WAT IS ER MIS MET DE
A| IS ER IETS MIS MET GLOBALISERING? De economie 'globaliseert' in rap tempo. Voor steeds meer bedrijven verdwijnt het belang van nationale grenzen: zij investeren en drijven handel op plaatsen waar ze kansen zien. In het kielzog van de economie, globaliseren ook sociale en milieuproblemen. Een tweedeling groeit tussen de 'winnaars' en de 'verliezers' van de globalisering. Economisch machtige bedrijven, die vestigingsplaatsen voor het uitkiezen hebben, kunnen regeringen en werknemers onderling tegen elkaar uitspelen. Omdat er geen rem zit op de economische globalisering, worden grondstoffen in hoog tempo verbruikt, sterven soorten uit en groeit het gevaar van klimaatverandering. Handelsafspraken die regeringen de afgelopen jaren in de Wereldhandelsorganisatie, de WTO, hebben gemaakt, zijn er niet op gericht geweest om het globaliseringproces in duurzame banen te leiden. Integendeel, de vrijhandelsafspraken hebben juist het bedrijfsleven meer macht gegeven. Zij hebben de mogelijkheden van overheden om de economische ontwikkeling te sturen beperkt. Veel regeringen, de Europese Unie voorop, dringen aan op uitbreiding van de macht van de WTO. Ook multinationale ondernemingen voeren hier een sterke lobby voor. Een groeiende groep mensen wereldwijd maakt zich zorgen over die uitbreidingsplannen en de negatieve sociale- en milieugevolgen van de WTO. Tijdens de WTO-topconferentie in Seattle in 1999 kwam het voor het eerst tot een uitbarsting van protest, met 50.000 hoofdzakelijk geweldloze demonstranten. Het was het begin van een serie massademonstraties bij economische topconferenties - waarbij het soms tot gewelddadige ontmoetingen met de politie kwam. Milieudefensie voelt zich onderdeel van deze beweging. Net als de meeste deelnemers aan deze beweging wijzen we het gebruik van geweld af en zijn we niet tegen globalisering als zodanig. De beweging is zelf een voorbeeld van positieve globalisering. Wel zijn we tegen ongebreidelde economische globalisering en vrijhandel die leidt tot vergroting van sociale tegenstellingen en milieuproblemen in de wereld.
B|WAT IS DE WTO? De WTO is een internationale organisatie met 142 lidstaten, die pas sinds 1995 bestaat maar al zeer machtig is gebleken. De WTO beheert tientallen akkoorden, waarin handelsafspraken staan die de lidstaten met elkaar zijn overeengekomen. De belangrijkste afspraken zijn nondiscriminatie (geen onderscheid maken tussen de lidstaten wat betreft handelsvoordelen) en de belofte om steeds meer markten te openen voor elkaars bedrijven. Het openleggen van markten gebeurt stap voor stap, en soms met grote stappen. Om grote doorbraken te bereiken, proberen landen over veel onderwerpen tegelijk afspraken te maken. Dan is het makkelijker om belangen tegen elkaar uit te ruilen. Als dat gebeurt spreken we van een onderhandelingsronde. De oprichting van de WTO was zelf het product van de laatste onderhandelingsronde, de Uruguay Ronde (1988-1994). Daarvoor was er alleen een verdrag over de handel in goederen, het GATT-verdrag. De WTO gaat nu ook over de handel in landbouwproducten, diensten, investeringen, overheidsaankopen en zelfs intellectuele eigendomsrechten (zoals patenten en copyrights)! De WTO stimuleert vrijhandel op al die terreinen en lost handelsconflicten tussen lidstaten op: zij is een soort mondiale handelsscheidsrechter. Wanneer een land vindt dat een ander land zich niet aan een WTO-verdrag houdt, kan de regering het conflict voorleggen aan een WTOpanel. Als het panel oordeelt dat het land in strijd handelt met een verdrag van de WTO, dan kan de WTO het aangeklaagde land dwingen om het beleid te veranderen. Doet het dit niet, dan kan de WTO economische sancties toestaan in de vorm van tariefheffingen op de exporten van het land dat in overtreding is.
C| WAAROM BEDREIGT DE WTO HET MILIEU?
2
De mogelijkheid van de WTO om stevige handelssancties op te leggen geeft haar macht. Die macht wordt ook gebruikt om wetten aan te vallen die het milieu of de gezondheid moeten beschermen. Dit is bijvoorbeeld gebeurd met het Europese invoerverbod op hormoonvlees. Een WTO-panel stelde dat de EU niet kon aantonen dat het vlees gevaarlijk was voor de volksgezondheid, en staat de VS en Canada nu toe om handelssancties te treffen ter waarde van zo'n 150 miljoen euro per jaar. Soms is de dreiging van een WTO-panel genoeg. Chili
beperkte de Europese vangst van zwaardvissen, omdat de visstand in de Stille Oceaan snel terugliep. Door te dreigen met een WTO-panel, wist de EU begin 2001 Chili binnen een maand over te halen om dit beleid te veranderen. Niet alleen bestaand beleid wordt bedreigd. De kans op een veroordeling door de WTO schrikt landen ook af om bijvoorbeeld milieubeschermende maatregelen te nemen. De Nederlandse regering nam zich in 1991 bijvoorbeeld voor om vanaf 1995 geen onduurzaam geproduceerd hout meer toe te laten, om tropische regenwouden en andere waardevolle bossen te sparen. Uit vrees voor een WTO-veroordeling is dit goede voornemen nooit in maatregelen omgezet. De WTO-verdragen beperken dus de manier waarop onze overheden de economie reguleren. Maatregelen die bedoeld zijn om duurzame ontwikkeling te stimuleren, of om het milieu of de gezondheid te beschermen, worden al gauw 'handelsverstorend' gevonden.
D| WAT GEBEURDE ER IN SEATTLE? Op het WTO-secretariaat in Genève wordt dagelijks onderhandeld door diplomaten van de lidstaten. Om belangrijke knopen door te hakken komen de handelsministers van de lidstaten (voor Nederland de staatssecretaris van Economische Zaken) eens in de twee jaar bij elkaar op ministeriële conferenties, zoals eind 1999 in Seattle (VS). Tijdens deze WTO-topconferenties worden belangrijke knopen doorgehakt en nieuwe onderhandelingsrondes gestart. Een aantal regeringen, hoofdzakelijk van de industrielanden, wilde in Seattle een nieuwe Wie wordt er onderhandelingsronde starten. Maar vanwege grote onenigheid - en door het onverwacht grote beter van vrijhandel? publieke protest - mislukten de onderhandelingen. Zeven jaar na invoering van het Gesterkt door de protesten op straat, stelden de ontwikkelingslanden dat eerst een aantal oude Noordamerikaanse beloftes moest worden ingelost. Zij vonden, net als de meeste onderzoekers, dat ze te weinig Vrijhandelsverdrag hadden geprofiteerd van de vorige onderhandelingsronde. De Europese Unie veegde een (NAFTA), zijn de boeren Amerikaans voorstel om over gentechnologie te praten van tafel. De Verenigde Staten en een in alle drie deelnemende aantal andere grote voedselexporterende landen vonden op hun beurt dat de Europese Unie landen slechter af. In de meer moest toezeggen op het gebied van de landbouw. Verenigde Staten nam het inkomen van de boeren af met 43%, en in Canada met 18%. In Mexico hielden miljoenen boeren ermee op en nam de armoede met 23% toe tot Waarom zweren veel economen bij vrijhandel? meer dan de helft van de Volgens een populaire economische theorie profiteert iedereen van vrije handel. Als de handel plattelandsbevolking. niet wordt belemmerd, kan ieder mens en ieder land zich specialiseren in die producten en Hoewel de verkoopprijzen diensten waarin hij of zij het beste is. Daardoor neemt de productiviteit toe, en daarmee de voor de boeren in alle algemene welvaart. Sommigen, die een voorsprong hebben in een bepaalde activiteit, zouden drie landen met tientallen dankzij die voorsprong meer profiteren van vrijhandel dan anderen. Gelukkig voor de anderen procenten daalden, moest vertaalt het nadeel van de technologische achterstand zich in lagere lonen. Dat is in veel de Amerikaanse sectoren een belangrijk voordeel, waardoor de achterstand langzaam kan worden ingehaald. consument 20% meer betalen voor zijn voedsel. Er is echter voldoende reden om hier veel genuanceerder over te denken. In Mexico werden Zo gingen de 19e-eeuwse theoretici van de vrijhandel ervan uit dat kapitaal zich niet over tortilla's bijna de helft landsgrenzen zou bewegen. In de 21e eeuw is het een veelvoorkomend verschijnsel dat duurder. ontwikkelingslanden per saldo kapitaal exporteren, in de vorm van rentebetalingen op buitenlandse schulden, en winstafdrachten van multinationale ondernemingen. De buitenlandse leningen en investeringen bieden een onzekere basis omdat investeerders landen tegen elkaar kunnen uitspelen. Die landen kiezen er dan vaak voor om bedrijven niet alleen lage lonen te bieden, maar bijvoorbeeld ook lagere milieustandaarden, belastingvoordelen, of het inperken van vakbondsrechten.
...
Als een ontwikkelingsland zijn markt opent voor buitenlandse producten, verliest het lokale bedrijfsleven bovendien haar eigen thuismarkt. Een afgeschermde thuismarkt was voor het westerse bedrijfsleven (maar ook voor landen als Taiwan en Zuid-Korea) de basis waarop men groot kon worden.
3
E| WAAROVER WORDT NU ONDERHANDELD? Toch gingen de onderhandelingen na Seattle gewoon door. Veel voorstellen kunnen ernstige gevolgen hebben voor de kansen op duurzame ontwikkeling, zowel in het Noorden als in het Zuiden. Het landbouwverdrag (AoA) stimuleert grootschalige industriële voedselproductie voor de wereldmarkt. Het streeft dezelfde vrijhandelslogica na als het GATT-verdrag voor industrieproducten, alsof de landbouw een sector is als elke andere. Van de vorige liberaliseringsronde hebben maar weinig ontwikkelingslanden geprofiteerd. In veel van de armste landen is de voedselzekerheid afgenomen, doordat lokale boeren zijn weggeconcurreerd door goedkope import of doordat voedselproductie plaats heeft gemaakt voor exportproductie. Bestaande afspraken staan de EU nu nog toe om haar markt voor veel producten af te schermen, en de boeren bepaalde subsidies te geven (mits gericht op natuur- en milieubeheer, of op productiebeperking). De druk om markten verder te openen en subsidies af te schaffen is echter groot. Dat zou de voedselvoorziening kwetsbaar en het landschap eentonig maken.
Wist je dat? In 1997 verdienden de vijf grootste bedrijven samen meer dan de 46 Is water nu ook al handelswaar? De regering van Bolivia moet wel opgelucht zijn dat het nog geen WTO-afspraken armste landen. heeft gemaakt over de watervoorziening. Eind 2000 verbrak de regering het contract met het Amerikaanse bedrijf Bechtel, dat het waterbedrijf van de stad Cochabamba had overgenomen. Zonder ergens in te investeren, verhoogde het bedrijf de watertarieven met honderden procenten, en veroorzaakte daarmee een volksopstand. Het leger slaagde er, ondanks twintig dodelijke slachtoffers, niet in de orde te herstellen. Dat lukte pas toen de regering het waterbedrijf hernationaliseerde. De Bolivianen vinden water te kwetsbaar en te belangrijk om aan de markt over te laten. Als Bolivia zich in de WTO had verplicht om deze sector te liberaliseren, was het vrijwel onmogelijk geweest om Bechtel het land uit te zetten. In de GATS-onderhandelingen vraagt de EU aan ontwikkelingslanden om hun markten open te stellen voor Europese waterbedrijven, hoewel de sector in veel EU-landen (waaronder Nederland) nog in publieke handen is.
...
De ambities van de EU en de VS voor verdere liberalisering zijn het grootst voor het verdrag over de handel in diensten (GATS). Het kan enorme milieu- en ontwikkelingsgevolgen hebben als water, energie, toerisme, transport, gezondheidszorg en onderwijs binnen dit verdrag geliberaliseerd worden: overheden kunnen die sectoren dan veel moeilijker reguleren. Een dergelijke ontwikkeling zou bovendien onomkeerbaar zijn. Als een toekomstige regering ontevreden zou zijn over bijvoorbeeld de liberalisering van de spoorwegen, dan zou de WTO een ingreep kunnen tegenhouden. Het verdrag over intellectuele eigendomsrechten (TRIPs) beïnvloedt het eigendom van en de toegang tot levende soorten planten en dieren. Dat heeft gevolgen voor het gebruik van zaden in de landbouw en voor de ontwikkeling van medicijnen. Soorten die door boeren van generatie op generatie zijn gebruikt en verbeterd, kunnen na een kleine ingreep (al dan niet met behulp van gentechnologie) dankzij het TRIPs-verdrag gepatenteerd worden. Vervolgens liggen verdringing van traditionele soorten, en dus genetische erosie op de loer: het verlies van agrarische soorten die voor duurzame landbouw van belang zijn. Het TRIPs-verdrag belemmert ook dat ontwikkelingslanden goedkope medicijnen kunnen produceren. Herziening van dit verdrag is één van de belangrijkste eisen van veel ontwikkelingslanden, maar stuit vooral op verzet van de Verenigde Staten. Het verdrag over investeringsmaatregelen (TRIMs) beperkt de overheidscontrole op investeringen, wat het moeilijker maakt om de binnenlandse economische ontwikkeling te sturen. Met name ontwikkelingslanden die bijvoorbeeld van multinationals willen eisen dat ze lokale werknemers en leveranciers kiezen, kunnen hier last van ondervinden. De EU en de VS vinden echter dat het verdrag nog lang niet ver genoeg gaat.
4
En Taiwan dan? In de jaren tachtig en negentig werd Taiwan geprezen als voorbeeld van een vrijhandelseconomie in het Zuiden. Vandaag de dag zijn de oerbossen, die ooit bijna de hele oostkust van Taiwan bedekten, zo goed als verdwenen. Daarvoor in de plaats zijn industrie en een monocultuur van coniferenplantages gekomen. Kunstmest- en pesticidengebruik besmetten het grondwater en de oogst, waardoor veel boeren hun eigen producten, die bedoeld waren voor de buitenlandse markt, niet meer durfden te eten. Door het structureel negeren
van wetgeving over afvalverwerking, raakte 30 procent van de rijst besmet met zware metalen, waaronder kwik en arsenicum. In Hoi Jin, een klein stadje vlakbij Koahsiung, werd het water ondrinkbaar, omdat Taiwan Petroleum Company veertig jaar lang de milieuregels aan zijn laars lapte. In 1996 werd het water ontvlambaar! Milieutechnologie bleek onder aan het prioriteitenlijstje te staan. Taiwan heeft nu te maken met concurrentie van het aanstaande WTO-lid China, het meest aantrekkelijke en minst gereguleerde toevluchtsoord voor het kostenbesparende deel van de industrie.
F| WAAROM IS ER PROTEST TEGEN ECONOMISCHE GLOBALISERING? Tijdens de laatste WTO-top in Seattle protesteerden 50.000 mensen, de meeste geweldloos. Seattle was een opmerkelijke politieke mijlpaal, omdat het liet zien dat een zeer diverse groep mensen uit de hele wereld, vanuit vele verschillende achtergronden en belangen, zich zorgen maakte over de invloed van de WTO. 1.500 maatschappelijke organisaties uit 89 landen, waaronder Milieudefensie, ondertekenden een verklaring tegen een nieuwe onderhandelingsronde en voor een herziening van de bestaande verdragen. Waarom protesteerden al die mensen? Zij hadden tenminste vijf goede redenen. 1. Het gat tussen arm en rijk wordt groter Zeker 1,2 miljard mensen moeten genoegen nemen met minder dan een dollar per dag. Basisbehoeften - zoals goede voeding en alfabetisme - zijn voor velen nog niet vervuld. Ongeveer 11 miljoen kinderen jonger dan vijf jaar sterven elk jaar aan makkelijk te genezen aandoeningen. Tussen 1975 en 1999 groeide de gemiddelde welvaart per persoon in de 30 rijkste landen en daalde deze in de 53 armste landen. De consumptie in Afrika ligt op het moment zelfs 20 procent lager dan in 1980. Volgens de Wereldbank leven twee miljard mensen, eenderde van de wereldbevolking, in 'gemarginaliseerde' landen. Daar kun je nog honderden miljoenen gemarginaliseerden aan toevoegen die leven in landen als China en India: landen die volgens de Wereldbank zouden profiteren van de globalisering. De Wereldbank concludeert niet wat het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) wel durft te concluderen: dat er een verband is tussen economische globalisering en de toename van de ongelijkheid in de wereld. 2. Meer productie en handel leiden tot excessief gebruik van natuurlijke hulpbronnen Vrijhandel moedigt rijke landen aan om meer te consumeren en arme landen om meer te exporteren. Hierbij worden vaak onvervangbare natuurlijke hulpbronnen vernietigd. De visvangst op niet minder dan 60 procent van 's werelds visgronden loopt terug als gevolg van overbevissing. In slechts vijf jaar, tussen 1990 en 1995, verdween er wereldwijd 56 miljoen hectare bos: 15 keer Nederland. Bepaalde metalen en fossiele brandstoffen - zoals olie, gas, kolen en koper - kunnen binnen vijftig jaar uitgeput zijn. Die brandstoffen zijn bovendien de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering. 3. Bedrijven worden zo machtig dat het moeilijk is om hun activiteiten te controleren. 's Werelds grootste bedrijven hebben toegang tot belangrijke politieke besluitvormers. Overheden gaan ervan uit dat wat goed is voor de handel, goed is voor iedereen. Bedrijven zijn er echter vooral op uit om hun eigen positie te versterken. Dat doen ze door hun toegang tot buitenlandse markten te vergroten en door het verminderen van hun kosten, onder andere door fusies en acquisities. Op dit moment is tweederde van de wereldhandel in handen van slechts vijfhonderd bedrijven. Shell is in puur economische termen machtiger dan Maleisië of Ierland. Dankzij de globalisering kan een bedrijf vrij makkelijk uitwijken naar een ander land. Volgens de VN-organisatie voor handel en ontwikkeling, UNCTAD, leidt dit er onder andere toe dat vooral landen die om buitenlandse investeringen verlegen zitten, gestimuleerd worden om hun milieustandaard te verlagen. 4. Kleine bedrijven en boeren kunnen niet concurreren en arbeidsplaatsen gaan verloren. Kleine bedrijven en boeren kunnen simpelweg niet op tegen de invloed en marktkracht van deze nieuwe mondiale giganten. Velen gaan eraan kapot. Fusies hebben ertoe geleid dat een groot aantal mensen hun werk verloor. Bedrijven verplaatsen hun kantoren en fabrieken naar landen waar ze goedkopere arbeidskrachten vinden en minder milieuregels zijn. Onder druk van de mondiale competitie, stellen veel landen flexibeler arbeidsvoorwaarden op om hun arbeidskosten te verlagen (dit geldt voor Egypte, Argentinië en Chili, maar ook voor Nederland, Frankrijk en Duitsland).
5
5. Arme landen moeten onderhandelen vanuit een ongelijkwaardige positie. De WTO wordt gedomineerd door een kleine groep van machtige handelsnaties of -blokken, met name de EU, de VS en Japan. Andere landen lopen het risico economisch geïsoleerd te raken als ze buiten de WTO blijven. Veel arme landen merkten in Seattle echter, dat ze ook als WTO-lid werden buitengesloten van vergaderingen waar belangrijke beslissingen werden genomen. In Genève hebben arme landen zelfs moeite te volgen wat er allemaal wordt besproken. Sommige landen kunnen zich niet eens één permanente vertegenwoordiger veroorloven, terwijl dagelijks heel specialistische onderhandelingen worden gevoerd die hun belangen direct raken.
G| WAAROM IS ER PROTEST TEGEN DE WTO? 1. De WTO is ondemocratisch Ondanks de één-land-één-stem structuur van de WTO hebben machtige landen enorme invloed. Ze bepalen vaak de onderhandelingsagenda onderling en oefenen druk uit op kleine onbemiddelde landen om daarmee in te stemmen. 2. De WTO is ondoorzichtig De WTO verschaft erg weinig toegang aan parlementariërs en burgers. Handelsconflicten worden in besloten zittingen en met weinig externe input behandeld, veel stukken blijven geheim. Er bestaat geen recht op informatie voor het publiek in de WTO. Het komt zelfs regelmatig voor dat functionarissen geen toegang krijgen tot informatie over activiteiten van hun eigen onderhandelaars. 3. De WTO vergroot de ongelijkheid en de voedselonzekerheid WTO-verdragen over landbouw en voedsel vergroten de macht van multinationale ondernemingen en bedreigen de voedselzekerheid in veel ontwikkelingslanden. De landbouw produceert niet slechts handelswaar, maar ons dagelijks voedsel, het landschap waarin we vertoeven, en als het goed gebeurt, natuur en stilte. 4. WTO-regels beschouwen ontwikkelings- en sociaal beleid als handelsbelemmeringen Een voorbeeld: Het Europese beleid om de import van Caribische bananen te bevoordelen - om de kleine bananenboeren te steunen voor wie de productiekosten hoog zijn vanwege steile landbouwgrond, arme grond en klimaatrampen - was strijdig met WTO-regels. 5. WTO-regels beschouwen milieu- en gezondheidsmaatregelen als handelsbelemmeringen WTO-regels botsen met veel nationale wetten en praktijken die bedoeld zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen en het milieu te beschermen, zoals het voorbeeld over hormoonvlees laat zien. 6. WTO-regels beschouwen keurmerken en etikettering mogelijk als handelsbelemmeringen Keurmerken voor wenselijke producten (zoals duurzaam geproduceerd hout, biologisch voedsel of eerlijk verhandelde koffie) of etikettering van onwenselijke producten (zoals genetische gemanipuleerd voedsel) zouden kunnen worden gefrustreerd door WTO-regels. 7. De WTO bedreigt diversiteit Het WTO-verdrag over intellectuele eigendomsrechten (TRIPs) bedreigt met name de biologische diversiteit. Culturele diversiteit zou verder kunnen eroderen wanneer in GATS-onderhandelingen afspraken zouden worden gemaakt over de amusementssector - film, televisie, muziek, uitgeverijen.. 8. De WTO kan multilaterale milieu-verdragen ondermijnen Multilaterale milieuverdragen - zoals het Kyoto Protocol voor klimaatsverandering en het Bioveiligheidsprotocol over de handel in genetische gemanipuleerde organismen - kunnen worden aangeklaagd bij de WTO omdat ze tegen gemaakte WTO-afspraken ingaan.
6
9. De alles-of-niets-benadering van de WTO De laatste onderhandelingsronde van de WTO, de zogenaamde Uruguay-ronde werd behandeld als "één enkel pakket". De EU wil dat de nieuwe onderhandelingsronde ook zo wordt behandeld. Dit betekent dat onderhandelingen over verschillende verdragen met elkaar verbonden worden en dit pakket in zijn geheel wel of niet geaccepteerd wordt. Dit is zeer nadelig voor kleinere landen, die niet de capaciteit of mogelijkheid hebben om aan alle onderhandelingen mee te doen. Veel ontwikkelingslanden die tijdens de Uruguay-ronde tegen de resultaten van de onderhandelingen over landbouw en TRIPs waren, werden gedwongen om ze toch te accepteren. Als ze toen niet akkoord waren gegaan waren ze waarschijnlijk geïsoleerd geraakt in de mondiale economie en dat risico konden ze zich niet veroorloven. 10. Invloed binnen de WTO kan worden gekocht Na een donatie van 500.000 Amerikaanse dollar van een bananenmultinational aan de Amerikaanse Democratische Partij, diende de Verenigde Staten een klacht in bij de WTO over
het Europese bananenimportbeleid. De WTO-top in Seattle, vestigingsplaats van onder andere Micro soft en Boeing, werd met honderdduizenden dollars gesponsord door het bedrijfsleven, dat hoopte op goede toegang tot de onderhandelaars.
H. WAT DOET DE REGERING? Alle afspraken die Nederland in de WTO maakt moeten worden goedgekeurd door de Tweede Kamer. Het parlement heeft nauwelijks invloed vooraf op de inzet van de Nederlandse regering in de onderhandelingen, laat staan op de inzet van de Europese Commissie die mede namens Nederland het woord voert. Tweede-Kamerleden weten net zo weinig van wat er zich achter de schermen afspeelt, als het publiek. Het parlement heeft ook niet veel ruimte om achteraf kritisch te zijn over de uitkomsten van de onderhandelingen. Ieder onderhandelingsresultaat is een moeizaam bereikt compromis van meer dan honderd landen: wijzigen is niet mogelijk zonder dat hele proces te herhalen, en afwijzen is voor de meeste Kamerleden een te drastische stap. De Tweede kamer speelt dan ook geen enkele rol in de onderhandelingen, waardoor van democratische controle geen sprake is. Het Europees Parlement heeft alleen maar een adviserende rol. Landen als Denemarken en Frankrijk laten zien dat een serieuze discussie over globalisering en vrijhandel heel goed mogelijk is, en dat de regering zich daardoor laat beïnvloeden. Dat moet in Nederland ook mogelijk zijn.
I. WAT WIL MILIEUDEFENSIE? Milieudefensie en Friends of the Earth International, ons internationale netwerk, zijn niet tegen handel. Wat we willen is eerlijke handel - handel in een duurzame economie, met een eerlijke verdeling van de baten. Om zover te komen moet het handelsliberaliseringsproces stoppen en moet de macht en autoriteit van de WTO worden terugdrongen. Om te beginnen is een evaluatie van het handelssysteem en haar regels hard nodig. We moeten goed onderzoeken wat alle economische, ecologische en sociale effecten zijn geweest. Zolang we dat niet goed op een rij hebben, moeten geen verdere vrijhandelsafspraken worden gemaakt. De Europese Commissie weigert al jaren om zo'n evaluatie uit te laten voeren, ondanks herhaalde oproepen van maatschappelijke organisaties. De volgende stappen moeten genomen worden om de WTO te beteugelen: + WTO-regels mogen niet gelden voor sectoren die van wezenlijk belang zijn voor menselijken dierenwelzijn of het milieu, zoals voedsel, water, sociale basisvoorzieningen, gezondheid en veiligheid. + De WTO mag niet worden uitgebreid met nieuwe onderwerpen. Er mag met name niet onderhandeld worden over investeringen, omdat afspraken daarover de mogelijkheden van regeringen om de activiteiten van multinationals te reguleren, zouden verminderen. + Er moet een beoordeling komen van de invloed van de huidige WTO-regels op ontwikkeling, democratie, ecologische duurzaamheid, gezondheid, mensenrechten, arbeidsrechten en het leven van vrouwen en kinderen. Het resulaat van deze beoordeling moet gebruikt worden om een eerlijk en duurzaam handelssysteem te ontwerpen dat iedereen ten goede komt. + Handelsregels mogen nooit het gebruik van maatregelen belemmeren die bedoeld zijn ter bescherming van de voedselzekerheid en voedselveiligheid. Een ander mondiaal verdrag over voedsel en landbouw moet buiten de WTO opgesteld worden, mogelijk onder auspiciën van een hervormde en versterkte Verenigde Naties. Op korte termijn moeten Noordelijke regeringen hun exportsubsidies voor landbouwproducten afschaffen, waarmee overschotten op markten in ontwikkelingslanden worden gedumpt. Handelsorganisaties waaronder de WTO moeten democratischer en doorzichtiger worden. Regeringen moeten sterke en bindende regels vaststellen voor activiteiten van multinationals, onder auspiciën van de Verenigde Naties. Regeringen moeten worden toegestaan om buitenlandse bedrijven te onderzoeken en reguleren. Om de armste landen een kans te geven in een eerlijk handelssysteem, moeten op korte termijn (al in 2002) hun schulden worden kwijtgescholden.
7
Wat is er mis met de WTO? Een uitgave van Milieudefensie, in samenwerking met Friends of the Earth Europa. Milieudefensie, het Nederlandse lid van Friends of the Earth International, is een landelijke milieuorganisatie met ruim 80 lokale afdelingen. Milieudefensie komt op voor mens en milieu in Nederland en wereldwijd. Milieudefensie Postbus 19199 1000 GD Amsterdam tel. 020- 6262620 fax. 020-5507310 email:
[email protected] http://www.milieudefensie.nl/wto September 2001 Meer informatie: Milieudefensie wil het debat over globalisering en liberalisering stimuleren. Kijk voor actuele informatie op www.milieudefensie.nl/wto of bel met onze servicelijn: 020 6262 620.
-
