Waterdraagster, Fedoskino
Catalogus 2015 Russische lakdozen Galerie Rosarta
Fedoskino
Palech
Mstera
Cholui
De geschiedenis van de Russische lak doos Al vanaf het einde van de tiende eeuw worden in Rusland iconen geschilderd. In de loop der eeuwen verfijnt zich deze kunst. Vooral steden als Palech en Mstera komen in de bekendheid door de minutieus geschilderde iconen. Naast deze iconenkunst ontstaat vanaf het eind van de 18e eeuw volkskunst van beschilderde lakvoorwerpen, zoals dozen, borden, plaquettes en sieraden. Centrum voor het beschilderen van deze lakvoorwerpen is Fedoskino, een stadje nabij Moskou. Door de opkomst van het communisme, gevolgd door de Russische revolutie werd na 1917 religie verboden. Het was "opium voor het volk". Het schilderen van iconen werd dus streng verboden. In Palech en Mstera stapten schilders over van het schilderen van iconen naar het beschilderen van lakdozen, waarop Russische landschapstaferelen, sprookjes, historische scènes maar ook portretten en afbeeldingen naar oude en nieuwe meesters werden afgebeeld. Sommige schilders waren "ongehoorzaam" en schilderden doosjes met afbeeldingen, bekend van de oude iconen. Door de moed en de inzet van deze kunstenaars is de kennis van het fijn schilderen blijven bestaan. Daardoor kon men na de communistische periode op de traditionele manier verder gaan met het schilderen van iconen. Lakvoorwerpen zijn daarom dé onmisbare schakel tussen de iconenkunst van vroeger en die van nu. De doos zelf mag een voorbeeld heten van uitzonderlijke papier-machétechniek die de Russische lakkunstenaars zich eigen maakten. De papierpap wordt gemengd met speciale oliën, eiwitten en verhardingsingrediënten. De doos wordt met de hand gevormd en in vijf stages tot wel zeshonderd graden verhit, een proces dat wel zo’n een à twee maanden in beslag neemt. Het resultaat: een nagenoeg onverwoestbare beelddrager, die zelfs na enkele eeuwen nog nauwkeurig sluit. Hout wordt niet gebruikt, omdat hout na jaren kan gaan vervormen en de lak en de beschildering kan beschadigen. Nadat de miniatuurschilder de voorstelling heeft aangebracht, komen – na het droogproces – de lakmeesters aan de beurt. Er worden twee tot vier lagen lak opgebracht. Het aflakken vindt plaats in absoluut stofvrije ruimten, bijvoorbeeld op meren of in ondergrondse gewelven.
#59 Titel: Elia Murometz & Prins van Kiev Jaar: 1993 Kunstenaar: C. Abov Prijs € 125
# 64 Titel: Landschap Jaar: 1976 Kunstenaar: B. Samalorova, Fedoskino Prijs € 185,-
#65 Titel: Tsaar Sultan Jaar: 1973 Kunstenaar: Mstera Prijs € 275,-
# 74 Titel: Morskoj Tsar Jaar: 1991 Kunstenaar: N. Zelenzchev Prijs € 275,-
De geschiedenis van Fedoskino Op 35 kilometer van Moskou vandaan is een oud dorpje dat Fedoskino heet. Heel schilderachtig ligt het op een heuvel, en kijkt neer op het kleine riviertje de Utja. Hier, in deze rustige en gezellige nederzetting, begint het verhaal van het schilderen van lak miniaturen in Rusland. In 1795 richtte de koopman Pjotr Korobow een atelier op in Fedoskino. Daar werden onderdelen van leger uniformen geproduceerd. Toen er een nieuw type uniform ingevoerd werd, kreeg het atelier geen opdrachten meer. De ondernemende eigenaar besloot toen om tabaksdoosjes, sigarenkokers en doosjes uit papier-mache te gaan maken. In het begin werden de doosjes gewoon geplakt met gravuren en pastorale fragmenten uit ridderromans. Daarna werden de doosjes door een laagje kleurloze lak gedekt.
#121 Titel: Elia Murometz Jaar: 1992 Kunstenaar: F. Ukalov, Mstera Prijs € 160,-
Bovenkant doos
Geleidelijk werd er steeds meer aandacht aan de afwerking van de doosjes besteed. De kunstenaars begonnen de deksels van de tabaksdoosjes en sieradendoosjes te beschilderen met miniatuur kopieën van de schilderijen van Russische en West Europese schilders. Vaak waren dat behoorlijk “vrije” kopieën. Na verloop van tijd, werden deze kopieën vervangen door originele motieven uit het boerenleven, volkssprookjes, Russische heldensagen en liederen. Op deze manier, tegen de helft van XIX eeuw vormde zich de unieke stijl van de Fedoskino miniatuur, die maakte deze volkskunst wereldberoemd. Tegen die tijd bereikten de Fedoskino artikelen ook de internationale markt, en voortaan op elke wereld beurs demonstreerde Rusland “Lukutin” (zo werden de Fedoskino producten genoemd nadat de ambacht werd overgenomen door de vader en zoon Lukutin) sieradendoosjes,tabakdoosjes, theedoosjes, portemonnees, broches en albums. In 1904 ging de fabriek van Lukutins dicht. Dat zou het einde van het gehele volksambacht hebben kunnen betekenen, als Fedoskino geen trouwe aanhangers had gehad. Ze hebben het een tweede leven gegeven door in 1910 een onderneming te organiseren uit de in Fedoskino overgebleven kunstenaars. Die waren zo enthousiast dat ze niet eens stopten in de moeilijke jaren van de burgeroorlog en naoorlogse armoede. In 1923 kreeg de onderneming een speciale onderscheiding van de regering als teken van dankbaarheid voor het in leven houden van oude ambacht.
Voorzijde en achterzijde doos # 168 Titel: De Kikkerprinses Jaar: 1992 Kunstenaar: E. Svetozarova, Palech Prijs € 425,-
#184 Titel: Ruslan & Big head Jaar: 1989, Cholui Kunstenaar: Girnostka Prijs € 215,-
De geschiedenis van Palech Small town of Palech is located 350 kilometres to the east from Moscow. This is about 50 kilometres from town of Ivanovo, to which region Palech belongs. Palech was previously a centre of icon painting and as such it is mentioned several times in the documents of the 17th century. Icon painting was a family occupation and the craft was passed on from one generation to another.
#190 Titel: De stenen bloem Jaar: 1986, Palech Kunstenaar: V. Elkhevilhova Prijs € 265,-
The Revolution of October 1917 dealt a heavy shock to icon painting in Palech and throughout Russia. Not only the holy images themselves but the artists who made them became enemies to Communist regime and were persecuted or arrested. As icon and mural paintings were no longer in demand many masters returned to agriculture others tried to go to other handcrafts such as shoemaking, carrier's trading, whickering bast shoes, making toys and dish. Some Palech masters went to different towns looking for job. In 1918 the former iconpainters established the First Palech Co-operative of Decorative Art but it soon fell apart. In 1922 Ivan I. Golikov being in Moscow saw a black papier-mâché box from Fedoskino in the Handicraft Museum.
#192 Titel: Ruslan & Ludmila Jaar: 1992, Palech Kunstenaar: Baxhirev Prijs € 265,-
He painted a papier-mâché piece using techniques of icon-painting and technology of the Lukutin lacquer work and had a success. New times demanded new themes and subjects. Indeed their paintings abound in peasantry and revolutionary themes, such as reflecting the heroism of the people, reaping, hay making, fishing, hunting, merrymaking, horse-riding. From the very beginning Palech painters made generous use of folk motives and poetry of Pushkin, Lermontov, Gorky and others. The most difficult task for Palech artists was to draw on a thing having form and volume. The range of articles was very wide: brooches, jars, small boxes, bead-boxes, cigarette-cases, snuff-boxes, powder-boxes, panels, glove boxes and so on. For transferring the experience of Old masters to young gifted people in 1933 the Palech Art School was opened. In the 1950s, when many of the first generation had passed away, the development of Palech was threatened by a learning towards realism which impoverished the poetic language of painting and could have led to a consequent loss of many stylistic features inherited from Palech iconpainting. The changes that soon after that began in Soviet society helped Palech to stand firm. Palech collegegraduates of the late 60s and early 70s started a revival by turning back to the sources of Palech.
# 193 Titel: Waterdraagster , ei Jaar: 1990 Kunstenaar: A. Juszkiewicz Prijs € 135,-
# 207 Titel: Elia Murometz & Nightingale Jaar: N.B Kunstenaar: M.T., Mstera Prijs € 135 (beschadigd)
De geschiedenis van Mstera Each Folk Craft industry is not only a centre of unique Art, but a place with it's own peculiar natural features, history way of life and culture. One of such unique centres is Mstera
# 225 Titel: Aan de rivier Jaar: 1989
The first information of Mstera as a village of flourishing trade and crafts goes back to the 17th century. Lack of arable land forced its dwellers to practice gardening, crafts and trade. From times of old styles of icon painting, talented needle workers specializing in white satin-stitch embroidery, copper and silver chasers and restorers of icons and frescoes.
Kunstenaar: Z. Golikova, Palech Prijs € 275,-
Bovenzijde lakdoos
In Mstera icon painting came to its final decline at the beginning of the 20th century owing to the emergence of the industrial icon production. Icon painting lost its significance as an artistic craft. Nevertheless the rich experience, knowledge and skill of Mstera's icon painters did not disappear. Several arduous years went by in search of a new sphere of application for their talents.
#357 Titel: Toversnoek Jaar: 1995 Kunstenaar: Barkalova, Palech Prijs € 450,-
1931 was a significant year for Mstera Art. On July 22 an artel was set up that was to specialize in decorating papier-mâché objects. It was called "Proletarian Art", a name quite in tune with the times. In a short span of time Mstera's best Masters learned the technique of tempera painting and making papier-mâché objects. Yet much remained to be done to bring out all of the aspects of their artistic tradition that could contribute to the emergence of a new art. Making use of all progressive elements of Old Russian culture Mstera's box painting discovered its own style that was quite different from the kindred crafts of Palekh and Kholui. Mstera's box is known for the multi-coloured ground of its miniatures painted in light-turquoise and ochre-pink shades. Black is absolutely absent from the colour palette. The landscape is painted in a realistic manner. Another typical feature of Mstera's box is the many coloured treatment of the trees' foliage that is represented by means of local spots imparting a special decor to the whole miniature. Mstera also offers a more realistic depiction of human figures. It's masters hardly ever use gold to outline the forms-it is found mainly in the ornament.
Achterzijde, voorzijde en zijkanten Toversnoek (het sprookje is rondom afgebeeld)
The vivid works of the founders of Mstera Art have had a favourable influence on the younger artists. In the late 1950's and of course of the 1960's there emerged the Art of a new generation of Msters's Masters. #405 Titel: Waterdraagster Jaar: 1996, Fedoskino Kunstenaar: V. Fedorov Prijs € 350,-
History of Kholui (Cholui) Kholui, known throughout the world as a centre of papier-mâché lacquer miniatures and famous in Russia in the past for its skilful icon painters, is thought to be one of the oldest settlements in the Vladimir-Suzdal Principality. It is situated on the banks of the small but deep and fancifully meandering Tesa River, to which it owes its name. «Kholui» or «kholuiniki», the vernacular for wattle fences, according to Vladimir Dahl's Dictionary of the Russian Language, were used there for fishing. The earliest documented mention of Kholui dates back to the 16th century. According to an order sent by the Grand Prince Ivan Vasilievich of Moscow to the TrinitySergius Monastery, «On Exempting the Starodubsky Salt Mines from Taxes» (1546), Kholui belonged at that time to the monastery, to which Kholui's inhabitants supplied locally mined salt, a valuable product in those days. Kholui thus emerged in the late 17th century as the center of the icon painting tradition of the Trinity-Sergius Monastery. Icon painting developed fairly quickly in Kholui in the early 18th century: demand grew with every passing year. Kholui icons were highly appreciated in northern Russia, especially in the Vologda, Arkhangelsk and Olonets gubernias and St. Petersburg itself.
#423Titel: Naar de rivier Jaar: 1947 Kunstenaar: I.F. Palikin, Palech Prijs € 275
#450 Titel: Wie heeft de grootste vis Jaar: 1996 Kunstenaar: Zotov, Fedoskino Prijs € 495,-
In 1882, the Alexander Nevsky brotherhood founded in Vladimir opened, in Kholui, six-year drawing classes, which were later transformed into an icon painting school. Icon painting, drawing and painting within the framework of the Academy of Arts curriculum were taught there. N. N. Kharlamov, a graduate of the St. Petersburg Academy of Arts was sent to Kholui to act as the school's headmaster and teacher.
Binnenzijde lakdoos
#502 Titel: Portret (broche) Jaar: 1997 Kunstenaar: Fedoskino Prijs € 150,-
The activity of the icon painting and drawing school (1882–1920) was quite fruitful. Its first graduates formed an association and engaged in icon and wall painting under the supervision of their teacher, N. N. Kharlamov. They did the famous frescoes and icon stand for the Russian embassy church in Vienna, as well as for the Orthodox cathedrals of Cracow and Kishinev, and other churches in many Russian towns. Most graduates, however, continued to work in Kholui, leaving an indisputable impact on the artistic level of icons and frescoes and fulfilling the most important commissions. Their knowledge and superb craftsmanship maintained and enhanced the prestige of Kholui icon painting. The school also laid the groundwork for the development of modern miniature painting in Kholui.
#503 Titel: Sadko Jaar: 1997 Kunstenaar: Egortov, Fedoskino Prijs € 695,-
Religion was persecuted and desecrated after the October 1917 revolution and the Civil War in Russia. Together with churches and cathedrals-historical and cultural monuments of the Russian people, remarkable icons and frescoes were also lost. Detail foto’s lakdoos Sadko
Lacquer miniatures on papier-mâché emerged as a new trend in Russian decorative and applied art, winning recognition throughout the world. Fedoskino, in which the craft has been developing for 200 years now, is the indisputable birthplace of Russian lacquers. Kholui started to evolve its own style much later, when some of its painters returned home after long and fruitless quests and wandering across Russia. Inspired by the accomplishments of Palekh and Mstyora craftsmen, Kholui painters Sergei Mokin, Konstantin Kosterin, Dmitri Dobrynin and Vassily Puzanov-Molev formed an association in 1934 to try their hand in the new media. Icon painting school graduates, they were all talented professionals with vast experience; Puzanov-Molev even held two diplomas: he graduated from Moscow's Stroganov Art School in 1912. It took Kholui painters a long time and a lot of efforts to develop their own style. On a government decision a vocational art school opened in Kholui in 1943. Artists serving at the front and in the rear were summoned to teach there, and appropriations were made to equip the classrooms, to buy firewood, teaching aids, clothes and footwear for future students. Another graduate of the Leningrad Academy of Arts, U. A. Kukuliev was sent to Kholui. He worked as the association's artistic director and taught drawing and painting at the art school. The four-year program focused on miniature painting, which was taught by Sergei Mokin (until 1945), Konstantin Kosterin and Vassily Puzanov-Molev. In January 1947, the first post-war graduates of the art school joined the associ-ation. They were fourteen and included Nikolai Baburin, Alexei Kosterin and Boris Tikhonravov. Vladimir Belov, Mokin's pupil, became their unofficial leader. He was five or so years older than the rest of them and was distinguished above all by his love for miniature, hard work, imaginative thinking (very much like his teacher) and awareness of the creative goals and obligations of his generation. Subsequently art school graduates constantly joined the association's young team of craftsmen, among them Nikolai Denisov, Boris Kiselev, Valentin Fomin and Nikolai Starikov. That was in fact the beginning of Kholui lacquers. At the first conference held in Kholui in 1959 on the occasion of the association's 25th anniversary scholars, art historians and critics, as well as leading painters from Palekh, Mstyora and Fedoskino, discussed a current display of over 200 exhibits and unanimously pointed to the accomplishments of Kholui craftsmen. The general opinion was that Kholui had developed its own artistic traditions and an inimitable image. Kholui lacquers came into their own. Ever since that time Kholui became known as a centre of lacquer miniatures, and museums, galleries, Russian trading houses and foreign firms showed keen interest in the works of its craftsmen. Kholui lacquers gained recognition.
#524 Titel: Pushkin en zijn vrouw Jaar: 1997 Kunstenaar: Lavrova, Fedoskino Prijs € 495,-
#527 Titel: Toversnoek Jaar: 1997 Kunstenaar: Zotov, Fedoskino Prijs € 450,-
#563 Titel: Jager met leeuw Jaar: 1947 Kunstenaar: A. Terekhin, Palech Prijs € 210,-
#587 Titel: Baba Yaga Jaar: 1998 Kunstenaar: Karina Kersilian, Fedoskino Prijs € 240,-
#615 Titel: Sadko Jaar: 1998 Kunstenaar: Nikolaev, Palech Prijs € 245,-
Its painters produced both unique works of art, which were bought by famous museums and displayed at exhibitions, and models used to make small batches for the market. More works were made for the market, and the number of painters also grew. Every year graduates of the local art school joined the team, worked side by side with experienced masters, improved their professional skills and gained experience. The range of local products expanded: there were already over 700 models, of which painters produced small series of copies for the market. Objects of new shapes and purposes appeared, and red, green and cherry-coloured pieces were added to the traditional black ones. Miniaturists are often called «fairy-tale» painters due to their devotion to Russian folklore themes. Indeed, tales, epic poems and legends are closer than any other genre to the imagery and pictorial potentialities of miniature painting. Kholui painters show special fondness towards Pushkin's tales, Yershov's Little Hunchbacked Horse, Bazhov's Urals Tales, Afanasiev's tales and other folk tales. Pieces with Russian folklore themes enchant by their genuine sincerity and purity, extol beauty and evoke the sublime in deeds and aspirations. Free from perfidy, evil, violence and grief, they give a graphic portrayal of folk wisdom, triumphant justice and truth. Another notable theme was the architectural landscapes of old Russian cities and invaluable historical and cultural monuments, including Novgorod, Outside Novgorod, Pskov-Krom, several versions of Uglich, Old Yaroslavl, In Yaroslavl, Rostov the Great, several versions of Suzdal, Old Suzdal, Kideksha, The Church of the Intercession on the Nerl, Golden Gate, The VladimirSuzdal Museum Preserve, The Kremlin. St. Basil's, The Cathedral of Christ the Saviour, Optina Pustyn, Alexandrovskaya Sloboda, The Trinity-Sergius Monastery, several versions of Kholui, Kizhi and The NikolaShatromsky Monastery. That tradition is being studied anew and reinterpreted by contemporary painters. New times dictate new approaches to icon painting, nourished by a great love for Russia's past and present, in-depth knowledge of the sources, the inspiration and talent of those who have undertaken the arduous and noble job of reviving the traditions of old Russian painting. Kholui craftsmen are once again going through a period of dissatisfaction with their present accomplishments. Their creative quests aim to breathe life into icon painting and to produce miniatures on biblical and Gospel themes. These eternal themes of world art, which have for many years been banished from Russian lacquers, are being given a new lease on life at a confluence of past traditions and novel aspirations of local craftsmen.
#667 Titel: Jongen op paard Jaar: 1998 Kunstenaar: Zotov, Fedoskino Prijs € 795,-
Lakdoos is rondom beschilderd en ingelegd met paarlemoer
#704 Titel: Meisje Jaar: 1972 Kunstenaar: T. Vlasova, Fedoskino Prijs € 125,-
#723 Titel: Seneca Jaar: 1850 Kunstenaar: NB Prijs € 295,-
#815 Titel: Sadko Jaar: 1960 Kunstenaar: V. Bushuev, Mstera Prijs € 275,-
De avonturen van Sadko Een Russische sage over een muzikant in het onderwater rijk. Heel lang geleden leefde er in de koopmansstad Novgorod een jongetje dat Sadko heette. Zijn ouders hadden het niet breed, maar omdat zij ijverig en spaarzaam waren, had hun zoon toch een onbezorgde jeugd. Sadko kende geen groter genoegen dan door de straten van zijn geboortestad te dwalen, bij de haven te kijken naar het laden en lossen van de schepen en op de markt te slenteren langs de koopwaren die daar lagen uitgestald. Daar zag hij eens een groepje mensen staan luisteren naar het gezang en het spel van een oude muzikant. De grijsaard had wel een rauwe stem, toch wist hij betoverende klanken te ontlokken aan zijn goesli en was zijn voordracht van de oude balladen zeer boeiend.
Sadko was niet bij hem weg te slaan, en dikwijls kwam hij naar de plek waar de oude altijd zat. Op een dag was het zo koud dat er niemand bleef staan luisteren, maar Sadko was weer present. De oude man nodigde hem uit ook eens op de goesli te spelen en aangezien de jongen goed had opgelet, ging het hem vrij aardig af. De muzikant had er plezier in en leerde hem zo nu en dan de kneepjes van het spel.
#826 Titel: Nachtmerrie Jaar: 2000 Kunstenaar: V. Kurilov, Palech Prijs € 150,-
#835 Titel: Sadko Jaar: 2000 Kunstenaar: Zotov, Fedoskino Prijs € 450,-
Vanaf toen had Sadko maar één wens: zelf zo'n goesli te bezitten! Hij begon bij zijn moeder te zeuren om er voor hem een te kopen. "Beste jongen," zei zij, "daar heb je toch niets aan? Je bent toch geen bojaar en je wilt toch zeker ook geen bedelaar worden? Leer liever een nuttig vak om er je brood mee te verdienen en mij te kunnen helpen wanneer ik te oud zal zijn om te kunnen werken."
Als een gehoorzame zoon deed Sadko wat hem gevraagd was en ging in de leer bij een timmerman. Dit beviel hem maar matig, vooral omdat hij door de gezellen werd geplaagd en uitgelachen en door zijn baas geslagen wanneer hij zijn werk niet gauw genoeg klaar had. In ieder geval had hij na een tijdje genoeg geld verdiend om een goesli te kopen en daarmee was hij de koning te rijk. Hij oefende net zo lang op zijn instrument tot hij er even goed op kon spelen als zijn leermeester. Toen trok hij er de straat mee op, vastbesloten om er zijn brood mee te gaan verdienen. Dit lukte hem vrij aardig, want al spoedig stonden de mensen in dichte drommen om hem heen en wierpen zij meer geld in zijn muts dan men gewoonlijk voor een bedelaar overheeft. Er waren ook mensen onder zijn publiek die hem uitnodigden bij hen thuis te spelen. Het duurde niet lang of Sadko kreeg zo'n bekendheid dat de vorst van Novgorod hem vroeg in zijn paleis te
#875 Titel: Baba Yaga Jaar: 2002 Kunstenaar: A. Borisov, Fedoskino Prijs € 350,-
#889 Titel: Zomer Jaar: 2002 Kunstenaar: M. Galkina, Palech Prijs € 275,-
komen. Daar viel zijn spel heel goed in de smaak bij de bojaren en er ging geen feest voorbij zonder dat het door Sadko's spel werd opgeluisterd. De vorst benoemde hem tot zijn eerste muzikant, waardoor Sadko en zijn familie voortaan een zorgeloos bestaan hadden.
Toen Sadko drie jaar aan het hof verbonden was, gebeurde het eens dat de gasten te veel gedronken hadden en zij hem bespotten en beledigden. Een van hen gooide zelfs zijn beker met wijn naar Sadko's hoofd, maar raakte hem gelukkig niet.
#891 Titel: In het dorp Jaar: 2002 Kunstenaar: Zotov, Fedoskino Prijs € 520,-
Diep beledigd verliet de speelman het paleis en beklaagde zich bij zijn moeder. Ze trachtte hem te troosten en zei: "Wees maar niet bedroefd, mijn lieve jongen, de bojaren spotten met je omdat zij denken meer ontwikkeld te zijn en een speelman voor hen niet telt."
Drie dagen na deze gebeurtenis wilde de vorst weer een feest geven en hij zond een bode naar Sadko om deze te verzoeken daarbij aanwezig te zijn. Sadko merkte schamper op dat de vorst wel genoeg bojaren om zich heen had om voor hem te spelen. Tegen zijn moeder zei hij: "Lieve moeder, maak wat eten voor mij klaar, want ik wil naar het Immermeer om vis te vangen. Voor ondankbare mensen wil ik niet meer spelen."
#903 Titel: The reapers Jaar: 1994 Kunstenaar: Brovkana, Palech Prijs € 235,-
Bij het Immermeer aangekomen trof hij het er doodstil aan. Hij ving een heleboel vis en ging daarna op een rotsblok zitten om op zijn goesli te spelen. Plotseling ontstond er heftige beweging op het water en kwamen er grote golven af en aan rollen.
Sadko speelde de gehele dag verder; hij speelde twee dagen lang, en op de derde dag kwam tsarina Witvis in de gedaante van een waternimf aanzwemmen. "Veel heil en zegen, Sadko, grote speelman van Novgorod!" begroette zij hem.
"Ik weet werkelijk niet wie je bent," zei Sadko. "Ik ben Witvis, de tsarina van het Immermeer en ik bedank je voor je spel. Al mijn gasten hebben er naar geluisterd, ook mijn lieve broer, de tsaar van de zee. Hij wil graag kennis met je maken en je nog eens horen. Vanaf nu zul je rijk en gelukkig zijn, want ik wil je belonen met rood goud, zuiver zilver en kostbare parels."
Nadat zij dit gezegd had, was de waternimf plotseling verdwenen en bleef Sadko alleen op de rots achter. Hij riep haar nog na: "Je houdt mij zeker voor de gek,
#904 Titel: Ruslan & Ludmila Jaar: 1989 Kunstenaar: V. Barinin, Palech Prijs € 360,-
#957 Titel: Pushkin Jaar: NB Kunstenaar: Fedoskino Prijs € 275,-
net zoals de bojaren deden!" Nauwelijks had hij dit gezegd of het begon weer vreselijk te stormen op het meer.
Even later zag hij dat de tsarina aan kwam varen op een boot die beladen was met goud, zilver en parels. Sadko mocht er zoveel van nemen als hij maar wenste. Bovendien schonk zij hem nog een gouden ring met twaalf edelstenen die hem tegen ongelukken kon beschermen. Voor zij afscheid van hem nam, zei zij: "Kom later nog één keer terug naar het Immermeer. Werp je zijden net uit, dan zal ik het met goudgeschubde vissen vullen. Kooplieden in de stad zullen je er veel geld voor geven. Koop daarvan drie grote zwartgeteerde schepen, belaad ze met koopwaren en vaar ermee naar verre landen. Je zult je koopwaar daar voordelig kunnen verkopen. Wanneer je weer terugvaart, zullen je schepen op een bepaalde plaats stil blijven liggen en niet vooruit kunnen komen. Duik dan in de diepe zee, waar de tsaar en de tsarina van alle oceanen van je verwachten dat je voor hen op je goesli speelt. Noem je voortaan niet meer Sadko de Speelman, maar Sadko de Koopman."
#962 Titel: De kikkerprinses Jaar: NB Kunstenaar: Chromoa, Mstera Prijs € 165,-
#963 Titel: Peter de Grootte Jaar: 1958 Kunstenaar: Fedoskino Prijs € 165,-
Na deze woorden verdween Witvis weer en Sadko keerde met rijke buit beladen naar huis terug.
Enige tijd later ging hij opnieuw naar het Immermeer, wierp zijn zijden net uit en trok het op. Het was beladen met goudgeschubde vissen. De kooplieden van Novgorod gaven hem hiervoor elke prijs die hij verlangde. Voor het geld dat hij ontving liet Sadko drie grote schepen bouwen. Hij hield nog zoveel over dat hij zijn schepen vollaadde met allerhande koopwaren en hij vergat ook niet het goud, het zilver en de parels mee te nemen die Witvis hem geschonken had. Toen hij genoeg matrozen had aangeworven, voer hij op een goede dag weg. Sadko deed voordelige zaken in verre landen. Na drie jaar begonnen de matrozen te mopperen dat de reis te lang duurde en ook Sadko verlangde zo langzamerhand naar huis. Daarom liet hij alles voor de terugtocht in gereedheid brengen en gaf orders uit te varen.
Nadat zij drie dagen op zee waren, brak er een geweldige storm los, waarbij zelfs de grootste schepen als een speelbal over de golven werden geslingerd. Alleen Sadko's schepen bleven op dezelfde plaats liggen en kwamen geen duimbreed vooruit. "Wat is dat voor een wonder!" riep Sadko uit. "Zou de watergeest misschien zijn tol eisen? Matrozen, geef hem een vat met zilver!" Met tegenzin gaven de matrozen gehoor aan dit bevel, maar het hielp niets: het schip bleef als vastgenageld op dezelfde plek liggen. Daarna wierpen ze nog een vat met goud en een met parels overboord, overigens zonder enig merkbaar resultaat en Sadko zei ten einde raad: "De watergeest wil zeker een levend mens als geschenk! Laat het lot beslissen wie van ons zich in zee zal storten." Het lot wees Sadko zélf aan. Hij nam onbe-
#964 Titel: Jongen bekijkt bloem Jaar: NB Kunstenaar: NB Prijs € 155,-
#981 Titel: Sadko Jaar: 2006 Kunstenaar: Otryaskuh, Fedoskino Prijs € 550 Fragmenten lakdoos Sadko
wogen afscheid van de bemanning, maar liet hen beloven op hem te zullen wachten. Vervolgens stortte hij zich met zijn goesli in de kokende golven.
Sadko sloot zijn ogen en toen hij ze weer opende, zag hij een jongeman die naar hem toe kwam. Hij maakte zich bekend als de zoon van de tsaar van alle oceanen en zei dat hij was gezonden om Sadko voor de troon van zijn vader te brengen. De heerser over alle wereldzeeën zat op een troon, bedekt met parels en paarlemoer, met schelpen en koralen.
#992 Titel: Lel Jaar: 1993 Kunstenaar: E. Swetozarova, Palech Prijs € 250,-
"Wees gegroet, mijn gast!" sprak de tsaar. "Lang heb ik op je moeten wachten sinds ik je voor het eerst bij mijn zuster op de goesli hoorde spelen. Maar mijn geduld is nu beloond en ik hoop je spoedig te horen."
Er werd een groot feest gegeven, waarbij drie dagen en nachten naar hartelust gegeten en gedronken werd. Op de muziek van Sadko dansten de tsaar en de tsarina en alle gasten volgden hun voorbeeld. Tegelijkertijd stak er boven hen weer een geweldige storm op waarbij vele schepen vergingen.
Op een gegeven moment tikte er een oude man met een lange, witte baard op Sadko's schouder en zei: "Luister Sadko uit Novgorod, speel niet langer op je goesli, want je hebt daardoor groot onheil aangericht! Vele, vele schepen zijn reeds vergaan en vele jongemannen zijn verdronken. Houd in godsnaam op met dit spel, anders zal het jezelf nog te gronde richten! Vernietig je instrument en zeg tegen de tsaar, wanneer hij muziek verlangt: "Mijn vrolijke goesli is kapot en alle snaren zijn gebroken!" Je moet weten dat de tsaar er zijn zinnen op heeft gezet dat je met een van zijn dochters trouwt. Zijn liefste dochter heet Natasja - haar moeder was een Russin - maar haar zal hij nu juist niet willen afstaan. Je kunt haar herkennen aan een vlieg die steeds op haar voorhoofd zal gaan zitten als je naar haar kijkt. Pas er wel voor op dat je haar nooit op haar mond kust of haar je liefde verklaart; anders zal het wel eens slecht met je kunnen aflopen en zul je de zee nooit meer kunnen verlaten!"
#995 Titel: Man en vrouw te paard Jaar: 1961 Kunstenaar: Palech Prijs € 295,-
#1005 Titel: Gebochelde paardje Jaar: NB Kunstenaar: V. Vomov, Mstera Prijs € 85,-
#1007 Titel: Dubrovski, Pushkin Jaar: NB Kunstenaar: Lebedev, Mstera Prijs € 115,-
Hartelijk dank voor je raadgevingen, hartelijk dank! zei Sadko tegen de grijsaard, "maar wie ben je eigenlijk?" Daarop antwoordde de man: "Ik ben Nicolaas van Mosjaisk. Je moeder heeft mij gesmeekt je te helpen, want zij voelde dat je in gevaar verkeerde. Als alles goed afloopt en je nog eens in Novgorod mocht terugkeren, bouw dan te mijner ere een mooie kerk die naar mij genoemd moet worden. Nu moet ik je helaas verlaten, want er zijn nog verschillende schepen die in nood verkeren en die ik moet gaan helpen."
#1010 Titel: Gebochelde paardje Jaar: 1968 Kunstenaar: Syrkova, Palech Prijs € 115,-
Intussen had de tsaar al zijn dochters - en dat waren er liefst dertig -bij elkaar geroepen en hun gelast hun beste kleren aan te trekken. Hij wilde ook dat de waternimfen zouden gaan dansen, terwijl Sadko op zijn goesli speelde. Deze vertelde hem echter dat hij onmogelijk kon spelen, omdat zijn instrument was gebroken en de snaren waren gesprongen. "Helemaal niet erg," zei de tsaar, "ik zal meteen een andere laten halen."
Sadko bedankte daarvoor, zeggend dat hij alleen op zijn eigen instrument kon spelen. "Goed," zei de tsaar, "je hoeft niet meer te spelen als je met een van mijn dochters trouwt." Hij stelde zijn dochters een voor een aan Sadko voor, wat een hele tijd duurde! De keus was erg moeilijk, want de een was nog knapper dan de ander. Opeens zag Sadko een vlieg op het voorhoofd van een van de meisjes en hij zei meteen: "Ja, met haar zou ik wel willen trouwen." Dit beviel de tsaar allerminst, omdat het juist zijn lievelingsdochter was en daarom liet hij al zijn dochters vertrekken.
Titel: Ruiter Jaar: 1971 Kunstenaar: A. Sjibaev, Palech Prijs € 250,-
Titel: Sneeuwmeisje Jaar: NB Kunstenaar: gesigneerd Prijs € 75,-
De volgende dag liet hij ze allemaal schminken en kappen, behalve zijn lievelingsdochter, die ook geen mooie jurk aan mocht trekken. Zó liet hij hen weer voor Sadko aantreden, maar nauwelijks had deze de vlieg op Natasja's voorhoofd bemerkt of hij riep verrukt uit: "Ja, alleen met haar wil ik trouwen!" Nu werd de tsaar wanhopig. Toch zei hij dat Sadko nog éénmaal een keus mocht doen, want ten slotte is driemaal scheepsrecht en ook waterrecht. De tsaar koos nu zeven van zijn knapste dochters uit, tooide hen met de mooiste juwelen die hij bezat en stelde hen zó aan zijn gast voor. "Nee," zei Sadko, "zij hebben allemaal van die watergezichten. Ik wil alleen dat meisje dat ik gisteren heb aangewezen; zij heeft iets echt Russisch." Toen moest de tsaar wel toegeven, en Natasja werd met Sadko in de echt verbonden.
Titel: Vuurvogel Jaar: 1976 Kunstenaar: O. Oboedeva, Palech Prijs € 150
Titel: Vuurvogel Broche Jaar: NB Kunstenaar: Kobjakina, Cholui Prijs € 40
Tijdens de huwelijksnacht - waarin Sadko er zich wel voor wachtte zijn bruid op de mond te kussen of haar zijn liefde te verklaren - smeekte Natasja hem om altijd bij haar in het rijk der zee te blijven. Haar vader zou hem dan koralen steden, gouden paleizen en kristallen bergen schenken. Hij zou later heersen over het rijk der vissen en schelpdieren, en alle watergeesten en zeemeerminnen zouden hem gehoorzamen. Sadko zei echter dat hij niets van dit alles begeerde en dat hij weer naar de aarde moest terugkeren.
De tsaar vond zijn dochter de volgende morgen in tranen, terwijl zij snikte: "Vader, laat Sadko weer vertrekken; hij kan hier niet gelukkig worden en ik wil u niet verlaten. Maar schenk hem, vóór hij vertrekt, mijn bruidsschat: twaalf schepen met goud, zilver en edelstenen." Titel: Het gebochelde paardje Jaar: NB Kunstenaar: E. Iljena, Cholui Prijs € 150,-
Sadko nam afscheid van de tsaar, de tsarina, hun dochters en alle waternimfen, waarna hij op dezelfde manier als hij gekomen was door de tsarevitsj naar boven werd gebracht. Daar vond hij zijn matrozen terug die al die tijd geduldig op hem hadden gewacht, doch de hoop al hadden opgegeven hem ooit nog terug te zien.
Terwijl zij naar huis zeilden, zagen zij dat ze gevolgd werden door twaalf schepen, volgeladen met goud, zilver en edelstenen. Als door een onzichtbare macht gedreven volgden zij Sadko's schepen in dezelfde koers en met dezelfde snelheid. Eindelijk kwamen Sadko en zijn mannen in Novgorod aan, waar de hele bevolking was uitgelopen om hen te begroeten. Allerlei geruchten hadden de ronde gedaan en men vertelde dat Sadko nu de rijkste man van heel Rusland was.
Titel: Witte nachten Kunstenaar: A. Simonov Prijs € 250,-
Sadko vergat zijn belofte aan de heilige Nicolaas niet en het eerste dat hij deed was een kathedraal te laten bouwen, gewijd aan Nicolaas van Mosjaisk. Hij schonk zijn moeder en zijn familie rijke goederen en liet ook zijn bemanning delen in de buit. Voor zichzelf liet hij een groot paleis oprichten en hij trouwde spoedig daarna met een Russische vorstin. Niemand zou de praal en de schittering van dit huwelijksfeest kunnen beschrijven. Er waren vele Russische vorsten en edelen aanwezig met hun gehele hofhouding. Duizenden speellieden, goochelaars en acrobaten waren naar de stad gestroomd, waar het een drukte van belang was. Te midden van al deze rumoerigheid zat de goesli speler die Sadko als kleine jongen had ontmoet, nog steeds op een van zijn geliefde plekjes. Hij was heel oud geworden en zijn spel klonk beverig en zacht. Natuurlijk had hij ook over Sadko horen spreken, want iedereen had het over diens rijkdommen. Nooit had hij kunnen denken dat het zijn jonge vriend was, want iedereen sprak over Sadko de Koopman en niemand kende Sadko de Speelman meer. Zo stierf hij eenzaam en verlaten en werd in een armengraf begraven.
Titel: De sneeuwstorm Kunstenaar: Y. A. Levedev, Mstera Prijs € 250,-
Titel: De toversnoek, 1995 Kunstenaar: Zinchenko, Cholui Prijs € 275,-
Ook niemand kan je vertellen op welke plek Sadko en zijn vrouw begraven zijn. Alleen de Sint-Nicolaaskerk staat er nog steeds en is met haar ronde, met goud bedekte koepels het pronkjuweel van de stad. Daarbinnen bevindt zich de beroemde icoon van de heilige aan wie de kerk gewijd is. Nog steeds branden de gelovigen kaarsen voor hem en slaan een kruis om hun gebed meer kracht bij te zetten.
Titel: Tsaar Sultan Kunstenaar: N. Uvarova Prijs € 180,-
Titel: Moeder gods Jaar: 2000 Kunstenaar: Palech Prijs € 135,-
