nr.42
maart 2013
WaterLIJN 4 Muiden en Weesp: ‘Je ziet de vesting weer liggen’
De Linie Viert Vrede Driehonderd jaar geleden was Utrecht even het centrum van de wereld. Op 11 april 1713 tekenden 28 Europese landen in Utrecht de Vrede van Utrecht: het allereerste wereldwijde politieke akkoord. Dit jaar viert de stad de overwinning van de diplomatie met een breed cultureel programma: ‘The art of making peace’. Onder de noemer ‘De Linie Viert Vrede’ is er van alles op en rond de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie te beleven. Het programma de start op 19 en 20 april met het lichtspektakel ‘Linie in Lichterlaaie’ op Fort Blauwkapel en wordt afgesloten met een finale ‘Waterlinieweek’ begin september 2013. • www.vredevanutrecht2013.nl
6 Mensen in de Linie:
vrijwilliger Dirk de Groot
7 Te koop wegens vrede:
Honswijk en Everdingen
Eric Luiten, voorzitter Kwaliteitsteam:
‘De Linie is mooier en vitaler geworden’ R
uim drie jaar geleden verliet hij het Kwaliteitsteam van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, omdat zijn nieuwe functie als ruimtelijk adviseur van de provincie Zuid-Holland hem teveel tijd ging kosten, en ook omdat hij het tijd vond de Linie even ‘los te laten’. Maar nu is Eric Luiten terug in het team, ditmaal als voorzitter, vanwege zijn nieuwe functie Rijksadviseur voor Landschap en Water. Er is de afgelopen jaren veel gebeurd, stelt hij vast. ‘De laatste maanden heb ik een aantal bezoeken gebracht aan prominente plekken als Werk aan het Spoel, Fort Vuren, Fort Asperen en Fort Vechten. Op al die plaatsen zijn bijzondere dingen gebeurd, de Linie is nog mooier en vitaler dan bij mijn vertrek. Het is nu zaak die kwaliteiten verder te borgen en de vaart erin te houden.’ vervolg op pag. 2
Eric Luiten
WWW.HOLLANDSEWATERLINIE.NL
AGENDA
AC TUEEL
Vervolg pag. 1
Panorama Krayenhoff Tien jaar geleden was de toen nog onbekende landschapsarchitect Eric Luiten de opsteller van Panorama Krayenhoff, het ‘Linieperspectief’ dat de koers moest uitzetten voor de herstructurering van deze bijzondere historische verdedigingslijn aan de oostgrens van de Randstad, die als een Doornroosje wakker moest worden gekust. ‘Hoe maken we de Waterlinie weer actief? Dat was de belangrijkste vraag die besloten lag in dat document, dat inmiddels natuurlijk gedateerd is maar waaraan tot mijn aangename verrassing nog steeds wordt gerefereerd in het uitvoeringsprogramma, dat nu al een aantal jaren in volle gang is.’ De ambitiekaart van het Kwaliteitsteam die onlangs het licht zag, is van Panorama Krayenhoff een rechtstreeks gevolg, aldus Eric Luiten. ‘Er is de afgelopen tijd veel geïnvesteerd in wat we de ‘punten’ noemen van de Linie, met name de forten, en nu wordt het tijd voor de ‘lijnen’, die de onderlinge verbindingen zichtbaar maken. Twee bruggen over het Amsterdam-Rijnkanaal, een bij Nigtevecht en een bij de Plofsluis, zijn daarvan een inspirerend voorbeeld, waarvan er de komende jaren nog veel meer moeten komen. Dergelijke voorzieningen leggen de Linie pas echt open.’
Open velden Aandacht is ook nodig voor de open velden van de Waterlinie, de inundatiegebieden van weleer, die in veel gevallen goed zijn beschermd, maar die op enkele plaatsen ook gevaar lopen. ‘Die open velden blijven een relatief zwakke planologische categorie, want voor je het weet lopen ze vol met ongewenste activiteiten. Het is mede de taak van het Kwaliteitsteam om daar kien op te zijn en te adviseren hoe je dat kunt voorkomen.’ Naast deze ruimtelijke agenda heeft ook de bestuurlijke agenda de aandacht van Eric Luiten. ‘De afgelopen jaren is binnen het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie veel expertise opgebouwd, waarvan we nu met onze eigen ogen kunnen zien hoe nuttig die is. Dat mag, nu het Rijk zich steeds meer terugtrekt uit grote ruimtelijke opgaven als deze, niet verloren gaan. Ik ben hoopvol gestemd, maar het risico bestaat dat de Waterlinie alsnog uiteenvalt. Dat mag niet gebeuren. We moeten het Liniegevoel blijven versterken, ook in deze tijd, en ik doe een krachtige oproep aan alle betrokken, bestuurders én ondernemers, om daaraan een bijdrage te leveren. Zodat we kunnen blijven genieten van dit bijzondere monument, deze 85 kilometer lange lijn, die zoveel meer is dan de som der delen.’ •
2
LOEVESTEIN VERBOUWT, MAAR IS GEWOON OPEN Slot Loevestein laat een druk en bewogen jaar achter zich. De bezuiniging op publiek & presentatie gaat definitief door, maar het slot blijft open. De energie is gericht op een nieuwe toekomst. De verbouwing van het slot is in volle gang en zal in september klaar zijn. Intussen gaan de activiteiten gewoon door. Bijzonder is de nieuwe presentatie 1001 bommen en granaten’ over Loevestein als vesting in de Waterlinie (vanaf 1 mei). Met een eigen sleutel kunnen bezoekers alles zelf ontdekken. Hiermee kunnen spellen worden gespeeld, verhalen worden gestart van vroegere bewoners of speciale ruimten worden geopend. www.slotloevestein.nl
START FORTENSEIZOEN De Start van het Fortenseizoen duurt dit jaar van 19 tot en met 28 april. Een greep uit de vele activiteiten: een vestingrondvaart in Naarden, een kinderkunsttheaterfestival op Fort aan de Klop en de vleermuisspeurtuin op het Geofort Nieuwesteeg. Natuurliefhebbers kunnen deelnemen aan een rondleiding rond en in het Fort bij Rijnauwen of aan het AltenaBiesbosch weekend op Fort Altena op 20 en 21 april. www.hollandsewaterlinie.nl facebook.com/hollandsewaterlinie
LINIE IN LICHTERLAAIE Op vrijdag 19 en zaterdag 20 april staat de ‘Linie in lichterlaaie’. Dit evenement is een onderdeel van de festiviteiten rond de viering van de Vrede van Utrecht (1713-2013) en de Start van het Fortenseizoen. Projecties van licht in combinatie met geluid vertellen op een bijzondere manier over de bewoners en de geschiedenis van Blauwkapel en het leven ten tijde van oorlog en vrede. www.linieinlichterlaaie.nl
LEKKER GEITEN Op 17 april organiseren Vestingmuseum Naarden en C-Fordt met steun van Groen & Doen een studiedag voor de vereniging ‘De Nederlandse landgeit’. Op verschillende forten van de Hollandse Waterlinie wordt het groen mede met behulp van geiten beheerd. Dit is historisch verantwoord, duurzaam en economisch interessant, want de geiten vormen een attractie voor de bezoekers. In het project komen experts bijeen om aan vrijwilligers van verschillende forten kennis en ervaringen over te dragen. Bij C-Fordt is het bovendien mogelijk een geit te adopteren. www.c-fordt.nl www.vestingmuseum.nl
Overhandiging akoestisch wandkleed aan Ad Punt (directeur Nieuwland BV) door G. van der Ven BV Aannemingsbedrijf, Architectenbureau K2, Bouwbedrijf J.C. Van Kessel BV, Copier Staal- en Machinebouw BV en zelfstandig bouwbegeleider Henk Ekkelboom.
AKOESTISCH WANDKLEED VOOR FORT VECHTEN
NIEUWE INFORMATIEPANELEN
In de nieuwe loods op Fort Vechten hangt sinds enige tijd een akoestisch wandkleed. Dit kleed draagt bij aan een goede akoestiek en een warme uitstraling van de ontmoetingsruimte. Het kleed is gemaakt van schapenwol en heeft als motief de bodemkaart van Fort Vechten. Eind 2012 droeg de provincie Utrecht de loods over aan exploitant Nieuwland BV, de verschillende opdrachtnemers zorgen voor een passend cadeau. De loods biedt werkplekken aan het personeel van Nieuwland BV en de Stichting Liniebreed Ondernemen en is in de toekomst het bezoekersentreegebouw van Nationale Waterliniemuseum. Half februari is het ‘hoogste’ en ‘laagste’ punt van de bouwlocatie van het toekomstige museum bereikt en eind februari gaf Mariette Pennarts, gedeputeerde Cultuur van provincie Utrecht, het startsein voor de entree tot de bouwput van het nieuwe museumpaviljoen. Eind maart wordt de nieuwe entree naar het fort vanaf het nieuwe parkeerterrein in gebruik genomen. •
In april 2013 zijn in de Nieuwe Hollandse Waterlinie zeven nieuwe informatiepanelen geplaatst. De borden zijn te kantelen, aan de ene kant krijgen bezoekers het verhaal van de Waterlinie te lezen en aan de andere kant staat specifieke informatie over het fort of de omgeving. Het ontwerp van de staanders sluit aan op het Liniemeubilair. De kantelborden zijn geplaatst bij (van noord naar zuid): Fort Werk IV, C-Fordt, Restaurant Vroeg bij Vechten, GeoFort Nieuwe Steeg, KunstFort Asperen, Fort Vuren en Fort Altena. • www.hollandsewaterlinie.nl/huisstijl
ANTON MUSSERT EN DE WATERLINIE De Nieuwe Hollandse Waterlinie speelt een belangrijke bijrol in ‘ANTON’, een recent boek van Waterlijn-redacteur Bert Bukman over het leven van NSB-leider Anton Mussert. Tijdens zijn jeugd in Werkendam bezocht hij regelmatig de forten Altena en Bakkerskil, en later, als hoofdingenieur van de Utrechtse Provinciale Waterstaat, was hij onder meer verantwoordelijk voor het ontwerp van de Plofsluis en de Bloklaan nabij Fort Spion. Ook was hij direct betrokken bij het tracé van het Lekkanaal, dat sinds de aanleg fungeert als deel van de hoofdverdedigingslijn van de Waterlinie. • Bert Bukman: ANTON. Mussert en de NSB: opkomst en ondergang van een populist. Meulenhoff, €19,95
Wa t e r L I J N maart 2013
FORT KIJKUIT GENOMINEERD VOOR PRIJS Fort Kijkuit bij Kortenhoef is genomineerd voor de Natuur & Erfgoedprijs 2013, een initiatief van de ANWB en het tijdschrift Buitenleven. Het fort maakt op deze manier kans op 15.000 euro. Met het eventuele prijzengeld moet onder meer een uitkijkpunt worden gerealiseerd. Fort Kijkuit, gebouwd tussen 1844 en 1847, maakt deel uit van de Nieuw Hollandse Waterlinie. Momenteel is het fort alleen te bezoeken op de Open Monumentendag en te bewonderen vanaf de openbare weg en het water. Eigenaar Natuurmonumenten wil daar verandering in brengen door het fort open te stellen voor publiek. ‘Een uitkijkpunt is een goede eerste stap zodat iedereen kan genieten van een verbluffend uitzicht op de oude militaire gebouwen, het weidse polderlandschap, de molen Gabriël en de Vechtplassen,’ meldt de natuurorganisatie.
3
WERK IN UITVOERING
OMWALLINGEN MUIDEN EN WEESP WORDEN BETER HERKENBAAR
‘Je kunt de vesting weer zien liggen’
Uitzicht vanuit Muiden op de Noordpolder
Z
ijn favoriete plek is aan de oostkant van de stad, bij het Muizenfort. ‘Op deze plek zie je de geschiedenis van de vesting Muiden in één oogopslag,’ vertelt Christiaan van Zanten. ‘De gracht, de kazerne en de stadwallen, waarboven de twee historische kerken van het stadje uittorenen. Vroeger ging dat verscholen achter bomen en struikgewas, maar dankzij de reconstructie van het afgelopen jaar is het weer prachtig te zien.’ Christiaan van Zanten is als beleidsmedewerker van de gemeente Muiden verantwoordelijk voor de recente opknapbeurt van de stadswallen. ‘De vesting Muiden ligt aan het begin van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en dat wilden we beter zichtbaar maken, en de belevingswaarde ervan vergroten. Naar ons idee is dat goed gelukt, en als we de reacties juist inschatten vinden anderen dat ook.’
Bastions
Zicht op het Muizenfort (Muiden)
zijn.’ Ook is ter hoogte van de bomvrije remise een coupure aangebracht in de omwalling, die duidelijk zichtbaar maakt hoezeer de wallen door de eeuwen heen in hoogte hebben gevarieerd. ‘Dat heeft eveneens als doel de historische betekenis van onze stad te benadrukken en zichtbaar te maken.’
Woonboten
© G e m e e nte We e s p
Op basis van het ontwerp van de Nieuwe Achtkant zijn plannen gemaakt voor de herinrichting van twee meer zuidelijk gelegen bastions, de Draaierschans en de Rooseboom. ‘Ook hier streven we naar het herstel van het historische profiel, maar met respect voor de begroeiing en natuurlijk met behoud van de huidige functies. Zo staan op de Rooseboom diverse speeltoestellen, en zijn er in de gracht twee havens en een aantal woonboten te vinden. Dat alles moet behouden blijven.’ Onlangs heeft de gemeenteraad van Weesp ingestemd met de reconstructie van de twee bastions de Rooseboom en de Draaierschans en de rest van de Nieuwe Achtkant, waardoor het werk binnenkort kan beginnen. ‘Als dat straks achter de rug is, is het militaire erfgoed van Weesp weer goed zichtbaar. Daarmee wordt de betekenis duidelijker van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, waarvan Weesp net als Muiden een belangrijk onderdeel is.’ •
© Fo r t H
In het nabijgelegen Weesp is een opknapbeurt van de historische vesting eveneens in volle gang. ‘We hebben drie van de vier historische bastions in bezit en die zijn we successievelijk opnieuw aan het inrichten,’ vertelt projectleider Anna Ankoné. ‘Weesp is een prachtig vestingstadje, maar dat was lang niet altijd duidelijk zichtbaar, en daar wilden we wat aan doen.’ De eerste fase van het project betrof de Nieuwe Achtkant, een bastion vlakbij Fort Ossenmarkt, dat opnieuw is ingericht naar het ontwerp van 1891, toen het verdedigingswerk werd gemoderniseerd na de uitvinding van de krachtige brisantgranaat. ‘Je kunt nu weer helemaal invoelen hoe het was om hier als soldaat aan het einde van de negentiende eeuw gelegerd te
Rampjaar Muiden heeft een lange militaire geschiedenis, die begon in de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden. De grondvorm van de vesting dateert uit de zestiende eeuw, en nadat in de eeuwen erna onder meer het Muiderslot bij de vesting werd getrokken, kregen de wallen in de negentiende eeuw als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie hun huidige vorm. Toen in de twintigste eeuw de oorlogsvoering ingrijpend veranderde, onder meer door het gebruik van tanks en vliegtuigen, ging de militaire betekenis van de vesting verloren. Met name aan de westelijke kant verdween veel van het oorspronkelijke karakter. ‘Ons doel was dat karakter weer herkenbaar te maken, tegen bescheiden kosten,’ aldus Christiaan van Zanten. ‘Dat betekende in de praktijk vooral dat we veel aan de beplanting hebben gedaan. Een meidoornhaag aan de oostkant, die bijna zes meter hoog was geworden en het zicht op en vanaf de vesting volledig benam, is teruggebracht naar anderhalve
meter. Opgeschoten bomen en struikgewas zijn gekapt, en riet in de vestinggracht is verwijderd. Daardoor kun je weer prachtig over de polder kijken en onder meer het Muiderslot zien liggen.’ Aanvankelijk hadden omwonenden hun bedenkingen tegen de aanpassingen van het groen, maar nu ze zien hoe het is geworden is bijna iedereen enthousiast. ‘Wel zijn enkele mooie solitaire bomen behouden die beeldbepalend waren geworden. Ook zijn nieuwe wandelpaden aangelegd en oude paden opgeknapt, met een duidelijke routing, waardoor bezoekers en bewoners weer heerlijk kunnen rondwandelen.’ © G e m e e nte M u ide n
© G eme e nte M u i de n
De vestingsteden Weesp en Muiden zijn, ter bescherming van Amsterdam, belangrijke voorposten in de noordelijke Nieuwe Hollandse Waterlinie. De afgelopen decennia was dat echter steeds minder duidelijk zichtbaar. Daar komt nu verandering in, door een serie opknapbeurten en reconstructies.
Vroeger opslagplaats, nu restaurant In de wallen van de vesting Muiden bevindt zich een bijzonder restaurant, Fort H genoemd in de volksmond. Het gebouw, een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, is een bomvrije remise uit de tijd van de Frans-Duitse oorlog van 1870, en was bedoeld om het vestingstelsel van Muiden te moderniseren. Fort H deed dienst als opslagplaats van munitie en ander militair materiaal. Het verfwerk van het restaurant is sinds een recente verbouwing uitgevoerd in de authentieke kleur groen. Voor meer informatie: www.forth.nl
De gerestaureerde Achtkant (Weesp)
4
Wa t e r L I J N maart 2013
5
ACHTERGROND
MENSEN IN DE LINIE
VRIJWILLIGER DIRK DE GROOT:
HONSWIJK EN EVERDINGEN WORDEN GEREED GEMAAKT VOOR EXPLOITATIE
‘Fort Ruigenhoek is prachtig geworden’ Hij is een van honderden vrijwilligers in de Nieuwe Hollandse Waterlinie, maar dan wel in de categorie ‘Zeer Gepassioneerd.’ Dirk de Groot: ‘Veranderen mag, en moet soms zelfs ook, als het maar met respect gebeurt.’
Michel Ronden van Dienst Landelijk Gebied (DLG) is in opdracht van het ministerie van Economische Zaken verantwoordelijk voor de herontwikkeling van de forten Honswijk en Everdingen. Hij werkt daarbij samen met de provincies Utrecht en Gelderland en de gemeenten Houten, Vianen en Culemborg. ‘Voordat je naar de markt gaat, moet je als overheden een duidelijk verhaal hebben.’
weer ongeveer zo uit als in de begintijd, en verder hebben we de voormalige zitkamer van de officieren ingericht als ontvangstruimte. Het is prachtig geworden.’
H
et gaat om bijzondere verdedigingswerken op een bijzondere locatie. De forten Everdingen en Honswijk behoren tot de grootste torenforten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en ze hebben beide met hun karakteristieke toren een uniek voorkomen. Bij Fort Honswijk wordt dat nog eens versterkt doordat het een van de weinige forten in de Linie is met een – indrukwekkend – poortgebouw. De fraaie locatie aan de Lek maakt het plaatje compleet.
Waterliniemuseum
D
Telegraafruimte Speciale aandacht heeft Dirk de Groot voor Fort Ruigenhoek, ten noorden van Utrecht. ‘Dat fort was weinig bekend bij het grote publiek, maar sinds eigenaar Staatsbosbeheer me heeft gevraagd om er werk van de maken, is dat aan het veranderen. Het afgelopen jaar gaven we maandelijks een rondleiding voor zo’n twintig man, en vanwege de grote belangstelling doen we het tegenwoordig twee keer per maand, plus speciale rondleidingen op verzoek.’ De inrichting van het fort is aangepast. ‘Dankzij een vrijwilliger hebben we de telegraafruimte op authentieke wijze opnieuw kunnen inrichten. Ook de slaapkamers van de manschappen zien er
6
Toch is de herontwikkeling van dergelijke forten niet eenvoudig. ‘Een van de uitdagingen betreft de vleermuizen,’ vertelt projectleider Michel Ronden. ‘Dat speelt vooral op Fort Honswijk. In de wintermaanden verblijven daar honderden vleermuizen, één van de grootste populaties in de Waterlinie. De conclusie van een speciale adviescommissie was duidelijk: de beide bomvrije geschutstorens, ook die van Fort Everdingen, kunnen vanwege de vleermuizen niet worden ontwikkeld. De wet maakt dat simpelweg onmogelijk. ‘Dat is jammer voor de kopers, maar het is nu eenmaal niet anders, en het is in elk geval overzichtelijk. Wat de nieuwe bestemming van de forten ook wordt: de geschutstorenforten en hun bewoners vormen slechts een decor. Een prachtig decor, dat wel – als de vleermuizen in het najaar met duizenden tegelijk zwermen, is dat een prachtig gezicht.’
nen beoordelen en afwegen. Maar vervolgens moet je je als overheid niet teveel bemoeien met details, en zeker niet in de valkuil trappen dat jij precies gaat formuleren wat er gaat gebeuren. Dat is aan de exploitant.’
Mooie ideeën Onlangs hoorde hij het als volgt formuleren: ‘Je moet geen ondernemer zoeken vòòr een concept, je moet een ondernemer zoeken mèt een concept.’ Michel Ronden: ‘Helemaal mee eens. Als je je van te voren teveel vastlegt, dan mis je kansen. Het is van belang om mooie ideeën niet te
frustreren. Ondernemers moeten de ruimte krijgen om hun plannen geleidelijk te realiseren, en bijvoorbeeld sloop of nieuwbouw gespreid uit te voeren.’ Dat alles betekent geen ‘platte verkoop’, besluit hij. ‘Natuurlijk wegen we straks plannen tegen elkaar af, en daarbij is geld zeker niet de enige factor. Het gaat misschien nog wel meer om zaken als haalbaarheid, kwaliteit en inpassing in de omgeving. Ik ben ervan overtuigd dat er in ondernemend Nederland meer dan genoeg plannen leven. Ik zou zeggen: kom maar op!’ • Binnenkort meer informatie: www.wachtersaandelek.nl
Nieuwbouw
De bibliotheek van de Nieuwe Hollandse Waterlinie is te raadplegen op www.hollandsewaterlinie.nl/kennis en achtergronden
Toen dit eenmaal was afgehandeld, stond Michel Ronden voor de taak de forten zo in te richten dat potentiële exploitanten er desondanks iets mee kunnen. ‘Het publieke huis op orde maken, noem ik dat. Voordat je naar de markt gaat, moet je als overheden een duidelijk verhaal hebben, helder maken wat je wel en niet wilt. Sommige zaken zijn niet toegestaan, zoals een Rijksmonument afbreken of vleermuizen verjagen. Ook is het onwenselijk als nieuwbouw op het terrein boven de omwalling uitkomt. Voor dat alles stellen we regels op in de vorm van een ruimtelijk kwaliteitskader. ‘Dit kader wordt besproken met de betrokken gemeenten. Ondernemers moeten immers weten waar ze aan toe zijn als ze op de forten aan de gang willen, ambtenaren moeten ingediende plannen goed kun-
Wa t e r L I J N maart 2013
© C hr i s t ia an K ro uwe ls
Dirk de Groot, links
e lijst van forten waarvoor hij actief is, is indrukwekkend: Rijnauwen, Vechten, Ruigenhoek, Vossegat en Blauwkapel – en dat is alleen de oogst van het afgelopen jaar. Maar het begon allemaal op Fort Erfprins in Den Helder, waar Dirk de Groot in de jaren zestig en zeventig was gelegerd als beroepsmilitair. ‘Fort Erfprins is met 48 hectare het grootste fort van Nederland, en al heeft het niets met de Nieuwe Hollandse Waterlinie te maken, een indrukwekkend verdedigingswerk is het toch. Ik denk dat mijn liefde voor militair erfgoed daar begonnen is.’ Inmiddels werkt Dirk de Groot niet langer bij de marine, maar des te enthousiaster is hij als vrijwilliger voor de Waterlinie. ‘Ik geef zo’n dertig rondleidingen per jaar op Fort Rijnauwen, waarvan een aantal voor kinderen. ’s Winters kook ik voor de werkploeg op het fort. Ook geef ik rondleidingen op Fort Vechten, dat bouwkundig misschien nog wel interessanter is dan Rijnauwen, al is daar de natuur weer indrukwekkend. Juist die afwisseling maakt het werk interessant.’
Ook is Dirk de Groot actief op het gebied van historisch onderzoek. ‘Van veel forten heb ik alle historische gegevens verzameld in een naslagwerk, waarvan eigenaren en andere belangstellenden kunnen profiteren. Recent heb ik de forten Vossegat en Blauwkapel aan een uitgebreid onderzoek onderworpen. Verder ben ik betrokken bij het beeld- en objectenresearchteam voor het nieuwe Waterliniemuseum op Fort Vechten. Ik was blij met een aantal authentieke segmenten van een groepsschuilplaats, die ik bij de huidige eigenaar wist los te krijgen. We blijven op zoek naar documenten, foto’s en spullen.’ Tot slot wil Dirk de Groot wijzen op de virtuele bibliotheek van de Waterlinie, waarvoor hij onder meer transcripties van waardevolle maar kwetsbare historische documenten verzorgt. ‘Ik krijg veel vragen en die beantwoord ik graag, maar de mensen weten vaak niet hoeveel informatie op de website is te vinden. De informatie is netjes gesorteerd op onder meer verdedigingswerken en gemeenten, dus heel toegankelijk.’ Als amateur historisch onderzoeker en fortenliefhebber is Dirk de Groot niet per se voorstander van herontwikkeling. ‘Van mij mag in principe alles bij het oude blijven. Maar ik ben realistisch, en ik weet dat je zo de Linie nooit goed in stand kunt houden. Ik ben het belang van herontwikkeling gaan inzien, en op sommige plekken, zoals Fort Vechten en het Geofort Nieuwe Steeg, is het zelfs heel goed gedaan. Veranderen mag, en moet soms zelfs ook, als het maar met respect gebeurt.’ •
© C hr i s t ia an K ro u we ls
Dirk de Groot (links)
Te koop wegens vrede
Michel Ronden bij Fort Honswijk
7
EEN BIJZONDERE PLEK
Wethouder Corry van Rhee-Oud Ammerveld: ‘Natuurlijk heeft het kanaal zijn militaire betekenis verloren, maar er komen nieuwe functies voor in de plaats.’
Het inundatiekanaal in zijn oude glorie
Een rechte streep water bij Tiel O
oit stroomde door dit kanaal water van de Waal naar de Linge, als de Nieuwe Hollandse Waterlinie in werking trad en het waterpeil in die laatste rivier niet afdoende was. ‘Natuurlijk heeft het kanaal zijn militaire betekenis verloren, maar er komen nieuwe functies voor in de plaats,’ vertelt Corry van Rhee-Oud Ammerveld. Zij is wethouder van de gemeente Tiel en onder meer verantwoordelijk voor waterbeheer en cultuurhistorie, waardoor het inundatiekanaal op meerdere manieren binnen haar portefeuille valt. Bovendien woont ze vrijwel aan het begin van het kanaal, in een huis aan de dijk vlakbij de inlaat. ‘Vrijwel elke ochtend fiets ik over het bruggetje, en bijna altijd sta ik even stil. Ik vind het een prachtig gezicht, die lange, rechte streep water van drie kilometer lang met die mooie bomen er langs, al kijk je natuurlijk niet helemaal tot het eind.’
Waterberging Lang niet iedereen in Tiel kent de geschiedenis van het militaire kanaal, maar de gemeente besteedt er wel veel aandacht aan, onder meer op een aantal binnenkort te plaatsen ‘Flipje-banken’. Ook voerde Waterschap Rivierenland de afgelopen periode een ingrijpende restauratie uit, eerst van het
WaterLIJN is een uitgave van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie. Oplage 3.000 Bezoekadres: St. Jacobsstraat 200, 3511 BT Utrecht Postbus 406, 3500 AK Utrecht
www.hollandsewaterlinie.nl
kanaal zelf en daarna van de kunstwerken, waaronder het bruggetje vlakbij het huis van de wethouder. De gemeente restaureerde vervolgens het wegdek. ‘Het ligt er nu allemaal weer schitterend bij.’ Het is een plek om trots op te zijn, meent Corry van Rhee-Oud Ammerveld. Zeker nu het een functie krijgt die bij het kanaal past. ‘Natuurlijk is het mooi als hier vissers en hardlopers te vinden zijn – ook ik ben er graag aan het joggen. Maar nog mooier vind ik het dat het opnieuw een waterstaatkundige functie krijgt. Als gemeente hebben we nogal eens wateroverlast, en het kanaal gaat een rol spelen als berging. Het overtollige water van de woonwijk ernaast wordt binnenkort via een nieuwe verbinding afgevoerd naar het kanaal, en van daaruit naar de Linge. Prachtig vind ik dat: als iets niet alleen mooi is om te zien, maar na al die jaren ook nog eens functioneel blijkt te zijn.’ •
Redactie: Esther Brenninkmeijer en Chris Will
[email protected] Tekstverzorging: Bert Bukman Vormgeving: SOK Visueel Management Druk: Calff&Meischke, Amsterdam
