassette. Het gaat om de LP's "!'he Golden Age of Comedy' en 'Another Fine Mess', oorspronkelijk uitgebracht door United Artists, in 1976. Ze bevatten soundtrack-fragmenten met dialoog en muziek uit de films van Laurel & Hardy, met inbegrip van de bekende nummers uit Way Out West en Sons of the Desert. Voor zover bekend nog niet in Nederlandse winkels gesignaleerd. EMI Comedy Classics: Laurel & Hardy. ECC 13 (SP9103MWE) Double Cassette. Prijs: fS,95

BOEKEN NEGATIEF In Amerika is een herdruk verschenen van de biografie van Stan Laurel, geschreven door Fred Guiles. Het boek is jarenlang niet verkrijgbaar geweest, maar nu weer te

11 BOLB>EDJES Gevraagd: Stropdas met het officële logo van de Sons ofthe Desert. J. Dijkstra, Barend Visserstr 24, 8861 RB Harlingen. Te koop: Exclusief briefpapier A4 met linksonder een grijze opdruk van Stan en Ollie (still 'Our Relations', zie boek McCabe, Kilgore en Bann, pag. 330 links-onder). Stuur Fl 20.- (porto inbegrepen) voor 100 vel naar S. Tonkens, Achter de Muur 35-1, 9711 PJ Groningen. Tel. (050) 28840 Te koop: nog enkele exemplaren van de grootste L&H-postzegel ooit vervaardigd. Uitgegeven in 1972 door het Arabische emiraat Fujeira, 12,5 x 8,5 cm. Nominale waarde 10 Rls. Voor 16.- DM krijgt u de zegel thuisgestuurd. Bestelling bij Harry Hoppe, Oberkasselerstr. 84, 4000 Düsseldorf 11, Aangeboden: KALENDER 1993. Uitgave van de Jitterbugs Tent. De opbrengst komt ten goede aan 'Het vrolijke ruitertje' (bewegingstherapie gehandicapten). Formaat 42 x 29,5 cm, 13 pag. met 13 L&H-foto's. Prijs f15 .Bestellingen op gironummer 4634642 t.n.v. H. Ligtenberg te Bergen op Zoom. Vóór 30 november besteld, vóór 25 dec. in huis. Gevraagd: Fotocopieën van Blotto 12 en 13, tegen betaling voor iemand die zijn verzameling compleet wil hebben. Echte nummers mag ook! Tel: 01150 - 12073'. Gevraagd: Blotto 10, 12 en 13. S.E. van Dijk, Kennedy Boulevard 582, 1931 Xl{, Egmond aan Zee. Aangeboden: nog enkele originele L&H-stills en -posters. Tel: 02280 - 17159. Gezocht: Eerste druk 'Mr. Laurel & Mr. Hardy'. Tel: 035 - 242736.

Hertst 1992

869

bestellen. De titel is kortweg 'Stan'. Onder de vele boeken die over de jongens verschenen zijn, is dit een van de weinige echte 'originaIs'. Waarmee gezegd wil zijn: veel van wat je in die andere boeken leest, is aan die zeldzame oorspronkelijke werken ontleend. Ook het nieuwe Nederlandse boekje, dat is verschenen onder de titel 'Laurel & Hardy voor beginners en gevorderden' leunt wel heel erg zwaar op Guiles, vooral wat het derde hoofdstuk betreft. Guiles' voornaamste bron was Virginia Ruth, de tweede vrouw van Laurel. In tegenstelling tot die andere 'originais', de biografieën van McCabe, wordt nogal veel nadruk gelegd op de 'negatieve' kanten van Stans karakter. Voor een goed evenwicht zou je beide auteurs moeten lezen. H.T.

Fred Lawrence Guiles: 'Stan, the lüe of Stan Laurel' (Scarborough House/Publishers, Chelsea, MI 48118) ISBN 0-8128-8528-7. Prijs: $12,95

BEGINNERS Movies Select heeft nieuw boek in het Nederlands over Laurel en Hardy laten verschijnen. Auteur Bram Reijnhoudt heeft genoeg aan zeventig bladzijden, waarvan de helft wordt ingenomen door zeer uitgebreide en gedetailleerde filmografieën, om in klare taal een volledig overzicht te geven van levens en werken van de grote komieken aan wie ook dit blad is gewijd. Zeldzame foto's illustreren zijn betoog. Kortom: een werkje dat in geen enkel Nederlands huisgezin J.W. mag ontbreken.

Bram Reijnhoudt: 'Laurel & Hardy voor beginners en gevor· derden' (Movies Select Books, Amsterdam, 1992. Distributie: De Boekerij) ISBN 90·225-1451-X. Prijs: FI 17,50.

PRULLARIA Wat sommigen 'merchandising' noemen is meestal niets meer dan een (niet zelden mislukkende) poging om de clubkas wat op peil te brengen met allerhande prulletjes waar nu eenmaal vraag naar is- in beperkte kring. Een van de aardigste 'handelaren' die er niet tegenop ziet zijn spullen ook naar Nederland te sturen, is 870

SUMMARY AI lhe 1sI European Convantlon ol lhe 50ns ol Ihe Desert ' Rolduc 93' a newly reslored prinl ol 'Gel 'Em Young ' wlll be screened. It wlll be composad ol two origlnal nltrale prinls, one Irom lhe natlonal Czech archlve In Prague and Ihe olher one lound In Holland earilerlhls year. Gel 'Em Young Is lhe lamous two-reeler In whlch Stan replaeed Babe who burned hls arm whllecooklng a leg ollamb. Afrarneenlargemenl made Irom Ihe Dulch prinl Is reprodueed on page 822. Reglslratlon lor Rolduc Is sllll posslble; allhe tlrne ol golng 10 pre.. some 50 places were left. The conventIon wlll be held al lhe Inlematlonal conlerence cenlre 'Rolduc' In Kerkrade, Holland, Irom May 28 - May 31, 1993. The lee Is 400 gullders per person, holel accomodatlon and all meals excepl one Included. OIher slorles on Ihe news pages: a nlne leel bronze slalue ol Stan Laurel unvelled al North Shleld, North Eesl England, where Slan IIved with hls parenIs al lhe lum ol lhe cenlury; anolher L&H-slamp releasad, Ih Is time by !he Alrican stale ol Equalorial Guinee; BLOTTO _Icornes lts l000th subscriber; lhe campalgn 10 honour Anita Garvln with a star In lhe Hollywood Walk ol Fame; lhe Inlematlonal Film Festival ol Flanders In Ghenl screened len L&H-shorts and '5ons ollhe Desert' and hosled a special L&H-Day a"ended by neariy hundred 50ns Irom Tenls In Belglum, Holland and Germany. A slory aboul lhe maklng ol Ihe compacl dlsc 'The Beau Hunks play lhe origlnal Laurel & Hardy music' starts on page 826. Dulch band leaderGert.Jan Blom talks aboul hls obsesslon 10 reereale Ihe muslc ol LaRoy Shleld and Marvln Halley. All Inslrurnenls usad by lhe 16 pleee orcheslra daled Irom 1929 or belore, lhe arrangemenIs ol lhe Halley/Shleld numbers _re palnstaklngly reeonslructad after IIslenlng lor many hours 10 lhe sound lracks. In additlon lolheoriglnalfilm musk:, luneslhal_alreedy _11 known when lhe Illms were made--llke Shlne On Harvesl Moan, The Trall ol lhe Lonesome Plne and The Curse ol and Achlng Heart (wilh musical saw!}-were reeorded in new arrangemenIs by lhe Beau Hunks. The CO-slory is lollowed by a report on lhe new sound lracks prepared lor a Dulch video release ol Ihe silenl Illms ol Laurel & Hardy. Brilish organlsl Ena Baga was among lhe musiclans who _re Invited 10 Iry Ihelr hand al Ihe anclenl

Willie McIntyre, uitgever van het Schotse L&H-blad 'Bowler Dessert' (jawel, met twee ss-en). Zijn meeste artikelen hebben steeds dezelfde opdruk: de koppen van Laurel en Hardy in simpele lijnkarikaturen. Uit de prijslijst: setjes met vijf kleurenstickers met film stills (FI4.-), calculators (FI 19.-), sleutelhangers (Fl 2.-), creditcard-portefeuilles (FI 2.-), notitieblokjes (FI 2.-), boekeleggers (Fl 2.-), wandklokken (Fl 25.-), en niet vergeten vrolijk gekleurde plastic paperclips (FI 2.- per tien}alles met opdruk van Laurel en Hardy-koppen. Bovendien T-shirts van Charley Chase voor Ul.-, CD's van Ronnie Hazlehurst (U2.- of FI 40.-) en L&H On The Air (idem), etc. McIntyre heeft bloemlezingen uit

lrade ol live film accompanlrnent. Mrs Baga who as a young glri played in lhe cinema ol her lalher, was lhe only organisl with experienee datlng Irom lhe twenlIes. She accompanled lour two reelers on Ihe lasl remalnlng cinema organ in Holland built by Standaart ol Schiedam. An artlcle on pages 835-839 aboul Ihe melhod offllm making In Ihe lormer Hal Roach Sludlos, taken Irom a new book on Laurel & Hardy In lhe Dulch language, is lollowed by an Inlarvlew wilh Roy Saawrighl, who slarted as an office boy and becarne heed ol Ihe animatIon & optIcai effecls departrnenl ol HRS. The Inlervlew look place shortly belore Mr. Saawrighl's dealh In April 1991 . A drawing by Krazy Kal crealor George Herriman, dedlcaled 10 Cari Harbaugh who was chlel gag wrilar al Hal Roach Sludios, Is reprodueed on page 841 . More Ihan Ihlrty yeers ago John MeCabe's aulhorized biography 'Mr. Laurel & Mr. Hardy', lhe book lhal preceded all olher books on lhe boys and becarne Inslrurnental In starting Ihe appreciatIon society '5ons ol lhe Desert', was IIrsl publlshed.ln lhe Dulch _kly 'De Groene Amslerdammer' lhe book was reviewed by K. Schippers, who laler became Grand Sheik ol Ihe Parfecl Day lenl ol Amsterdam. A reprint ol hls revl_ on pages 843-845. In the lale lortJes enlertalner Harry Dressel was Ihe owner ol a nlghl club In Brussets. In December I 947 he Invited Laureland Hardy lor a drink. The boys then starred In Ihe revue 'Hollywood Parade' In the Brussels' Alhambra Thealre. Only Stan and hls wlle Ida lurned op. Mr. Dressel reminisces aboul Ihe visit and shares a 1_ pages ol hls scrap book wlth our readers. Stan and hls wlle _re pholographed _aring Ireditlonal Dulch heedgear (846-848). 'The Bohemlan Glri' Is analysad on pages 850 - 863. The Illm is compared to a copy ol the scripl once owned by ChariJe Hall and showing signs ol inlensive .-ritlng. The classic 39 episodes ol 'The Honeymooners' _re shown on Dulch TV during the sumrner months. On pages 864 and 865 rools and resemblances are Iraeed.

The Euroconvention's address: Perfect Day Tent Sons of the Desert P.O. Box 870 1200 AW Hilversum HOLLAND

zijn (uitverkochte) oude nummers van Bowler Dessert samengesteld onder de titels 'Second Helpings' en 'The Early Years'. Ze kosten resp. FI5.- en Fl 3.- per stuk, verzending naar Nederland inbegrepen. Een abonnement op zijn blad, dat altijd boordevol nieuwtjes en trivia staat, is ook nooit weg. De volledige prijslijst van McIntyre is op aanvraag verkrijgbaar bij de redactie van BLOTTO. We noemen nog één item: de bekende stropdas met het 'Sons of the Desert' - logo, in nauy blue, maroon of groen, kost f20 .incl. verzendkosten. Te bestellen bij William A. McIntyre, 39 Bankhouse Avenue, Largs, Scotland, 1fA30 9PF. Bankbiljetten in guldens (geen cheques) of cheques in sterling. BLOTTO 18

mE BEAUHUNKS

THE SILVER SCREEN Haarlemmerdijk 94 -1013 JG Amsterdam Tel. 020 - 6381341

MovIes Select Video, publlshers ol the complete catalogus ol Hal RoachiLaurel & Hardy comedIes on home video, Issues a newly recorded seleetlon ol musical numbars Irom these classic films on compact dlsc. Reeorded In June, 1992, thls CO Is the result ol years ol researc~omethlng whlch may truly ba ca lied 'musical archeology·. The 16 pleee Beau Hunks orchestra was orlglnally lormed to play L&H-tunes durlng the Oliver Hardy centennia I lestlvItIes In Amsterdam, on January 18th, 1992.

MSA 99003

NLG 39_95

ROYSIMS 38A OSBORNE ROAD WESTCLIFF-ON-SEA ESSEX SSO 7DW ENGLAND TELEPHONE 09 44 702 352548 - Home 094470278590 - Work

Herfst 1992