R O O V S D I G R E G MAAK T N I A L W E D N A ATERONDERZOEK EN TAD W R E T A WMET JE KLAS OP W WATERBEWUSTE S EN GA IKLAAS E N T N I S VAN
s op a l k e j Met deling n a w r e wat s een int-Niklaa
van S erk heeft ou graag z r te s g hopen w rlingen e o e n m ij e h rg t u a e d eb De nieuw te stad maken. Om en, vraagt hij de le en n s ud u o in Z w g e e t. b s rb wate aar te en gun w e t e m e o w s d ij oe t-Niklaas? erw en niet g lager ond aan in Sin g d a n ra le g il e w n rd nderzoek unten aa van de de op watero veertien knoopp m unnen e k h r r o te o a zij v ver w de hij o id e u ti d a je rm rt a fo Op een ka ingen boeiende in rl e le e d r waa n. chillende verzamele gs de vers d. Luister naar n la it u ute pa n eigen ro t je leerlingen op die je e Stippel ee m ersonages p a g e d n n e le n il h te rsc ten in knooppun van de ve hte waterspecialis n le a rh e ingen en de waterv tmoet en wordt ec ie bevind ll ju r e n o te o as een n. N onderweg Sint-Nikla het Zuide n a v in e n o e h r s water hie ster advie urgemee b ! e n d e k f a e e g te m bij het uste stad t aansluit ucatief a d waterbew f e ti ia d is een init !”, een e andeling e Pomp? d rw lase r a te ik a a N n w tp e in D de S “Loo t in c je g n ro li p e f k educatie me ontwik ardepomp.be nd duurza ro t oopna c je a tr fo: www.l in r e e M . scholen
e Hoe is d andeling waterw wd? opgebou
n “Loop ebsite va w e d p o erwijs). ich bevindt z pomp.be/lagerond ument e lt e e d e eg arde s, het doc Het onlin p?!” (www.loopna e watergid d n m a o v P e ie d van de vers naar e delen: e digitale geluidsfragmenten e d tw je it n u a t k Hier bestaa aal en de den. andeling edeelte. rintmateri ppunten downloa p r t e m De waterw s en een online g . g n o li o nder mee e n d k t n e a a rgid rk bev o hillend waterw e c e rs tw d e n v een wate n ri a p v ment met e leidraad emeester Het docu s vormt d tereenvolgens: id rg e t an de burg a v f h c e r de a ri De w b je e vind • d rtje nages voo a je o a k k rs e e ts o p h b e t ic d e n erz In h emeester punten • het ov n van de verschille de knoop n de burg n a te v le n advies f il re e h p ri c b e rs • d de ve • de en en het g n a in v g d t in in h k v ic e erz nabespre voor de b • een ov je eeldbrief unten rb p o p rt o o a v o a n k n k e n te emeester. • e • ee ven uitgewerk s an de burg n a g ie ie v t in d rt h k a c e e re ri ling tot le d t v p e e e s g d h e n b n a a e n rw • de n e e te loa wa tie voor d bevinding ng! Down es van de ri g a a rv n e o e • inspira eeldbrief voor de rs e jk p teli illende orb r Breng de n onverge ten van de versch e s e n r e o • een vo n de burgemeeste o lk v te o t sfragmen en zorg z r hun onage da gericht aa ken geluid n beluiste t een pers o vertelt e ro e r p m s le e n e g e p d in -s n e 3 . verbo ema. Z voor d p een mp oppunten oppunt is een ander waterth onages o an water ozen kno v rs k e e g p g n Ieder kno e la r d e e b v p t alen o e geeft o s over he sing. De waterverh informati dmeestere het over overbevis met een a b e d ld e angevuld bijvoorbe en heeft de visser worden a s m e a ressante g a a h n c o li rs ons racht, inte de pe d p n a -o v e n o d le a n waterverh rkingsvraagjes, ee e s. rw k e n v li l b ta e aan aterw w e k u le n weetjes e
lag! s r e t a Aan de w it
route u
of gmenten a r f ds i gelu load deen zelf voor n w o gen. D . 3 al e te bren h e r m e r v le e e p mp3-s de lees d Pomp?!” n om een
naar de eken. leerlinge g aan de van “Loop n die je gaat bezo s lgende a o e v ra it V t s e b h e w je op de de kla ppunte ema’s en vraag 1. S Download enten van de knoo peler heeft, kan je ? Welke th edig door ll ld o te v s s e m g id -s g p p 3-s eler oro mp3 waterg geluidsfra zijn er vo r je klas? reen een je één mp gmenten e o n n Neem de d o a v te ie k . r n t f a u it o a ie p u n p lb te knoo Wanneer s verdelen geluidsfra ute is haa eigen rou af: Welke rgids e groepje n. Ook zonder de in ? Welke ro n en stippel zo je d le o k b in n n de wate a I k e a . o m g o n te e n e n n li m e u e e o p d k oop rker m en ze ook terwan aantal kn met verste p gaan met de wa schreven. Zo kunn Kies een sta n uitge punten. kan je op er t lle verhale rschillende knoop s a e jk e li e m e m rg staan na op de ve mp. an de bu v n worden naardepo e p f z o e o le i e .l r w rg b w o in o v (w 2. De stop hem emeester twerk) en de naam n de burg n a ri v p f ek t e e ri m b en ent Print de onderzo ter r e school e s: docum d t ij n a rw a e e v w d d s lde. Beluis n g p e re ro le p o d e p a n g ti e t n s la e s e / it h e la u b k hrijf 4. Sam nt of lees ute die je oor in de loppe. Sc e waterro nde geluidsfragme s. Stel de de brief v it. d een enve s s e e la L k . p je e s ero ng u Volg met et bijpass oor uit de watergid l samen van de kla n de waterwandeli oppunt h o n ev k g rhaa a a v lk n e o g n bij om het ve ens de et pers h bedoeli n e n g a v in l rl a e het verha aan de le er vervolg s. reken. Vo svraagjes p g s e in b rk atergid e te rw n ve eren e s uit de w e u tj tr s e e n o w c e kort te re t uit en ontdek d ch doe-opdra
eigen tippel je
ter rgemees u b . e d n en bondig vies aa d ster kort e a e t n m a e e v rg H u m b o 6.
s voor de nten of ideeën op llie advie ju r tspu rijf een e le u Form , aandach tad te maken. Sch en en s p ti l ta n t s g aa ch reking rbewuste anbevelin Som een ie je bezo et een wate idelijke a onages d u s d d je een a m rs e , t la in 5. Nabesp p g n v ik e e in s N d m id Sintatergid e inle s: docu en van d w , g e ij e o in d rw g e ld n in d e e n e n e ro fb de art 2013 brief met e slotzin. Achteraa Print de a ardepomp.be/lage de klas. Bespreek op 22 ma van het e e m f e g e a d ti ri pn evenbus vooraan in al of in verschillen een krach ef. Breng jullie b (www.loo in de bri a n hang ze ri m ik e b e s e ) d s ld h e rk la n p e k e a o v rb t n tw s voo prin ouden ppunte erdag of gen onth nde knoo er welke ereldwat W e d verschille t hebben de leerlin men aan bod? Ov e . Wa kwa ven om d stadhuis groepjes. e thema’s erden er tips gege lk e n e W g ? in n s s le W a lo ? p rh n o e e rv k lf e wate gespro rling z n werd er en de lee probleme p te lossen? Kunn no probleme t vinden denken? elangrijks ragen. b t e of tips be h n e g v de leerlin en willen iseer e thema’s acht zoud d an lk n e rg a w o a a f e n o z Ga ecten enweb p s rd a o o e w lk e n voor de en voor w k bordschema, ee velingen e b n a u a le e s vind je td Maak een samen to e watergid d m o in g n in a z ra een verkie r te komen. Achte ste tie. burgemee eelden ter inspira van jullie ief es! rb o br inele foto enkele vo Veel succ
ig van jullie er een or Stuur zek eling of een kopie d waterwan emeester naar .be. rg u b jdewereld i r e v e b aan d @ .broeckx marijntje
Onlangs heb ik vernomen dat wij hier in België massa’s meer water gebruiken dan landen in het Zuiden. Bovendien gaat niet iedereen even zorgzaam om met water. Water wordt vervuild en verspild. Water is nochtans onmisbaar om te leven, niet alleen voor ons maar ook voor de mensen in het Zuiden. Als burgemeester vind ik dat daar in Sint-Niklaas iets aan gedaan moet worden! Graag zou ik van Sint-Niklaas een waterbewuste stad maken. Maar er zijn zo veel uitdagingen dat ik niet goed weet waar te beginnen. Daarom zou ik jullie om een gunst willen vragen.
Kabinet van de burgemeester en schepenen Grote Markt 1 9100 Sint-Niklaas
Betreft: grootschalig wateronderzoek stad Sint Niklaas Beste jongens en meisjes, Eerst en vooral stel ik mezelf graag even voor. Ik ben de nieuwe burgemeester van Sint-Niklaas. Als burgemeester wil ik uiteraard het allerbeste voor onze stad en dus ook voor jullie. De komende jaren hoop ik dan ook heel wat te realiseren. Sint-Niklaas is een hele mooie stad waar het leuk is om te wonen en naar school te gaan. Ik hoop dat jullie dat kunnen beamen. Maar in een stad zijn er ook altijd dingen die minder goed gaan en dingen die beter kunnen. Jullie weten ongetwijfeld dat het niet al te best gaat met onze planeet. Luchtvervuiling, watervervuiling, klimaatsopwarming, overstromingen, woestijnvorming … die termen vliegen ons rond de oren. Bovendien groeit de ongelijkheid tussen de armen en de rijken, tussen de mensen in het Noorden en het Zuiden. En ook wat de beschikbaarheid van water betreft, is er een grote ongelijkheid in de wereld.
In onze stad vind je heel wat plaatsen die iets met water te maken hebben. Al deze plekken duidde ik aan op een bijgevoegd kaartje. Zouden jullie enkele van deze plaatsen voor mij willen bezoeken? Je vindt er telkens iemand die je veel waterinformatie kan bezorgen! Bespreek nadien zeker jullie bevindingen en vergeet niet om me tips te bezorgen over hoe we van Sint-Niklaas een waterbewuste stad kunnen maken. Breng jullie aanbevelingen voor een goed waterbeleid mee op 22 maart 2013, Wereldwaterdag of stop ze in de brievenbus van het stadhuis. Heel erg bedankt voor jullie inzet en grote hulp. Ik kijk alvast uit naar jullie bevindingen! Samen gaan we voor een waterbewust Sint-Niklaas! Vriendelijke groeten,
12
as t-Nikla
Sin n i g n i l wande rij
er Punten oP een wae t knooP aLL 1
n watertore at a Schoolstr 212
8
4
3
2
zwembad 117 Parklaan
6
5
7 8
rParkvijve e e d lb e g vo romain g in sk io rm rk k e a sch vidtsp os e nieuwe b f romain d omain de r e Parklaan o t d rk - romain aa a p tr s s vidtspark t rg vid Walbu f o vidtspark n a rklaan of a la P rk Pa 37 f t t Parklaan o at Walburgstraa lburgstraa a W a tr s Moerland 37 37
9
rkt Superma – r o t a rc k e ri m Hend ark museump 49 Heymanplein t a a Zamanstr 250
10
11
12
13
7
dspomp oude sta park – museum 49 a a t Zamanstr
13
riolen en e els jd ri v be riooldeks t, m aa fa ld x tr o ls re e e w we rode aat Tru straat, tr ariteit rs d vLoS en li to o a S rc e Nieuw angat 44 M kruis opv Ankerstra 1 8 Dalstraat, centrum Parklaan aat 4 Kasteelstr en 8
14
10
11 13
14
13 9
r openbaa t e toil t1 Grote Mark
6 4 3
5
13
1
2
n ertore
1. WatTRAAT 212 SCHOOLS
en bert laas! Ik b dsman. Af ik N tin S n ou rtoren va ls onderh ij de wate eer dan 10 jaar a om te controleren b m o lk e m w Hallo, hier al de toren p en werk aal naar boven in geen duikpak waterloo ik m t le e oor mo n is niet oet ik he en toe m goed werkt. Daarv rap. De watertore en reservoir, e t e og of alles n Ik neem gewoon d water zit boven in orraad. . o t n e rv e k H te k a r. e ze w wate kan aantr vuld met slagen water is on r nodig hebben, e g l a a m te e a g hele p w o d t ij e elijkert vat. H een grote el veel mensen teg gebruikt worden. e h v r t e groo at Wanne water er r uit het te a w a ppelt het ar voor tr x ru d , it het e a ra it da pend e kraan o it. De watertoren z eneden. Als d is u h t b u je Wanneer ar stroomt het er s van boven naar ze toren, ed de ma n te a s v t t m a o v o niet uit, van ter str t grote a e W h ! n n gewicht i e s ls re s a a o w z z , t lt e iets tu e h p oir r ruk doo ter opsta gtereserv je veel wa raan een enorme d water uit het hoo et nde krijg je o de druk stroomt h t bij jou thuis! r o , o n D inge to water. steeds in de leid n e d e n e nwoordig meer b e g te naar s n u ore bruiken n en watert oeg word eidingbedrijven ge water. De druk n e g r e m l vo Jam aterl pen. bruikt. W ort kelders minder ge reservoirs, een so met speciale pom g t n ti k e h a g c a le ra m t ge en p laagge gnet word tertoren is toch e in id le t e a op h ’n w u zelf, zo Maar zeg n gebouw!
Wist je da deze water t… toren 43 m et is en er hoog 1 liter 0 miljoen water bevat ?
eel dat… h Wist je e in sen d wat men kleine en wereld e n op hun re o t r e wat hebben woning o is er Z staan? op de de druk voldoen n en an huize kranen v wen. bou hoge ge
VRAGEN
BIJ H
ET VERH • Waaro AAL m moet Bert gee als hij in n duikpa de wate k aantre rtoren ie kke ts moet • Hoe n herstelle n oemt Be rt n? waar he het grot t water in opges e vat in de tore n lagen w • Waaro ordt? m hebbe n Op welke we een wa m deze wa omenten van d tervoorraad nod e dag de tervoorr ig? aad het meest g nk je dat • Wanne e bruikt w er ordt? opendra we thuis of op school o aien, stro nze kraa omt het stevig st n wa raal uit. Hoe kom ter er met een t dit? • Vanda ag de da g worde minder g n watert ebruikt. orens st Wat is d eeds e nieuw e trend?
klas Bouwogme, elet vjeende een h toren. water • Hoe werkt een watertoren? Ontdek het bij Willem Wever op www.willemwever.nl/vraag_antwoord/ wetenschap-techniek/hoe-werkt-een-watertoren • Kan water omhoog stromen? Doe de test op www.proefjes.nl/proefje/184
bad 2. ZweN m 117
Berek ongeveeenr inhojeeveeeil liter water er aanwezig is (7 gen lichaam lichaamsgewich 0% van je ook uitrekenen t). Kan je dan water er in alle hoeveel liter klas samen zit? lichamen van de
PARKLAA
r. Doe leedkame k te ro g m kijken ar de r door na etje rustig. Waaro a a p m p o o en! L llie zijn o en be snel binn aan en hou het e mmen. Ju e m w o k z , e o t ll Ha ! aar t om omen nie l over water? Goed mkleren m e jullie zwe r? Ah juist, jullie k rt e v t a ik w aa als jullie zo r oek en willen dat werk hier rz e d n ro n Lisa en vertel ik altijd het e b wate Ik . n lle , n voorste ren leer zwemmen t water in het eerst eve e e e d h m n in e k estaat e ik ll ik t a a r La annee ichaam b e niet l w s W n n s. e O re b . b te m e s a r badmee wemmen h water in ons licha en zonde : om te z dit water nnen lopen, het r k e o d o n volgende r o a Z a nodig m er 70% uit water. ok niet ku ten zwembad ! En dus o n maand zonder e geve n n e o v e r l o n o e v e n n jk e u li n k e e n t m n a ie u n n . Mensen k ouden we zuurstof z nnen én zwemmen r. re te . Zo zorgt springen, dagen zonder wa de dingen ed n e p lo e n ri e ite blo en maar d oor vele u rd wordt, dat het r nodig v e e te rsenen a e rt e w h v n ft n e egen e et ete am he Ons licha orbeeld voor dat h ieren kunnen bew n, te huilen… p! vo me t sp het er bij haam stroomt, da te plassen, te ade dus de boodscha s , i ic n n l s e te k n e n o w ri r doo r te z eel d ren... Doo ortdurend water. V functione o v m a a lich verliest je
VRAGEN
at Wist je d ag d r e p … we liter ,5 2 r e e ongev e z rlie n? vocht ve
BIJ H
ET VERH • Hoeve AAL el % van ons lich uit wate aam bes r? taat • Waaro m kunne n we zo niet leve nder wa n? ter • Op we lke man iere lichaam dit wate n verliest ons r?
- Wi st we oo je dat… k kun nen zwete n onder als we water zijn?
ië Belg … t is je da nden Wist an de la meeste v één men het r wereld r te k a a w ater eigenlij veel w n e e s is s d r e n e fl ? Zo tjeswat d, veel t k n dri an leer veel ntro t kra wan er geco ooral … et g v h stren oper en nd voor k e t goed r belas e mind ! u e i l mi
we boRsK: 3. Nieu PA DE VIDTS
AAT ROMAIN OF MOERLANDSTR N A PARKLA rry dat it bos. So pjes aan d r o o v rg m r en ik zo leine boo e wachte as nog een paar k eien. We D ro n g e t fi e e z h o n w j a ik n a r e p a b a lo maar g vo ijn m Hoi, ik it bos no en geplant. En nu zo vuil z d n e is d , n n a ie h truik mijn en! ullie z n. Zoals j omen en s g bos krijg het plante al 1 200 nieuwe b s snel een prachti ier laa n de hebben h e hier in Sint-Nik dhossen i sitieve n o w R t ! s a i d n po roe hopen ns zoveel lles wat g rzot op a x. Bomen bieden o t en water, e v l a a m h le a Ik ben he vind ik echt de m d op, zuiveren luc ns lekkere ta o at s n d e e , jz n rg e ri o s z s g e e o b r al van n en b jken d li re ie ro d v k begin e r e I o z o : … v n n te s e s je s k e dingen b le oonp plek om i s, bos le w je a e n e k d u ta i e s e a l n k d biede otjes, uwen! en ook Beukenno kamp bo zijn boss vruchten. den! En natuurlijk en klimmen of een water. an ls in bom eteen aan n, a te watert m k t u e ie l n o n ie te iets z je missch men, plan spelen. N ijkt, denk erscholen. Alle bo els k d rt n o ro w s e o ater! D ater v w w in het b l r t r o a v ie w e h l w rd e je o t s he he ate Als n bo in een bo Zij zuigen troming djes zitte r . a e ig la it tt b u z n h n c e rs To es ve erg grassprietj s op een o trouwens lt bloemen, en en planten zijn n staan, is de kan bos vast. Zo spoe e t m e m o o n h b b a n e l a ik g og e v vee van d nd. Waar ouden ook de aard , de natuur! Goed, ro g e d it h op u rtels h n toc klein. Wo arde niet weg. Fij dus heel a e d n e reg bij hevige lanten. r p e rd e v wat
VRAGEN
BIJ H
ET VERH • Welke AAL po bomen o sitieve dingen b ie ns volge ns Jozefi den en? • Waar k an je he t verborg het bos en wate vinden? r van • Daar w aar veel bo kans op een overs men staan, is d e troming komt dit klein. H ? oe
erschillende v l e m a z r e V en blaadjes, soort ten, takjes die op ak vruchond liggen en ma jk de gr o grappig mogeli een z monster! water
n dat… ee ’n Wist je o n beuk z volwasse ers water m 2300 em slorpt? op r per jaa n meer da n ij Dat z per r e t a rs w 6 emme dag!
Wist je een e dat… ik me t worte ls het zijn even water sn bodem el uit de als ee opzuigt n kan r brommer ijden ?
4. KioskVIDTSPARK:
E AT 37 ROMAIN D F WALBURGSTRA O N PARKLAA ier n jullie h Hey, staa . .. . u la a la le la e D ala t water, l annelore kker in he nkomen! Ik ben H childeren zoek ik e l r, te a p e s aa ij ieter iet horen erij. Om t r geeft m Spetter p ad jullie n een nieuw schild isteren naar wate h an k v I t ? fs g e n al la het li en aan n en lu ik n e n r k o e ij g d e il K b h r. c t Ik ben ne lekje aan het wate sterende golven s n p uwe glin steeds ee . Grote bla e ti a ir ater. p s veel in is door w n rd e e ir p s eïn chie allemaal! naar die g ater. Miss i ige kunste eschreven over w n vsk o e e ik d ja t van Ts djes g ker nie Ik ben ze ontelbaar veel lie Het zwanenmeer” hilderijen met c al k “ Zo zijn er het klassieke stu van Milc inc.? En s a hangen er vol ie se ll r” u u te j a m n e e on w neel- en kenn eld, d erne “Walk of meer op afgebe verhalen, fi lms, to d o m t e h of vier ten, strand, ri le gedich een zee, zijn er nog de ve an roemde van. En d llingen over water. wereldbe aakte hij n e te e d rs u o o o v e ez it m dans an. . Maar oo at iets? D gt jullie d et water te maken rden afgebeeld sta t e z l, e g u e o re o m B m w r ts n k é ie e te é Pie h n spre wel eeft op zic el tachtig aar dan natuurlijk aken m e t ie schilder h hilderij waarop w d sc n maken m kwoorden een groot rij zou ik ook wille ennen jullie spree Misschien moet ik e K ! d d ! il n n h o e c rd m s o e Zo’n in d ekwo waterspre et water loopt me allemaal H r? ! te n a gaa et w hebben m n aan de waterslag e te e m r maa
VRAGEN
BIJ
HET VER • Waaro HAAL m zoekt H plekje a an het w annelore steed se ater om maken? een sch en ilderij te • Heel w at kuns ten door wa ter. Welk aars zijn geïn sp e voorb Hannelo eelden g ireerd re? Ken e eft je films, ku nstwerk zelf nog andere en … o ver wate liedjes, • Wie is r? Pieter B reugel? Wat ma • Welke akte hij sp ? Hannelo reekwoorden m et wate re? Wat r verme beteken ldt en ze?
dat… Wist je de e l n de val k van lo waterk se an p de Ja cht saka e ie O stad ?D fiek is magni zeker e moet j glen! oo g s n e e
deze ie kan n a v keleden uit. WWie n e d l e Bereekwoosrte radenh?et beste sp de mee tekenis er n de be ka tleggen? ui
er bo ven wat een paal s al en t aa ip Dat st mijn l p t tot aan aa t s r e e et wat r Het wat n vis in h e e s al d Zo gezon oen de wijn d Water bij er zitten r s vaarwat r op elkaa In iemand els wate p p u r d 2 n als Zij lijke gevallen et water h in is t er geven Het fees onder wat k e e t s n e gronden Iemand e en diepe b b e h s r e Stille wat oen de wijn d ij b Water vuur zijn Water en dragen r de zee aa n r e … at W de mond pt me in o lo r e Het wat
Braziliaans kunstenaar Antonio Lacerda verzamelde duizenden plastic fl essen op het strand. Om te protesteren tegen het vele afval en aandacht te vragen voor ecologische problemen bouwde hij er een reusachtig kunstwerk mee. Benieuwd naar zijn resultaat? Bekijk het hier: www.hearts.com/blog/ rio20
ing scherm
lbe 5. VogDeE VIDTSPARK:
AT 37
GSTRA ROMAIN F WALBUR O N A A L K PAR
at daar? n wat is d , ik was E … d n e n e ezen, één roet beste kindere elijkse pimpelm g g e e a e G d w . t te rd e e s, e ri te eno elme favo n Eén pimp er. Ja, dat staat g ing. Eén van mijn e n ig rekeninge ell Ah, een re zig met de vogelt at statistische be uwens professor be en tro n de traks w nog even r kan ik s r uit! Ik b et Secretariaat va a a a a D n l ! a n e r d e bezighe n. Ik kijk harte welkom op h bij make grafi eken en heet jullie van ak . el, vogelsna rming Vlaanderen rstellen? W langs o o v ij e b h c ts ie on Vogelbes ie je daar n Gent geraakten nnen jull a v u n vuil k e n , E e n . v e e a li h rm o de sche took Vogels be oorbeeld geven. In eurd met zware s nd liter olie in e nv esm r zo’n duiz laat ik ee en watervogels b k met het schip is e g Vlaanderen tro ogels uit rd n e e d n e o n a h g v no rmin ken jk v ij het tan gelbesche el mogeli goedje! B rechtgekomen. Vo r de plek om zove te aa het water um onmiddellijk n makkelijke klus! e tr n g e n c e g e Door een n G a opv vrijden. e winter? e d b n n e i e t n e e r ie e rm de smurr an besche et niet om lf vogels k in te zetten. Verge ogels een bad in e z e j e o e v ie h e tu Weten jull t drinkwater in d n. Anders nemen d r dan een kat of e e ls e n m A n je a ! p lt n a e s scha vriez or jullie er te sdraad ov n hun vleugels be n. Zo, bedankt vo n jullie a a g je k stu Zie nne ezie ven mee. e vogel g ltje en ku het schaa sseert … dan is d llen. Help gerust e pa te roofvogel a nog wat vogels g Ik ! k e o bez en? iets vlieg
RHAAL
ET VE N BIJ H
n k buite gelsnaa den? o V r o s r es arrivee as prof • Wat w oen toen jullie n? td aan he ou hij dit doe z en m o r Waa scherm gels be o v je an • Hoe k e professor? d s n anieren e volg dere m rmen? n a g o zelf n besche • Kan je om vogels te n e bedenk
VRAGE
Wist je dat … vogels die b esmeurd zijn met olie niet meer kunnen drijven of duiken? D e olie zorgt namel ijk voor lekken in hun verenkleed!
elke dat… er ort Wist je so n ten ee 13 minu terft? it u dier s plant of dat er op kt Dit maa geveer 150 on g a één d en en verdwijn n e t r soo in 0 n 50.00 meer da r. a ende ja het kom
, veilige le e in ig r o n e Ontwgerrapppe ige eetplek vnotworerp en els. Teken je o et zand vog een stokje in h de met met steentjes op of nd! gro
Wist je vogel dat … vo s als oral di de to estan erengroep d van natuu de r lieu a en het mi angev en? G het sl aa e vogel cht met ee t soort n , dan een s is ig mis is naal dat e dat ri met d gevin e leef ets g! om-
Maak zelf een vogelhuisje uit een leeg melkbrik! Surf voor instructies naar http:// hobby.blogo.nl/2011/07/28/ hoe-voerbakje-vogels-makenuit-melkpak
6.
VRAGEN
RK E VIDTSPA RGSTRAAT 37 D N I A M O R BU N OF WAL PARKLAA
em rbij en ne te h ic d s e etj De maar still n naam is andré ! Ja, kom ij n Daar e M s t. r. s is e v v ru ij t t ker me chtige v e n aan he ra e z p ik b e k t z i a e a t, n d ie l hij doet. Ssstt en kijkje i oie snoek daar? D weet wat aar in e r e g s ti is h v ic rz o te voo wus ie m an. M n jullie d ! Ja, een milieube snoek is er één v rijen en ie Z . k c e o é e r d eke h rven uit, . ie van op peciale kw kijken jull n onze rivieren ste ken de snoek in s soort toch niet uit i e n n w ij e z s k t e is rf W v Vele Zo ste slim. n zijn we wateren. Vlaandere aarna vrij in onze k met rust laten. ebben d oe ? Vissers h laten hem ls de vissers de sn ft e e h k a elu n. zwemme minder g Tenminste de dolfi jn an dolfi jngroepen een groep t a d s n e e buurt v r llie trouw e gewoon Wisten ju tonijn steeds in d vangen, volgen z . Zo geraken echte t n it a le d u il t n k e w e e n tt e ij td d n n o te n t in to n verstrik k niet! de vissers buurt gro Wanneer gooien ze in hun heel wat dolfi jne i jp ri g e b n at ok dolfi jnen e e tonijnen maar o testeerd wordt, d n d epro en baars niet allee daar niet tegen g r zwemt e wat a a d , t k a ij D K e, netten. pje heb… k niet. Ne een worm aar opeten doe i eze vis vol g o n ik f n. M it d en o Even kijk mag ik wel vange g van het water z op en krijgt zo in ie sen il D u is ! rv ij v e re rb voo eet, ande lf oor de v e D z ? n ie ie r je baars ll d e u n e j e n n v n o a te b h W t c . da ee en ter, euhm ffen binn . De baars Potvol wa gifstoffen n die vervuilde sto en in je lichaam. ff va nog meer ok ongezonde sto niet goed! o s lf ie e c z re e j p g jg kri andaa v n te ij b koffi e, ze
BIJ H
ET VERH • Waaro AAL m mag A ndré de vangen? snoek nie t • Hoe zo rgen we er in Vla dat bedre and ig uitsterve de vissoorten to eren voor n? ch niet • Waaro m geluk vo hebben de dolfi jnen min lgens An der dré? • Waaro m zal de vis vangt to ch niet o ser de baars die peten? hij
ver Parkvij :
Wist j … h e dat eel w dolfi at jn walv en en is dage sen lijks sterv e acht n in erge la visne tten ten ?
. at… je d vijver t s i W n n ee vis i ht komt tjes i c tere at de e van d r e o t n do e po lijven d n aa sb ogel v e d en? klev
Wist zees je dat … c denk hildpad den en d zakk a en k t plasti Wan wall c n e prob eer ze d n zijn? e e verd ren op ze te e rink ten, en z e.
watermopje otje te zitten in een bo “er Twee mannen e, en e”, roept de vissen. “Oh, ne loopt er en in de boot zit een gaatje aken m an “D de ander: water in!” Zegt n het ka Zo j. bi gaatje we er nog een uit lopen.” water er weer
Verdeel tiental metdere kulaits elinkatwee groepen. Ga een iedere groep een lijn ar staan en trek voor per groepje af wat jeop de grond. S preek gaat uitbeelden de krab krabbenst(astnada)t, odpe vihanden en voeten in: sser (werpt een he uit) of d en toe gesetrwekatlvvoiso(rbeweegt de armen onpegnel signaal van de leerkrazich uit). Op het groepen naar elkaar cht komen de twee het gekozen personag toe en beelden ze De krab knijpt de w e uit. Wie wint er? van de walvis). De alvis (en wint dus visser vangt de (en wint eet de vissderusopva(nendewkrab). De walvkisrab visser). e ploeg d int dus van de ie verliest loopt gauw weg. De D pl o eg d ie w mogelijk personen va int probeert zoveel te tikken voordat ze n de andere ploeg Diegenen die aanget over hun lijn zijn. de volgende beurt deeikt worden, maken bij l uit van de andere ploeg.
t… e da en in j t Wis gezinn samen alle nderen sche i Vlaa Olymp vol n 4 e 6 d 2 ag mba zwe r per d Dat is e wat uiken? pisch r b e g Olym er km d acht 13 mba zwe ar. elka
omp
adsp t s e d u 7. O PARK: MUSEUM AT 49 RA ZAMANST
llie n! Wat ju eweest be eetje verder, g g o n r ie n dat ik h eger een b ng gelede e pomp stond vro van vroeger weer a l is t a d p. Dez jonge ringen voor te Sjonge, s de oude stadpom komen de herinne ezelf nog alen. m ik is , t , ta e n s e ie r verg hie ter h hier z riel. Nu ik ne tijden. Goh, nu wij hier steeds wa en van tb u o H e en op d rouw scho eger kwam uis. Alle v n. Ja, die amen naar bove en jacqueline. Vro an in ons eigen h deden hier ook s n e ra b k W ts ik . n n e : le ker k e og ge r hale stellen den we n deze pomp wate sen konden we lek e stad, de d a h n e Ja, to in d n aan ertus e mannen as kwame ellig! Ond Sint-Nikla was echt heel gez len: over de knapp nds … at odetre itwisse de was. D ieuwtjes u arkt, de laatste m n te elfs niet ts a a l m en de de pomp z e plas n op de t te rk c e u d w n ro n e e was en d nieuwste p ater hale ier nog w illende kraantjes. D dat wij nu veel h d n a m n jullie omt nie versch r, dat Vandaag k en heeft nu thuis worden. Maar wete eld 120 liter wate e d re g e id r d e e m meer. I nvoudig en we ge is veel ee g gebruik doen, dat gebruiken? Per da r! te omen r veel wa nsen toek een e m meer wate ers vol. Dat is erg e d n uit ete m Haïti, mo vaak niet zijn 12 em Kenia of n dat water komt oeten heel n i ld e e rb oo ! E e wereld m r per dag iden, bijv ter. In het Zu twee emmers wate van hun huis. In d n voor proper wa r le f e e s v d o i t n n s a u é ij é rp w ate derw met eters gaan. On Maar daar r uit een w n dagelijks kilom te a l a o o m h n c a s kra we aar lijk. s en vrou iken om n hier niet gemakke elfsprekend wat meisje nen ze niet gebru t nz e a v h s t a ie w er un ds n Die tijd k n recht! Tja, vroeg , is het nog stee reld ee nochtans re kant van de we e d n aan de a en. te verkrijg om water
VRAGEN BIJ HET VERHAAL
vroeger emmers en • Aan de waterpomp werden t deden de vrouwen teiltjes gevuld met water. Wa hier vroeger nog? we gemiddeld per dag? • Hoeveel water gebruiken water? Waarvoor gebruiken we al dat daag meer water • Hoe komt het dat we van gebruiken dan vroeger? veel meisjes in de • Hoe komt het dat er heel nen gaan? Wat is hun wereld niet naar school kun dagelijkse opdracht? om deze oude • Zou het een goed idee zijn r het Zuiden? Waarom stadpomp op te sturen naa wel en/of niet?
dat… er Wist je zo’n vandaag nen geen in z 4500 ge bben tot e h g toegan water? r a a drinkb at ze de Dit omd ur niet ctu waterfa betalen. n e n kun
minder m o n e r ie n a ele m Bedetnekr etenkgebruiken thueeisn ogfoed wa school. Maak het een op rnemen en test ie kan voo ek lang uit! W n week we langer dan ee het houden? vol
cator 8. Mer PARK: MUSEUM AT 49 RA ZAMANST
gewoon jk heet ik li n e ig E r. s mercato heel wat ints gerardu lf, dat klinkt toch i m a van S a n n ij ze n de buurt g steeds i k i Gegroet! M mer maar zeg nu rd e eleden w en ik no Cre Gerard De ue. Zo’n 500 jaar g veel jaren later, b aarde die rond is, o iq z d h , n om e daag le wereld minder c n. En van rste slaagde ik eri isde ik niet de he rmule. re o b e g s ige fo Niklaa alleree rvoor re emd. Als e wiskund lak is. Hie wereldbero te tekenen die v n heel ingewikkeld eeën getekend art n z ee op een ka bedacht gewoon groot de landen e ik e , o e e h rond. N erekenen precies b eem ze Zo kon ik rden. Slim hé! acht, ik n het w – n e k o at ekij moesten w ns goed b gekleurd zijn en d 1 8 art nu ee n a e x k 2 ro ld 4 g re 7 n e e de land we de w maak … at twee n r t e e a g e d n in e n n a e w k W d ien nkele bere r, vertellen ij - dan z er even b is. En als ik dan e a, dan kan ik jullie dat lijkt veel! Maa , w j e u rd la t … e b u d o r d a wate Twee dtegra 97% z r bestaat. de 72e bree t water is / 23 x de nze aarde uit wate pletten, van al da an al het water in v o o e n d % n l goe hts 3 r kun n derde va jullie hee niet drinken. Slec l dat zoete wate van het n te e o m en nu ar van a we dus te deel kbaar. Ma t kunnen et groots vindt water. Da et en dus wel drin ebruiken (1%). H jers of be ts le g n o g e z js ltje wereld is lagen in i klein dee een heel jk vervuild, opges we maar li r is name ). baar is, zoete wate der de grond (99% t beschik is a d r te a n w r o ige zoete zich diep met wate ? Het wein ensen. Zuinig zijn n e lg o v g veel m llie no Kunnen ju erdelen over heel v e w n moete ap! e boodsch daarom d
VRAG
• Wa
EN B
ardoo
IJ HE
T VE
e blauw t… de ets a d e j i Wist ter n de an wa kleur v n heeft met e k er? te ma id van wat n een e h be proper e zeeën heb ren e g i r, and Somm e kleu ts te w u a l fel b ft nie heid, it hee r niet. D et de zuive an m v n e i e t k c ma refle et de m l e w . nlicht het zo
RHAA • Wa ercat L t is d or be e k werel end g verho d? eword uding en? van w • Hoe ater e v n lan zout eel procen d in d en ho t e eveel van het w • Wa z a o t e e t r op d ? ar e wer van h om kunne eld is et zo n we ete w maar • Wa ater o e ar p aar en heel k onze om moete de ge l plane bruik ein deeltje n we en? et uit z u i n ig • Hoe zovee kan j l wat zijn met w e zui er be niger staat ater als ? zijn m et wa ter? r is M
e kring. Zet één Maak met de hele klas eendegrot cirkel. Laat deze persoon in het midden van ien naa r één van de persoon een voorwerp goo ’, ‘lucht ’ of ‘water’ spelers en ondertussen ‘aarde vangt, moet een werp voor roepen. De speler die het aard t of in de in e, dier noemen dat leeft op geen dier roepluch r voor t r het water. Als de spele t hij uit de kring alee gaa moe t, hij het voorwerp vang keer voorkomen. Wanneen.r Elk dier mag maar één t, laat je het voorwerp de spelbegeleider ‘vuur’ roept, verlaat de kring. vallen. Wie het toch vang Wis t de i je dat … nge wik bere keld k e n Mer e inge c nog ator b n die e wor steeds dacht den voo r on toegep a ze G PS? st
Wist je da t… Europa nie t op alle wereldkaa rten in het midde n wordt afgebeeld? Op een Ameri kaanse wereldkaa rt bijvoorbee ld staat Amerika ce ntraal.
Word wegwijs in de verschillende soorten projecties van wereldkaarten en versla je leerkracht! Google de ‘Peters’, ‘Lambert’ of ‘Mercator’ projecties. Zie je de verschillen?
VRAGEN
t rmark N 250 I E 9. Supe L HEYMANP HENDRIK
Wist je er on dat … gevee r 18.00 0 verbo liter wat er rgen zi 1 kg biefst t in uk ?
en in dat … m jaar Wist je China elk India en ter dieper op me 1 tot 3 naar et gaan o m k e o z nde e groeie el water? D slorpt ve industrie op dan ter meer wa regen kan son de moes ! bijvullen
der 6 Tips om min te gebruiken er at virtueel w che meer biologis Kies voor: (1) (3) meer minder vlees producten (2) producten r ucten (4) mee seizoensprod werkt be r ek (5) minde uit eigen stre weg en et en ) gooi ge voedsel en: (6
Verdeel de klas in epjes en ga op zoek naar één van de volgro gende producten: appel, aardappelen, rijst, cho ade, biefstuk en mango. Uit welke lancol den deze producten afkomstig? Is er veel waterzijnnod om deze producten te maken? Migaakgeweeneest rangschikking van virtueel water in deze producten (per kilohet het hoogste product zit het meeste water ).verIn bor , in het laagste product het minste. Succegen s! (D vind je onderaan de pagina) e oplossingen
Oplossing: (1) Chocolade: 44 000 l/kg (2) Biefstuk: 18 000 l/kg (3) Rijst: 2 750 l/ kg (4) Mango: 1 900 l/kg (5) Appel: 262 l /kg (6) Aardappel: 170 l/kg
n marcel, kel! Ik be : boontjes in w n ij m en n kijkje in n het vull gerust ee net de rekken aa aten uit Spanje, m e e n n s e m en to wa Kom binn kennismaking. Ik e Staten, ier in mijn winkel. Verenigd e h e t m d a ig it n l l e u g ti ld n n ere aa bij s pele n ooit al , heel de w , sinaasap m uit Kenia Ecuador … Ja, ja n vandaan komt? E Hier, nee r ? n e k a m it e te u t e a n n e je w te iter te at e ar al banan dacht wa r nodig is om al d maken heb je 40 l zelfs e g a n l a Ooit ter e m te comelk oeveel wa n boterha glas cho kt gestaan h dit brood. Om éé liter en voor een ft veel water drin e 0 ld e 4 e e g 1 n bijvoorb pje koffi e at de koe die melk veevoeder te late et or een ko nodig. Vo ter! Dat komt omd m dat gras en het En dan is er nog h e O a . r d w a ig t. r a e d e e o n it n r n l e r re 0 d 55 ervoe el wate v veevoe e t v n e l e h e s , e n h ra e g en veel urlijk ook oelen van de fl ess ! ig p eb je natu groeien h e machines, het s a’s water voor nod s d s n a a m Dit v l n a e a kuis llem rborgen. daar is a water ve alles om ons s … u ls d e k it z in w inkel ziet, emd. Dat root ier in de w irtueel water geno em. Wat wel een g n h je t a w v iken i ook roble In alles ter wordt is op zich geen p orgen water verbru a w n e rg verbo vraagt, it verb eel water ij veel meer van d heen zov w n. e t a id n waar het Zu is, is d uit lande ons probleem met de landen in in jk li e am el g niet enk eren we n vergelijkin oedsel vo gebruiken we dus ovendien las ik v s n o n a te deel v ld roducten haarste. B Het groots r is. Voor al deze p nden met watersc voedsel in de were t la te e weinig wa maar ook dat van r de helft van al h nisbak! Wat een r uil ee eigen wate e krant dat ongev landt thuis in de v e d b n l i e s e g onlan root d aat. Een g verloren g ling! pil watervers
BIJ H
ET VERH • Welke AAL producte n aan het was de w leggen e in k elier n uit we producte lke land in de rekken n? en kwam en deze • Hoeve el water heb je n te make odig n? in choco Welke ingrediën om één liter ch o me ten zitte n er verw comelk ingredië lk? Uit welke la erkt nten? W nden ko aarvoor men dez het mak hee e en van c hocomelk ft men water n odig bij ? • Hoe n oemt me n het wa producte ter dat v n? erborgen zit in all • De win e kelier la s in zijn van al h krant da et voeds t ongeve el in de belandt. er de were Waarom noemt h ld in de vuilnisb helft ij dit wa ak terversp illing?
is
u Rode Kr n e S O 10. VL gcentrum opvan RAAT 4 EN 8 T KASTEELS
in het t-Niklaas, . Vandaag in S in r ie edan on h ar. Ik wo ik gevlucht uit So mogen blijven. m o s i m a n ijn na elgië te r den be Salaam! M um. Vijf jaar gele papieren om in B we met ongevee n tr e te n n is e o n u c e g j opvan op de e Kruis w en heeft zijn eig og steeds n het Rod wacht ik n opvangcentrum va e wereld. En iedere t d Hier in he uit alle delen van eth n e s n og, Elisab 190 me an de oorl st op v le il w l. a m o om verha t uit Irak tere toek is gevluch r om hier een be mdat hij in een ld e e rb o vo chte d o Abdul bij d bedreig Nigeria a n veiliger familie in f werd met de doo denen om naar ee dat? r a a h t e li e ie se isten jull zijn vele r n en Yous te bouwe dienst gelooft. Er een reden zijn, w t zijn voor droogte n s h a d c k o le lu r g e v te re v e a ande lfs w , zijn op d chten. Ze ensen die boren ben land te vlu lingen, dat zijn m oedan, waar ik ge vorming. hte oestijn Ook in S Watervluc omingen. de droogte en de w tr rs e ders v o r of voo ergens an n r ht voor e c l lu ij v e rw d p r te en e mensen o spanning t aan wate overscho eg voor heel wat vechten n e e r e s plek i orbeeld er geno Op de ene s. Dat zorgt jamm helwoestijn bijvo n. In China a i S rt e u o In d terp tte n. En een tek e wereld. et beheer van wa bevolkingsgroepe htbare d n i n te c h e ans om vruc confl i e groepen ammenprojecten g oor het bezit van d n le il h c v vers eld he d elijks gew gigantisc verdrijven an pleegt men dag t! ed ook in So ter. Vreselijk is da a w n e d gron
VR
BIJ AGEN
AAL
ERH HET V
eet je ar? W
waar
dat
Om komt d n a l nen n is? welk e rede je er • Uit ens gelege d n e l l i n rg versch en. Ka land e t over land verlat l e t r e rv un • Oma mensen h m ? o r n om te me waa n zijn opnoe e e d l e e r k en en ook e water rom? n l wat a K • aa or hee enkele W o v ? n r e e je at vlucht dat w ereld? Kan arbij t het a w w m e o n k d e • Hoe en zorgt in an conflict v ct confli lden geven e t? l e e b voor en rol spe e r e t wa
Wist je dat… er in de wereld miljoenen mee r watervluchtelingen zijn dan oorlog svluchtelingen?
Vluchte asielzoekliernsgzenij,n naiefkuwkomers en omstig uit ve verschille zoveel mongdele ijlak nladenn . Kunnen julliele Opgelet: De laats den opsommen? genoemde land wo te letter van het van het volgende lardt de eerste letter - Nepal – Letlan nd. Bv.: Soedan d-…
Wist je dat … in Mexico de Cuca pindiane n bedreig met uitsterve n d zijn o m hun riv ieren k dat om droog t e staan en ? Katoen ve zwemb lden en ad Angele en in Los s eisen al het water o p.
Kennen jullie de acht Milleniumdoelstellingen al? Neem een kijkje op www.2015ikloopmee.be en ontdek wat dit met water te maken heeft!
teit
i Solidar m a f x O 11. AAT 44 ANKERSTR
erk hier naïs en w s: a n e b k I e itswinkel! ier van all Solidarite nd, we verkopen h eken, meubels, m fa x O e k bo ns ro n onz Welkom i ster. Kijk maar ee oenen … maar oo edehands. g h li c we s il t , s jw n i e ri als v l ziet, wjurk djes, trou t je in onze winke e le aakt rk e d kin leren gem lles wa k e A z n … o e rs o aken er h compute ortage ov m één T-shirt te m ren p e r n e e ce elevisie dig is! O te produ ag ik op t r voor no eansbroek een jeans te j n é Onlangs z eel water dat daa é m odig. O ov en Wel, om worden. Z .700 liter water n dig! Hoe dat kan? toenplanten hebb a 2 o K n ’n . o r to wate nodig de ka en heb je z .000 liter een katoenplant a de oogst wordt 0 1 l e w e van n. N ikt men heb j en groeie k daarvoor gebru erborgen je katoen n b n e u h k , n te e o k om is v ma t. O n gebleek ater nodig leren, het erg veel w weven, gekleurd e ichtbaar in onze k genoemd. ge r t z gespoeld, r. Dit water is nie t ook virtueel wate r te rd a o w w ’s r a s wate mas l veel wate r lleen hee verborgen a te a t it D ie lw a r. n n fv te e a m wa et s wordt h n geloosd! , gebruikt te maken et productieproce i eë o e o z n m n e n lere iere Na h ater en Om onze k emische stoffen. k zomaar in de riv t eel wa w h h a s a c u k v o d n o e je r ff r a ma e sto espaa chemisch ullen te kopen, b met deze p s t! s e d e n n a pla edeh Door twe voor een schonere ee zorg je m
J HET VRAGEN BI
VERHAAL
odig om ter heb je n a w r te li l ? Hoeveel • Hoevee nen maken n ku te t ir één T-sh ans? voor een je r nodig zoveel wate je eb h m • Waaro te maken? om kleding or een rg je mee vo • Waarom zo t als je tweedehands nee schonere pla t? p o ko en spull
of r t, trui W ir h s T je in ns je een etiketje? ofaajas Kijk .eeV jas rdinjoduw T-shirt, ktrpueir land een we maakt? Maa aar komen ge renketting. W vandaan? kle meeste kleren de
dat… je Wist je llen ude spu steeds o fam Ox naar de el eit wink it r Solida t gen? Me kan bren st van g n de opbre worden op o k r e v de n in het projecte . esteund Zuiden g
Wist je ook s dat … Ox taat v fam oor Fairtr ade! In de Werel Ox dw (h)ee inkel kan fam rlijke je pr kopen waar oducten het Z boere ui n prijs den een ee in voor k rlijke rijgen Oxfam .D Sint-N Wereldwin e kel va iklaas n de He istraa vind je in t 115 .
Wist je dat… een jeansbroek, voordat ze in je kleerkast belandt, er een halve wereldreis of 23.000 km heeft opzitten? Katoen groeit in Oezbekistan, wordt geweven in India, afgewerkt in Turkije en ten slotte verkocht in België.
ereld
ijde W 12. BevSrTRAAT 81 MERCATOR
la viens de anha et je eur van Bevrijde S l ie n a D d en oi, je suis r voor de bij waternfants! M e. Jullie staan hie t e lp s e le h r n u e Bonjo et Zuid Afriqu nden in h issau, en Guinee-B organisatie die la oon en jullie gew Wereld, e lemen. n ie a ra d r n b dorp is e ebben, da voedselpro r nodig h n de rand van ons n maar we te a w ië lg a e ier in Be indje lop niet zo. A Als jullie h en. Bij ons is dat oten. Het is een e werden er echter n p ar e de kraan o t voor alle dorpsg hebben! Vorig ja de put. Ze kregen rt u it u u rp u r te één wa ter in de b drinken van wate n. Het water in de at we wa k na het at in de gestorve zijn blij d ensen zie mand aan orbeeld door vuil d t vallen m e g i s ti lf a e lm z e reg Er is ijvo e pu f diarree. Dit kan b ls die in d buikpijn o s besmet geraakt. nt of geitenkeute ht komt. Maar hoe a o c w tr re t ls u te e waterp oor vog de put ht komt, d at via de bodem in f niet? put terec d o r is au iletwate besmet inee-Biss n of door to eten of het water ons in Gu ne ij n b u k ld w e u re jde We s hoe w kan je n ri n v o e n B e m rd o a e n le n kw erden ns en gelede n watertest mee e ar is of niet. Ze le d n d a a ig m in ere Enkele hten ee drinkba ut is nu g ieken, k. Ze brac ater in onze put t is. De p e r z e m s d op bezoe e w in b t m r e t h et wate eel wa ken of h h e r o ls e rz a n e n d ij e n o o n z d e moeten . Sindsdie ook wat w chermd tegen vuil bes en beter ! é h d e go
VRAGEN BIJ HET VERHAAL • Uit welk land komt Daniel? Weet je waar dat land ergens gelegen is? • Hoe komt het dat vele mensen uit het dorp van Daniel ziek werden? • Hoe kan het water in een waterput besmet geraken? Hoe kan je voorkomen dat hij besmet wordt? • Wat bracht Bevrijde Wereld mee toen ze op bezoek gingen bij Daniel?
, ereldmuur’. W r e vrijdde ‘wate hongeern. e B bij n zoekineel omte bannje n a a e Bel binnen iets oreigwereled en laautur’. ga edenk t uit d antasi aterm B dors k je f de ‘w en ebrui ter op G ee ach id
Wist je dat… wereldwijd 1 ,2 miljard mense n geen toegang hebb en tot proper en veilig drinkwater? Dat is tien keer de bevolking va n ons land!
s dekseRAlAT l o o i r en en T, DALST EG 13. RioSlTRAAT, NIEUWSTRANA O F ONDERW TRUWEEL BOUW), PARKLAA E (POLITIEG EKEN O VRIJ TE Z
at pis. Ha, d ar katten ed onder a n is fr n o k o ijk eens g er heerlij t hier we jullie mij niet? K at. Zin om mee op ls e h t ik ru lr . A o d io e r o e g Oh, wat , ik zit hier! Zien d r dan maa , rhinus, llo rijmt! Ha sel. Ja, daar zit ik angenstelsel? Volg an zie je een hele d k lg e , t o e ft ld o h e o ri r h o t e p ri e e o dat ann in h lput g te gaan sel van deze rioo ter af te voeren. W traat in in n n e rk e a v ek p s et regenw te ronde d n putjes o n. je het gro Die buis dient om h oten, roostertjes e uiken en zwemme d g . , s k is n a rk u e a d z b P n ia r v plo ter dikke t het wate Dan kan ik lekker eigenlijk het Cen anen m o k t, n e is rb reg cht. ate dat buis tere leringen, r de wildw deze grote ik dat! Ja, de rio gent, hoe hevige lemaal tot aan he ind t re Heerlijk v en! Hoe harder he . Soms laat ik me dan terecht kom? n ik tt a a r a a s g r a u e n d d e w r voo lijban t mag eet je eller de g per en da oeren. W en hoe sn n de buizen meev regenwater is pro a, va het einde , gracht of rivier. J k r . e in e r b u n der prope In ee e natu s terug d en die min er je thuis de k iz e u e b tr ts re e h nd rec nne Dat eens in a rijmt! Wa k ook wel huizen. Ha, dat r in de gootsteen. e i ip ru k e e o ll d te t A a n . n w e a is t f u v e A h h en l deel van fvoerbuiz voor jullie zijn: de a raait, stroomt een rbuis die uitkomt lkaar verbonden. A d e e n o t e n e fv p e a e o m e n r n kraa aar d at zij el naa it de stra eidingen n keld stels t is veel gaat via l n van alle huizen u t via een ingewik da r, o o e t? t in h ord afvoerbuiz vies afvalwater w ar waag ik me nie olgende knooppun v r a e D t k e . k r e h id e l jullie et lekk on gele tot aan later in h oldeksels eringstati waterzuiv ellen jullie alle rio de grond mee. Tot T er te proper! ondertussen ond k i m e Dan zw r! rioolwate stinkende
VRAGEN BIJ
• Waar komt
HET VERHAA
L
het regenwat
er terecht?
• Waar komt het afvalwater van de huizen terech t?
• Waarvoor zo uden we thui s of op school regenw ater kunnen gebruiken in plaats van kr aantjeswater ? Waarom is het gebruik va n regenwater zinvol?
oudtpvigan h t a r l o o i ap er Rhijmnuens .dMaak eehnetglreven in de ri dichtje over l de klas in ge ool. Verdee s en bedenk ri eine groepje rte en kl kens één ko fe van het tel iginele stro or dicht. ge
Wist je op de dat … er d rioolp eksels van utten staan codes ? Regen RWA staa t W afvoe aterAfvoe voor r van r, de regen DWA water st . Droog aat voor WeerA afvoe fvoer, r van afval de water .
e dat… d Wist je e d m e ero wereldb chinsky le A r aa kunsten kte ijen maa schilder n a v fdruk met de a ? sels riooldek
Wis t een je dat g even rote s … in t men veel ra ad tten s e n Sint won als dus Niklaa en? In s 72. 900 wonen ratt en!
t r ToilTe a a b PPEN VAN n A e R 14. OpARKT 1 (ONDER DE OORLOPEN) GROTE M DHUIS, TUNNEL D A INKOM ST
naar het ilà, u kan er heb ik o v … n Vroeg egen e l schoonv vrouw van dienst. je trouwens ri b e d n n toiletme en. Wist , nog eve Momentje Ik ben indira, de at is al lang geled gevonden? Ze ware g ! d n r ru toilet gaa tan gewoond maa akistan werden te P kis nog in Pa udste toiletten in ero ereld dat dat de all jaar oud! k van de w iet het geval. a a 0 0 z .8 te s 4 n oo n n zo’n et de gew at is in vele lande t over een den we h d ie in r n a v t a ië ik m lg h c e ft enlucht et hee eet bes il n Hier in B o la t n p e e aat in op teit. z e g n is ld o u p h re e o t n n w e ali iederee en in de rd mens istan de re end 5 person 2,5 milja en in Pak ett s n tz e n m Meer dan et. Ongeveer 1 op o t jk a heel w nameli il r t o o a t v o e v jk li k b e o d g g e o n de eft oet asti t is je je beho em en toilet. Da gevaar! Onze ontl r e e n n a naar het W r od iet zonde kiemen… ën in de b en met En dat is n n, bacteriën, ziekte irussen en bacteri m o king te k v se veel virus t, verdwijnen deze cht. Door in aanra dwater te drinken n re ch ro te g lu k r n t ie e e te p z a m s s w o u e in nd , b e d in het gro en niet te wassen t vuil water, kan j rijgen. d komen ze e n e k a m t is e h e t je k rr , a dia len ma uitwerpse eten dat klaarge en groot risico om . en e l te of voedse ral kinderen lopen 00 kinderen sterv .0 o o 2 V worden. den dagelijks zo’n van. til ou je kont, Hieraan z ord ik toch even s egen van v t w e r a h a a d n , en: Goh mag gev oede raad ond! g n é é ie Als ik jull en, zo blijf je gez nd was je ha
VRAGEN
BIJ H
ET VERH • In welk AAL land wo o Weet je waar da nde Indira vroe t land e ger? rgens ge • Hoeve legen is? el mense n niet ove r een de op aarde beschik gelijk to ken ilet? • Hoe ko mt het d at vele k aan diarr inderen ee? sterven • Welke tip geeft Indira m dat bela ee? Waa ngrijk? rom is
ensen dat… m Wist je et m enkel in India d n a terh hun rech linkerhand n u H eten? wcn ze als e ik u gebr illen m hun b papier, o egen! ev schoon t
Doe een sn Zijn de toileteltelentopilroetprospectie. ze? Kan je je han per? S tinken wassen? Bedenk saden deftig slogan om de hygië men een leuke toiletten te verbeter ne in deze op in het voorzieneen en hang deze mapje!
Wist je we ge dat… midd eld 1 jaa r ons b van es doorb taan renge n het to ilet? op
DE R O O V E I INSPIRAT EKING NABESPR
et beste? gen zich h in rl e e l e d nooppunt? erd erinneren n bij dit k punten h e p rd o o o men w o n h k s e Welk lke proble e rsonage w e r p e e v lk O e d? lemen op Waarom? W ’s kwamen aan bo m de prob tips o n e v e a g m e Welke the ? Werden er tips g elf oplossingen of erder n e n z k elf v e ro g p in s e rl er g gen zichz e lee in d rl n e e e n rder l n e u d ? K llie op ve waar ’s ju a r m a te lossen e a th w n ? Zijn er opdrachte bedenken n? Zijn er e p ie rd e llen in willen v n? ling verte e e rk d e n a w n rw le te wil erlingen r deze wa ingen ove ema’s vinden de le acht rl e e l e d n Welke th n ze aand Wat wille emeester? ateraspecten wille rg u b nweb of e d n aa elke w n woorde w e e r o , o a m V ? e lingen belangrijk k een leuk bordsch en tot de aanbeve aa am vragen? M en verkiezing om s e r n e kome . organise eester te m e rg u b voor de
brief e d r o e vo i t a r i ster p e e Ins m e g bur aan de
m)
……(datu
… as, ……… Sint-Nikla
las: het et onze k m d a p p eling o aterwand e dan ook w w e n z e n g o in s n g …… m) ijde s, ..... (datu ......... (school). T …………………… … int-Niklaa .. S .. n .. a .. v .. r .. te … .. ………… ………… urgemees ………… .............. Geachte b n. Op …… ………............ …………………… ………………… we ook een e g n a tv n ……… ……… f goed o ………… n, kregen …… n uw brie rjaar van ………… ………..……… ………… k die we bezochte … … ………… … We hebbe … … e … e t: … … le l e p o … … … re .. tm … … e .. n .... n o ……..… ….……… as. Op ied ………… ………… e volgende mense ………… ………… he! ………… Sint-Nikla … n … … i t … d n a … e d … e … w f ld … n o g) traf …… …… e were hebbe rwandelin r weetje). Dat is s ………… te ………… ld over water in d a … w … … e … d … e … in at nd …… l verte we op oorbeeld d …(een weetje van …………..(een a n ons vee rmatie die fo ist je bijv n … … W ri . … … n te Ze hebbe .. a re … o w ………… ………… etjes te h ebben de aantal we …………………… ………………… leid. We h sie. e rb te a w … … een goed nken zal nze conclu ………… …………………… erken van n de klas. Dit is o ht gescho w c a it … d u n … t a e a h … n r …… esproken i de punte dvies voo .. de volgen ons om a ntvingen grondig b n u a g a e ............ s ro a v ef t-Nikla ............ .. in . S .. .. .. In uw bri nde knooppunten o n .. .. a .. v .. .... id ...... ille waterbele .............. ............ t .. .. e .. .. h .. de versch .. … in .. … r .. rijk dat e ………… .............. et belang ………… ........................ ……… h … n e … d in … v … Wij ……...... .............. ………… .............. …………………… ………… .. .. … .. worden: .. … .. … .. ……… .......... , ………… ………… ........................ e groeten ………… … … riendelijk .. … V .. ) .. … s .. la … .. k t! .. … e rd .. nd .... wo …… rlingen va uste stad e w ………… le e … e rb d te … n a a … v … auw een w keningen lle handte t-Niklaas g a in ( S t a d Wij hopen
keld door COLOFON erd ontwik ndeling w a rw Kids in te a Deze w Bekennen ism Kleur ld re asis! een e B W ?! e Bevrijd r de pomp a a n g p n o li o van L ntwikke het kader uurzame o ct rond d je ro p f e len. educati gere scho Niklase la voor Sinten De Gryse eckx, Els ro B e tj jn : Mari redactie Havere n a es Nele V rberckmo Nnena Ve s: e ti ra yck illust an Hemelr n deze ing: Els V keling va ik vormgev tw n o e d n a a mee werkten Roelandt, deling: n a rw nck, Eva wate n Raemdo e Fi , ck lo eB Mariska D r an Schoo V n e e Marl nnen Kleur Beke reld vzw, e W e et steun d ij M t-Niklaas. ussen Bevr in t S ct d je ta ro s rkingsp ing. vzw en samenwe amenwerk zw, Green sis! is een ikkelingss s, Djapo v a a tw B la n O ik ?! p N e m tch kel Sin r de po e Belgis Loop naa Wereldwin VAIS en D anderen, tos, Oxfam la ro P -V , st S o O O cie Kids, M as, Provin Sint-Nikla van Stad
