Watervogeltellingen in Fryslân

Watervogeltellingen in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels en slaapplaatsen seizoen 2013/2014 nr 6. Februari 2014 Beste tellers,

4 februari 2014

We hebben de 48e Midwintertelling weer achter de kiezen. Een telling met mooie, rustige, zachte weersomstandigheden op de zaterdag en met een flinke teldekking, omdat veel tellers bereid waren naast de ganzen en zwanen alle soorten watervogels te tellen en/of nog een extra telgebied erbij te nemen. Als nieuwbakken midwintercoördinator wil ik jullie daarom hartelijk bedanken voor een voortreffelijke inzet. In deze nieuwsbrief blik ik met Jan Kramer terug op de tellingen in januari. Zo heb ik over de slaapplaatstellingen ook nog heuglijk nieuws. En dan is het tijd voor de februaritellingen. Winter wil het maar niet worden. De Heggenmussen zingen al. Echter, dat schreef ik vorig jaar ook in de watervogelnieuwsbrief van februari en toen hebben we het geweten... Winter tot in april... V OORJAARSBIJEENKOMST S OVON /FFF! Schrijf het alvast met dikke stift in uw agenda: Dinsdagavond 18 maart as. vindt de Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst plaats in Hotel Oostergoo te Grou. De avond staat in het teken van een lezing over de Veldleeuwerik. Henk-Jan Ottens van de Werkgroep Grauwe Kiekendief doet al jaren onderzoek naar de soort en weet veel over de broedbiologie van de soort, wat ze nodig hebben om goed te presteren en waarom de soort het in ons land zo moeilijk heeft. Tijdens zijn onderzoek vindt Henk-Jan ook de nodige nesten van Gele Kwikstaarten en Graspiepers, zodat hij ook daar nieuwe informatie over kan leveren. Voor wie meer over de Veldleeuwerik wil leren, is dit een verplicht avondje. Meer informatie en de officiële uitnodiging volgt nog. Plaats, datum en tijd: Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst, dinsdag 18 maart, Hotel Oostergoo, Nieuwe Ha-

der 1 in Grou. Zaal open en koffie om 19.30 uur, aanvang programma 20.00 uur. Meer info via: [email protected]. G ROTE ZILVERS EN A ALSCHOLVERS BREKEN RECORDS

Een zachte winter en polderdijken die door de vele veldmuizen tot gatenkaas verworden zijn. Ideale omstandigheden voor de Grote Zilverreiger en dat lijkt op basis van de maandelijkse slaapplaatstellingen van de FFF-Slaapplaatsentelgroep. Kwamen we in december al op een record van 600 Grote Zilverreigers, in januari betrof het maar liefst 720! Werden de vorige keer de grootste concentraties zilverreigers aangetroffen in het Lauwersmeer, Rottige Meente en Brandemeer, nu was het Sneekermeer het rijkst bedeeld, gevolgd door Lauwersmeer en Alde Feanen. Ook op andere plekken

Tabel 1. Aalscholvers en Grote Zilverreigers op slaapplaatsen in Fryslân in het seizoen 2013/2014. Gebied Lauwersmeer Hegewiersterfjild Wide Mar Wiersylsterrak De Zuiderpolder, Franeker Mar fan Miedema Zijlsterrak, Ritsumazijl Zandwinning, Hurdegaryp Twijzelermieden Jelsumervaart, Leeuwarden Ottema-Wiersmareservaat Bergumermeer De Leijen Cornerwerderzand Makkumer Noardwaard Makkumer Súdwaard Warkumerbûtenwaard-Zuid Warkumerwaard Gaastwad Bocht fan Molkwar Mokkebank Steile Bank Blauwhuister Poelen Oudegaasterbrekken Hisse- en Piekemar Schuttelpoel Idzegaasterpoel

Aalscholver Gr. Zilver okt. nov. dec. jan. okt. nov. dec. jan. 80 0 0 0 85 55 112 96 54 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 16 33 42 0 0 - 0 13 11 - 14 81 118 78 81 0 0 0 0 2 0 - 0 0 0 - 0 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0 - 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 26 91 153 311 17 21 15 25 5 15 13 7 1 4 0 0 105 81 0 13 26 16 7 11 1100 - 315 137 0 - 0 0 0 0 - 11 5 53 - 18 34 17 38 42 2 0 - 300 0 - 0 65 80 0 5 0 0 - 10 0 0 - 11 1620 0 50 600 0 0 0 0 39 34 231 215 2 2 13 0 71 135 39 1 0 0 0 0 16 0 0 1 0 0 0 0 0 2 0 0 0 2 0 0 0 15 12 10 0 0 0 0

Gebied Leiepoel, WZ Brekken De Staten, WZ Brekken Rasterhofpark, Sneek Gravepoeltje, Broek Jentjemeer, Sneekermeer Spekland, Sneekermeer Sneekermeer-Zuid Terkaplester Poelen Alde Feanen It Eilân Botmar, Akkrum Slûshoeke (Lytse Deelen) De Deelen Terwispeler Grootschar It Easterskar Tjeukemeer It Swin Eendenkooi Bakhuizen Wyldemerk Groote Brekken Woudagemaal, Lemmer Brandemeer Rottige Meente Lendevallei Prikkedam Makkinga totaal

okt. 0 0 6 29 51 64 0 0 155 0 38 0 163 80 24 0 0 0 0 71 0 153 32 0 4187

Aalscholver Gr. Zilver nov. dec. jan. okt. nov. dec. jan. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 24 59 12 0 8 4 3 0 0 0 0 53 33 19 0 0 0 0 107 105 94 2 0 0 0 145 182 114 15 5 1 0 0 0 0 1 0 21 101 0 0 0 2 8 4 203 86 335 51 21 44 92 0 0 0 0 0 9 8 39 15 14 19 12 0 0 0 0 0 0 8 15 11 99 52 201 48 65 50 74 - 47 - 4 109 101 79 9 7 29 7 40 28 29 0 0 0 0 0 0 0 3 - 3 0 0 0 28 30 28 9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 12 18 18 2650 2620 3860 1 0 0 0 0 0 0 64 60 65 71 200 250 260 26 24 97 67 - 33 51 3 - 0 0 28 29 33 0 0 3 1 4305 4429 6825 467 480 595 716

werden mooie aantallen vastgesteld. Kijk in tabel 1 maar eens naar de Wide Mar bij Stiens en de Makkumer Súdwaard. Ook werden overnachtende groepjes aangetroffen op de Makkumer Noardwaard, de Mokkebank en in het Terwispeler Grootschar. Er zullen onherroepelijk meer slaapplaatsen zijn als we kijken naar de verspreiding van de soort in Fryslân op basis van de Midwintertelling, maar vindt ze maar eens. Hou ze in de avondschemer maar eens in de gaten. Tot mijn grote verrassing stelden we met de slaapplaatstellingen ook een ‘midwinterrecord’ voor de Aalscholver in Fryslân vast. Tot nu toe telden we vijf keer eerder in januari de Aalscholvers op Friese slaapplaatsen (2004, 2007, 2009, 2012, 2013). Daarvan leverde de telling in januari 2007 het grootste aantal op (5569), waarvan de helft toen bij het Woudagemaal te Lemmer zat. Diezelfde slaapplaats was in januari jl. goed voor maar liefst 3860 Aalscholvers. Met bijna 25 andere bezette slaapplaatsen kwam het totaal voor het Friese vasteland op 6825 (tabel 1). Op de plekken waar Aalscholvers zitten te slapen in broedkolonies zaten ze al volledig in broedkleed ‘te vlaggen’ op het nest (typisch baltstafereel). De volgende teldata staan gepland voor:

Datum 22 februari 22 maart 19 april

Tijd 16:40 18:00 20:00

Organisatie Sovon FFF FFF

Tabel 2. Zwanen en ganzen op het Friese vasteland in januari 2014 (stand 3 feb. 2014). gem. jan. jan. 2014 Knobbelzwaan 3.240 3.447 Kleine Zwaan 345 28 Wilde Zwaan 370 130 Toendrarietgans 7.100 2.573 Kleine Rietgans 6.500 552 Kolgans 189.000 171.765 Grauwe Gans 11.750 24.387 Grote Canadees 205 431 Brandgans 244.000 338.664 Rotgans 1.210 3.893 Nijlgans 760 387

ZWANEN EN GANZEN IN F RYSLÂN Het is natuurlijk uitermate interessant wat de Midwintertelling aan zwanen en ganzen heeft opgeleverd. Niet alleen omdat met de zachte winter sommige soorten schaarser zullen zijn, maar ook of de extra telinspanning tot grotere aantallen zal leiden van enkele soorten. Dat laatste is het geval bij de Soepgans, die niet opgenomen is in tabel 2. De maandelijkse aantallen liggen doorgaans rond de 350 in Fryslân, maar de Midwintertelling leverde voorlopig al een totaal van 662 op. Bij Grote Canadees en Nijlgans leverde de Midwintertelling niet veel meer op. Voorlopige totalen komen overeen met de voorgaande maanden. Wat wel opvalt is dat de aantallen Nijlganzen steeds kleiner worden en de Grote Canadees de Nijlgans in aantal inmiddels voorbij streeft. Ter illustratie: in januari 2005 telden we 1300 Nijlganzen op het vasteland van Fryslân.

Beduidend schaarser waren Kleine Zwaan, Wilde Zwaan en Toendrarietgans. Vooral voor de twee laatstgenoemde soorten geldt dat die vooral in koudere perioden talrijker zijn en daar draagt de huidige zachte winter niet aan bij. Naast het forse aantal Grauwe Ganzen in tabel 1 valt op dat het Friese vasteland twee keer zoveel Brandganzen als Kolganzen herbergde. Het voorlopige totaal van bijna 340.000 Pauguozzen is zowaar een Fries ‘midwinterrecord’!

Figuur 1. Verspreiding van Stormmeeuw (links) en Kokmeeuw (rechts) in Fryslân tijdens de Midwintertelling van 2014.

M IDWINTER: S TORMMEEUW VS. K OKMEEUW De Midwintertelling kenden een uitstekende teldekking in Fryslân. Op dit moment ontbreken nog gegevens uit de omgeving van Anjum, Hommerts, Oudehaske, Langezwaag en Noordwolde, maar van die gebieden is bekend dat er geteld is. Zo’n forse inspanning zal voor sommige soorten een goed verspreidingsbeeld opleveren. Denk bijvoorbeeld aan de Stormmeeuw, een van de talrijkste soorten in het Friese binnenland in de winter. De extra telinspanning, vooral ook in SúdwestFryslân, heeft bijna 100.000 extra Strormmeeuwen op het Friese vasteland opgeleverd in vergelijking met de voorgaande Midwintertellingen! Het totaal ligt momenteel 122.500 Stormmeeuwen (excl. Waddeneilanden). Nu zal het zachte weer en het goede aanbod aan Veldmuizen (die pikken de Stormmeeuwen graag mee) wellicht een rol spelen, maar de Stormmeeuw loont de moeite van de Midwintertelling. De telling laat bovendien zien hoeveel talrijker Stormmeeuwen zijn ten opzichte van Kokmeeuwen in deze tijd van het jaar. Tegenover 122.500 Stormmeeuwen staat een een voorlopig totaal van 12.000 Kokmeeuwen. Ook de verspreidingskaarten van beide soorten (figuur 1) spreken boekdelen. Mocht er nog winterkou komen, dan verhuist een aanzienlijk deel van de meeuwen naar de bebouwde kom. Hou ze daar in de gaten, want aan de Zuidergracht in Leeuwarden las ik inmiddels al een paar witte kleurringen af van Kokmeeuwen, geringd in Nederland en Denemarken. Meestal zijn ze zo makkelijk te benaderen dat het met een verrekijker wel lukt!

Figuur 2. Verspreiding van Blauwe Reiger (links) en Grote Zilverreiger (rechts) in Fryslân tijdens de Midwintertelling van 2014. M IDWINTER: G ROTE ZILVER VS. B LAUWE R EIGER De slaapplaatstellingen van Grote Zilverreigers leverden een record van 720 Grote Zilverreigers op het Friese vasteland op. Hoe weerhoudt zich dat met wat we overdag met de Midwintertelling telden? Dat voorlopige totaal komt op 521 (tabel 3), waarbij de aantallen van het Lauwersmeergebied en de Anjumer Kolken nog ontbreken. En dan te bedenken dat we er in januari 2003 eentje telden en in januari 2004 zeven! In een van de vele vogelnieuwtjes op internet werd al gesproken hoezeer de verhouding Grote ZilverreigerBlauwe Reiger veranderd in het voordeel van de Grote Zilver. Nu is het zo dat Blauwe Reigers ongetwijfeld lastiger te tellen zijn dan Grote Zilvers, omdat ze nu eenmaal minder opvallen. Tekenend is toch wel dat we méér Grote Zilverreigers dan Blauwe Reigers telden tijdens de Midwintertelling. Het voorlopig aantal Blauwe Reigers komt op 472... Ook al is dat een onderschatting, het indiceert dat de Grote Zilverreiger zo langzamerhand in wintermaanden even talrijk is dan de Blauwe Reiger, hoewel die laatste zich veel ruimer over de provincie spreidt (figuur 2). D ODELIJK VERSTRIKTE B UIZERD Nog even een zijsprongetje. Tijdens de watervogeltelling in november vond ik in De Deelen een dode Buizerd, die met zijn vleugel verstrikt zat in een braampje. Dat braampje stelde niet al te veel voor, maar kennelijk was de Buizerd vast komen te zitten aan een doorn, en heeft zich toen in de nesten gewerkt, waardoor de armpennen verstrengeld raakten in de tak. Opmerkelijk voor een vogel van zo’n 800 gram en bovendien een buitengewoon naar einde voor de vogel. Over dit incident verschijnt in de eerstvolgende editie van het roofvogeltijdschrift De Takkeling een kort artikeltje. In dat nummer staat overigens ook een overzicht van de broedresultaten van roofvogels in Nederland. Het nummer wordt gepresenteerd op de Landelijke Roofvogeldag in Meppel op 22 februari as. (zie www.werkgroeproofvogels.nl).

Dodelijk verstrikte Buizerd in een braam in De Deelen. Op de voorgrond de vleugel die vastgedraaid zit in de braam (foto: Romke Kleefstra)

N IJSGJIRRIGE SOORTEN Bij de ‘nijsgjirrige soorten’ moet u er even rekening mee houden dat (slechts) enkele gebieden door twee verschillende waarnemers geteld zijn; de vaste ganzenzwanenteller en de midwinterteller. Dat kan dus soms een naam van een medewaarnemer opleveren die u onbekend is. Naast de lange lijst aan Grote Zilverreigers (tabel 3) was de variatie aan ganzensoorten behoorlijk. Ik heb voor de gelegenheid ook weer eens de Kleine Canadees opgenomen, waar één teller behoorlijk patent op lijkt te hebben... vanzelfsprekend mogen de Sneeuwuilen niet in de lijst ontbreken, waarvan er zowel eentje op Vlieland als eentje op Terschelling zit. Er werden ook wat meer Klapeksters gezien, waarvan in de Alde Feanen drie individuen en in de Rottige Meente twee. J AARVERGADERING VAN DE FFF De Fryske Feriening foar Fjildbiology (FFF) houdt op vrijdagavond 7 maart as. in Grou haar jaarvergadering. De vereniging is momenteel behoorlijk actief met nieuwe werkgroepen gericht op inventarisaties van insecten, vissen, amfibieën, reptielen, paddestoelen en meer. Daarnaast is het de vereniging van de Friese Wadvogelwerkgroep en de Slaapplaatstentelgroep, plus dat de FFF twee keer per jaar het dikke tijdschrift Twirre uitbrengt, vol artikelen over veldonderzoek in Fryslân. Wees er 7 maart dus bij als je breed veldwerk in Fryslân een warm hart toedraagt, ook al ben je geen lid (kun je in Grou nog altijd worden). Plaats, datum en tijd: FFF-jaarvergadering, vrijdag 7 maart, Hotel Oostergoo, Nieuwe Hader 1 in Grou. Zaal open om 19.30 uur, aanvang programma 19.45 uur. Meer info via [email protected].

Tel ze! Romke Kleefstra

Tabel 3. Nijsgjirrige soorten in Fryslân tijdens de tellingen in januari 2014 (stand 2 feb. 2014). Soort N gebiedsnaam hoofdteller Roerdomp 1 Terwispeler Grootschar Tjeerd Geertsma Roerdomp 1 Gouden Bodem Bert Zijlstra Kleine Zilverreiger 1 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Grote Zilverreiger 1 Terschelling Telploeg Terschelling Grote Zilverreiger 2 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog Grote Zilverreiger 1 Anjumer- en Lioessenserpolder Eddie Douwma Grote Zilverreiger 4 Koehool - Voorgronden Epi Mulder Grote Zilverreiger 9 Het Oude Bildt - St Jacobiparochie Wil Grond, Heine Lindeboom Grote Zilverreiger 6 Blikfeart Epi Mulder Grote Zilverreiger 1 Dongjumer-, Tjummarumermiedpolder Wil Grond, Heine Lindeboom Grote Zilverreiger 3 v.Harinxmakanaal-Franeker-Leeuwarden Jan de Boer Grote Zilverreiger 1 Tzum - Waaxens Bram de Smidt, Joop Leertouwer Grote Zilverreiger 8 Mantgum - Roordahuizum - Leeuwarden Ian Borwell Grote Zilverreiger 10 Holwerder-, Blijaerpolder, Ferwerd-Birdaard Henk Hiemstra Grote Zilverreiger 2 Polders zuid van Hallum Xandra Leeuwenhoek Grote Zilverreiger 3 Wide Mar Sieds Boersma Grote Zilverreiger 1 Polder het Hantumerleeg zuid J.O. Hobma Grote Zilverreiger 5 Hantumhuizen, Oosternijkerk, Lioessens Sieds Boersma Grote Zilverreiger 3 Dokkum - Metslawier J.O. Hobma Grote Zilverreiger 2 Polder Kolkhuizen - Rinsumageest Sjouke van der Werff Grote Zilverreiger 1 Rinsumageest - Oudkerk Frank Kwant Grote Zilverreiger 1 Bartlehiem - Birdaard - Giekerk Eerde Koopmans Grote Zilverreiger 6 De Lits, Ottema Wiersmareservaat e.o. Sytze & Sjoerdtje de Groot Grote Zilverreiger 5 Dokkumergrootdiep - Oostrum Sieds Boersma, Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Grote Zilverreiger 3 Wouterswoude-Westergeest e.o. Sjouke Kazimier Grote Zilverreiger 2 Oud Dokkumerdiep - Nieuwe Zwemmer Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 5 noord van Kollum Klaas Tiemersma, Piet Zuidema, F.J. de Boer Grote Zilverreiger 9 It Greate Ear - Burum Klaas Tiemersma Grote Zilverreiger 6 De Lauwers - Gerkesklooster Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 7 zuid spoorlijn - Suawoude Teartse van der Zee, Dick Laning Grote Zilverreiger 3 zuid van Hardegarijp / Noardburgum Albert Jongbloed Grote Zilverreiger 2 Warga - Wartena - Van Harinxma kanaal Joop de Graaf Grote Zilverreiger 42 Alde Feanen It Fryske Gea, district Midden* Grote Zilverreiger 1 Kloosterburen - Garijp Joop de Graaf Grote Zilverreiger 6 It Eilân, Goengahuizen It Fryske Gea, district Midden* Grote Zilverreiger 1 De Gealanden Joop de Graaf Grote Zilverreiger 2 Butendiken / polder west van Nij Beets Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 18 Bokkumermeer-Sorremorre-Poppenhuizen Jan Kleefstra Grote Zilverreiger 1 Kraanlannen It Fryske Gea, district Midden* Grote Zilverreiger 2 Groote Veenpolder-Nij Beets-Boornbergum Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 4 Van Oordt's Mersken - Lippenhuisterheide Jan de Boer Grote Zilverreiger 1 Terwispeler grootschar Tjeerd Geertsma Grote Zilverreiger 63 De Deelen + omliggende veenpolders Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 5 Bergumermeer, Sudermar e.o. ATMN01, A. Timmerman Azn Grote Zilverreiger 1 Makkumer Súdwaard Kornelis Nijboer / Tjerk Andringa Grote Zilverreiger 4 Polder Kooihuizen Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 8 zuid van Exmorra - Ritseburen Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 7 Polder Geele Strand Jan Kramer Grote Zilverreiger 5 Parrega - Ferwoude - Workum Jan Kramer Grote Zilverreiger 1 Dedgum - Blauwhuis Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 1 Abbega - Folsgare - Oosthem Kees Hofstra Grote Zilverreiger 2 weilanden west van Westerschatting Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 1 Vlakke Brekken en Oudegaasterbrekken Jouke van der Meulen Grote Zilverreiger 1 polders rond de poelen Anne Bosma Grote Zilverreiger 3 Hindeloopen - Koudum Tryntsje & Ype Albada Grote Zilverreiger 2 Morra Yde Kuipers Grote Zilverreiger 7 Laaxum - Bakhuizen Yde Kuipers Grote Zilverreiger 1 Heegermeer noord Bert Zijlstra Grote Zilverreiger 3 Elahuizen - Woudsend Anne Gersjes Grote Zilverreiger 3 Woudsenderschar / Gr. Noordwolderpolder Romke Kleefstra, Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 3 Zuiderfennenpolder - Marderbroek Durk Weijma Grote Zilverreiger 4 Sondelerleien - Sondel Marten Wesselius Grote Zilverreiger 7 Slotermeer - Spannenburg Romke Kleefstra, Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 1 Slotermeer Theo Leenes Grote Zilverreiger 11 Sneek-Reduzum-Akkrum Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 8 Sneekermeer, Goingarijpsterpoelen Sjoerd Bakker, Harm van der Wal Grote Zilverreiger 5 Terkaplesterpoelen, Blaugêrzen Sjoerd Bakker, Harm van der Wal Grote Zilverreiger 5 Meinesloot - Akkrum zuid Sjoerd Bakker, Harm van der Wal Grote Zilverreiger 4 Petgaten Akmarijp Gerben & Duco Veenstra

vervolg tabel 3 Grote Zilverreiger 4 Witte & Zwarte Brekken, De Staten Sjoerd Bakker, Harm van der Wal Grote Zilverreiger 16 Boornzwaag over de Wielen Anton Silvius, J. Bos Grote Zilverreiger 2 Langweer - St. Nicolaasga Romke Kleefstra, Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 10 Koevordermeer, Polder De Eijsinga e.o. Anton Silvius, J. Bos Grote Zilverreiger 4 Snikzwaagsterpolder-Vegelinsoord Piet Boltjes, G. Mulder, R. Faber, R. Tichelaar Grote Zilverreiger 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema Grote Zilverreiger 2 Polder Houttoom (incl. eendekooi) Wim ten Klooster Grote Zilverreiger 1 Follegaasterpolder zuidoost van Doniaga Anneke Zeinstra Grote Zilverreiger 8 Brandemeer-Hooge Mieden-Lemsterhoek Kerst Boersma Grote Zilverreiger 1 Polder de Kleine Brekken Romke Kleefstra, Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 1 Sloten - Tjerkgaast - Haringsloot Goasse Hylkema, T. Verbeek Grote Zilverreiger 2 Schoteruiterdijken, Polder Lemsterhop Thijs de Boer Grote Zilverreiger 40 Brandemeer e.o. FFF Vogelwerkgroep Brandemeer** Grote Zilverreiger 38 Rottige Meente e.o. Henk Ruiter Grote Zilverreiger 4 Tjonger-Nijeholtwolde-Oldetrijne-Wolvega Lies Lockhorst-van Overeem, Mark Manchester Grote Zilverreiger 7 De Weeren, De Kom, Lindevallei-West Lies Lockhorst-van Overeem, Mark Manchester Grote Zilverreiger 4 Blesdijke, De Stroomkant Lies Lockhorst-van Overeem, Mark Manchester Grote Zilverreiger 7 Tjongervallei - Katlijk Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 1 Lindevallei oost Tom Jager Grote Zilverreiger 2 Warkumerwaard Tjerk Kunst, Jan Kramer Grote Zilverreiger 3 Warkumerwaard zuid - Hindeloopen Rinnert Foekema Grote Zilverreiger 7 m21, Tacozijl - Lemsterhoek Goasse Hylkema, T. Verbeek Zwarte Zwaan 4 Noardburgum Albert Jongbloed Zwarte Zwaan 1 Snikzwaagsterpolder Piet Boltjes, G. Mulder, R. Faber, R. Tichelaar Indische Gans 1 Deelenput Romke Kleefstra Sneeuwgans 4 Het Oude Bildt - St Jacobiparochie Wil Grond, Heine Lindeboom Sneeuwgans 71 Koehool - Voorgronden Epi Mulder Sneeuwgans 3 Koehool - Harlinger haven Johan Taal Kleine Canadees 1 Vlieland Team Asadi Kleine Canadees 2 Polder Cornwerd Jan Kramer Kleine Canadees 2 Schraard-Exmorra Jan Kramer Kleine Canadees 9 Gaast-Doniaburen-Parrega-Workum Jan Kramer Kleine Canadees 1 Hieslum-Munnikeburenpolder Jan Kramer Witbuikrotgans 4 Terschelling Telploeg Terschelling Zwarte Rotgans 1 Terschelling Telploeg Terschelling Zwarte Rotgans 1 Polder Cornwerd Jan Kramer Roodhalsgans 1 Terschelling Telploeg Terschelling Roodhalsgans 1 Gaast-Doniaburen-Workum Jan Kramer Mandarijneend 1 Terwispeler grootschar Tjeerd Geertsma Muskuseend 6 Broek Noord & Zuid Wiebe & Janny Visser Pontische Meeuw 1 Terschelling Telploeg Terschelling Pontische Meeuw 1 Dearsum-Raerd Romke Kleefstra Geelpootmeeuw 1 Terschelling Telploeg Terschelling Bokje 1 Vlieland Team Asadi Bokje 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema Sneeuwuil 1 Vlieland Team Asadi Sneeuwuil 1 Terschelling Telploeg Terschelling Klapekster 1 Vlieland Team Asadi Klapekster 3 Alde Feanen It Fryske Gea, district Midden* Klapekster 1 De Deelen Romke Kleefstra Klapekster 2 Rottige Meente e.o. Henk Ruiter *Henk van der Berg, Tjibbe de Jong, Freark Jelsma, Anton Huitema, Siebren Postema ** Heine van Dijk, Frens van Dijk, Jan Stegeman, Siep van der Veen, Dick Peters

Romke Kleefstra, Posthoornsteeg 1C, 8911 AS Leeuwarden tel.: 058-2164166, e-mail: [email protected] Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: 058-2121648, e-mail: [email protected]

ook helemaal in de (verhoogde) trend vanaf januari 2011 maar is veel hoger dan het tienjarig maandgemiddelde (26) vanaf 2004.

Extra Soorten Beste tellers,

1 februari 2014

De voor veel tellers extra drukke Midwintertelling in januari 2014 leverde relatief weinig Blauwe Kiekendieven en ook weinig ‘klein grut’ bij de Extra Soorten op. Wel zijn er verhoudingsgewijs flinke aantallen Slechtvalken en Ruigpootbuizerds gezien. Hierna een korte terugblik op de roofvogels en op de kleinere Extra Soorten, die tijdens de telling in januari in de boeken kwamen. Zoals gebruikelijk vind je in dit bericht weer een overzicht van de getelde Extra Soorten in de afgelopen maand, met de namen van de tellers en de telgebieden (stand 1 feb. 2014). Ter vergelijking is ook een overzicht opgenomen van de aantallen Extra Soorten bij de tellingen in de maanden januari vanaf 2004. Het tellen in het vacante telgebied tussen Makkum en Exmorra/Longerhouw had voor mij op 20 januari een unieke ervaring in petto. In de polder Makkumermeer liep rond het middaguur een vos op zijn dooie akkertje achter een grote groep ganzen langs, op weg naar zijn schuilplaats. De ganzen die de vos zagen onderbraken nauwelijks het foerageren en maakten ook bepaald geen aanstalten om op te vliegen! Dan reageerden de Brandganzen in veenpolder ‘De Warren’ voor het huis van Romke Kleefstra op 28 januari wel anders op de aanwezigheid van een vrouwtje Slechtvalk, die even verderop op een paaltje zat. Romke vertelde me: “Eltse kear at sy (de noardske falk) de sturt optilde, knalden de pauguozzen de loft yn. De skiere guozzen seagen der nei en meanden noflik troch!”

‘K LEIN GRUT ’ OP HET VASTELAND VAN F RYSLÂN In de afgelopen telweekend kwamen in totaal 95 Fraters in de boeken. Het tienjarig januarigemiddelde voor deze soort is 246. In de afgelopen 10 jaar is het aantal van 95 Fraters het op één na laagste totaal in januari. Alleen bij de telling in januari 2007 werden nog minder Fraters (29) gezien. Hetzelfde beeld van lage maandtotalen in januari 2014 is te zien bij de Sneeuwgors en bij de Strandleeuwerik. Bij de laatste telling zijn in totaal 42 Sneeuwgorzen genoteerd. Het 10-jarig januarigemiddelde is 179. Hier was alleen de maand januari 2012 met 30 waargenomen Sneeuwgorzen nog lager. Het aantal van 87 Strandleeuweriken bij de telling in de afgelopen maand ligt ook ver beneden het 10-jarig januarigemiddelde (331) voor deze soort. Overigens kennen alle kwelderzangers bij de Extra Soorten door de jaren heen sterk variërende aantallen bij de maandelijkse watervogeltellingen. Zo werden bij de telling in januari 2007 in totaal 56 Strandleeuweriken gezien en in januari 2010 maar liefst 720! Wellicht heeft het zachte weer van de afgelopen maanden een rol gespeeld bij de relatief lage aantallen van deze Extra Soorten in januari 2014. N OG NIET EERDER GEZIEN ! Dankzij een tip van een mede-wijkbewoner kon ik in de laatste week van de vorige maand genieten van een groep van 24 Kleine Zwanen pal tegen de wijk Westeinde in Leeuwarden. De vogels foerageerden op een maïsstoppelveld op nog geen 100 m van de bebouwing en nog geen 300 m van mijn huis. Voor zover ik weet, hebben nog nooit zo dicht bij Leeuwarden Kleine Zwanen gepleisterd. Inmiddels is het maïsveld omgeploegd en zijn de Kleine Zwanen vertrokken. De ‘kleintjes’ zouden best eens de Wide Mar bij Stiens als slaapplaats gehad kunnen hebben. Sieds Boersma zag rond die tijd bij zijn slaapplaatstellingen daar steeds een groep(je) Kleine Zwanen.

R OOFVOGELS OP HET VASTELAND VAN F RYSLÂN Het aantal waargenomen Blauwe Kiekendieven (23) lag in de afgelopen telmaand royaal onder het tienjarig gemiddelde (35) van de tellingen in de maanden januari sinds 2004. Ook als de piekmaand van januari 2011 met 82 blauwe kieken uit de reeks wordt gehaald, blijft het aantal van afgelopen januari nog een derde onder Een plezierige en succesrijke telling toegewenst, het berekende maandgemiddelde. Het aantal RuigpootJan Kramer buizerds (18) in januari 2014 past helemaal in de (verhoogde) trend van de aantallen Rûchpoaten, die vanaf 2011 bij de januaritellingen zijn gezien. Het tienjarig januarigemiddelde voor deze soort staat op negen. Het aantal van 36 genoteerde Slechtvalken in het afgelopen telweekend past, net als bij Kleine Zwanen (Stormmeeuwen, Roeken en Kauwen) aan de Roptawei te Leeuwarden, 29 jan. de Ruigpootbuizerds, 2014 (foto: Jan Kramer).

Tabel 4. Totaalaantallen Extra Soorten tijdens de Midwintertellingen middelde. 2004 2005 2006 2007 2008 Blauwe Kiekendief 28 32 44 17 27 Bruine Kiekendief 2 3 2 1 0 Frater 534 265 351 29 271 Grote Gele Kwik 0 0 0 0 0 IJsgors 6 10 0 0 1 IJsvogel 1 1 0 1 8 Ruigpootbuizerd 4 7 4 3 5 Slechtvalk 28 27 24 24 20 Smelleken 6 3 2 6 2 Sneeuwgors 517 187 403 67 111 Strandleeuwerik 595 883 151 56 328 Velduil 4 1 1 0 0 Visarend 0 0 0 0 0 Zeearend 0 2 2 0 0 totaal 1725 1421 984 204 773

van 2004-2014, in vergelijking met tienjarig ge2009 37 1 133 2 1 7 1 16 4 94 57 0 0 0 353

2010 20 1 125 0 0 2 2 18 4 83 720 0 0 0 975

2011 82 5 139 0 0 1 27 32 3 151 77 15 0 0 532

2012 27 2 284 0 31 1 22 32 6 30 105 1 0 0 541

2013 35 4 331 0 3 2 14 34 6 149 336 0 0 2 916

Tabel 5. Extra Soorten tijdens de Midwintertelling van 2014 op het vasteland van Fryslân. soort gebiedsnaam tellers Blauwe Kiekendief Blikfeart Epi Mulder Blauwe Kiekendief Dongjumer polder, Tzumm.miedpolder Wil Grond Blauwe Kiekendief Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra Blauwe Kiekendief Polder het Hantumerleeg zuid Jan Hobma Blauwe Kiekendief Polder Kolkhuizen - Rinsumageest Sjouke van der Werff Blauwe Kiekendief De Lits, Rietveld Sietze de Groot Blauwe Kiekendief Dokkumergrootdiep - Oostrum Sieds Boersma Blauwe Kiekendief Stroobossertrekvaart - Wouterswoude S. Kazimier Blauwe Kiekendief Sorremorsterpolder - Botmeer Jan Kleefstra Blauwe Kiekendief Rauwerd e.o. Romke Kleefstra Blauwe Kiekendief polders aan oostzijde Koevordermeer Anton Silvius, J. Bos Blauwe Kiekendief Koevordermeer Anton Silvius, J. Bos Blauwe Kiekendief Polder De Eijsinga - Spannenburg Anton Silvius, J. Bos Blauwe Kiekendief De Weeren, De Kom Tom Jager Blauwe Kiekendief Vliehors, oost Carl Zuhorn,Bram Fey,Guus v. Duin Blauwe Kiekendief Posthuiswad Kees Camphuysen, Roeland Bom Blauwe Kiekendief Kooisplek + Afloop Carl Zuhorn Blauwe Kiekendief Duinplassen paal 8 - 13 Rinse van der Vliet Blauwe Kiekendief Anjumer- en Lioessenserpolder Eddie Douwma Blauwe Kiekendief Blija oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Blauwe Kiekendief Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema Blauwe Kiekendief Noorderleeg west buitendijks noord Sieds Boersma, Jan de Boer Blauwe Kiekendief Polder Noorderleegs buitenveld Tjalling Walda, Lucas Hemrica Blauwe Kiekendief Oude Bildtpollen oost buitendijks oost Meino Zondervan, Sije Schotanus Bruine Kiekendief Oude Bildtdijk - Vrouwenparochie Wil Grond, Heine Lindeboom Bruine Kiekendief Oosthoekpolder Germ Schiphof Frater Blija oost buitendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Frater Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema Frater Oude Bildtpollen oost binnendijks Hans Horstmann IJsgors Blija west buitendijks Henk Hiemstra, Jaap Feddema IJsgors Oude Bildtpollen oost buitendijks oost Meino Zondervan, Sije Schotanus IJsvogel Het Oogvliet Henk Hiemstra IJsvogel Britsum - Leeuwarden Xandra Sleeuwenhoek IJsvogel Plas west van Hardegarijp Dick Laning Ruigpootbuizerd Groote Noorderpolder Wil Grond, Heine Lindeboom Ruigpootbuizerd Het Oude Bildt - St Jacobiparochie Wil Grond, Heine Lindeboom Ruigpootbuizerd Van Harinxmakanaal - Fn- Lwd Jan de Boer Ruigpootbuizerd Vlakke - en Oudegaasterbrekken Jouke van der Meulen Ruigpootbuizerd Oosthoekpolder Germ Schiphof Ruigpootbuizerd Workumerveld,Vooruitgang,Heidenskip Germ Schiphof Ruigpootbuizerd Broek Noord & Zuid Wiebe Visser, Janny Visser Ruigpootbuizerd Blija oost binnendijks Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Ruigpootbuizerd Noorderleeg west buitendijks noord Sieds Boersma, Jan de Boer Ruigpootbuizerd Oude Bildtpollen oost binnendijks Hans Horstmann Slechtvalk Blikfeart Epi Mulder Slechtvalk Dongjumer polder, Tzumm.miedpolder Wil Grond Slechtvalk Kloosterpolder - Slappeterp Jan de Boer

2014 23 3 95 0 2 3 18 36 1 42 87 0 0 0 310

gem. 35 2 246 0 5 2 9 26 4 179 331 2 0 1 842

N 1 1 3 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 1 10 5 80 1 1 1 1 1 3 4 1 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1

vervolg tabel 5 Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Smelleken Smelleken Sneeuwgors Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik

Winsum - Blessum Polder Cornwerd Burgwerd - Nijland Gebied noord van Sneek Mantgum - Roordahuizum - Lwd Holwerder & Blijaerpolder Het Oogvliet Polders zuid van Hallum Ottema Wiersma reservaat eo zuid spoorlijn - Suawoude Wijde Ee - Bergum Sorremorsterpolder - Botmeer De Deelen e.o. Bergum - Eestrum Sneek - Poppingawier Ald Hof - Blaugerzen Akmarijp Broek Noord & Zuid Geeuwpolder - Graverij Langweer - St. Nicolaasga Polder Kimswerd west Blija oost buitendijks Blija west buitendijks Noorderleeg west buitendijks noord Noorderleeg oost buitendijks noord Polder Noorderleegs buitenveld Oude Bildtpollen west buitendijks Oude Bildtpollen oost buitendijks west Oude Bildtpollen oost buitendijks oost Wide Mar Formerum - Oosterend Oude Bildtpollen oost buitendijks west Anjumer- en Lioessenserpolder Blija west buitendijks Noorderleeg oost buitendijks noord Polder Bokkepollen en de Keegen Oude Bildtpollen west buitendijks Oude Bildtpollen oost buitendijks oost Koehool - Harlingen haven binnendijks

Jan de Boer Jan Kramer, Eric ten Cate Romke Kleefstra Romke Kleefstra Ian Borwell Henk Hiemstra Henk Hiemstra Xandra Sleeuwenhoek Sietze de Groot Teartse v.d. Zee, Dick Laning Albert Jongbloed Jan Kleefstra Romke Kleefstra Arend Timmerman Azn Romke Kleefstra Sjoerd Bakker, Harm v.d. Wal Wiebe Visser, Janny Visser Sjoerd Bakker, Harm v.d. Wal Romke Kleefstra, Ingeborg Meutgeert Dirk Kuiken, Barend Kuiken Jaap Meindertsma, Betty Hanenburg Henk Hiemstra, Jaap Feddema Sieds Boersma, Jan de Boer Erik van der Laan Tjalling Walda, Lucas Hemrica Teake Roosjen, Ricus Engelmoer Hans Horstmann Meino Zondervan, Sije Schotanus Sieds Boersma Piet Zumkehr Hans Horstmann Eddie Douwma Henk Hiemstra, Jaap Feddema Erik van der Laan Erik van der Laan Teake Roosjen, Ricus Engelmoer Meino Zondervan, Sije Schotanus Johan Taal

Tabel 6. Extra Soorten tijdens de Midwintertelling van 2014 op de platen en eilanden in de Friese Waddenzee.. soort gebiedsnaam tellers Blauwe Kiekendief Vliehors, oost Carl Zuhorn,Bram Fey,Guus v. Duin Blauwe Kiekendief Posthuiswad Kees Camphuysen, Roeland Bom Blauwe Kiekendief Kooisplek + Afloop Carl Zuhorn Blauwe Kiekendief Duinplassen paal 8 - 13 Rinse van der Vliet Blauwe Kiekendief Westerplas Frank Majoor Blauwe Kiekendief 3e slenk - 4e slenk Michiel van der Weide Frater Westerplas Frank Majoor Frater Banckspolder Frank Majoor Frater 3e slenk - 4e slenk Michiel van der Weide Frater Inlaag Klaas van Dijk Frater Balg Arne Hegemann, Klaas van Dijk IJsgors Paal 6.5 (Oosterstrand) - Paal 15 Peter van Horssen IJsgors Vliehors, oost Carl Zuhorn,Bram Fey,Guus v. Duin IJsgors 2e Duintjes Rob Vogel IJsgors 4e Duintjes Marc v. Roomen, Joost v. Bruggen Slechtvalk Strand de Vliehors Carl Zuhorn Slechtvalk paal 3 - paal 8 Rinse van der Vliet Slechtvalk Paal 6.5 (Oosterstrand) - Paal 15 Peter van Horssen Slechtvalk Richel Romke Kleefstra * Slechtvalk Polder Kimswerd west Dirk Kuiken, Barend Kuiken Slechtvalk Midsland - Formerum Piet Zumkehr Slechtvalk Formerum - Oosterend Piet Zumkehr Slechtvalk 2e Duintjes Rob Vogel Slechtvalk 3e Duintjes Popko Wiersma Slechtvalk 4e Duintjes Marc v. Roomen, Joost v. Bruggen Slechtvalk Plaat Rob Strietman * Slechtvalk Rif Rob Strietman ** Slechtvalk Griend Arie Baas ***

1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 1 1 42 10 25 6 7 3 35 1

N 2 1 1 1 1 2 55 25 5 15 20 1 7 3 2 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1

vervolg tabel 6 Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Slechtvalk Smelleken Smelleken Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Sneeuwgors Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik Strandleeuwerik *** Arie Baas & Dries Olsthoorn & Frans de Buyzer & Frank Koster

Rif Westerplas Banckspolder Nieuwe pier - 3e slenk (Oosterkwelder) 3e slenk - 4e slenk Inlaag Balg Kikkertgat Kikkertgat Oosterom Formerum - Oosterend 3e slenk - 4e slenk Oostpunt tot Schietkamp paal 3 - paal 8 paal 14 - paal 18 Paal 22 - paal 24 Paal 6.5 (Oosterstrand) - Paal 15 Vliehors, oost Midsland - Formerum 3e Duintjes 4e Duintjes Strandvlakte Griend 3e slenk - 4e slenk Inlaag Balg Paal 6.5 (Oosterstrand) - Paal 15 Vliehors, oost Posthuiswad Rif Banckspolder Balg * Romke Kleefstra& & Eelke Sybren Dijkstra & Peggy Booij

Holmer Vonk Frank Majoor Frank Majoor Michiel van der Weide Michiel van der Weide Klaas van Dijk Arne Hegemann, Klaas van Dijk A.R. Dijkstra, B.J. Meerstra Symen Deuzeman Eelke S. Dijkstra, Theo v. Malsen Piet Zumkehr Michiel van der Weide Carl Zuhorn Rinse van der Vliet Rinse van der Vliet Rob Vogel Peter van Horssen Carl Zuhorn,Bram Fey,Guus v. Duin Piet Zumkehr Popko Wiersma Marc v. Roomen, Joost v. Bruggen Erik van Winden Arie Baas *** Michiel van der Weide Klaas van Dijk Arne Hegemann, Klaas van Dijk Peter van Horssen Carl Zuhorn,Bram Fey,Guus v. Duin Kees Camphuysen, Roeland Bom Holmer Vonk Frank Majoor Arne Hegemann, Klaas van Dijk ** Rob Strietman & Ger Molenaar & Kees Olsthoorn & Gerjan Zwaan

1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1 1 12 33 1 1 20 210 11 3 149 10 5 65 2 42 5 5 17 78 18 14