> :2. -+ wat is er mis met de mus. -+ vogelwerkgroep zwolle. -+ activiteiten en mededelingen. -+ vogelwaarnemingen :2 ~

-

Dis natuurtijdschrift

12e jaargang nr. 5 november 2005

-+ wat is er mis met de mus

-+ vogelwerkgroep zwolle

bouwt buizerdnest

-+ activiteiten en mededelingen -+ vogelwaarnemingen

> :2 :2 ~

Het ZNT is het gezamenlijke tijdschrlH van IVN en KNNV, beide afdeling Zwolle

WerlcQroepen IVN en KNNV Overzlcht van de coordinatoren:

Verschljning:

5 keer per jaar met een oplage

van 650 exemplaren.

IVN

Excursies Vogelzangcursus

jaargang 12 nummer 5 november 2005



Wilde plantencursus

Aa nleveren van koplj yoor hel ZNT

Geschreyen . niet uitgetvote kODij sturen aan:

rVN Afdell ng Zwolle e.o .

Postbus 272

8000 AG Zwolle

Groencursus

DigitaB! aangeleverde kogij virusvrij, zonder opmaak

sturen aan onderstaand e-mail adres of op cd

(NIET op floppy) aan het redactieadres.

Kopij per e-mail: ZNT (nr) in het onderwerp vermelden .

Analoog fotomateriaal of dia's aanleveren aan het

redactieadres (zi e ook de rtchtlljnen op pagina 27).

Jeugdactivltelten (Groendoeners)

Natuurgidsencursus Fiets-/wandelroutes (tijdelijk)

Stands en verkoop Paddentrek Beleldszaken

Via e-maJl:

[email protected]

RedacUeadres:

KNNV

Vogelwerkgroep

Klooienberglaan 48

803 1 GK Zwolle

Werkgroep hydrobiologie

Redactlecommlssle:

Plantenwerkgroep

Plet Bremer

Bill van Kessel

Nicole Vervoort

Albert Versteegde

Henni van DIJk

Insectenwerkgroep Zoogdlere nwerkgroep

Elndredac\ie:

Henni van Dijk

038-42 14 289

[email protected] l

Natuurbeschermingscommissie

Gerda Boonstra

038 - 42 17 317

Henriette Maan

038 - 44 47 612

Marlene Vaassen

0522 - 24 15 32

Roelof Visscher

06 - 20 57 74 53

Greet Meima

038 - 42 28 018

GerTit ten Brinke

038 - 46 54 968

Tlneke Burghard

038 - 44 47 227

Fenna Westers

038 - 42 24 387

Fred Mensink

038 - 45 44 654

Hans de long

0529 - 49 76 48

Gerrlt Gerritsen

038 - 42 28 122

Marion Geerink

038 - 46 62 440

Elja van Dongen

038 - 37 62 696

Nel Wijts

038 - 46 57 957

Evert RUiter

038 - 45 50 89 1

Andre Marissen

038 - 45 35421

Hans Nederhand

038 - 46 04 551

Dirk Maas

0529 - 42 72 55

Typewerk:

Gezamenlilke werkgroep

Di et ter Stege

Paddenstoelen Proofread er:

Anja Bosman-de Haan

Anna Adams-Catin 038 - 4217196

Verwanle werkgroepen

Druk:

Roofvogelwerkgroep

Drukkerij Veldman IJsselmuiden

Steenullenwerkgroep Kerkuilenwerkgroep

~T

~

verenigin g voor ve ldbiologie

2 I l.,lIis Natuur fi jdscllrilt

Jan van Dijk

038 - 46 57 050

Be Schilder

0529 - 49 74 28

Arnold Verhoeven

038 - 46 55 964

Kopij voor ZNT nummer 1 2006

(virusvrij) aanleveren v66r 6 januari .

Versch ijningsdatum nr 1:

28 januari 2006.

12e jaargang nulnlner 3

-

Buiten kijken ...

-

NT

door Margriet van Kam pen

Di e stille plek, erg ens op een uithoek aan het Zwarte Water, Is mijn bedevaartsoord geworden. Het fietstochtje erheen is een dagelijkse pelgrimstocht, waarbij mijn ziel zich kan laten versm elten met het landschap; elke ochtend weer anders. Aan het w ater is alles nog sti l afwachtend grijs, maar daar­ boven bereidt de heme l zich voor op de nieuwe dag. Soms on merkbaar, als de schaduw va n de nacht zich steeds verder achter de horizon terugt rekt. Soms ultbundig, met tere wo lken die van grijspaars - vermiljoenrood - rood /oranje met steeds meer gou den tinten opllchten . Zelfs op de weinige regenachtige dagen van de afg elopen t ij d waren de zonsop­ gangen gehelm zi nnlg mooi! Ik zie dan regelmatig een stuk of drie ijsvogeltjes als leigrijze torpe­ dootjes in de ochtendschemering snorrend over het water flitsen, Een ervan gaat vaak op een wilgentak vlak bij me zitten, doodstil. De opgaande zon verandert hem in een juweeltje: fel staalblauwe rug , oranjebruine onderkant. Dan schiet hij opeens weg, du ikt in het water en komt met een spartelend visje terug, die hij eerst een paar keer tegen zijn tak moet slaan om het rustig , met de kop naar voren , naar binnen te kunnen werken, Op zo 'n moment voel ik de ' aanraking van de Koning ' en al mijn aandacht is in dit unieke NU. Er zijn ook weer ganzen aangekomen met hun winterse roep. Maar... overdag hoor ik nog de trekroep van de leeuwerik, en als het weer warm geworden is, zie ik nog libel len, waarvoor nog volop te eten is, Snel schieten ze achter hun prooi aan, dikke trage bromvliegen zijn dat nu, Na een paar haakse bochten wordt de prooi gegrepen, nog tijdens de vlucht de kop eraf gebeten, die ik meermalen op de grond

zag vallen, en de rest als een broodje uit het vuistje verschalkt t Overdag: stille momenten onder eerl boom in herfsttooi, waar ik die ook maar tegenkom, En er dan zo onder zitten, dat de zon pal door de bladeren heen schijnt, die nu weer vlammend rood, dan weer knal­ geel of okerbruin oplichten in de zon , tegen de blauwe lucht. Bij grijs weer lijken de herfstbladeren nu wei zeif licht uit te stralen, ilerzad igd door de onuitputtelijke weelde van al die mooie dagen, Of aan het water; genieten van het spel van de nu laagstaande zon op de golfjes, die een voor deze tijd zo kenmerkende, zijdeachtige glans krijgen, Dit jaar is de herfst uitbundiger dan ik ooit heb meegemaakt, misschien omdat het aanhou­ dende milde weer de chemische processen vertraagt, Bij nachtvorst in combinatie met herfststormen verloopt alles veel sneller. Een weetje: een 'oudewijvenzomer' heeft niets te maken met bejaarde dames, die gemoedelijk van de laatst e zonnewarmte zittefl te genieten, maar met lange mist­ sluiers, die laag over de grond deinend op in witte gewaden gehulde vrouwengestalten lijken!

Zwols Natuur n;d5Cl1rifi ! 3

Natuur om het huis

deze keer door: Albert Versteegde (idem foto)

Aan alles is te merken dat het seizoen aan het wisselen is , De dagen worden korter en de verwarming slaat steeds vaker aan maar voora l merk ik het aan de lichtinval in huis, In de zomer is het vooral de kracht van de zon, die vooral overdag overheerst. Ik ben dan altijd blij met de bomen (en zonneschermen ) random , die voor schaduw en verkoeling zorgen . In mijn straat is veel groen, waarbij de platanen in de straat beeldbepalend zijn, Hierdoor komt er al vrij vraeg in de herfst veel blad omlaag en dus veel meer licht in hUis, De bladeren zorgden dit jaar overigens v~~r veel speelgenoegen van mijn nieuwe buurkinderen , die luidkeels uiting gaven aan het grote plezier in de enorme bladbergen die zij verzamelden . Dit tot wederzijds genoegen - het is goed om te zien dat er naast tv en computerverleiding nog zo ' n ' ouderwets' plezier bestaat - maar dat terzijde ,

Momenteel bepaalt de zan grotendeels de sfeer in huis , Dit door de lage zonnestanden in de betere toegankelijkheid voor het zonlicht, want naast de platanen is ook de walnoot achter inm iddels vrijwel blad vrij , Verder zorgt ook de houtkachel af en toe voor een bijdrage aan een gezellige en behaaglijke sfeer, Buitenshui s is er veel kleurcontrast te ontdek­ ken, De rode kornoelje met zijn prachtige fel­ gekleurde ta kken , tegen de (nog) groene struiken erachter; de zuurbes (Berberis ) en de kardinaalsmuts die met knallend rode besjes mooie accenten geven tegen de steeds kalere en bruinere achtergrond , Dit geldt ook voor een enkel roosje, klokje of stokroosbloemetje dat hier en daar nog te ontdekken valt. Ook aan het vogelleven random het huis is de seizoenswisseling goed af te lezen, Dat de fitis , tjiftjaf en heggenmus verdwenen zijn, valt in eerste instantie nog niet zo op, Het meest zicht-, nee, hoorbare teken dat de herfst nu echt begonnen is, is voor mij het geluid van overtrekkende ganzen , Mijn hart gaat dan sneller kloppen. Het is dan tijd voor de jas en de stevige schoenen om de omge­ ving -en de elementen- verder van huis te ex ploreren, Een mooie lange wandel- of fietstocht maakt het herfstgevoel dan compleet.

De mondiale GruHo » www.yofl.nl Het IVN en de BCN werken met de stichting Yoff aan een trekvogelproject in Nederland en Senegal. Het praject heeft de naam "De mondiale Grutto" gekregen. De doelen: - Uitwisseling, opleiding en ondersteuning van natuur­ gidsen uit beide land en rond het t hema trekvogels en wetlands . - Opstellen van een educatief programma voor scholen in Senegal en Nederland. - Bestendigen van de contacten via e-mail en internet. Jonge IVN-ers die graag mee w illen werken aan dit meer­

jarige project kunnen zich nog opgeven, Z ontva ngen

dan nadere informatie en een inschrijfformulier.

De selectiecriteria zijn:

- IVN gids of cursist van de IVN gidsenoplei ding.

- Leeftijd tot ongeveer 35 jaar.

4 I Z'NOls Natuur Tijdschrift

- Gei'nteresseerd in het organiseren van NME acti­ viteiten, - Gei'nteresseerd in in terna tiona le u itwlsseli ng en samenwerki ng. - Ge'i nteresseerd in trekvogels en wetlands. - GeTnteresseerd en in staat om in het vool)aar 2006 twee weken mee te werken in Senegal aan een project waarbij Senegalese en Neder/andse gidsen samen­ werken - Gei'nteresseerd en in staat om mee te doen aan een korte vooropleiding op Texel in de eerste maanden van 2006. - De voertaal in Senegal is Frans; bij het project gebrui­ ken we oo k vee I Engels. Kennis van een of beide talen is essentleel. V~~r

opgave of nadere inlichtingen: Hanneke va n den Brink- Crevels niekenhannekevandenbrink-crevel [email protected]

12e iaargang nummEr 5

Wat is er mis met de mus?

Door Bill van Kessel

Oagelijks verdwijnen er dlersoorten van onze planeet. Je hoort er maar weinig van, maar de laatste ·tijd rlnkelen er alarmbellen over de hulsmus. Nou zullen mussen niet zo gauw met uftsterven worden bedrelgd, maar toch. Het is jaren geleden dat er ook eens sprake was van een dramatlsche teruggang van dit leuke vogeftj e. Ik weet nlet meer wie er destijds een ond erzoe k heeft gedaan naar de oorzaken van hun teloorgang. Onfangs werd er weer door Radio Oost een opmerkl ng gemaakt over hun afnemende aantallen. Alhoewel daarvan in onze tuin nauwelij ks iets te merken is, schijnt het dus toch een kern van waarheid te bevatten. Maar nog steeds komen grote aantallen mussen op het voer af dat wij hen "serveren". Vriend en vijand weten echter wei zeker dat het er steeds minder worden : met de stadsmussenwereld is iets verontrustends aan de hand. Speurend in oude tijdschriften vond ik een artikeltje in Grasduinen van februari 2000 waarin werd gememoreerd dat in Londen in de periode van 1925 tot 1948 tweederde van de populatie was verdwenen. Ais oorzaak werd verondersteld dat door de opkomst van de auto de koetspaarden in onbruik raakten. Voor de cockneymussen betekende dat: minder gemorste haver en minder voedzame paardenvijgen. Van de SOVON weten we dat de Engelsen fervente vogel tellers zijn en dat was in die tijd ook al zoo Vandaar dat men

toen al met aan zekerheid grenzende waar­ schijnlijkheid wist wat er aan de hand was.

128 jaargaoo IlUmmBI 5

.. .als na twee weken de jongen uitkomen, beginnen de ouders met hel aanslepen van voedsel...

En dat zou wei eens, met het Londense voor­ beeld voor ogen, voor aile steden kunnen gelden. Ook in Nederland worden vogels geteld en wei door een gespecialiseerde organisatie als de SOVON. In haar vogelatlas geeft ze een globaal beeld van de aantals­ ontwikkelingen. Zo was duidelijk zichtbaar dat er in 1979 veel minder mussen waren dan anders. Stuifsneeuw en ijzei, die schuil­ plaatsen en voedsel onbereikbaar maakten, hadden lelijk huisgehouden in de populatie. Maar een en ander heeft zich weer snel hersteld. In 1987 schatte deze organisatie dat er in Nederland na het eind van de zomer meer huismussen dan mensen waren, tussen 15 en 20 miljoen. Toch is er ook in de ons omringende landen een dalende tendens waar te nemen. Niet aileen onder de huis­ mussen maar ook onder hun wat meer dorpse neef: de ringmus. Volgens SOVON is tussen 1987 en 1997 het huismussenbestand met 10% afgenomen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft het over een teruggang van 50 tot 60% sinds begin jaren '80, vooral in de stad. Om achter de oorzaken te komen, zal men zich meer moeten verdiepen in het dagelijks leven van de huismus. AI vroeg in het jaar begint de man een goede plek te zoeken en daar met bijvoorbeeld grashalmen een nest te construeren. Territoria spelen daarbij geen rol. Onder een geschikt pannendak vind je meerdere huismusparen bij elkaar. Ze zitten elkaar nu eenmaal niet in de weg bij het zoeken van voedsel. Met een heel stel struinen ze de omgeving af waar iets eetbaars te vinden is. De meest viriele mannen vorderen de beste nestplaatsen. Hoe groter de zwarte slab op zijn borst, des te potenter de mussenman. Dat maakt de keus voor de vrouwen makkelijker. Zij kiezen voor een goed nest met een potente man. En als het huwelijk eenmaal bevestigd is door een reeks bevredigende wipjes, is het voor het leven gesloten. Het vrouwtje verzorgt de bekleding van het nest en begint met het leggen van eieren, zo'n 4 5 stuks. Ook het broeden is haar taak. Moet ze eten dan neemt haar man de taak over. Hij is minder geschikt voor deze "baan", want hij beschikt niet over een zgn. broedvlek op zijn buik (een plek zonder veren) die het vrouwtje wei heeft. De lichaamswarmte is dan beter overdraag­ baar. Ais na twee weken de jongen uitkomen beginnen de ouders met het aanslepen van

a

Zwols aluUl TIJckd1rilt I 5

voedsel, dat in die periode bestaat uit kleine diertjes. Pas als de jongen volgroeid zijn, kunnen ze aan het echte mussenvoedsel beginnen: de zaden. Omdat mussen al gauw drie legsels groot brengen, betekent dit dat zij een groot aandeel hebben in het verdelgen van allerlei zomer­ insecten in de directe omgeving. Na de broedtijd stort de hele mussen­ gemeenschap zich 9P de graszaden en granen, die dan rijp zijn. Zwermen mussen kun je dan zien rondtrekken, ook wat verder van hun directe nestomgeving. Resumerend kun je dus stellen dat de behoeften van de huismus zijn: nestholtes, nestmateriaal, zaden, insecten of ander voedsel. Nu hebben tal van deskundigen zich afgevraagd wat de oorzaken kunnen zijn van de afname van het mussenbestand. Moge­ lijke oorzaken kunnen zijn : - De welvaart: Alles wordt te netjes. Minder scheve dakpannen en oude schuurtjes, die onderdak kunnen bieden om te nestelen. In de moderne woningbouw is geen plaats voor mussennesten. Platte daken en dakpannen die i.v.m. isolatie, gaten afsluiten. Eventuele overige openingen worden met piepschuim afgesloten. - Te opgeruimd: In het moderne opgeruimde straatbeeld missen mussen hun nestmateriaal, de onkruidzaden en de insecten. Tuin­ afval wordt afgevoerd in gesloten GFT bakken. Gras tussen stoepte­ gels wordt doodgespoten. Zaden worden vergiftigd door bestrijdings­ middelen. - De rovers: Door allerlei beschermende maatregelen is het aantal sperwers toegenomen. En die jagen op mussen. Ook boom- en toren­ val ken slaan hun slag in mussenzwermen. Nesten worden, voor zover bereikbaar, geplunderd door eksters en gaaien, die de laatste jaren steeds verder doordringen tot in de stadstuinen. En wat te den ken van de miljoenen katten! Soms niet eens om op te vreten maar gewoon het jachtinstinct. - Te geisoleerd: Door de moderne uitgebreide buitenwijken (waar

geen mussen kunnen nestelen) raken de populaties in de binnenstad te ver verwijderd van de stadsranden waar ze kunnen foera­ geren op zaden. - De oogstmethodes: De foerageergebieden buiten dorp en stad, zo belangrijk in de nazomer, zijn ook niet meer wat ze geweest zijn. Veel graanvelden hebben plaats gemaakt voor maisakkers, waar mussen niet zoveel aan hebben. Ook zijn de oogstme­ thodes efficient en snel. Er blijft nauwelijks graan achter op de akkers. De opslag gebeurt in dichte silo's. - Het verkeer: Veel mussen komen om in het drukke en snelle stadsverkeer. Het is duidelijk dat er meerdere factoren in het spel zijn, waar niet een-twee-drie een oplossing voor is. Kees Heij, die in 1985 promoveerde op een onderzoek naar de huismus, vat de oorzaken samen: Stads­ mussen leven gemiddeld 362 dagen en hebben als kleine vogels veel energie nodig om zich te kunnen handhaven. Ze leven vaak onder grote stress. Hun aanpassingsver­ mogen is groot, maar er zijn grenzen. We denken dat die grens bereikt is. Vee! gegevens in dil '1erhaal zijn alKomstig uit een boekje dal geschrevenis door Jenny de Lae!. Zij vrerd al eerder bekroond voor andere vogelboeken met een Belgische prijs'Iocr 'Iietenschapspopularisering.

Mussen, een Qroone partij ISBN9054872187

Nieuwe data bekend Voge lzangcursus 2006

Om iedereen enthousiast te maken en te houden en te maken voor het vogelgezang geven we alvast de nieuwe begin- en einddata van de Vogelzangcursus 2006. Tijdens deze cursus beleef je het voorjaar op een prachtige manier aan de hand van de vogels, hun gezang en hun gedrag. Elke week trekken enthousiaste gidsen er met een groep cursisten op uit om in het Engelse Werk en het Spoolderbos allerlei verschillende soorten vogels te beluisteren, Het afgelopen jaar hebben we met ons allen genoten van de "gewone zangvogels" maar ook van bijvoorbeeld kleine bonte spechten, kramsvogels, gekraagde rood­ staarten en bonte vliegenvangers . In het begin van de cursus lopen we voornamelijk in het Enge!se Werk, een oud parkbos waar we onder andere de boom klever, de boomkruiper, de koolmees, de pimpel­ mees, de rood borst, de vink en de grote bonte specht zullen horen. Naarmate het voorjaar vordert, verplaatsen we onze wandelingen meer naar het Spoolderbos, een vochtig waterrijk gebiedje met wat jongere bomen en veel struiken. Daar zullen we de terug kerende trekvogels gaan beluisteren zoals de zwartkop, de tuinfluiter, de kleine karekiet, de nachtegaal, de spotvogel en vast nog

6 I Z'Nols Naluur TljOsdln

veel andere vogelsoorten die hun zang laten horen vanuit

de struiken, de bomen en het riet.

De begin- en einddata voor het komende vogelzangsei­

zoen zijn als voigt vastgesteld,

De maandaggroepen gaan van start op 6 maart 2006

en eindigen op 29 mei 2006. Zij beginnen om 9.00 uur,

De zaterdaggroepen beginnen op 4 maart 2006 en

eindigt op 27 mei 2006. Deze groepen beginnen om 8.00

uur. De cursus is er voor beginners en gevorderden op

zowel maandag als zaterdag ,

12e laargaog ~ 5

Zwolse roofvogelwerkgroep bouwt buizerdnest

door Jan van Dijk (idem foto's)

Zo Iloffen we de jonge Bulzeld aan.

Een nesl op anderhalve meier hoagie; echl handwerk l

TlJdens leder Inventarisatieselzoen maken we wei bijzondere voorvallen mee. I n het vorig Zwols Natuur Tijdschrift (12e jaargang nr. 4) kon u al het verslag lezen va n een torenvalk die een bloembak als nest­ plaats koos . Oat was dit seizoen echter niet het enige voorval. In juni troffen we een jonge bulzerd aan die uit het nest gevallen was. We hebben vervolgens een vervangend nest voor de vogel gebouwd. Later bleek de vogel te zijn (uit)gevlogen!

verse takjes met groen loof te zien. Op het nest waren vanaf de grond geen jongen te zien. Waren ze misschien al uitgevlogen? Bij de nestboom aangekomen deden we echter een bijzondere ontdekking: bij de voet van de boom zat een jonge buizerd.

Bijzondere Onldekking Met name in de maand juni controleren we buizerd­ broedplaatsen om vast te stellen of en hoeveel jongen op de nesten aanwezig zijn. Op 19 juni 2005 stond ook een nest aan de Heinoseweg in Zwolle op het programma. Een lastig bereikbare plaats omdat het nest door de dichte kruin van de nestboom van een afstand nauwelijks te zien was en de nestboom aileen bereikbaar was via een moerasachtige hoge vegetatie. Toen we in de buurt kwamen van de nestboom, leek deze wei bewoond; op de takken naast het nest waren verse poepsporen zichtbaar en op de nestrand waren redelijk

12£ l3ilrgano IliJIllreI 5

Gezond De jonge vogel zat al mooi in de veren en was ruim vier weken oud. Het was nog vee I te jong om uit te vliegen. Kennelijk was het uit het nest gevallen. Er leken gelukkig geen botten gebroken te zijn en zelfs waren de veren onbeschadigd. Het voelde wei wat mager aan, maar de conditie was niet zorgelijk. Gezien de geringe hoeveel­ heid uitwerpselen op de plek waar het jong zat, condu­ deerden we dat het niet lang gel eden uit het nest gevallen kon zijn. Kennelijk was dit het enige jong van het broedpaar dat alarmerend rondvloog. Want het nest leek leeg en op de grond in de directe omgeving hebben we geen ander jong aangetroffen. Naast het jong lag een wezel, die daar door een van de oude vogels was neer­ gelegd.

Zwols Natu"r Tljdschrril

I7

Het jong op het nest met de wezel op de nestrand.

Waf nu De oude vogels hadden wei de drang om het jong te voeren, maar door de hoge vegetatie durfden ze het mogelijk niet aan om bij het jong op de grond te staan en het jong te voeren. Daarom hadden ze de wezel bij het jong neergelegd. Maar op die leeftijd heeft een jonge buizerd nog niet de kracht om een prooi zoals deze wezel in stukken te trekken en op te peuzelen . Wat te doen? Als we de situatie zo zouden laten, zou het jong het waarschijnlijk niet overleven. Het zou waar­ schijnlijk verhongeren of door een vos, kat of hond gepakt kunnen worden. Hoewel we meestal niet ingrijpen in natuurlijke proces­ sen, besloten we in dit geval de familie buizerd een handje te helpen.

Creallel Het zou de beste oplossing zijn om het jong terug te zetten op het nest. Helaas was dat niet te realiseren, omdat het nest heel hoog in de kop van een super dunne zwarte els zat. Naast de nestboom stonden rneerdere zwarte elzen waarvan er een was waar de hoofdstam zich op anderhalve meter hoogte splitste in drie dunnere stammen. Op deze basis hebben we takken gelegd en daar

8 I ZWGls Natuur njdschrift

...helaas was dal niel Ie realiseren omdal hel nesl heel haag in de kOp van een superdunne zwarte els zat...

vervolgens iets gebouwd dat leek op een nest . Zeker toen de nestkom met groene takken was bekleed leek het net echt... .. De jonge buizerd werd op het nest gezet, de wezel op de rand van het nest en zo lieten we de situatie achter.

Uilgevlogen Drie weken later zijn we terug gegaan naar deze bijzondere broedplaats . Niet eerder omdat we in de moerasvegetatie geen on no­ dige sporen wilden maken . Het door ons gebouwde nest bleek leeg. Duidelijk was te zien dat het nest gel eden had van een opgroelende jonge buizerd en de poepsporen rond het nest duiden daar ook op. De jonge buizerd hebben we bij dat bezoek niet gezien maar moest ergens in het moerasbosje zitten gelet op twee fel alarmerende oude Buizerds. In de weken daarna werd in het weidegebied grenzend aan het moerasbosje regelmatig een jonge buizerd gezien. AI met al een geslaagde reddingsoperatie, waardoor we ons een beetje mede-ouder voelen van een jonge buizerd!

lZe jaargang nummer 5

==-= -

--=o--~---"

-

ZNT

-

Peter Pot: fan va n het IVN?

Peter Pot en zijn kinderen worden regelmatig bij groene evenementen waar ook het de IVN aanwezig is. Zo ook bij de kraam die onlangs opgezet was bij het volkstuinencomplex in Schelle ter gelegen­ heid van hun lO-jarig bestaan . Gerda Boonstra schreef dat ze met zijn kin­ deren waterbeestjes gevangen had en de kinderen konden er geen genoeg van krijgen. Peter Pot kwam, zoals te zien is op de foto, ook even buurten bij de kraam van de IVN. Hij vertelde dat hij bij dit soort gelegenheden zijn kinderenvertelt dat de IVN ook komt, dan schijnen ze graag mee te gaan. Ook zijn zijn kinderen in Park Eekhout bij de parken­ dag geweest, waar ze samen met Gerda bo­ men gemeten hebben . Toch fijn zo'n groene wethouder die zijn kinderen het goede voor­ beeld geeft. Maar natuurlijk ook een pluim voor de mensen die de kraam beheren en verzorgen . Tijdens de dag in het volkstuinen­ complex schijnt er een hoge opbrengst geweest te zijn. Gerda, Fenna, en aile andere medewerkers, geweldig bedanktl ge~ignaleerd

Van de IVN bestuurstafel: bestuur heeft versterking nodig!

De vakantie is voorbij en voor het bestuur breekt een drukke tijd aan . Er wordt extra vergaderd en zelfs wordt er samen gedineerd bij een van de leden thuls om beter t e kunnen bralnstormen . Er moeten nog wat knelp unten weggewerkt worden. Onze grootste zorg is de samen­ stelling van het bestuur. Alie Blom heeft te kennen gegeven het secretariaat ter beschlkklng te stellen en Gerrit ten Bnnke wll graag stoppen als penningmeester, maar wi! wei als bestuurslid aanblijven. We zijn op zoek naa r een secretans en een vlce-voorzitter, iemand die onze voorzitter, Albert Versteegde kan vervangen en/of opvolgen in 2007. Door de drukke werkzaamheden van Albert is het naar tevredenheid invullen van deze functie voor hem nlet meer mogelijk en is opvolging of vervan ­ ging noodzakelljk. Daarnaast ziet het bestuur graag ultbreiding . Van de 5 personen, waar het bestuur nu uit bestaat, zou het graag willen uitbrelden naar minlmaal 7 personen. Bij deze wil ik, namens het bestuur, dan ook een oproep doen om ons team te kome n versterken. Mecht U zelf niet kunnen (willen) en wellemand kennen, die hier wei veer voelt, laat het ens dan weten. De IVN website is geheel vernleuwd en zal zeer blnnen ­

12e jaargar>J nlJl1l1ler 5

kort op het web staan . Komt het zien, komt het zien'! II!

De site heeft een nieuwe URL: www.i vnzwolle.nl

Onze dank gaa t uit naa r de bouwers van de site.

Jeroen Nijhuis heeft de technische kan t van de site

onder zijri hoede genomen. Prima werk! Jeroen en

Krista Esselink houden de inhoud van de website blj .

Veor hun inzet zijn we reuze dankbaar.

De nieuwe e-mailadressen van het bestuur vindt u

elders In deze uitgave van het Zwols Natuur Tijdschrift.

Ook de ledenadminlstratie is aan vernieuwlng toe . We

willen graag zoveel megelijk e-mailadressen van rVN­

leden verzamelen . Deze kunnen we als het nodig is

gebruiken v~~r het versturen van een mailing c. Q.

nieuwsbrief.

Zou u uw e-mail adres aan ondergetekende willen door­

geven? Alvast bedankt!

Namens het bestuur van de IVN wil ik u hartelijk

groeten en vergeet nlet te genieten van deze prachtlge

herfsttiJd met al haar mooie kleuren .

Jan Westera, bestuurslld

E-mailadres:[email protected]

Zwols Na'liur Ti/dschriN I 9

Vrijwilligers gevraagd voor ve ldlessen in Vechterweerd

V1nd je het leuk om j ouw passie voor de natuur te delen met kinderen? En vind je het belangrijk dat schoolkinderen gestimuleerd w orden om zelf de natuur te ontdekken? Dan kunnen w e jou w hulp goed gebruiken! Het IVN wil graag veldlessen gaan verzorgen in Vechterweerd bij Dalfsen . De Vechterweerd is een natuurontwikkelingsgebied in eigendom van waterleidingbedrijf Vitens en zal in de toekomst gebruikt worden als waterwingebied. Door Stichting Ark, een organisatie voor natuur- en land­ schapsontwikkeling, is in opdracht van Vi tens een lespro­ gramma voor basisschoolkinderen ontwikkeld over dit gebied. De afgelopen vier jaar hebben al zo'n 60 school­ groepen met veel plezier aan deze veldlessen deelge­ nomen. De deskundige begeleiding werd verzorgd door Vitens en Stichting Ark. Door beleidsveranderingen bij Vitens is het echter niet langer mogelijk om de begeleiders te beta len . Het IVN wi! proberen om de veldlessen in Vechterweerd te onder­ steunen, zodat het project niet als een kaartenhuis ineen stort. Wij zijn daarom op zoek naar mensen die in de maanden mei, juni en juli 2006 deze veldlessen willen leiden. Je bepaalt zelf op welke schooldag(en) je wilt helpen. Ook als je maar een dagdeel beschikbaar bent in deze per/ode vragen wij je om te reageren . Aile beetjes helpen! Tijdens de lessen in het veld worden de schoolgroepen in kleinere groepen verdeeld die elk begeleid worden door een ouder of leerkracht. Je hoeft dus geen politieagent te spelen en kunt je aandacht volledig richten op het uitreiken en begeleiden van de opdrachten . Materialen voor de opdrachten worden verzorgd door Vitens en

10

I lwols N,luur TlillSdmH

zitten in een handige kar die gestald is bij Vechterweerd. Ais je hieraan meedoet, krijg je vooraf een boeiend (en nuttig) scholingsprogramma! Dit scholingsprogramma wordt verzorgd door medewerkers van Stichting Ark en Vitens. De onderwerpen die behandeld zullen worden zijn : nieuwe natuur en natuurontwikkeling, flora en fauna ,in Vechterweerd, drinkwaterwinning, omgang met grote grazers en aanpak van het veldwerk. De binnenlessen worden gegeven op de dinsdagavonden 31 januari en 28 februari 2006 in wijkboerderij De Schellerhoeve; de buitenlessen vinden plaats in Vechterweerd op de zater­ dagochtenden 18 maart en 22 april 2006. In overleg met de vrijwilligers zal er nog een datum afgesproken worden voor een excursie naar een waterleidingbedrijf van Vitens. Aan de scholing zijn voor de vrijwilligers geen kosten verbonden. Er wordt speciaal over dit onderwerp een informatie­ avond georganiseerd op dinsdag 17 januari 2006 om 20.00 uur in wijkboerderij De Schellerhoeve in Zwolle­ Zuid. Deze boerderij ligt in het park aan het einde van de Baarskolk, Je kunt dan het lesmateriaal bekijken en we zullen je uitgebreid informeren over het natuurgebied Vechterweerd. Natuurlijk is er ook volop gelegenheid om vragen te stellen! De koffie staat klaar vanaf 19.30 uur. Het is handig als je vooraf even laat weten of je komt' We hopen van harte dat we straks met een goed team de veldlessen in Vechterweerd kunnen verzorgen! Lijkt het je leuk om mee te helpen met de veld lessen of wi! je meer informatie, bel of mail dan even naar Renee Cornelis (038-4605978 of [email protected]). Klaartje Arntzen en Renee Cornel is

lZe Jaargang nul!'lllef 5

-=- - ~

-

ZI\IT

KNNV Natuurbeschermingscommissie

De natuurbeschermlng heeft de afgelopen jaren binnen de KNNV Zwolle weinig aandacht gekregen. Oat Is jammer. Er spelen allerlel ontwlkkelingen in en rond Zwolle die van grote invloed zijn op de natuur. Het bestuur heeft daarom besloten meer aandacht aan nat uurbeschermlng te gaa n besteden. Daarvoor is op 18 mei 2005 een commissie ingesteld. Het doel van de commissie is de natuur in Zwolle en omgeving te beschermen. Verder zal de commissie natuurontwikkeling helpen stimuleren en het draagvlak voor natuurbescherming en natuurontwikkeling helpen bevorderen . De ontwikkelingen die op dit moment worden gevolgd zijn o.a. de bouwplannen van de gemeente Zwolle voor de komende jaren, de rivierverruimende maatregelen in de Scheller en Oldeneler Buitenwaarden, de dijkverleg­ ging in Westenholte, de bypass bij Kampen 'en de plannen voor de vorming . van een Nationaal Landschap IJsseldelta (Mastenbroek en Kampereiland). De commissie bestudeert deze pi annen, bezoekt de betreffende gebieden, neem t deel aan discussies en overleg verbanden of probeert discussie los te maken over gewenste en ongewenste ontwikkelingen en zoekt zo nodig naar alternatieven. Tl'lee mensen hebben zich tot nu toe beschikbaar gesteld voor het werk van de Natuurbeschermingscommissie.

Van de K NV bestuurstafel:

Het zal duidelijk zijn, dat v~~r een goed functioneren de inzet van meer mensen nodig is. We zoeken dan ook naar enthousiaste leden die zich ook betrokken voelen bij de bescherming van de natuur in Zwolle. Het kost weliswaar wat tijd, maar uit de samenwerking in een team put je doorgaans ook weer energie. Leden van het KNNV Zwolle die belangstelling hebben voor deelname aan de commissie of die het bestuur willen attenderen op geschikte kandidaten kunnen zich in verbinding stellen met Dirk Maas (0529) 427255 of Hans Nederhand (038) 4604551.

o.a. op zoek naar een nieuwe penningmeester

Het jaar 2005 loopt op z'n eind.

Op onze website (www.knnv.nl/zwolle) staat een aantal

leuke verslagen van excursies en activiteiten die het

afgelopen jaar zijn georganiseerd .

V~~r het komende jaar is er al weer een aantal acti­

viteiten bekend, waaronder een winterwandeling/nieuw­

jaarsbijeenkomst op 15 januari 2006, een vogelexcursie

naar het Lauwersmeer op 26 m aart 2006 en het Pink­

sterweekend op Schiermonnikoog! Op het moment van

schrijven zijn ook de coordinatoren van de werkgroepen

al weer druk bezig met het organiseren van hun acti­

vitei ten. Het laatste nieuws over al deze activiteiten staat

op de website, in het ZNT en/of in de KNNV-nieuwsbrief

die regelmatig verschijnt.

De Aig emen e Vergadering van de KNNV staat gepland

v~~r woensdag 15 februari 2006 in het Ecodrome.

andere klussen te doen, laat het weten aan een van de bestuursleden! Namens het bestuur: Petra, hartelijk dank voor je inzet. Wat de Aigemene Vergadering betreft: u ontvangt t.Z.t. een uitnodiging thuis met een verkort jaarverslag. Het uitgebreide jaarverslag, inciusief de stukken die bij de Aigemene Vergadering horen, komen op de website te staan. Een ieder die dit uitgebreide verslag (met de vergaderstukken) thuis wit ontvangen, dient even contact op te nemen met de secretaris (per mail of per post).

Iemand die ook flink wat werk heeft verzet voor de KNNV is Jan Westera . Jan heeft een aantal jaren de lezingen verzorgd voor IVN en KN NV. Jan heeft echter aangegeven te willen stoppen met het organiseren van de lezingen, omdat hij andere werkzaamheden binnen het IVN gaat d'oen. Jan, namens het bestuur van de KNNV, hartelijk Helaas heeft Petra Schep te kennen gegeven niet dank voor je inzet. herkiesbaar te zijn als bestuurslid. Petra heeft binnen het Rest mij nog u fijne feestdagen en een goede jaarwisse­ bestuur de functie van penningmeester vervuld. We zijn ling te wensen en hopelijk tot ziens bij een van de acti­ daarom drin gend op zoek naar iemand die dit van haar viteiten in het nieuwe jaar l wit overnemen. Daarnaast is er nog een vacature vrij

binnen het bestuur. Dus vind je het leuk om het bestuur Namens het KNNV- bestuu r, te komen versterken , hetzij als penningmeester, of om Marion Geerin k (coordinator)

12e jaatgallg nu"",", 5

z·

Is NalUur Tijdschrift I 11

doeb/ad EJ , De pompoen is een van de eerste groenten die de Spanjaarden in de 16e eeuw uit Midden-Amerika (de Nieuwe Wereld) meebrachten naar Europa. In 1660 werd de pompoen voor het eerst genoemd in een Frans kruidenboek. De pompoen is in Nederland bekend geworden door de macrobiotiek (streng vegetarisch eten met biologische groenten). Hierbij een recept om lekker thuis aan te werken. Leuk om te maken op een regenachtige dag in het weekend... Smullen maar!

De

Pompoen

Pompoen-egeltJes Nodig voor 30 egeltjes: 200 gram pompoen 150 gram maismeel 300 gram bloem 2 eetlepels (riet) su iker 12 gram droge gist 50 gram hamle boter snufje zout, 1/2 dl melk 150 gram pompoenpitten

- Pompoen klein snijden en met 1 dl water in 5 min. gaarkoken - Fijnprakken of fijnmalen in de keukenmachine - Ma'ismeel, bloem, suiker, zout, boter en gistpoeder mengen - Pompoenpuree toevoegen (en eventueel 1/2 dl water) en alles tot een soepel deeg kneden - Afgedekt minimaa 20 minuten laten rijzen - Oven voorverwarmen op 225 graden, 2 bakplaten invetten - 30 bolletjes vormen met een spits toelopend snuitje - De bolletjes met melk bestrijken - De pompoenpitten in het deeg duwen met de puntjes naar bovi - (Eventueel eerst sneetjes in het deeg knippen met een schaar : - Egeltjes in het midden van de oven in 5 minuten goudbruinbakl - Oogjes en neus erop tekenen met potlood

12 I Z.~1s NalUIJ! Tijdsdllih

-

- ='"

-

ZNT

Een nieuwe KNNV-werkgroep: Hydrobiologiell

Drie KNNV-Ieden, Petra Schep, Marion Geerink en Chris

Overkleeft hebben een nieuwe KNNV- werkgroep opge­

richt: de werkgroep hydrobiologie.

Marion heeft hierbij (voorlopig) de rol van coordinator op

zich genomen .

Wat is hydrobiologie? Hydrobiologie houdt zich bezig met het leven in en om het water. Hierbij kun je den ken aan: macrofauna (de waterbeestjes die je nog met het blote oog kunt zien) libeilen - water- en oeverplanten (inclusief kranswie ren en (veen)mossen) amfibieen en vissen (kiezel)algen - watervogels

Waarom ean werkgroep hydrobiologie? De aan leid ing voor de oprichting van de werkgroep is terug te voeren op een nieuw meerjarenproject van de landelijke KNNV. Rand het thema 'water in je omgeving ' worden de komende vier jaar projecten georganiseerd . De ond erwerpen hiervan zijn : 2006: Waterbeestjes 2007: Libeilen 2008 : Watervogels 2009 : Water- en oeverplanten De werkgroep hydrobiologie wil binnen de afdeling de coordinatie van deze projecten voor haar rekening nemen. Uiteraard zullen we hierbij gebruik maken van de bestaande werkgroepen omdat hier natuurlijk vee I speci­ alistische kennis over deze onderwerpen aanwezig is! De komende jaren wilen we u in ieder geval op de hoogte houden van de bovengenoemde landelijke projecten.

Wat wll de wer1lgroep gaan doen? De werkgroep heeft zich voor de komende jaren een aantal doelen gesteld: 1. Natuurstudie: kennis vergaren van de hydrobiologie. 2. Kennis uitwisselen en verspreiden. 3. Uitvoeren van inventarisaties.

Wat zitn de plannen van de werkgroep voor 2006? - Lezing We starten 2006 met een lezing in net Ecodrome. Deze lezing wordt georganiseerd in maart en hier zal een inte­ ressante spreker voor worden uitgenodigd (dus zowel interessant voor de liefhebbers, de beginners als de gevorderden). We hopen met deze lezing (die openbaar zal zijn) mensen enthousiast te maken voor de cursus waterbeestjes die door de werkgroep georganiseerd wordt.

12e jaargantll1<Jrmrer 5

Cursus waterbeestjes In het voorjaar van 2006 wil de werkgroep een cursus waterbeestjes gaan organiseren om de leden kennis te laten maken met de hydrobiologie . Deze cursus wordt georganiseerd in het Ecodrome op .6 en 27 april, 11 mei en 8 en 15 juni 2006 (data onder voorbehoud) . De cursus is aileen toegankelijk voor leden van de KNNV en IVN (niet-Ieden kunnen natuurlijk altijd lid worden I). Er zijn maximaal 18 plaatsen beschikbaar. Het boek Macro-invertebraten en waterkwaliteit (De Pauw en Vannevel, 1996) zal een centrale rol innemen tijdens deze cursus. Dit boek biedt een goede opstap naar de wereld van de waterbeestjes. De komende tijd wilen we u verder informeren over deze cursus maar noteer alvast de data. Macht u zich nu al in wiilen schrijven voor de cursus, dan kunt u zich aanmelden bij de coordinator van de werkgroep. De kosten voor de cursus zijn nag niet exact bekend maar liggen tussen de 25 en 40 euro . Dit is inclusief het boek Macro-invertebraten en waterkwaliteit , gebruik van microscopen tijdens de cursusavonden, materialen beno­ digd voor determinatie (pincetten , prepareernaalden , petri-schaaltjes, etc), overig cursus materiaal en koffie en thee . - Inventarisaties Daarnaast wil de werkgroep inventarisaties uit gaan voeren op een geschikte locatie in de buurt van Zwolle. Deze inventarisaties wilen geschikt zijn voor zowel beginners (bijvoorbeeld de cursisten) alsook de gevor­ derden onder u. Hoe we dit precies gaan aanpakken, weten we nog niet exact maar we zijn druk op zoek naar geschikte locaties . De actlviteiten van de werkgroep zijn aileen toegankelljk voor leden van de KNNV die zich aangemeld hebben voor de werkgroep (dit geldt uiteraard niet voor de lezing en de cursus) .

Zoals u ziet hebben we grootse plannen maar deze kunnen we aileen waarmaken met uw hulp en inzet! Wilt u zich aanmelden als lid van de werkgroep, opgeven voor een cursus of heeft u nag vragen, neem dan contact op met de coordinator van de werkgroep: Marion Geerink Gruitmeesterslaan 96 8014 CK Zwolle Telefoonnummer 038 - 46 62 440 Email: [email protected]

Zwols Nalul!! Tijilschflll I 13

Activiteilen KN NV 2005

Zaterdagochtend 26 november 2005

l o.lldag 26 maart 2006

lnventariseren paddestoelen Landgoed De Laerberg (Paddenstoelenwerkgroep KNNV /IVN) Verzamelen Landgoed De Laerberg, Noorderkampweg 26 te Wapenveld Tijd: 10.00 - 12.00 uur Geinteresseerden kunnen contact opnemen met Anna Adams-Catin (tel. 038 - 42 17 196)

Vogelexcursie Lauwersmeergebied o.l.v. Dirk Maas (algemene KNNV-excursie) Vertrektijd: 8.00 uur Plaats van vertrek: carpoolplaats langs A28 bij afslag 21 (Ommen, Hardenberg, dus niet die bij rotonde Zwolle­ Zuid!!) Indien op eigen gelegenheid: verzamelen om 9.45 uur bij camping Oe Pomp in Kollumeroord; ten noordoosten van Dokkumer Nieuwe Zijlen. Meenemen: eigen lunch en koffie/thee, etc., regenkle­ ding en goed schoeisel, zitlap en/ of vuilniszak voor de picknick (bij goed weer; bij regen gaan we lunchen in Lauwersoog) en een goede verrekijker en/of telescoop natuurlijk l Terug in Zwolle: uiterlijk 18 .00 uur lnformatie en opgave bij Marion Geerink (i.v.m. carpoolen).

([email protected] of bel 038 - 46 62 440)

Vrijdagmiddag 2 december 2005 lnventariseren paddestoelen Engelse Werk (Paddestoelenwerkgroep KNNV /IVN) Verzamelen restaurant Krisman Tijd: 13.00 - 15.00 uur Geinteresseerden kunnen contact opnemen met Anna Adams-Catin (tel. 038 - 42 17 196)

laterdagochtend 10 december 2005 lnventariseren paddenstoelen Wezeperheide (Paddenstoelenwerkgroep KNNV /IVN) Verzamelen: Provinciale weg Wezep-Heerde, na de dorpskern van Wezep de spoorlijn oversteken, direct daarna links parkeren Tijd: 10.00 - 12.00 uur Ge'interesseerden kunnen contact opnemen met Anna Adams-Catin (tel . 038 - 4217196)

Zon dag 23 april 2006

Excursie landgoed Dickninge o.l.v. Marlene Vaessen (stinzenflora) (Algemene KNNV excursie) Tijd: 9.00 tot ± 11.00 uur; mogelijk om aansluitend nog wandeling te maken langs de Reest, Havixhorst, etc. lnformatie en opgave bij Marion Geerink (i.v.m . carpoolen)

([email protected] of bel 038 - 46 62 440)

londag 11 december 2005 Vogelexcursie Oostvaardersplassen (o.a . zeearenden) Meer info voigt in volgend ZNT en/of op de website.

www.knnv.nl/zwolle

(Algemene KNNV excursie)

Vertrektijd: 9.00 uur

Plaats van vertrek: carpoolplaats langs A28 bij rotonde l aterdag 13 mel 2006 Zwolle-Zuid.

Libellenexcursie Engbertsdijksvenen 0.1. v. Evert Ruiter

Meenemen: eigen lunch en koffie/thee, etc., regenkle­

(Algemene KNNV excursie)

ding en goed schoeisel, zitlap en/of vuilniszak voor de Maximum aantal deelnemers: 15.

picknick en een goede verrekijker en/of telescoop Meer informatie en opgave bij Marion Geerink

(i.v.m. carpoolen)

natuurlijk!

([email protected] of bel 038 - 46 62 440)

Terug in Zwolle: uiterlijk 18.00 uur

Meer informatie en opgave bij Marion Geerink i.v.m. Meer info voigt in volgend ZNT en/of op de website.

carpoolen.

www.knnv.nl/zwolle

([email protected] of bel 038 - 46 62440)

Vrijdag 2 junlI/m maandag 5 juol 2006 (pfnkslerweekend)

Vrijdagmlddag 16 december 2005 Inventariseren paddenstoelen 'Iocatie nog niet bekend'

(is afhankelijk van het weer; als het vriest gaat de inven­

tarisatie niet door)

(Paddenstoelenwerkgroep KNNV/IVN)

Tijd: 13.00 - 15.00 uur

Geinteresseerden kunnen contact opnemen met

Anna Adams-Catin (tel. 038 - 4217196)

londagmiddag 15 Januarf 2006 Wi nterwa ndeli ng/n ieuwjaarsb ijeen komst KNNV.

Tijd': 13.30 uur

Informatie in de uitnodiging. (los bijgevoegd bij dit ZNT)

Weekend Schiermonnikoog: excursies met diverse

thema 's (Algemene KNNV excursie).

Meer actuele informatie over het programma is t.Z .t. te

vinden op de website: www .kn nv.nl/zwolle .

Informatie en opgave bij Marion Geerink;

tel. 038 - 46 62440 of mail coordinator@zwolle .knnv.nl

www.makeadIHaranceday.nl (IVNJ

Op vrijdag 9 en zaterdag 10 december 2005 wordt voor

de eerste maal in Nederland de manl f tatie "Make A

DIfference Day " (MADD) georga niseerd . In deze twee

da gen wordt led ereen uitgenodigd om in zijn/haar omge­

ving de hande n uit de mouwen te steken .

121! JiLlrg;mg flllmmer 5

,/

Zwols NalUlJr TildstlJrin I 15

tekst en foto grafie I:J Gerard Beersma

Zag u het in een oogopslag? Vast weI. De gewone paardenb loem. Wei landen kunnen er helemaal geel van zijn , of wit natuurlijk als de bloei achter de rug is. Het is een teken dat er flin k bemest is. Als natuurliefhebber zie je eige nlijk liever schrale veld jes, maar toch, een weiland vo l paarde nbloemen is wei mooi. De paa rden bloem , boeken zijn erover vo lgeschreven. Discuss ies volop over de zogenaamde 'tu ssen-n' in het woord. Maar ook biologen buitelen ove r elkaar heen, in pogin gen de soort t e splitsen in tal van aparte soorten , of juist tot een enkele 500rt terug te bren gen. Tus sen al dit gekrakeel doo r gaan de zaad jes, elk aan hun eige n klein e pa ra ch uutje, onverstoorbaar hun eigen weg. leder van ons heeft al s kind al uitgebloe ide pa ardenbloemen geplukt en geprobeerd in een keer aile zaadjes er af te blazen. Toch raken we als volwassene deze vaard igheden een beetje kwijt. De vaardigheid om te geni eten va n gewone, kleine, maar

0

zo leuke

d ingetjes in het leven . De vaardighei d ~ ns te verwonderen om wat er allemaal om ons heen te beleven val t. De va ardigh eid voor de natuur door de kni een te gaan. Loop eens naar buiten, en ga naa r de eerste de beste plant die u ziet. Als u vijf minuten besteedt aan het tot in detail bekij ken van deze plant, zal er ee n wereld voo r u open gaan.

16 I Z

N~llJtJr 1i]dsd1rill

12, iaargang nu rrmer 5

Groen in de ouderenzorg:

een nieuwe activiteit van IVN Zwolle

Dit is de titel van mijn eindwerkstuk van de IVN-gidsen­ cursus. Hieronder voigt een klein gedeelte van het ~e rslag, waaruit blijkt wat mijn uiteindelijke doelstelling s. Het is echter een omvangrijke klus en hierbij vraag ik enkele mensen die mij hierbij kunnen/willen assisteren.

de slag kunnen zonder dat ze zelf veel van de natuur hoeven af te weten. Het is de bedoeling dat er voldoende onderwerpen in de koffer zitten waardoor deze het hele jaar door gebruikt kan worden.

Invloed Waarom ?

Voor het maken van de eindopdracht heb ik mezelf afge­

" agd of er een onderbelichte, moeilijk bereikbare groep mensen binnen het IVN is. Daarbij kwam ik uit op deren die woonachtig zijn in een verzorgings- of erpleeghuis. oor deze groep mensen heb ik gekozen. Ik wil proberen hen iets meer waarde aan hun alledaags bestaan te geven. Natuur kan daarbij helpen . Ze hebben een heel leven achter zich met de daarbij behorende ervaringen. Vaak ook dramatische ervaringen - verlies van partners, fam ilie, vrienden. Dingen die moeilijk te verwerken zijn. Ook laat het geheugen van deze mensen hen steeds " ker in de steek . Ze kunnen daardoor in een isolement geraken en worden daardoor soms depressief.

Door natuurgerichte activiteiten kan opnieuw een stuk

herkenning en tijdsbesef van seizoenen komen.

- Rust en ontspanning.

- Contact met de natuur.

- Lichaamsbeweging.

- Zintuigen prikkelen (voelen - ruiken en proeven).

- Gesprekken/ sociale contacten

- Gezelligheid en gewoon genieten.

- Uit isolement komen.

Doelgroep De doelgroep voor dit project zijn mensen die ouder zijn dan 70 jaar en verblijven in een verpleeg - of verzor­ gingshuis (Intramurale zorg).

Vraag atuur spreekt iedereen aan: een plantje, bloemen of zaadjes .. . Dit is al voldoende om een goede ingang te rijgen om bewoners te bereiken. De natuur is een onderwerp waarvoor niemand een vertaalslag hoeft te aken, iedereen weet hoe bijvoorbeeld vers gemaaid gras ruikt. Natuur kan er voor zorgen dat herinneringen ( en daardoor verhalen) naar boven komen. Met natuur is :edereen opgegroeid, bewust of onbewust. Mijn idee is natuurbeleving naar de ouderen te brengen . Oit kan door simpele dingen. Hierover straks meer.

Probleemslelling Wat kan de meerwaarde van de natuurbeleving in de ouderenzorg zijn? Ouderen krijgen te maken met ouderdomsverschijn­ sele n, zoals beperking van het gezichtsvermogen en/of gehoor. Ook het lichamelijke functioneren gaat achteruit en het geestelijke vermogen kan aangetast worden . Vrienden en familie vallen weg, ze worden minder opge­ zo cht, leven steeds meer vanuit hun herinneringen. Gezin, werk, oorlog, er komt van alles naar boven.

Doel 1 Opnieuw kennis maken met de wereld om hen heen.

2 I nvulling van sociale behoeften.

3 Contact met (mede)mens en dier.

ijn doel is om voor deze groep mensen een aantal acti­ Ylteiten te ontwikkelen, die in een koffer passen . Een 500rt les/spelletJeskoffer; zodanig samengesteld dat activiteitenbegeleiders van zorginstellingen er mee aan

In samenspraak met mw. Corrie Bovenberg van de Stichting Welzijn Ouderen (SWO) Zwolle ben ik bij het dienstencentrum Werkeren in Stadshagen begonnen . Eenmaal per maand zal ik een dagdeel verzorgen met bovenstaand thema. Dit is een zodani g groot project dat ik het nlet aileen kan doen. I k z ou graag medewerking willen hebben va n een aantal mensen, die met mij mee ku nne n den ken en het helpen realiseren. Het gaat daarbij onder meer om het op schrift zetten van o.a. de lesbrievenen het stap voor stap beschrijven, van

de thema's zodat het voor een ieder duidelijk is, die er

mee gaat werken .

U kunt voor vragen altijd contact met mij opnemen.

Jan Westera (voor adresgegevens zie pagina 27)

--------------- ------ -- ---------------------- .I OPROEP!!!!!!

Tijdens de IVN jaarvergadering is er een vraag

gekom en om een fotoarchief te maken.

We wIllen dit proberen te realiseren. Maar daar hebben

we uw hulp bij nodig . Het ligt in de bedoeling een digi­

taa l fo toa lbum te m aken. Onze vraag is of we afbeel­

dlngen van u mogen 'Ienen'.

Mocht u foto's, negatieven of dia's hebben, dan kunnen

deze aan een van de bestuursleden worden gegeven,

of rechtstreeks naar mij gemaild of gestuurd, met dui­

defij ke verm elding van uw naam en ad res. Zodra de

beelden gedigita llseerd zijn, krijgt u ze weer terug . We

denken dat het een mooi document zal worden en dat ,

de geschiedenis van de IVN Zwolle zo bewaard kan:

blljven, v~~r nu en voor de toekomst.

Bij voorbaat dank, Jan Westera.

Voor adresg egevens, zie pagina 27. ,

~------------- - -- - ------ - ---------------------.

_ Jaaraang nummer 5

Zwels Natuur Tijdsch,ill I 17

Zwolse IVN acteurs in de rol van insect

Eind juni 2005 kreeg de jeugdwerkgroep van I VN-Zwolle een uit nodiging om Erik's groot insectenspel te komen presenteren op de landelijke IVN-dag op zaterdag 1 oktober 2005 te Almere. Het spel werd vorig jaar november speciaal voor de v66r­ premiere van ERI K DE FILM bedacht. Allen die er toen bij betrokken waren, weten het nog wei. Het was een groot sucses, maar ook hard werken 'l Er was dus wei enige aarzeling om de uitnodiging aan te nemen. Nu kregen we diverse kostuums en decoratiemateriaal' uit de film tot onze beschikking. Zo'n kans om eens kort­ stondig als insect door het leven te gaan krijg je ook niet iedere dag en zo kwam het dat wij met 5 auto's vol mensen en materialen naar Almere afreisden. Het was de moeite waard! Met zoveel helpende handen was de zaal snel "aangekleed", nu de acteurs nog . Na heel wat lachen en pakken, poten en maskers passen, was de gedaanteverwisseling voltooid! Om elf uur was de eerste spelronde. De belangstelling was overweldigend, de rondlopende insecten trokk en natuurlijk veel aan­ dacht, maar ook het spel werd enthousiast gespeeld door de deelnemers. Heel veel I VN-afdelingen hebben om de handleiding gevraagd.

lsi Zwols NatuurTIjdschriH

. Erik 's groot insectenspel stond die dag 3 keer als work­ shop op het programma . Een aantal van ons volgde tussendoor nog andere work­ shops zoals boeiende bermen of actieve verwondering. Anderen proefden even de sfeer op het langoed De Kemphaan of liepen langs de vele kraampjes om ideeen op te doen voor de eigen werkgroep. Het was een heel geslaagde dag, de uitdrukking moe maar voldaan huiswaarts keren was dan ook zeker op ons van t o.e passing. Tineke Burghard

12e ,aargang nummer 5

Twee kleine aiken aan de Vossemeerdijk Zondagmiddag 23 oktober 2005 lie pen we, mijn vrouw en Ik, over de dijk langs het Vossemeer. Een grote zilver­ r eiger valt natuurlijk op, maar is sinds jaren geen uitzon­ derlijke verschijning meer. Verder het gebruikelijke spul. er hoogte van "Roggebotstaete" zijn we even richting net bos gelopen. Om de percelen/bouwkavels ligt een brede sloot. Gracht s natuurlijk een mooiere benaming. Daar zagen we een

]svogel, even rustig zittend op een rietstengel. Een

andere vogelaar die we daar spraken, had de dag ervoor

een k lapekster gezien . Terug gewandeld naar de Vosse­

meerdijk. Daar aangekomen vielen er twee vogels uit

Llcht in de vaargeul.

We konden onze ogen (met verrekijker) niet geloven.

"'wee stompe kleine duikers (nog kleiner dan de bekende

dod aars): twee kleine aiken. Het plezier was van korte

uur. Na een paar keer duiken en wat zwemmen hielden ze het voor gezien en vlogen verder. Een nieuwe soort veer ons. Jaap Snel, Kampen.

Bootvogelen: 25-jarig bestaan van de KNNV Vogelwerkgroep-Zwolle

In het kader van ons 25-jarig jubileum hadden we een rondvaartschip gehuurd. Om 10.00 uur vertrokken we met 54 vogelaars aan boord vanaf de Katerveersluizen en zakten de IJssel af tot de monding. Met ook nog zo' n 20 telescopen waren we een soort varend veldobserva­ torium. Het moet er vaf1af de kant indrukwekkend hebben uitgezien. Op en langs de IJssel zagen we o.a.: 5 ta puiten, 5 paapjes, 10-15 oeverlopers, 2 ooievaars, 1 ]5vogel, 1 grote gele kwik, 131 Canadese ganzen, 2 1 slechtvalk, enkele geelpootmeeuwen en een boomvalk. De meeste tijd brachten we r tussen de 5 nieuwe vogeleilanden in het Ketelmeer. er zagen we o.a.: 2-3 visarenden, 9 grate en 1 kleine

zilverreiger, zo' n 1100 krakeenden, 550 wintertalingen, 2 grote gele kwikken, minimaal 125 gele kwikken, 1 grutto, 3 haviken, 1 krooneend, 1 flamingo, 192 casarca 's, 2 reuzensterns, 54 goudplevieren, 8 kanoeten, 80 bontbek plevieren, 3 drieteenstrandlopers, 150 bonte strandlopers, 2 kemphanen, 1 zilverplevier, 1 tureluur, 1 witgatje, 4 krombekstrandlopers, 4 kleine strandlopers, 2 steenlopers, 1 smelleken, 1 groenpoo­ truiter, 7 brilduikers, 260 nijlganzen, 200 brandganzen en 50 kneuen,Op het Vossemeer zagen we oa: circa 50 lepelaars, 11 grote zilverreigers, 250 wulpen, 1 kemp­ haan, 1 havik en minimaal 400 krakeenden. Mede door het prachtige weer een zeer geslaagde dag.

Zwols Naluur Tfldschllfi I 19

Handboek voor vervu ild Nederland (sl ot) Nu blijft er toch een intrigerende vraag over: hoe komt het dat de buurtbewoners dit toelaten? Voor een deel komt dit omdat die er zelf geen zier om geven. Er zijn maar weinig mensen die histo­ risch voelen. De meesten leven in een punt dat heden heet en hebben geen dimensie in de tijd . Maar er zijn er altijd een paar die het verlies van dingen uit het verleden wei betreuren of die graag de eeuwige rechte door een kromme vervangen zagen. Ook die zWijgen. Hoe zit dat eigenlijk? Vooreerst is die berusting typisch Neder­ lands. Dit is natuurlijk geen verklaring, maar ik wit het toch wei even vaststellen. In Engeland moet je het niet proberen een boom te kappen als er een andere mogelijk­ heid is en ook in Duitsland laat je het wei uit je hoofd om iets te slopen als de mensen in de buurt daar nou toevallig graag naar kijken. le hebben het natuurlijk mis en een deskundige kan dat ook makkelijk aantonen, maar ze blijven zo'n geveltje aardig vinden en dan gaat het niet tegen de vlakte. Hier weI. Ik meen de oplossing gevonden te hebben in ons onvermogen de Nederlandse bodem te zien als een bezit dat ons persoonlijk aangaat. Je merkt dat bij elke gelegenheid waar Nederlanders bijeenkomen: de grond ligt na afloop bezaaid met papier. De gemiddelde strandbezoeker vindt dat zelf ook niet mooi, vermoedelijk heeft hij er hinder van, maar hij denkt: die grond is niet van mij, die is van de overheid. De overheid heeft een man in dienst en die ruimt dat voor mij op. Een treffend' staaltje maakte ik mee in Capelle aan den IJssel. Er zijn daar straten waarvan de tuintjes aan de gemeente toebehoren . Deze zuiver juridische constructie, die de bewoners volstrekt niet verhinderd zou hebben om die stukjes als hun eigendom te beschouwen, was genoeg om ze niet te omheinen en ook verder onbeplant te laten . Bovendien lagen ze vol met schillen en dozen. Ik sprak met een man die daar de hele dag op uitkeek. Hij yond het verschrikke­ lijk. En meneer, dat duurt nu al jaren zoo Ik opperde de mogelijkheid dat hij in vijf minuten zijn tuin kon schoon­ vegen. De man glimlachte en in zijn blik kwam een slimme uitdrukking. ' Ik zou wei gek wezen', zei hij, 'dat is werk van de gemeente'. Dit antwoord lijkt mij overal elders in de wereld uitgesloten. Hier hoor je het de hele dag. De uitdrukking 'daar moet de overheid wat aan doen' is de sleutel op een slot dat iedereen zelf zou kunnen open­ draaien. De man die zijn oude matras in de gracht gooit en daar verder het hele jaar verbitterd naar kijkt, denkt niet anders. Hij lijdt liever mateloos dan dit principe prijs te geven. En hier komen we aan een tweede typisch Neder­ landse trek, die eigenlijk in het verlengde van de vorige ligt. Wie geen weerstand kan bieden aan het lekkere jargon dat in toenemende mate de club der ecologen tot een geheim genootschap maakt, krijgt hier van mij gratis de term 'tribune-syndroom' aangeboden . Het is de neiging

20 I z· 1$ NallllJr Tiidschflll

vervolg van ZNT 1 januari 2005

door Godfried Bomans

om uit het veld te stappen en achter de krijtlijnen hoofd­ schuddend toe te zien. Men schijnt op die manier het gevoel te krijgen er buiten te staan. Ik heb de afgelopen maand driemaal in een auto gezeten, waarvan de bestuurder mij in krachtige termen op luchtvervuiling en verkeersproblemen wees . lo ging het niet langer, daar moest radicaal het mes in . Ook heb ik een protestverga­ dering tegen lawaai en stank mogen bijwonen, na afloop waarvan de deelnemers zich op honderden bromfietsen naar huis begaven. Men kan ook tegen straatverontreini ­ ging horen protesteren door mensen die intussen hun leeg sigarettendoosje door het autoraam naar buiten gooien . leer leerzaam is het ook om de heer Van Rappard van wie ik volstrekt geen aanhanger ben, door een zaal te horen uithonen en wegbrullen omdat hij 'fascisto"fde' trekken vertoont. In al deze gevallen schijnt men te menen aan de andere zijde te staan, terwijl men volop medeplichtig is aan het verschijnsel dat men bestrijden wil. Men beseft blijkbaar niet dat het hier om een mentaliteit gaat en dat die in de zaal zelf veel heviger aanwezig is dan op het podium daarginds . Men voelt zich gedekt door het etiket 'progressief' of hoe het ook heten mag en heeft niet in de gaten dat men zich methoden veroorlooft welke die van de spreker verre in de schaduw stellen. Op dezelfde illusie van 'off-side' te staan, berusten verschijnselen als de Damsla­ pers van destijds en de Vondelparkbewoners van nu, zij het met aftrek van iedere agressie. Ik hoor niet tot degenen die daarin aileen maar een ,gril van langharig tuig zien. Het is wei degelijk een 'houding in de tijd', een weloverwogen stelling nemen tegen de 'rotzooi' om ons heen. Mijn bezwaar is de passiviteit. Dergelijke vormen van escapisme, waaronder ook het druggebruik te rekenen valt, komen voort uit de veronderstelling op die manier er niet meer bij te horen. Dit is een iIIusie. Het enige wat men bereikt is dat aan de bestaande chaos een aantal deser­ teurs wordt toegevoegd. Men blijft, wat men ook doet, deel uitmaken van de mensheid die in nood verkeert. Men kan aan deze bittere waarheid niet ontsnappen. lelfs de twee jongens op de maan horen erbij. En dan heb je de professionele hoopgevers. Een daarvan ontmoetten we al. Het zijn de mensen die zeggen: dezelfde wetenschap die de lucht vervuilt, zodat we binnen 35 jaar sterven zullen ­ dit is het laatste frontbericht van Achter het Nieuws - zal ook de middelen vinden om de dampkring weer te zuiveren. De mogelijkheden van het menselijk intellect zijn immers niet te voorspellen en de toekomst is niet het kwadraat van het heden. Mijn mening over deze afwach­ tende houding tegenover de Wetenschap met een hoofd­ letter heb ik al geformuleerd. Daar komt nog dit bij, dat we voor die verwachte correcties geen enkele garantie bezitten . Het hele begrip 'technologie' is weer een abstractie. In feite komt het neer op een aantal individuen in witte jassen die in loondienst van bepaalde bedrijven de dingen bedenken die voor deze ondernemingen winstge­ vend zijn . De verwachting dat ze nu de directie maatre­ gelen gaan voorleggen die enorme verliezen betekenen,

12" jaargang m,nm"r 5

lijkt mij echt niet gefundeerd, nog afgezien van de vraag of de directie die aanvaarden zal. Je kunt net zo goed hopen dat een wurger die een bepaalde streek onleefbaar maakt, tot andere gedachten komt. Jawel, zeggen de hoopgevers, maar die kant moet het toch op. Zij noemen dit een mentaliteitsverandering. Daar heb je weer zo 'n woord. Wat bedoelt men hier precies mee? Daar hangt nu net alles van af. Naar mijn mening is dit inderdaad de enige oplossing, maar aileen wanneer die op een zeer bepaalde manier begrepen wordt. Dergelijke termen kunnen niet bijna goed zijn: door dat minieme verschil worden ze opeens helemaal fout. Een beetje naar links, een fractie naar rechts, en je zit in de leugen. Elke ketterij is de overdrijving van een waarheid, die precies in het midden ligt. Het gaat om de nauwkeurigheid waarmee je zo'n woord in de enige juiste bedding legt. De voor­ naamste en tevens noodlottigste vergissing lijkt mij deze, dat die verandering geboren zou worden uit de waarschu­ wing dat we anders naar de bliksem gaan. Deze vorm van chahtage helpt niets. Wie een beetje historisch geschoold is, weet dat zo'n motief in de hele menselijke geschiedenis voortdurend en zonder uitzondering gefaald heeft. Nage­ noeg aile ellende in de wereld is voortgekomen uit het nalaten van die dingen waarvan we wisten dat ze goed voor ons waren. Dit inzicht aileen is blijkbaar niet toerei­ kend. We doen die dingen aileen als er een bezieling achter zit, die aan het louter eigenbelang ontstijgt. Met andere woorden: een verandering in mentaliteit kan niet ' sec' worden nagestreefd, omdat het heilzaam en nuttig is, maar is het gevolg van iets heel anders. Er zijn mensen, die het jammer vinden dat de Friezen, Zeeuwen en Volen­ dammers hun kostuum hebben prijsgegeven. Elke poging om dat weer in te voeren vanuit de overweging dat zoiets toch veel aardiger staat, is tot mislukking gedoemd. Die Zeeuwen en Volendammers doen dat niet meer. Ze hebben dat pak gedragen als de openbaring van een innerlijke gesteldheid, als een toegift dus. Eerst is er een bepaalde manier van denken en voelen, dan komt de kleding die daaraan uiting geeft. Ik zou er zelf ook vee I liever willen bijlopen in een pak uit de achttiende eeuw, met steek en degen. Toch doe ik dat niet omdat ik voel dat dit een leugen zou zijn. Sterker nog : juist het feit dat ik dit graag wil en zo aardig vind, bewijst dat ik het niet dragen mag. Die mensen droegen het totaal onbewust als uitvloeisel van een bepaalde visie op het leven en die heb ik niet. Ik moet er dus afblijven. Zo is het ook met die mentaliteits­ verandering. Ik kan niet zeggen: ik moet soberder leven en met minder genoegen nemen, dan roken die schoor­ stenen niet meer. Dit is onvoldoende. Ik moet dat allemaal doen zonder aan luchtvervuiling te denken, vanuit een veel dieper gelegen gedrevenheid, die op iets heel anders betrekking heeft. De kruisvaarders zijn niet naar Jeru­ zalem getrokken omdat de Europese beschaving een injectie uit het oosten dringend nodig had. Wij zien dat nu zo, maar wisten die mensen veel? Het was hun om de bevrijding van het heilig graf te doen, waar overigens niets van terechtgekomen is. Het gevolg was een bloedtrans­ fusie, met Byzantium als donor, die heel het westen

126 """gang Ul11Tler 5

verjongd heeft. Ik neem mijn toevlucht tot voorbeelden, omdat we hier een terrein betreden dat, geloof ik, nieuw is. De handzame termen van de sociologen helpen niet meer, men ziet om naar andere middelen en vindt de vergelijking. Hier is er nog een. Stel dat iemand de woorden van Christus ernstig neemt, 'vader en moeder verlaat', van zijn bezit afstand doet en ergens in de binnenlanden van Afrika melaatsen gaat verplegen . Hij houdt dat vijftig jaar vol en stenft. Iedereen zegt nu: dat was een heilige. Heeft hij het geluk katholiek te zijn, dan maakt de paus daar werk van, illumineert de Sint-Pieter en drukt elke twijfel de kop in . Er verschijnt ook een biografie, want van halve maatregelen houdt het Vaticaan niet. Het eerste wat nu de lezer in dit boe/t treft is dat de man aan dit alles geen ogenblik gedacht heeft. Hij zou ook, vanaf het moment dat hij dat wei gedaan had, geen heilige meer zijn. Een heilige is iemand die dat niet weet. De man had maar een ding in zijn hoofd: melaatsen helpen. De hele plechtigheid daarna is het ongewild effect daarvan. Nu meen ik dat we met die warm aanbevolen ascese, waardoor watervervuiling enluchtverontreiniging ver­ dwijnen zullen, voor precies dezelfde waarheid staan. We kunnen die versobering niet beginnen, laat staan vol­ houden, vanuit de overweging dat we dan overal weer kunnen vissen, zwemmen en ademhalen . Dit is het Volen­ damse stand punt. Hier wordt een gevolg tot motief verheven. Er moet op een totaal van vroeger verschillende manier over het leven gedacht worden, niet met het oog op de gelukkige resultaten daarvan, maar omdat die visie ons de enige juiste lijkt. Achter elke verandering in de geschiedenis heeft altijd een idee gestaan dat zich van deze verandering niet bewust was. Zo moet ook in het centrum van ons denken een bepaalde ster staan en wat de stralen daarvan in de periferie doen, dat is van later zorg. Wij mogen daar niet eens aan denken. Elk ideaal is, wat de praktische resultaten betreft, transcedent geweest. Juist omdat het die gevolgen overschreed zijn ze inge­ treden. Het helpt dus niets de mensen er dag in dag uit op te wijzen dat ze over dertig jaar naar de bliksem gaan, want ze zijn daartoe gaarne bereid, mits het hun nu maar goed gaat. Zelfs bij een eerder intreden van de catastrofe is er nog geen reden tot alarm . Onze hele constitutie is op het aanvaarden van de limiet, die dood heet, ingesteld en die geoefendheid komt ons dan goed van pas . Je ziet die berusting overal om je heen . Het is praten tegen de banken. Vanaf het moment echter dat we bezield zijn door een nieuw begrip van het leven zijn we van die dreiging verlost, als een bijprodukt dat ons zal worden 'toege­ worpen'. Het is onbegonnen werk de mensen te wijzen op de zinloosheid van hun streven naar geld, comfort, snelle verplaatsing en al die zaken, waardoor duizenden uitlaat­ pijpen hun gif de wereld inbraken, zolang u geen alterna­ tief te bieden hebt. Ze geven het niet uit handen, want wat krijgen ze terug 7 Een leven waaruit ook dat nog is wegge­ nomen. Pas als u onder hun bestaan een nieuwe bodem schuift, waardoor dit alles zijn urgentie verliest, kunt u wat eisen. Dan hoeft het niet eens meer. Het is onbelangrijk geworden . Wanneer u mij nu vraagt wat die nieuwe

Zwols NaluurTi idscl:,,1I I 21

conceptie dan is, moet ik het antwoord schuldig blijven. Zelfs als ik het dacht te weten zou ik het niet eens mogen zeggen. Ik meen dat dit antwoord moet komen uit de mond van iemand, die ove r de gevolgen van de oude levenswijze nog nooit heeft nagedacht. De oplossing ligt niet in handen van de mensen die de schaduwen van het vroegere antwoord zo duidelijk zien. Het is zelfs een nadeel, want zo'n man heeft de neiging de toekomst op te vatten als een restgetal, dat ontstaat als de vuiligheid van het heden er is afgetrokke n. Dit is puinruimen op een stortplaats van aNal. De smeerboel is het gevolg. van een bepaalde denkwijze en die blijft. Pas als er een vervoerde overeind komt, die zonder oak maar een moment

achterom te kijken een totaal nieuwe weg wijst, is het luisteren geblazen. Dat is tweeduizend jaar geleden een keer gebeurd en het kan weer gebeuren. Het is zelfs mogelijk dat we aan de uitvoering van die boodschap nog niet eens begonnen zijn. In elk geval, van zo'n blootvoeter moeten we het hebben. Hij blaast een paar woorden in het verzuurde deeg en het gaat weer rijzen. Mijn bedoeling was aileen om aan te tonen dat met de toevoeging van wat modieuze rozijnen het brood oudbakken blijft. Het wachten is op een heilige van deze tijd. Uit het blad Ode

Het totale verhaal staat als PDF op de IVN website.

Vogelwaarnemingen regio Zwolle augustus en september 2005 Van een niet al te groot aantal vogelaars ontving ik deze keer weer

interessante waarnemingen; iedereen weer hartelijk bedankt daar­

voor.

Er werden 2 roodhalsfuten gerneld en 1 roerdomp. Acht waarne­

mingen van waarschijnlijk dezelfde kleine zilverreiger, die een gebied

bestreek van Wijhe tothet Ketelmeer. Maar liefst 100 grote zilvers,

2 purperreigers en 179 ooievaars. Dit jaar geen hele grote groep

ooievaars; het rnaximum was 30. In totaal 329 lepelaars en

1 flamingo. Een kleine zwaan op 1 september was een verrassing.

Traditiegetrouw weer veel Indische ganzen langs de Vecht. In het

Ketelmeer 200 brandganzen als resultaat van een goed broedseizoen

aldaar. Casarca' s waren nog talri1ker dan vorige nazomer met

m axima van 80 in de Vreugderijkerwaard en 19 2 in het Ketelmeer.

Krakeenden blijven maar toenernen met op 10 september 1500 in

Vossemeer /Ketelmeer. Ook mooie aantallen wintertalingen. Verder

1 zomertaling, 1 krooneend, 8 vroege brilduikers en 140 slobben

(Engelse Werk).

Bij de roofvogels: 6 wespendieven, 12 bruine kieken, 18 haviken

(waarvan 6 op onze vaartocht op 10 september), 22 visarenden,

2 smellekens, 20 boom- en 23 slechtvalken. In totaal 18 patrijzen en

4 waterrallen.

Veel fraaie steltlopersoorten, zoals: 6 kluten, 86 bontbek ke n,

2 zilverplevieren, 8000 kieviten op 20 september, 9 kanoeten, 3 drie­

tenen, 5 kleine en 1 Temrnincks standloper(s), 6 krombekken,

157 bontjes, 49 kernphanen, 1 zwarte ruiter, 1 5 groenpoten,

24 witgatjes, 6 bosruiters en 1 steenloper.

Bij de meeuwen: 38 kleine mantels, 1 geelpoot en tot 17 slapende

grote mantels op de Vreugderijkerwaard. In totaal 12 reuzen­

sterns.Verder 3 koekoeken, 1 kerk-, 12 steen-, 1 bos- en 2 ransuilen.

Gierzwaluwen waren vroeg weg met de laatste op 2 septernber.

Verder bij de zangvogels: 29 ijsvogels, 2 groene en 1 kleine bonte

specht, 1 duinpieper, rnaar liefst een groep van 125 gele kwikken,

8 grate gele kwikken, 2 zwarte roodstaarten en 1 gekraagde,

10 paapjes, 45 tapuiten, vroege kramsvogels, 2 vuurgoudhanen, 1 rnatkop, 5 glanskoppen, 1 raaf, diverse groepen huismussen,

pLltters (tot 125 in 1 groep)enkneuen, 10 kruisbekken en 8 appel­

vinken.

Tot slot de zwarte mees. We beleefden een invasie die erg vroeg

began (29 augustus) en in totaal werden rnaar liefst 110 ex. gemeld.

De gerniddelde groepsgrootte was wei duidelijker kleiner dan bij de

vorige invasie in 1997.

22 I Zwols Nalour Tiidscluii!

door Gerrit Gerritsen

gebruikte afkortingen en tekens: () = overvliegende vogels = zang z ex. = exempla(a)r(en) juv. = juveniel!onvolwassen ad. = adult/volwassen m = man = vrouw v p = paar terr. = territoriaal/territorium slpl. = slaapplaats = ringvangst = tarnme/verwilderde collectievogels AB ARB AW BH BL BP BU BW CH DH [)M DW HW KH KP KM KMO MH

MP MPO NK OW PD PEW PK PLM

= Agnietenberg = Archemerberg = Aersoltweerde = Brinkhoek = Buitenlanden Langenholte = Bomhofsplas = Buitenwaarden Wijhe = Bentinckswellen = Centrale Harculo = De Horte = Drontermeer = Duurse waarden = Harculose Waard = Kluinhaar = Ketelpolder = Ketelmeer = Ketelmeer, oost van Ketelhaven = Marshoek = Milligerplas = Molenpolder = Noorderkolk = Oldenelerwaqrd = Polder Dronthen = Park Engelse Werk = Polder Kamperveen =. Polder Lierder- en Molenbroek 128 iaargang nummer 5

= Polder Mastenbroek = Polder Hoog Zalk = Rechterense Veld = Roetwaard sew = Schellerwaard SE = Spoolderenk SH = Stadshagen SHV = Staphorsterveld SK = Stadskolk SP = Sekdoornse PI as SPH = Spoolderhank TW = Tichelgaten Windesheim VA = Veerallee VB = Veldiger Buitenland VD = Veecaterdijk WK = Wiessenbergse Kolk WP = Wythmenerplas WV = Westerhuizingerveld VM = Vossemeer VW = Vreugderijkerwaard ZB = Zalkerbos ZH = Zandhove ZM = Zwarte Meer ZW = Zwarte Water PM PHZ RV RW

Dodaars • 1209HW 1 HR/AR 2109 TW 1 BS 2109 KH 3 JH Fuul (meer dan 10) 0708 SP 20 GG 0808 VW 17 GG Roodhalsluul • 0909 SP 1 VM 1709 VW juv GG Aalscholver (meer dan 25 of trek) 3108 DH (26) JH Roerdomp' 0608 BL 1 HR/AR Kleine zilverre lge r • 0808, 1108, 2008, 2708 VW 1 GG/WH/AR/HR/HvdH 2308 BUW 1 HvV 2908 EW 1 GG 1109 KMO 1 VWG 2309 HW 1 JH Grole zilverreiger • 3007, 1608 VW 1 HB/GG 0508 EW 1 AR/HR 2708 VM 10 HvdH 1009 KMO 13 VWG 1109 VM 7 VWG

12a jaalgarlg n~!mler 5

1109 1109 1709 1809 2109 2109 2109 2109 2209 2209 2209 2309

VM 8 HvdH KMO 6 HvdH VW 6 saw GG Zalk (1) BS OW 1 AR/HR TW 1 BS KMO 22 VM VM 9 VM HW 1 JH VM 6 GG KMO 11 GG WK 2 GG

0809 1009 1109 1109 1709 1709 1809 1809 2109 2209

EW 8 HvdH

KMO 44 VWG

VM 32 BS/HvdH

EW 10 BS

SPH juv saw GG

VW 3 GG

EW 2 BS

VW 1 GG

VM 22 VM

VM 25 GG

Flamingo'

1009 KMO 1 VWG

Purperreiger • 1408, 2008 PM 1 GG/HR Doievaar * 0208 DH 2 JH 0708 Vecht, MH 4 VM 0808 Vecht, MH 7 VM 0908 Dalfsen (1) VM 1108 Hoonhorst 9 JH 1208 LH 2 HB 1508 Hoonhorst 11 JH 2208 Hoonhorst 21 JH 2408 DH 11 JH 2608 LW 2 GG 2708 Aa-Landen 24 naar West HvV 2808 JR 7 GvK 2908, 0209 TW (3) BS 2908 Reest, Balkbrug 2 VM 0409 Dalfsen 3 naar zw VM 1009 VD 2 VWG 1109 De Helmhorst 30 AR/HR 1709 Zwolle (1) GG 1709 Spoolde c 30 n zuid BM 2209 Dalfsen 4 naar ZW VM lepelaar' 3007 VW 23 HB 0608 Zwolle(3) HB 0608 EW 4 GG 0708, 0209 EW 2 AR/HR 0808 VW 1 GG 1108 VW 8 GG 1608 VW 20 GG 1908 WK 8 GG 2008 VW 3 WH 2508 EW 4 BS 2508 VW 5 GG 2708 EW 14 GG/HvdH 2708 VW 4 HvdH 2708 VM 50 HvdH 2908 EW 13 AR/HR 3108 TW (3) BS 0109 VW 9 GG 0409 TW (5) BS 0409 EW 1 GG

Knobbelzwaan

(meer dan 25 of trek)

1009 KMO 150 VWG

Kleine zwaan

(meer dan 10 en apr tim sepwrn)

0109 VW ad GG

Zwarle zwaan *

1908,0409 Schellerwade 1 GG

Grauwe gans (meer dan 100 of trek- en

broedvogels)

1608 VW 520 GG

2008 VW 200 WH

2209 KP 600 GG

Indische gans *

0808 Vecht, MH 22 VM

2908 EW 1 GG

1909 Vecht, MH 29 VM

Canadese gans

(meer dan 25 en broedgevallen)

1608 VW 25 GG

2908 EW 76 GG

0209 LH 85 HvV

0209 VW 7 GG

0409 Schellerwade c 60 GG

0609 BL 89 HB

1009 IJssel, De Zande 131 HvdH

1009 BW 10 VWG

1809 ZB 25 GG

1909 MH 35 VM

Brandgans (meer dan 10)

1009 KMO 200 VWG

1009 KP 30 VWG

Nijlgans (meer dan 25 of tl-ek)

0708 SP 299 GG

1009260 VWG

1009 KP 41 VWG

2209 KP 75 GG

ZwolS Natuur Tltdsduill I 23

~~LL

________________________

~~~~

Casarea *

1208 PK juv GG

0808 VW 80 GG 1108 VW 49 GG 1608 VW 45 GG

2208, 2408 DH (1) JH

____

2808 DM 1 BS 3008 Roetwaard m GG

2008 VW 65 WH 2508, 2708 VW 50 GG/HvdH 1009 KM O 192 VWG 2109 KMO (6) VM 2209 KMO 155 GG

0109 0909 1009 1709 2109

PM juv GG VB 1 GG KMO 1 naar zw VWG VW v GG VM 1 VM

Mandarijne8nd •

2209 KE 1 GG 2309 KH (1) JH

3008 DW 5 GG

Krail8en d (meer dan 10 en aile mei-juniwrn) 2008 2508 0109 0709

VW VW VW VW

40 WH 61 GG 80 GG 195 GG

Havik * 2603 BL 1 FB 0608, 1208 AB (1) HB 1208 3108 0709 1009 1009 1009 1009 1409

1109 KMO 1100 VWG 1109 VM 400 VWG

Winlerlallng

PK m GG Boetelerveld (1) WH VW 1 GG IJssel, De Zande v VWG Seveningen 1 saw VWG KMO 3 VWG VM 1 GG EW v GG

(meer dan 25 en aile mei-juniwrn) 2508 VW 173 GG 0109 VW 389 GG 1009 KMO 550 VWG 2309 WK 48 GG

Visarend •

Zomerlallng •

1808 VA 1 naar ZW GG 2708 KMO 2 HvdH

2208 EW 1 GG

EW VW EW EW

51 GG 25 WH 98 GG 140 GG

VM 3 HvdH/ GG/HBI KMO 3 VWG VM 2 BS KMO 3 HvdH

1209, 1809 TW 1 BS 1609 KW 1 HR/AR 1609 HW (1) BS 1709 2109 2209 2309

Kroonee nd * 1109 KMO 1 VWG

Kampen 1 HR/AR VM 1 VM Centrale Harculo 1 JH WK 1 GG

Kuileend ( meer dan 50 en aile wrn 15 1009 KMO 1 VWG 2509 KH (1) JH

Brll duiker (meer dan 5 en aile mei

Wespendiel • DH (2) JH KH (2) JH Dalfsen 1 naar zuid VM KH (1) JH

Brulne kiel(endi~1 * 0105 BL 1 FB

24 I Zwols Naluur Tijdscllrill

Slee~lYalk

•

0808,1008,1108,1208, 1308, 2008, 2108, 2508, 2608, 2708, 2808, 0709, 1409, 1609, 1809, 2009, 2509, 2909, 3009 HOW 1 BS 2408 HOW 2 BS 2508 SCW 1 BS 2909 Zwolle (1) HB

PatrijS • 2708 PS 3· AR/HR 0709 Vecht, De Tempel 15 HR/AR

Walerral' 0208 DH 1 JH 2309 BW 1 HvdH 2309 WK 2 GG

Kluul' 0808 VW 5 GG 2008 VW 1 WH

(meer dan 25 en dec 1208 PD 200 GG

tim febwm)

1009 KMO 54 VWG

Kleine plevier • 0608 EW 7 GG 1108 EW 3 GG

Bontb ekplevier • 2108 EW 2 WH 2208, 0409 EW 1 GG 2708 EW 2 HvdH 1009 KMO 80 VWG

0709 VW 1 GG 1009 KMO 1 VWG

Kievit

tim sepwrn)

1709 NK 1 HvV 2009 KMO 7 VWG

0208 2808 3108 0309

1809 Heerde 1 HvV

Zilverplevler * Smelleken'

mei-30 juni) 0708 SP 34 GG

1009 VM 1 naar zuid VWG 1509 TW (2) BS

Goudplevier

2708 1009 1109 1109

Siobeend (meer dan 10) 1108 2008 2208 2908

1709 VW m+v GG 2309 WK 1 GG 3009 Zalk 1 HvdH

gzvvolle.nl

~vv."

Boomvalk' 0808 RV 1 VM 1008 HW 1 BS 1208 1208 1408 2708 2808 2908

Noordeinde 1 GG Kampen 1 GG P~l ad GG Aa-Landen (1) WH HOW 3 BS Haardennen 1 VM

3008 MH 2 VM 3108 HP ad+juv VM 0109 Vechterweerd 1 VM

(meer dan 500 en aile januariwrn) 1809 VW 1024 GG 2209 BP 5000 HB 2209 KMO 3000 GG

Kanoetslrandlo per * 0809 EW juv HvdH 1009 KMO 8 VWG

Drleleenstrandloper * 1009 KMO 3 VWG

12ejilalg~ nUfllJlef 5

vvvvvv.VlNgzlNolle.n l Kleine strandloper * 2708 EW ad HvdH 1009 KMO 4 VWG

Tureluur (meer dan 25 en aile wrn in

Reuzenslern *

okt tim feb) 1009 KMO juv VWG

Temmincks strandloper •

Gloenpool'

1808 EW ad GG

0608 , 1308, 1808, 2508 EW 1 GG/GvK/ GG 0808, 0709 , 1909 VW 1 GG/HR/ AR 1308 MP 1 HR/ AR 1508 KH 1 JH 0209 Dalfsen (2) VM 1009 KMO 2 WIG 1709 VW 1 saw GG

1108 1308 2708 1009 1009

Krombekstrandloper • 2708 EW 2 HvdH 1009 KMO 4 VWG

Bonte slrandloper • 1808, 2808, 2908 EW 1 GG 0409 EW 2 GG 0709 VW 2 GG 1009 KMO 150 VWG

Kemphaan ' 0808 11 08 1208 1208 1408

VW 2m GG VW 1 GG PK 19 GG PLZ 10 GG KH (1) JH

1608 1908 2508 2608 1009 1009 2209

VW 6 GG EW juv GG VW ad GG De Nijensteen 1 GG KMO 2 GG VM 1 VWG KMO 4 GG

Walel1inip (meer dan 25 en aile wrn 15 ei-30 juni en dec+jan) 1308 BL (27) HB

809 VW min 60 HvdH

409 EW 67 GG

309 EW 29 GG

2209 KMO 2 GG

egenwulp'

1109 VM 3 HvdH/ BS

Koekoe k •

2104 BL 1 FB

3108 Dalfsen 1 VM

1809 PLM 1 H R/ AR

Kerkull *

2109 Za lk ( 1) HvdH

Wilgalje * 0608, 0409 EW 2 GG 1508 BL ( 1) HB 1808 EW 5 GG 1908,2908 EW 3 GG 2208 TW 2 HR/ AR 2208, 0809 EW 1 GG/HvdH 0709 VW 1 GG 1009 KMO 1 VWG

Slee"nuil *

hele periode Doevelersteeg 1 JH

hele periode max . 6 HvdH

2808 PK 1 BS

1109, 1809 Zalk 2 BS

Bosuil •

1308 DH 1 JH

2309 WK 2 GG

Ransuil •

Bosruiler *

0309 Zalk (1) HvdH

1808 EW 2 GG 1908 EW 4 GG

0809 SW 1 GvK

Oeverloper

Gierzwaluw (aile wrn in aug tim apr en

meer dan 25 in mei-juli)

(meer dan 5 en aile okt tim mrtwrn) 2908 EW 6 GG 1009 IJssel van Zwolle tot KM 10 VWG

0708, 1308 Zwolle 1 GG

1408 PM 1 GG

0609 Dalfsen 2 naar zuid VM

Grauwe Iranjepool •

IJsvogel •

0409 EW 1 GG

hele periode DH 1 JH

2407 Mataram 1 HR/AR

0708, 2208 TW 1 HR/ AR

2608 Veesserhank 1 GG

2808 JR 1 GvK

Sleenioper • 1009 KMO 2 VWG

Kleine mantelmeeuw *

208 BH (3) GvK

VW ad+juv GG

BL (2) HB

Vrvl ad GG/ HBI

VM ad+juv VWG

KMO 2 GG

0808 1108 1208 1408 1608

VW 22 GG VW 12 slpl GG IJssel, Antlia 2 GG PM ad GG VW onv GG

2908 EW 1 GG

3008 HW 1 GG

3008 Roetwaard 1 GG

3008 DW 1 GG

3108,3109, 2209, 2409 KH 1 JH

0609 NK 2 HvV

0709, 1009 Vecht, Dalfsen 1 VM

0809 VW ( 1) HvdH

ulp (meer dan 25)

009 VM 250 VWG

Zilvenneeuw

709 VW 75 WH KW 23 HB

Geelpoolmeeuw •

warte ruiler •

Grole manlelmeeuw (meer dan 1)

1009, 1209, 1809 Vecht, MH 1 VM

1009 Seveningen 1 VWG

1109 ZH 1 HR/ AR

1709 VW 1 GG

2109 De Zande 2 HR/ AR

2109 VM 1 VM

B08 EW 1 GG

1108 VW 17 slpl GG 2508 15 slpl GG

2309 WK 1 GG

2409 Polder Hattem 1 HvdH

~ 909

2209 KMO 25 GG

1009 Keteldiep 1 VWG

2209 KMO 40 GG

, IWlPng nummer 5

ZWDl s Naluur Tijdschnll I 25

""""vv.v1Ngzvvolle. I Groene specht· 2407 Mataram 1 HRJAR 0508 Centrale Harculo 1 BS

Kleine bantu specht· 0509 Dalfsen 1 VM 2509 RV 1 JH

B08renzwaluw (meer dan 50 en aile wrn. in nov. t/m maart) 2708 Zwolle, Arcadlaflat (min 300) HB 3108 Zwolle, ArcadiaAat (min 500) HB 2109 Hoonhorst 100 JH

0409 1009 1009 1009 1309 1609

Schellerlanden 1 GG AW 1 VWG ZB 2 VWG IJssel, De Zande 4 VWG PM 2 GG PM 7 GvK

Glanskop •

1809 1809 1909 1909 2209 2409

PLM 12 HRJAR Zalk 1 BS MH 1 VM HP 1 VM BP 1 HB PHZ 2 HvdH

Raal'

Kramsvogel Boompleper • 2308 Zwolle (1) GG 0209 MH 2 VM

Dulnpieper •

(meer dan 10 en zomerwrn) 1509 Zwolle (7) HB

1908 2808 2009 2409

EW 2 GG VA 1 GG PEW 1 GG BH 1 GvK

2608 LB 1 JH

Huismus (meer dan 10) 0708 Zwolle, Grote Markt 10 GG 0708 Zwolle, Groeneweg 13 GG 1408 Zwolle, Harm Smeengekade 20 GG 1408 Frankhuis 60 GG 1408 PM 18 GG 0609 LH 65 HvV

Grote lijster •

Puller (meer dan 25 en aile terr.)

0208 BH 2 GvK

Gale kwikstaart (meer dan 10, aile okt­

0105, 1007 BL 1z FB

mrtwrn en terr.)

1108 VW 11 GG

1009 KMO 125 VWG

Vuurgoudhaanlje • 0809, 2509 VA 1 GG

0109 0209 0709 1709 1709 1809 1809

Grote ge le kwi kstaart •

Grauwe vli egenvanger

Kneu (meer dan 10)

0809, 2209 Dalfsen (1) VM 1009 KMO (1) VWG 1309 Dalfsen 2 naar ZO VM 1709 VW 1 naar zuid GG 1809 BW 1 naar zw GG 2109 VM 1 VM

1209, 1309, 1809 VA 1 GG

Bonle vliegenvanger

1408 SH 75 GG 2608 De Nijensteen 60 GG 1009 KMO 50 VWG

1908 VA 2 GG 2108, 0109 VA 1 GG

Kruisbek'

3108 HP 1 VM

Snor '

Vechterweerd 60 VM LH 38 HvV VW 110 GG Zalk 60 HvdH VW 125 GG VW 55 GG Zalk min 100 BS

2209 Dalfsen 10 naar zuid VM

Zwa rte mees • Witte kwikstaart (meer dan 10 en nov-feb wrn.) 1709 LH 32 HvV

Nachtegaal • 2704 Westerveldse Bos 2z FB

Zwarte roodstaart • 2009 Zwolle, Parallelweg 1 GG 2709 BH 1 GvK

Gek'raagde roodstaart • 1109 AB 1 GvK

Paapje ' 2507 3108 1009 1009 2909

VW 3 HRJAR HP 1 VM ZB 1 VWG Pijperstaart 2 GG KW 3 HB

2908 Deventer 1 GG 2908, 3108, 0409, 0509, 0609, 0909, 1009, 1509, 1609, 1909, 2309, 2809 VA 1 GG 0409 Park Eekhout 1 GG 0609 Zwolle 2x1 en 1x3 GG 0709, 1409, 1709, 1809,2209,2509 VA 3 GG 0809, 1109 VA 2 GG 1209 VA 5 GG 1209 Zwolle 1 GG 1309 VA 6 en 2 ; ook 6 naar zw GG 1309 Zwolle 3 en 5 GG 1409 Zwolle 1 en 2 GG 1709 Zwolle 1 en 1 GG 1809 Zwolle 3x1 GG 1809 AW 11 GG 2009 VA 14 GG 2109 VA 5 GG 2209 Zwolle 3x1 GG

Tapuit·

Malkop'

3108 HP 8 VM 0409 PS 2 HR/AR

0309 Wezep 1 WH

26 I lwols Natuu! Tiidschrill

Appelvink' 2808 1509 1809 2009 2809

Zwolle (1) HB Zwolle (3) HB VA (1) GG VA 2 GG VA 1 GG

Waarnemers AR Albert Roering BM Bert Moonen BS Be Schilder FB Frits Bouwkamp GG Gerrit Gerritsen GvK Gert van Klinken HB Han Beeuwkes HBI Herman Bisschop HvdH Herman van der Hart HvV Henny van VHsteren HR Henk Kensink JH Jan Hullen VM Vincent Martens VWG KNNV Vogelwerkgroep Zwolle WH Wim Helder

12e)3afllallij numTTlT!f 5

KNNV

IVN

Koninklljke Nederlandse Naluurhislorische Vereniging Vereniging voor veldblologie

Verenlglng voor Natuur- en Mllleueducalle

Afdellngsbestuur

Afdelingsbestuur

voorziHer

Henk van BIlHerswijk

voorzlHer

Albert Ve rsteegde

Thorbeckelaa n 2a

8014 AZ Zwolle

0 38 - 46 54 2 70

voorz itter@ivnzwoll e.nl

secretarls

vacalure

penningmeesler

Gerrit ten Brinke

Scriveriusmate 16

80 14 JV Zwolle

0 38 - 4 6 54 9 68

pen [email protected]

waarnemend secretaris

An e Blom Eerbeek 4

80 33 BJ Zwolle

038 - 45 41 458

secretaris@ivnzwolle,nl

besluurslid

Jan Westera

Rozenweg 18

8042 CW Zwolle

038 - 78 50 144

bestuurslidO l@ ivnzwolle.nl

Westenholterweg 7

8042 AE Zwolle

038 - 42 34 191

voorzltter@zwolie .knnv.nl

secrelaris

Chris QverkleeH

Vliet 9

8032 AP Zwolle

038 - 4 5 27 366

secreta [email protected]

pennlngmeester

Petra Schep

Venestraat 11

8011 GJ Zwolle

0 38 - 42 29 50

penningmeester@zwolle .knnv.nl

coordlnalor

Marion Geerink

Gruitmeesterslaan 96

8014 CK Zwolle

0 38 - 46 62 440

[email protected]

bestuurslid

Dirk Maas

De Doomweg 49

80 35 PO Zwolle

052 - 42 72 55

[email protected]

besluurslld

Kampmansweg 63

7722 RY Dalfsen

0529 - 43 66 78

bestuurslid02@ivnzwolle ,nl

Johan Bultenkamp

Go dplevlerstraat 2 19

8043 JL Zwolle

038 - 42 02 151

[email protected] v.nl

website www.knnv.nl{zwolle website Vogelwerkgr. www.vwgzwolle.nl [email protected] posladres

aspIrani bestuurslid Kl aartje Arntzen

KNNV Afdeling Zwolle

Postbus 1275, 8001 BG Zwolle

leI. contacladres

Gerrit ten Brin ke

038 - 46 54 968

website www.ivnzwolle.nl e-mallad/[email protected] posladres

I VN Afdeling Zwolle e.o.

Postbus 272, 80 00 AG Zwolle

Conlributle IVN

Leden € 25,- per jaar, incl . oezending van Natura,

het landeliJke tijdschrift van de KNNV;

Huisgenootleden € 11,­ Regionale leden (afdelingslid) € 14,­

Gironummer: 998242 t.n .v. KNNV Zwolle

Donateurs minimaal € 7,95 per jaar; Leden (actief) € 13,60 per j aar, incl. toezending van Mens en Natuur; Huisgenootiid € 6,80 , Gi ron ummer: 124197 t .n .v, IVN Zwo lle Wijzlglngen m .b.t. het dona teurs- en lidm aatschap sch riftellj k doorgeven aan postadres of per e-ma il : ivnzwo [email protected]

Richllijnen voor bijdragan aan hel ZNT • Aan de omvang van bijdragen worden geen eisen gesteld. Een te lang artikel - ter beoordeling van de redactie - kan verdeeld worden over twee nummers van het ZNT. Namen van soorten worden cursief (bijv. huismus) aangedu id, dat geldt ook voor het meervoud (huismussen). • De tekst wordt plat en zonder ~ illustraties aangeleverd Geen gebruik van tabs of (vaste) returns. Wei plaatsaanduiding In de tekst voor de illustraties, legenda err illustratiebijschriften.

Getallen onder de tie n in de tekst worden uitgeschreven. • Figuren en foto 's ondersteunen bij voo rkeur het artikel. Beide kunnen lovlel digitaal als analoog v/orden aangeleverd. • Literatuur wordt op de volgende wijze opgebou\'/d: auteur, komma , jaartal, punt, tilel van verhaal, tijdschrift, jaargang, nummer, pagina 's (aan elkaar) . Voorbeeld : Ark, J. van., 2005. Het verdl'lijnen van de Kuifleeu werik in de regio Zwolle. lWDls Natuurtijdschrift 18(1 ): 12-15.

Conlribu.Ue KNNV

• JBQilI1/l ncmlTler 3

lwols Nalwr TijdSCllrlM

I 27

indian onbes elbaar verzenden aan

IV

Postbus 272

8000 AG Zwolle

-

--

~

-

.

.. geza!'16Uik~ uit9av6 van KNNV afdellng Zwolle en IVN afdeling Zwolle 6.0.·