Wat betekent dit voor mij?

Wat betekent dit voor mij? Wijzer in geldzaken

Programma 2013/2014

Voorwoord Het Platform Wijzer in geldzaken heeft in 2012 grote stappen voorwaarts gezet om de financiële kennis en vaardigheden van de consument te vergroten. Door samenwerking en krachtenbundeling is veel bereikt. Getuige projecten als De Week van het geld, de Pensioen3daagse en pilots met Geldloketten in Amersfoort en Den Bosch. Het Platform blijft in 2013 een voortrekkersrol spelen, zoals u in dit programma 2013/2014 kunt lezen. Wijzer in geldzaken geeft consumenten inzicht en overzicht in hun persoonlijke financiële situatie en biedt hen tools waarmee ze aan de slag kunnen gaan. Nu en later. Het is noodzakelijk hiermee te starten op jonge leeftijd. Het platform blijft zich daarom inzetten om het leren omgaan met geld verder te verankeren in het onderwijs en werkt hierbij nauw samen met andere organisaties op thema’s zoals ondernemerschapseducatie. Als Speciale Pleitbezorger van de VN-secretaris-generaal voor inclusieve financiering voor ontwikkeling is het mede mijn taak om wereldwijd het belang van financiële educatie te onderstrepen. Ik ben blij dat er ook internationaal een blijvende en toenemende aandacht voor financiële educatie en jongeren leren omgaan met geld is. Het Nederlandse voorbeeld ‘Wijzer in geldzaken’, waarin publieke en private partijen samenwerken, oogst daarbij in zowel Europa als de rest van de wereld veel belangstelling. Kortom, in 2013 blijft het Platform Wijzer in geldzaken investeren in de financiële zelfredzaamheid van Nederlanders.

Hare Majesteit Koningin Máxima Erevoorzitter van Wijzer in geldzaken

2

Inhoudsopgave

Anker

Inhoudsopgave

3



Voorwoord

2



Inhoudsopgave

3



Samenvatting

4

1.

Context 1.1 Ingrijpende veranderingen in geldzaken 1.2 De crisis heeft invloed op de huishoudportemonnee 1.3 De complexiteit van geldzaken neemt verder toe 1.4 Financiële educatie staat nationaal en internationaal op de agenda

6 6 7 7 8

2.

Terugblik 2.1 Programma Jong Geleerd Oud Gedaan 2.2 Programma Financiën op orde 2.3 Programma Zorg voor de toekomst 2.4 Online 2.5 Ondersteunende activiteiten 2.6 Samenvatting

9 9 11 12 12 15 16

3.

Vooruitblik 3.1 Programma Jong Geleerd is Oud Gedaan 3.2 Programma Financiën op orde 3.3 Programma Zorg voor de toekomst 3.4 Online (agendasetting en bewustwording) 3.5 Ondersteunende activiteiten 3.6 Strategie 2014-2018

17 17 18 20 20 20 22

Samenvatting Er worden steeds hogere eisen gesteld aan de financiële vaardigheden van mensen. De forse maatregelen die noodzakelijk zijn om de overheidsportemonnee op orde te houden worden gevoeld in de huishoudportemonnee. Er vindt een stapeling van maatregelen plaats op belangrijke terreinen als wonen, zorg en pensioen. Het is voor veel mensen een puzzel om uit te zoeken wat alle veranderingen voor hen betekenen. De werkloosheid neemt toe, de huizenmarkt zit op slot en er zijn grote veranderingen rondom pensioen op komst. Daar komt bij dat de complexiteit van geldzaken verder toeneemt. Mensen moeten steeds meer financiële beslissingen nemen op zeer uiteenlopende terreinen – van pensioen tot belastingen, van zorg tot wonen en van zakgeld tot sparen voor de studie van hun kinderen - terwijl geld onder invloed van technologische ontwikkelingen tegelijkertijd steeds abstracter en onzichtbaarder wordt. De bovenstaande ontwikkelingen bevestigen het belang van financiële vaardigheden. De partners van het platform Wijzer in geldzaken hebben de afgelopen jaren er gezamenlijk voor gezorgd dat financiële educatie hoog op de agenda staat in Nederland. Ook internationaal groeit het besef dat het van groot belang is om de positie van de consument op de financiële markten te versterken. Naast consumentenbescherming wordt de afgelopen jaren ook steeds nadrukkelijker het belang van financiele educatie duidelijk. De platformaanpak van Wijzer in geldzaken met publiek-private samenwerking krijgt hierbij steeds meer belangstelling. Wijzer in geldzaken geldt internationaal als voorbeeld hoe je financiële educatie op de kaart kunt zetten. De afgelopen jaren is het platform zich steeds meer gaan toeleggen op projecten en programma’s waarbij door krachtenbundeling de impact op de consument gemaximaliseerd werd. Wijzer in geldzaken gaat door op de ingeslagen weg. Aan de hand van de programma´s Financiën op orde, Jong geleerd is oud gedaan, voert het platform een aantal kernprojecten uit: De Week van het geld beleefde in 2012 haar derde editie. Er vonden 4.500 gastlessen en tal van andere activiteiten plaats om basisschoolleerlingen te leren omgaan met geld. De volgende Week van het geld is in maart 2014. Doelstelling is om het aantal deelnemende scholen te consolideren en een kwaliteitsslag te maken. Tijdens de tweede editie van de Pensioen3daagse werden door het hele land ruim 250 activiteiten georganiseerd om mensen pensioenbewuster te maken. Tijdens de derde Pensioen3daagse, in oktober 2013, is een belangrijke rol weggelegd voor werkgevers. In Amersfoort en Den Bosch werden in mei 2012 twee Geldloketten geopend voor een proef van een jaar. Een jaar later maken we de balans op om te kijken of – en zo ja hoe – een fysiek loket voor financiële vragen mensen kan helpen financieel zelfredzamer te worden. Bewustwording, onderzoek en de netwerkactiviteiten van het platform leveren een belangrijk fundament voor de kernprojecten. Ook hierbij gaat Wijzer in geldzaken door op de ingeslagen weg met een aantal accentverschuivingen. Bewustwording blijft belangrijk, met de portal www.wijzeringeldzaken.nl als spil. Het aantal mensen dat online wordt bereikt wordt geconsolideerd op één miljoen. Het accent verschuift van vergroting van kwantiteit naar de verbetering van kwaliteit. Met andere woorden: de bezoekers van de website worden beter geholpen.

4

Inhoudsopgave

Onderzoek wordt gebruikt om de effectiviteit van projecten en programma’s te evalueren én om het financieel bewustzijn en pensioenbewustzijn in Nederland te monitoren. Er vinden drie monitors plaats: een publieksmonitor, een pensioenmonitor en een juniormonitor. Het netwerk blijft aan de basis staan van het platform. Netwerkbijeenkomsten, symposia en expert pitches zorgen ervoor dat partners kennis en ervaringen met elkaar kunnen delen. Wijzer in geldzaken zet daarmee voornamelijk in op het consolideren van succesvolle projecten. Daarnaast speelt Wijzer in geldzaken in op nieuwe behoeften en ontwikkelingen. Daarbij worden steeds scherpe keuzes gemaakt. Op de volgende terreinen gaat Wijzer in geldzaken onderzoeken op welke manier de platformaanpak er een rol in kan spelen: Wat betekent het voor mij? Om het consumentenvertrouwen te herstellen is het belangrijk dat mensen inzicht krijgen in de effecten van alle veranderingen op hun persoonlijke financiële situatie en dat ze deze in actie kunnen vertalen. Wijzer in geldzaken wil zich ervoor inzetten deze veranderingen voor de consument zo eenvoudig en duidelijk mogelijk in beeld te brengen. Ondernemerschaps- en financiële vaardigheden hebben veel overlap. In het voorjaar van 2013 lanceert Wijzer in geldzaken met het ministerie van EZ een strategisch kader voor het versterken van de positie van ondernemerschapsonderwijs en financiële educatie. De behoefte aan financiële educatie in het voortgezet onderwijs is groot. Ook hier gaat Wijzer in geldzaken kijken of een krachtenbundeling tot stand gebracht kan worden. In eerste instantie door partijen met financiële educatieprogramma’s voor het voortgezet onderwijs met elkaar in contact te brengen en in staat te stellen expertise te delen. In 2013 is het vijf jaar geleden dat het Actieplan Wijzer in geldzaken werd gelanceerd. Sindsdien is er veel gebeurd op het terrein van financiële educatie. Financiële educatie staat op de agenda, maar vergroting van financiële vaardigheden blijft ook de komende jaren nodig. In 2013 werkt Wijzer in geldzaken aan een strategie voor de komende 5 jaar.

5

Inhoudsopgave

1. Context De komende tijd komen veel maatregelen op mensen af die effect hebben op hun portemonnee. Zowel de bezuinigingen die aangekondigd zijn door het kabinet Rutte II als ook de gevolgen van de crisis hebben een steeds grotere impact op de dagelijkse inkomsten en uitgaven. Daar komt bij dat de complexiteit van geldzaken eerder toe- dan afneemt. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat het voor mensen het steeds lastiger is om hun geldzaken (zowel voor nu als voor later) op orde te houden. De komende jaren is het daarom nog belangrijker om het financieel bewustzijn en de financiële vaardigheden te vergroten. Financiële educatie staat ook internationaal hoog op de agenda. De Nederlandse aanpak, waarin private en publieke partijen op een unieke manier met elkaar samenwerken, geniet grote buitenlandse belangstelling. In OESO verband wordt veel aandacht geschonken aan financiële geletterdheid en Hare Majesteit Koningin Máxima der Nederlanden, erevoorzitter van Wijzer in geldzaken, pleit in haar rol als Speciaal Pleitbezorger van de secretarisgeneraal van de Verenigde Naties, internationaal voor het belang van financiële vaardigheden. In de paragrafen hierna volgt een overzicht van een aantal trends en ontwikkelingen die voor de plannen van het platform Wijzer in geldzaken van belang zijn verder uitgewerkt.

1.1 Ingrijpende veranderingen in geldzaken Een aantal maatregelen van het vorige en het huidige kabinet voelen mensen direct of in de toekomst in hun portemonnee. Een deel daarvan is al in werking getreden, een ander deel wordt de komende periode ingevoerd. Een paar voorbeelden: • Belastingen. De BTW is per 1 oktober 2012 verhoogd. De assurantiebelasting is verhoogd per 1 januari 2013, evenals de accijns op tabak en alcohol. De heffingskorting is veranderd, de arbeidskorting is verhoogd en het tarief voor de eerste schijf is verhoogd. De tarieven voor motorrijtuigenbelastingen zijn verhoogd. • Wonen. Nieuwe huizenkopers moeten hun hypotheek volledig en annuïtair gaan aflossen, willen ze in aanmerking komen voor fiscale aftrek. Het voornemen bestaat om het maximale aftrektarief te verlagen. De rente op de restschuld kan tien jaar worden afgetrokken. De huren worden verhoogd (afhankelijk van inkomen). • Zorg. Op het terrein van zorgtoeslag is per 1 januari veel veranderd. De bijdrage voor huishoudelijke hulp in de Wmo wordt aangepast, evenals de aanspraak op dagbesteding. De eigen bijdrage aan de AWBZ wordt gekoppeld aan het vermogen. • Kinderen en studenten. Een aantal toeslagen en belastingkortingen is afgeschaft en vervangen door een kindgebonden budget. De kinderopvangtoeslag is verlaagd (en voor hoge inkomens afgeschaft). De kinderbijslag wordt niet geïndexeerd. Er zijn plannen om het gratis beschikbaar stellen van schoolboeken terug te draaien, een sociaal leenstelsel voor studenten in te voeren en de OV-kaart in 2015 te vervangen door een kortingskaart. • Pensioen. Het opbouwpercentage verandert in stappen van 2,25% naar 1,75%. Dit betekent dat mensen minder pensioen opbouwen. Daarnaast wordt de AOW-leeftijd vanaf 2013 in stappen verhoogd naar 67. De partnertoeslag van de AOW vervalt in 2015 (deels). Het kabinet Rutte II wil voor nieuwe gevallen de algemene nabestaandenuitkering beperken tot 1 jaar.  • Financieel advies. Vanaf 1 januari is het provisieverbod voor complexe producten (zoals onder andere hypotheek) in werking getreden. Tegelijkertijd is er – door alle veranderingen – veel behoefte aan financieel advies. • Arbeid. Er zijn plannen om de ontslagvergoeding te verlagen en het ontslagrecht voor ambtenaren te veranderen. Het kabinet wil de WW verlagen en de individuele bijzondere bijstand verruimen. De levensloopregeling is afgeschaft.

6

Inhoudsopgave

Dit is slechts een selectie van de veranderingen die er aan komen, of die al zijn ingevoerd. Dit maakt het van groot belang dat de Nederlander zijn huishoudportemonnee op orde heeft. Het lastige voor iedereen is dat het vaak om ingewikkelde regelingen gaat, die voor een deel ook nog niet zijn uitgewerkt. Door de veelheid aan veranderingen is het voor mensen moeilijk tot niet in te schatten wat de impact op hun (huidige of toekomstige) financiële situatie is.

Wat betekent dit voor mij? 1.2 De crisis heeft invloed op de huishoudportemonnee De gevolgen van de bezuinigingen door de crisis treft Nederlanders dit jaar voelbaar in hun huishoudportemonnee. De koopkracht neemt af en de werkloosheid is in 2012 gestegen naar 6,2%. Zij die hun baan verliezen hebben niet alleen te maken met een (forse) inkomensterugval, maar ook met een lagere pensioenopbouw. De huizenmarkt zit op slot; tussen de 700.000 en 800.000 hypotheken staan onder water. Het aantal huishoudens met problematische schulden nam toe tot 600.000. Opvallend hierbij is dat ook huiseigenaren en werkende mensen met een bovenmodaal inkomen, vaker aankloppen bij de schuldhulpverlening. Gemeenten zijn – door de invoering van de Wet op de gemeentelijke schuldhulpverlening – verplicht om een integrale aanpak voor schuldpreventie te ontwikkelen, maar tegelijkertijd is hier minder geld voor.

1.3 De complexiteit van geldzaken neemt verder toe De complexiteit van geldzaken is de laatste jaren niet af-, maar eerder toegenomen. Financiële begrippen zijn nog steeds erg ingewikkeld voor consumenten. En maatregelen zoals hierboven genoemd zijn voor mensen moeilijk te begrijpen en te vertalen naar hun persoonlijke situatie. Mensen moeten steeds meer financiële beslissingen nemen. De digitalisering van het betalingsverkeer zet verder door. Papiergeld en munten hebben de laatste jaren plaatsgemaakt voor plastic geld. Het aantal pinbetalingen groeide in 2012 met 8% tot een record van 2,5 miljard. Deze ontwikkeling gaat steeds verder: er komen steeds meer mogelijkheden om mobiel te betalen. Dat maakt betalen enerzijds gemakkelijker, anderzijds wordt geld nog onzichtbaarder en minder grijpbaar voor mensen. De digitalisering maakt ook dat er steeds nieuwe vormen van fraude komen, waar meer mensen mee te maken krijgen. Daarnaast worden de nieuwe internationale IBAN bankrekeningnummers ingevoerd. Steeds meer mensen kopen online. Dit biedt meer mogelijkheden om prijzen met elkaar te vergelijken, maar het maakt impulsaankopen gemakkelijker.

 Dit is een international trend. Zie onder meer ‘PISA 2012 Financial Literacy Assessment Framework’, OECD, 2012.

7

Inhoudsopgave

1.4 Financiële educatie staat nationaal en internationaal op de agenda Alle Nederlandse landelijke dagbladen hebben uitgebreide rubrieken over persoonlijke financiën. Ook de landelijke nieuws websites besteden steeds meer aandacht aan geldzaken. Hetzelfde geldt voor een toenemend aantal week- en maandbladen. Op tv neemt de aandacht voor geldzaken toe, steeds meer (amusement)programma’s maken items over (dagelijkse) geldzaken (ondermeer Kassa, Radar, Uitstel van executie, Eén Vandaag en Editie NL). In de Nederlandse politiek groeit het besef dat kinderen op jonge leeftijd moeten leren sparen. Dat blijkt ondermeer uit het initiatiefwetsvoorstel voor het in ere herstellen van de zilvervlootregeling. Maar ook uit de oproep van diverse partijen om financiële vaardigheden te verankeren in het onderwijs. Er is veel aandacht voor pensioen. In de eerste plaats natuurlijk het pensioenakkoord, waarin de trend wordt voortgezet dat er meer verantwoordelijkheid en risico bij burgers wordt neergelegd. In de tweede plaats – daarmee samenhangend – de veranderingen in de AOW. En in de derde plaats de (dreigende) kortingen op bestaande en toekomstige pensioenen. En tenslotte het nieuwe financiële toetsingskader voor pensioenen. Pensioen is erg aanwezig in de media, en toch neemt het pensioenbewustzijn nauwelijks toe. Hier is een enorme gezamenlijke krachtsinspanning nodig van overheid, pensioensector en werkgevers. Ook internationaal speelt financiële educatie een steeds prominentere rol. Financiële educatie staat op de agenda van de G20. Als Speciale Pleitbezorger voor ‘Financiële diensten voor iedereen’ (‘Inclusive Finance for Development’) van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties vraagt Hare Majesteit Koningin Máxima aandacht voor dit onderwerp. Steeds meer landen hebben een nationale aanpak voor financiële educatie. Nederland wordt – met haar platformaanpak - gezien als voorbeeldland. Het aantal landen dat is aangesloten bij het International Network for Financial Education (INFE) van de OESO ligt al ruim boven de 100. Er is (internationaal) toenemende aandacht om jongeren te leren omgaan met geld. Het onderwijs speelt hier een belangrijke rol in. Het feit dat financiële geletterdheid vanaf 2015 wordt gemeten in het Programma for International Student Assessment (PISA) zal ook leiden tot toenemende vraag om hier in het onderwijssysteem aandacht aan te besteden.

8

Inhoudsopgave

2. Terugblik 2.1 Programma Jong Geleerd Oud Gedaan 2.1.1 Week van het geld Met bijna 4.000 gastlessen op scholen en vele andere activiteiten in de klas, op de buitenschoolse opvang, thuis of in de buurt, leerden kinderen in het basisonderwijs een week lang alles over omgaan met geld. Ruim 80 organisaties zetten zich in tijdens de Week van het geld. De vooraf gestelde doelen t.a.v. bereik, waarderingen gedrag zijn bijna allemaal ruimschoots behaald. De Week van het geld 2012 is dan ook geslaagd. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste resultaten. Bereik: • 86% Van de basisscholen kent de Week van het geld (het gestelde doel was 90%). Ook noemt 58% de Week van het geld spontaan wanneer gevraagd naar projecten die tot doel hebben basisschoolleerlingen te leren omgaan met geld. • 60% van de deelnemende scholen kreeg een gastles in de Week van het geld. Hiermee is het doel van 40% ruimschoots gehaald. In totaal werden 4.000 gastlessen gegeven op basisscholen in Nederland. Zo´n 30% van de deelnemende scholen gebruikte programma´s van NTR SchoolTV en 20% gebruikte de digitale les van de Week van het geld krant. • De Week van het geld is bekend bij 53% van de ouders. Dit is iets meer dan de doelstelling (50%). 15% van de ouders is bekend met de oudereditie van de Week van het geld krant. • 20% van de gemeenten heeft scholen gestimuleerd deel te nemen aan de Week van het geld . Dit is meer dan de 10% die als doel gesteld was. Waardering: • Van de deelnemende scholen geeft 96% de Week van het geld een 7 of hoger. Het gemiddelde rapportcijfer is een 7,9. Dit is ruim meer dan het gestelde doel van 80%. Ook de waardering voor de Week van het geld krant is hoog. De ontvangers van de krant geven deze gemiddeld een 8,2. • Alle deelnemende partijen geven de Week van het geld een rapportcijfer van 7 of hoger. Het gemiddelde rapportcijfer voor de Week van het geld vanuit de deelnemende organisaties is een 7,9. We hoopten op 80%. Kennis, houding en gedrag: • Van de scholen geeft 8% aan beslist meer aandacht te gaan besteden aan leren omgaan met geld, nog eens 34% zegt er waarschijnlijk meer aandacht aan te gaan besteden. Dit is helaas iets minder dan de gestelde 40%. • Van de ouders die bereikt zijn, heeft 27% heeft naar aanleiding van de Week van het geld met hun kinderen gesproken over het onderwerp omgaan met geld. Het doel was 40%.

2.1.2 Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) De Nationale Onderwijstentoonstelling vond plaats in januari 2013. Wijzer in geldzaken stond samen met acht partners op deze grootste vakbeurs voor professionals in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en MBO. Het thema van de stand was ‘Leren omgaan met geld is een kunst’. Tijdens de beurs werd de leermiddelenwaaier aan docenten uitgedeeld: een handig overzicht van alle lesmaterialen over omgaan met geld voor alle onderwijssegmenten. De betrokken partners (Deloitte, De Nederlansche Bank, Geldmuseum, Nederlandse Vereniging van Banken, Nibud, Jong Ondernemen, Verbond van Verzekeraars, Stichting LEF en,Stichting Weet Wat je Besteedt ) brachten gezamenlijk leermiddelen over omgaan met geld onder de aandacht van docenten.

9

Inhoudsopgave

De beurs trok ruim 40.000 bezoekers, voornamelijk docenten uit het primair onderwijs. Bijna 10.000 bezoekers kregen de leermiddelenwaaier van Wijzer in geldzaken. Ruim 4.000 bezoekers bezochten de stand van Wijzer in geldzaken (43% primair onderwijs, 7% voortgezet onderwijs, 7% speciaal onderwijs, 4% middelbaar beroepsonderwijs, 23% stagiaire en 17% overig).

2.1.3 Verkenningen voortgezet onderwijs en Geldexamen In 2012 vond een verkenning plaats om te zien hoe het onderwerp ‘leren omgaan met geld’ in het voortgezet onderwijs onder de aandacht kan worden gebracht. In deze kwalitatieve verkenning is in verschillende interviews en rondetafelgesprekken gesproken met docenten en bestuurders in het voortgezet onderwijs. De belangrijkste conclusies uit het onderzoek waren: • Alle geïnterviewden zien een rol voor de school/docent om het thema ‘leren omgaan met geld’ onder de aandacht van de leerling te brengen. • De uitgave van Wijzer in geldzaken uit 2010 ‘Handreiking Leren omgaan met geld’ was vaak bekend bij scholen. • Op veel scholen komt het thema al aan bod, vaak bij het vak Economie. Aangezien het niet verplicht is en niet in de kerndoelen is opgenomen, is het enthousiasme en de creativiteit van de docent doorslaggevend in welke mate er invulling aan het thema wordt gegeven. • Maatschappelijke thema’s worden binnen de scholen (los van de methoden) op verschillende manieren ingevuld. Een Week van het geld, zoals in het PO wordt verzorgd, is vanwege verschillende roosters en onderwijsprogramma’s van VO-scholen niet wenselijk. Het hoe is dus niet unaniem aan de scholen voor te schrijven, maar vult elke school op z’n eigen manier in. • Docenten gaven veel handvatten en tips om het aanbod van lesmateriaal over ‘leren omgaan met geld’ toegankelijker te maken, vooral gericht op het digitaal beschikbaar stellen van materiaal op websites of een elektronische leeromgeving. • Docenten wijzen op het belang om meerdere kanalen te bewandelen om het thema over het voetlicht te brengen. Niet alleen via scholen, maar ook ouders, media en leerlingen. Docenten en schoolleiders zien een duidelijke rol voor de school wat betreft kennisoverdracht op dit thema, maar wijzen ook naar ouders als het gaat om gedrag(regulering). De samenwerking met ouders op dit thema is cruciaal om effect te hebben en de kennis te laten beklijven en het gewenste effect te verkrijgen. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek is www.wijzeringeldzaken.nl/onderwijs vernieuwd. Het belangrijkste instrument op deze website is een handig digitaal overzicht van 60 leermiddelen en -materialen over Omgaan met geld op www.wijzeringeldzaken.nl/leermiddelen. Tot slot is in 2012 verkend of en op welke manier het Geldexamen door het platform kan worden uitgerold. In overleg met het Nibud (samen met Deloitte en ThiemeMeulenhoff, ontwikkelaar van het Geldexamen) is besloten dat de verdere uitrol van het Geldexamen door het Nibud wordt gedaan. Het platform neemt hier geen actieve rol en zal waar mogelijk de uitrol ondersteunen.

10

Inhoudsopgave

2.2 Programma Financiën op orde 2.2.1 Pilots Wijzer in geldzaken Geldloket Doel van de pilot is om te meten of er behoefte is aan een fysiek loket voor vragen over geldzaken en hoe het beste in deze behoefte kan worden voorzien. Voor de beoordeling hiervan is onder meer van belang: • De bezoeker wordt vriendelijk, deskundig en naar tevredenheid geholpen bij zijn vraag over geldzaken; • De bezoeker heeft naar aanleiding van het bezoek ook op langere termijn inzicht in de eigen financiën; • De bezoeker heeft de intentie om het loket weer te bezoeken; • De verleende dienstverlening is niet vervangbaar door andere, bestaande, instellingen of door de inzet van andere middelen als internet; • Het aantal bezoekers rechtvaardigt de voortdurende beschikbaarheid van de dienstverlening en het personeel; • De dienstverlening is van voldoende kwaliteit; • De toegang tot het loket is voor de bezoeker laagdrempelig. Daarnaast hebben de geldloketten een signaalfunctie: • Over welke onderwerpen zoekt de bezoeker informatie of hulp? • Wat is het profiel van de bezoeker? • In hoeverre voldoet het huidige aanbod?

2.2.2 Resultaten tot nu toe Eind mei 2012 gaven Hare Majesteit Koningin Máxima en minister De Jager het startsein voor de pilots van de Wijzer in geldzaken Geldloketten in Amersfoort en Den Bosch. Voor beide pilots wordt samengewerkt met lokale instanties vanwege hun kennis en lokale netwerk. Het Geldloket in Amersfoort is opgezet in samenwerking met Stadsring51, de instantie die financiële hulpverlening en schuldpreventie uitvoert voor de gemeente. In dit loket werken vrijwilligers met ervaring in de (sociaal)financiële dienstverlening, geselecteerd en begeleid door Stadsring51. In Den Bosch wordt samengewerkt met het Juridisch Loket. Het Geldloket heeft er een aparte balie die door een aantal medewerkers van Het Juridisch Loket wordt bemand. Beide loketten zijn doordeweeks overdag open en je kunt er zonder afspraak terecht. Halverwege 2013 worden de resultaten van beide pilots in een officiële evaluatie bekend gemaakt. Vooruitlopend op deze evaluatie volgen hieronder een aantal resultaten tot dusver: • In het eerste half jaar dat de loketten open waren, waren er in Amersfoort 260 en in Den Bosch 360 bezoekers geweest. • In dit halfjaar is een aantal keren een bepaald thema extra uitgelicht, zoals ‘uit elkaar gaan’ en pensioen. Tijdens deze themaweken hebben externe deskundigen (onder andere AFM, Nibud, RFEA,) individuele spreekuren gehouden. Dit zorgde voor extra bezoekers. • De tevredenheid van de bezoekers tot dusver (respons: ruime 10%) is goed tot uitstekend. Een grote meerderheid zou het Geldloket nog eens bezoeken bij een vraag over geldzaken en circa de helft beveelt het Geldloket aan (‘promoter’). • Onderwerpen waar vragen over gesteld zijn lopen uiteen van sociale zekerheid en betalingsproblemen tot echtscheiding en pensioen. Bezoekers worden mondeling verder geholpen, krijgen indien van toepassing een checklist mee en worden daarnaast vaak doorverwezen naar een andere sociaal, financiële of juridische hulpverlener.

11

Inhoudsopgave

2.3 Programma Zorg voor de toekomst 2.3.1 Pensioen3daagse Van 27 tot en met 29 september vond de tweede editie van de Pensioen3daagse plaats. Het aantal deelnemende partijen verdubbelde ten opzichte van de eerste editie. Het aantal bereikte burgers was vergelijkbaar met de editie in 2011. Het pensioenbewustzijn is in 2012 niet af- maar toegenomen. Hier volgt een overzicht van de belangrijkste resultaten: • Ruim 200 organisaties organiseerde een activiteit tijdens de Pensioen3daagse 2012. Daarmee is de doelstelling van 200 partijen behaald. • Bijna 5% van de werkzame Nederlanders ondernam actie of was voornemens om actie te ondernemen n.a.v. de Pensioen3daagse. 5% was ook het vooraf gestelde doel. • 80% van de deelnemende partijen waardeert de gezamenlijke deelname aan de Pensioen3daagse met een rapportcijfer van 7 of hoger; het gemiddelde betrof een 7,4. Bijna negen op de tien partijen doet in 2013 heel waarschijnlijk weer mee aan de Pensioen3daagse. Daarmee is het doel van 80% behaald. • Tijdens de Pensioen3daagse vond er een groot pensioenevenement plaats gericht op ZZP-ers in samenwerking met Ondernemersplaza Amersfoort en het Verbond van Verzekeraars. Hare Majesteit Koningin Máxima bezocht in dit kader op 28 september de pensioenmarkt in Amersfoort. • Eén op de tien Nederlanders is bekend met de Pensioen3daagse. Hiermee is de doelstelling ‘15% van de werkzame Nederlanders kent de Pensioen3daagse’ niet behaald. • Het pensioenonbewustzijn is in 2013 niet afgenomen. De groep die volledig pensioenonbewust is, is significant toegenomen tot 75%. Deze toename wordt veroorzaakt doordat minder mensen een realistische inschatting maken van hun pensioen. Dit kan voor een deel verklaard worden door de negatieve berichtgeving in de media rondom pensioen en (dreigende) kortingen.

2.4 Online De website www.wijzeringeldzaken.nl vervulde in 2012 weer een belangrijke rol bij agendasetting en bewustwording. Ook bij de kernprojecten speelde online een belangrijke rol. Het aantal bezoekers op de website bleef stabiel ten opzichte van 2011. In 2012 werd actief ingezet op social media (vooral Facebook, Twitter en YouTube) waardoor de doelstelling een groter publiek behaald is. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste resultaten.

2.4.1 Projecten • De website van de Week van het geld is geheel vernieuwd en toekomstbestendig gemaakt. • Voor de Pensioen3daagse is de online tool Pensioenschijf van Vijf ontwikkeld, in samenwerking met Nibud en de Universiteit van Tilburg. De tool geeft mensen inzicht in de mogelijke inkomstenbronnen na pensionering. • De 1.000 activiteiten die georganiseerd zijn tijdens de Week van het geld zijn zichtbaar/vindbaar gemaakt met een geografisch overzicht op Googlemaps. • De Geldloketten hebben een eigen website gekregen (www.wijzeringeldzaken.nl/geldloket). • De bewustwordingscampagne Boekje te buiten (juni) met als doel het onder de aandacht brengen van (online) huishoudboekje voor het eerst in combinatie met Facebook. • Er is een mobiele site ontwikkeld waarmee alle checklists gemakkelijk te gebruiken zijn op een smartphone (december). Hiermee is de doelstelling een mobiele site te lanceren bereikt. • Het YouTube kanaal van Wijzer in geldzaken is actief ingezet tijdens de kernprojecten.

12

Inhoudsopgave

2.4.2 Online bezoek • De websites van het platform (wijzeringeldzaken.nl en weekvanhetgeld.nl) zijn het afgelopen jaar door 1,2 miljoen mensen bezocht. Daarmee is het doel van 1 miljoen bezoekers ruimschoots behaald. Onder Wijzer in geldzaken vallen ook de subsites Pensioen3daagse, Geldloket en Boekjetebuiten. • Van de mensen die wijzeringeldzaken.nl bezochten heeft gemiddeld 60% een doel bereikt (het bekijken van een checklist, het gebruiken van een tool of het klikken op een link naar betrouwbare informatie van derden). In 2012 is gestart met het meten van deze doelen. Hierop kan nu expliciet gestuurd worden, waardoor het percentage dat een doel bereikt stijgt. • In de week van de Pensioen3daagse bezochten 60.000 mensen wijzeringeldzaken.nl. • De vernieuwde website weekvanhetgeld.nl trok 55.000 bezoekers. • In Google wordt Wijzer in geldzaken het meest gevonden op de zoekwoorden AOW, pensioen, huishoudboekje, studiefinanciering, kinderbijslag, uit elkaar gaan en samenwonen en trouwen. • Mensen die in wijzeringeldzaken.nl zoeken, zoeken het meest op zakgeld, kleedgeld, pensioen en huishoudboekje. • 87.000 mensen hebben een checklist bekeken. De meest bekeken checklist zijn: ‘Geldzaken op orde’, ‘Samenwonen en Trouwen’ en ‘Uit elkaar gaan’. De checklist financieel advies, die pas in november 2012 gelanceerd is, is toch al ruim 6.500 keer bekeken. • Er wordt steeds meer doorverwezen naar wijzeringeldzaken.nl door partners en nieuwsmedia. Ook de inzet van Facebook heeft tot kwalitatief verkeer naar de site geleid.

% bezoekers dat tenminste één doel bereikt Doelconversiepercentage

100%

50%

april 2012

juli 2012

oktober 2012

Top verwijzende websites Bezoeken

Doelconversiepercentage

nibud.nl / referral

Bron/medium

30.405

52,32%

consumentenbond / referral

10.113

76,30%

6.685

67,70%

facebook.com / referral

4.751

62,01%

deltalloyd.nl / referral

3.865

9,52%

rijksoverheid.nl / referral

nu.nl / referral

3.692

10,64%

averoachmea.nl / referral

3.223

13,09%

weekvanhetgeld.nl / referral

3.159

51,25%

t.co / referral

2.750

17,89%

m.facebook.com / referral

2.668

83,06%

13

Inhoudsopgave

2.4.3 Sociale media Facebook • In juni is gestart met een Facebookpagina facebook.com/wijzeringeld. Via deze pagina heeft het platform rechtstreeks contact met consumenten en kan hen informatie geven over relevante geldzaken. De inzet is het afgelopen jaar zeer succesvol gebleken. Tijdens de kernprojecten en de bewustwordingscampagne werd Facebook actief ingezet om activiteiten en tools aan te jagen en te promoten. • In juni is er een speciale Facebook app gelanceerd om online huishoudboekjes te promoten (Boekje te Buiten) • Tijdens de Pensioen3daagse konden bezoekers bij twee evenementen zich op locatie laten fotograferen onder het motto: “Hoe ziet jouw pensioen er later uit”. Via Facebook heeft deze offline actie ook online bereik gegenereerd. • Tijdens de Week van het geld is er een app ontwikkeld om zakgeld geven te stimuleren, “Word een zakgeldheld” • Vanaf juni zijn er iedere week 2-3 berichten op de pagina geplaatst met informatie over geldzaken met zoveel mogelijk praktische tips en tools en verwijzingen naar wijzeringeldzaken.nl. • Al bovenstaande acties dragen bij aan een succesvolle inzet van Facebook, de pagina van Wijzer in geldzaken heeft al meer dan 5.400 likes en dat is erg veel in verhouding tot vergelijkbare pagina’s. Twitter • Wijzer in geldzaken is in 2011 actief gestart met Twitter. Het kanaal @Wijzeringeld wordt strategisch ingezet om de professionele (medewerkers uit de financiële sector, budgetcoaches, relaties van het platform, gemeenten, scholen etc.) doelgroep te bereiken. In 2012 is deze strategie verder uitgevoerd. • Het aantal volgers groeide in 2012 van 762 naar 1825, een toename van 1062. • @Wijzeringeld heeft 589 tweets verzonden en is is 827 keer genoemd in Tweets van anderen. Youtube • Wijzer in geldzaken heeft een Youtube kanaal www.youtube.com/wijzeringeldzaken waarop filmpjes staan om extra uitleg te geven over de kernprojecten. In 2012 werden de filmpjes 65.000 keer bekeken, het filmpje voor de Week van het geld was het meest populair, dit werd 35.000 keer bekeken. • Op het Youtube kanaal staan ook korte reportages van activiteiten tijdens de Pensioen3daagse en de Week van het geld.

14

Inhoudsopgave

2.5 Ondersteunende activiteiten 2.5.1 Netwerk • In het voorjaar van 2012 vond in het Circustheater in Scheveningen de netwerkbijeenkomst Financieel Bewust 3.0 over financiële bewustwording en sociale media plaats. De bijeenkomst werd bezocht door zo´n 100 deelnemers. • Er was een nieuwjaarsbijeenkomst. In het kader van de Pensioen3daagse en de Week van het geld vonden meerdere partnerbijeenkomsten plaats. Deze bijeenkomsten werden goed bezocht en hoog gewaardeerd. • Er werd in 2012 geen expert pitch georganiseerd. • Er zijn in 2012 20 nieuwsbrieven en nieuwsflitsen verstuurd naar partners/relaties. De Wijzer in geldzaken nieuwsbrief voor professionals heeft 1.100 abonnees

2.5.2 Financiële bewustwording • Communicatie in het kader van bewustwording is zoveel mogelijk geconcentreerd rondom de kernprojecten: Wijzer in geldzaken Geldloket, Pensioen3daagse en Week van het geld. • De free publicity in het kader van de Pensioen3daagse heeft een mediawaarde van 400.000 euro. • De free publicity in het kader van de Week van het geld heeft een mediawaarde van ruim 700.000 euro. • In 2012 zijn een aantal nieuwe checklists gelanceerd, waaronder de checklist geldzaken voor zzp-er, de checklist, de checklist uit elkaar gaan, de checklist zakgeld en de checklist financieel advies. • De totale waarde free publicity voor Wijzer in geldzaken in 2012 was ruim 4 miljoen euro, een stijging van 15 % t.o.v. 2011. • In 2012 was Wijzer in geldzaken ook vertegenwoordigd met een algemene brochure in het rek van alle Nederlandse huisartsen praktijken, apotheken en notarissen.

2.5.3 Onderzoek Onderzoek vormde ook in 2012 een belangrijke informatiebron voor de (kern)projecten van Wijzer in geldzaken en droeg direct bij aan de publiciteit voor de activiteiten van het platform, agendasetting en de financiële bewustwording. Met behulp van de jaarlijkse Publieksmonitor werd er onder andere onderzoek gedaan naar onderwerpen als Uit elkaar gaan, de komst van het provisieverbod en pensioen. Ook heeft het platform onderzoeken gepubliceerd omtrent de kinderopvangtoeslag, huishoudboekjes en bestedingen aan ‘leuke’ dingen, mobiel bankieren, ouders en de financiële opvoeding van hun kind en ZZP’ers. Onderzoekpublicaties werden in 2012 veelal gecombineerd met het lanceren van een checklist, die direct handelingsperspectief bood aan de consument. De Pensioenbewustzijnmonitor werd ondermeer gebruikt om de resultaten van de Pensioen3daagse te meten. Er werden verder evaluatieonderzoeken uitgevoerd voor de Week van het geld, de pilots Geldloket, de Hypotheekhulp en de platformbijeenkomst.

15

Inhoudsopgave

2.6 Samenvatting Financiële educatie staat op de agenda, zowel in Nederland als internationaal. De partners van Wijzer in geldzaken hebben hier een belangrijke bijdrage aan geleverd, met projecten als de Week van het geld en de Pensioen3daagse. Ook de rol van de erevoorzitter Hare Majesteit Koningin Máxima is hierbij van essentieel belang geweest. Het platform heeft zich in 2012 nog meer dan daarvoor gefocust op een beperkt aantal projecten, waarbij krachtenbundeling centraal staat en die maximale impact hebben op het financieel bewustzijn en de financiële vaardigheden van Nederlanders. Deze aanpak heeft – gelet op de resultaten – haar vruchten afgeworpen. De Nederlandse aanpak wordt in het buitenland als voorbeeld gezien. De Week van het geld heeft ervoor gezorgd dat omgaan met geld bij het basisonderwijs op de agenda staat. Het aantal deelnemende scholen stijgt volgens verwachting, ook de bekendheid van ouders is toegenomen. De Pensioen3daagse heeft geleid tot een ongekende krachtenbundeling in de pensioensector. Het pensioenbewustzijn is nog niet toegenomen. Dit wordt vooral veroorzaakt door het feit dat de pensioenen onzekerder zijn geworden. Er is nog veel winst te behalen, bijvoorbeeld door meer betrokkenheid van werkgevers bij pensioenen. Ten aanzien van de pilots van de geldloketten is het nog te vroeg om de definitieve balans op te maken. Na een half jaar is de voorzichtige conclusie dat er een behoefte lijkt te bestaan aan een Geldloket, al blijft het aantal bezoekers achter bij de verwachtingen. Het aantal bezoekers op de website www.wijzeringeldzaken.nl bleeft constant (1,2 miljoen). De behoefte aan betrouwbare, laagdrempelige informatie over geldzaken is en blijft groot. Ook op het gebied van free publicity hebben de inspanningen van het platform succes gehad. Kortom, de platformaanpak van Wijzer in geldzaken heeft op een aantal vlakken zijn waarde bewezen. Aan de andere kant blijft een aantal onderwerpen liggen, waar de platformaanpak van Wijzer in geldzaken ook een grote impuls zou kunnen geven. Denk bijvoorbeeld aan het vertalen van financiële effecten van veranderingen naar de persoonlijke situatie van mensen. Of aan het stimuleren van ondernemerschapsvaardigheden bij jongeren. Of aan het stimuleren van leren omgaan met geld in het voortgezet onderwijs. Daarnaast is het van belang om – bij het vergroten van pensioenbewustzijn – nadrukkelijker werkgevers te betrekken. Op deze terreinen liggen dan ook kansen voor Wijzer in geldzaken. Tegelijkertijd blijft het belangrijk op prioriteiten te blijven stellen en focus te houden op activiteiten waar met beperkte middelen maximaal resultaat kan worden behaald.

16

Inhoudsopgave

3. Vooruitblik Ook in het komende jaar zal de nadruk liggen op een aantal kernprojecten. De de Pensioen3daagse (oktober), de pilots Geldloket (januari-juni), de Week van het geld (maart 2014) en de website www.wijzeringeldzaken.nl zullen centraal staan in de activiteiten van het platform. De Week van het geld wordt verplaatst van het najaar naar het voorjaar. Dat betekent dat de eerstvolgende Week van het geld in maart 2014 valt. De voorbereidingen zullen voor een groot deel in 2013 plaatsvinden. In 2013 is het vijf jaar geleden dat het strategisch actieplan Wijzer in geldzaken werd gelanceerd. Daarom zal 2013 worden gebruikt om de balans op te maken en een strategie voor de komende vijf jaar te ontwikkelen. Daaraan gekoppeld wordt een duurzaam financieringsmodel. Vooruitlopend op de aangepaste strategie zal het platform in 2013 naast de kernprojecten met een drietal onderwerpen aan de slag gaan: (1) financiële educatie en ondernemerschap, (2) financiële educatie en voortgezet onderwijs en (3) het vertalen van veranderingen in wet- en regelgeving naar het individu. Ook hierbij zal krachtenbundeling centraal staan.

3.1 Programma Jong Geleerd is Oud Gedaan 3.1.1 Week van het geld 2014 De volgende editie van de Week van het geld, in het schooljaar 2013-2014, vindt plaats van 10 tot en met 14 maart 2014. Dit betekent een verplaatsing van de Week van het geld van het najaar naar het voorjaar. Wijzer in geldzaken heeft voor deze verplaatsing gekozen in overleg met het onderwijsveld vanwege een betere spreiding in het schooljaar, gelet op vakanties en het moment van de Cito-toets. De Week van het geld zal in 2014 na het moment van de Cito plaatsvinden. In september 2013 wordt gestart met actieve werving voor activiteiten, gastlessen en scholenwedstrijden.

Doelstellingen Vanwege de verplaatsing van de Week van het geld van het najaar naar het voorjaar zal het in 2014 een uitdaging zijn doelstellingen qua bereik, waardering in gedrag verder te vergroten. Hoewel de verplaatsing van de Week er uiteindelijk toe moet leiden dat het bereik verder wordt vergroot, is het doel voor 2014 om de resultaten van de vorige editie van de Week van het geld te consolideren. Bereik: • 90% van de basisscholen is bekend met de Week van het geld; • 40% van de basisscholen heeft actief deelgenomen aan de Week van het geld; • 50% van de ouders van kinderen tussen de 8 en 12 jaar is bereikt met informatie over financiële opvoeding; • 10% van de gemeenten heeft scholen gestimuleerd deel te nemen aan de Week van het geld. Waardering: • 80% van de deelnemende basisscholen geeft de Week van het geld een rapportcijfer 7 of hoger; • 80% van de deelnemende partijen geeft de Week van het geld een rapportcijfer van 7 of hoger.

17

Inhoudsopgave

Kennis, houding en gedrag: • 40% van de deelnemende basisscholen heeft de intentie om gedurende het schooljaar meer aandacht te besteden aan het onderwerp Leren omgaan met geld; • 40% van de ouders die bereikt zijn, heeft n.a.v. de Week van het geld met het kind gesproken over het onderwerp Leren omgaan met geld.

3.1.2 Ondernemerschapsonderwijs en financiële educatie Financiële educatie en Ondernemerschap zijn hebben veel raakvlakken. Geen goede ondernemer zonder financiële competenties. In de afgelopen jaren heeft Wijzer in geldzaken daarom aandacht gevestigd op ondernemerschap en zich mede gericht op het vergroten van ondernemerscompetenties door samenwerking met partijen als Jong Ondernemen, BizWorld (onlangs gefuseerd met Jong Ondernemen), Belastingdienst en Day for Change. Eind vorig jaar is Wijzer in geldzaken in gesprek gegaan met het ministerie van Economische Zaken over het nog verder bijeen brengen van beide thema’s met als doel de impact op het onderwijs en samenleving van zowel financiële educatie als ondernemerschap verder te vergroten. In 2013 wordt verder verkend op welke wijze de thema’s voor het onderwijs verbonden kunnen worden. Dit heeft als doel dat voor beide thema’s binnen het (voortgezet en middelbaar beroeps-) onderwijs een sterkere positie krijgen.

3.2 Programma Financiën op orde 3.2.1 Geldloket De pilot met het Geldloket duurt een jaar. De Geldloketten zijn in ieder het eerste half jaar van 2013 geopend. Belangrijk aandachtspunt voor 2013 blijft het aantal bezoekers. Er zal weer met een aantal thema’s gewerkt worden, waarbij ook ingezet zal worden op het verhogen van de bekendheid van het Geldloket. De evaluatieonderzoeken lopen door tot eind mei 2013. In het evaluatieonderzoek wordt vooral gekeken naar het soort vragen dat gesteld wordt, de tevredenheid over de dienstverlening, en het profiel van de bezoeker. Naar aanleiding daarvan wordt bekeken of er een vervolg van de loketten wenselijk en mogelijk is. Hiervoor is naast de resultaten de visie van de diverse betrokken partijen van belang zoals Stadsring 51 en Het Juridisch Loket.

3.2.2 Wat betekent dit voor mij? Als platform Wijzer in geldzaken moedigen we aan dat consumenten niet alleen hun financiën op orde hebben voor het hier en nu, maar zich ook wapenen tegen financiële tegenvallers als gevolg van veranderingen in de persoonlijke omstandigheden (bijvoorbeeld ontslag of echtscheiding) of door overheidsingrijpen – én anticiperen op de toekomst (onder andere gezinsuitbreiding en met pensioen gaan). In deze tijd is dat een uitdaging: consumenten ondervinden momenteel de financiële gevolgen van de recent in werking getreden wet- en regelgeving (onder andere verlaagde of geschrapte kinderopvangtoeslag, verhoogde BTW, verhoging AOW-leeftijd) en hebben zich bovendien een eerste beeld kunnen vormen van hun toekomstige financiële situatie naar aanleiding van het regeerakkoord.

18

Inhoudsopgave

Media hebben veel aandacht besteed aan het regeerakkoord met als rode draad een forse inkomensachteruitgang voor iedereen. Dit roept bij Nederlanders veel vragen op die voor een groot deel nog niet beantwoord kunnen worden: de voorgenomen maatregelen moeten nog uitgewerkt worden en bovendien worden goedgekeurd door het parlement. Het is de vraag of de consument door de hoeveelheid aan wijzigingen en media-aandacht nog wel verder komt dan een blik op het hier en nu, terwijl mogelijke veranderingen in de persoonlijke levenssfeer die altijd al de nodige financiële implicaties hadden, alleen nog maar verdergaande financiële implicaties hebben. Gezinsuitbreiding wordt duurder en de inkomensachteruitgang bij werkloosheid kan als de kabinetsplannen doorgaan - zeker voor degenen met hogere inkomens – initieel of na het eerste jaar zeer fors zijn terwijl het lastig is om de hypotheeklasten te reduceren. Gelet op de woningmarkt wordt het voor partners met een koopwoning financieel complexer om uit elkaar te gaan. Tevens wordt hulp bij een lichamelijke of verstandelijke ziekte een stuk duurder, en met pensioen gaan wordt financieel steeds onaantrekkelijker. Bewustwording en een anticiperende houding van de consumenten is daardoor steeds belangrijker, terwijl het tegelijkertijd steeds complexer wordt door de veranderende regelgeving. Het is daarom essentieel dat de consument hierbij geholpen wordt. De consument moet bij nieuwe maatregelen weten wat de mogelijke financiële gevolgen voor hem of haar zijn en bovendien bewust zijn van eventuele keuzes die hij of zij kan maken om de financiën bij te sturen. Bij voorkeur is er een totaaloverzicht, maar in ieder geval is het wenselijk dat iedere maatregel op zichzelf duidelijk is voor de consument: (1) wat verandert er, (2) welke financiële gevolgen heeft dit mogelijk voor mij, (3) kan ik hier zelf nog enige invloed op uitoefenen en zo ja op welke manier, (4) welke acties moet ik nu nemen. Platform Wijzer in geldzaken wil als wegwijzer in geldzaken en –vragen hierbij helpen en samen met in ieder geval de rijksoverheid uitzoeken hoe dit bereikt kan worden. Ook wordt www.wijzeringeldzaken.nl verbeterd opdat de veranderingen inzichtelijk worden gemaakt die relevant zijn bij een bepaalde levensfase. Hierbij wordt samenwerking gezocht met de verschillende partners van het platform. De activiteiten die het platform in dit kader onderneemt passen in het programma Financiën op orde, maar sluiten ook nauw aan bij het programma Zorg voor de toekomst.

3.2.3 Doelstellingen Onderzocht wordt welke rol Wijzer in geldzaken kan spelen bij het inzichtelijk maken van veranderingen voor consumenten. Bij overheidsmaatregelen met financiële gevolgen op een overzichtelijke manier de consument inzicht geven in de volgende vragen: 1. wat verandert er voor mij; 2. wat betekent dat financieel gezien voor mij, nu of mogelijk in de toekomst; 3. (hoe) kan ik er zelf nog invloed op uitoefenen; 4. welke eventuele acties worden er van mij verwacht. Voor tenminste twee onderwerpen wordt dit bij wijze van proef uitgewerkt en geïmplementeerd. Op basis van de uitkomsten hiervan ontwikkelt Wijzer in geldzaken een plan dat aansluit bij de missie en strategische doelstelling van het platform. Doel is hierbij door krachtenbundeling te zorgen dat mensen hun financieel beheer beter op orde hebben.

19

Inhoudsopgave

3.3 Programma Zorg voor de toekomst 3.3.1 Pensioen3daagse De Pensioen3daagse 2013 vindt plaats van 1 t/m 3 oktober 2013. Tijdens deze drie dagen vinden er net als tijdens de voorgaande twee edities in het hele land activiteiten plaats om mensen overzicht en inzicht te geven in hun pensioensituatie en waar nodig aan te zetten tot actie. In 2013 zal de focus nog meer liggen op het betrekken van werkgevers bij dit initiatief. Hiermee beoogt Wijzer in geldzaken zoveel mogelijk werknemers in loondienst te bereiken. Het overkoepelend thema van de Pensioen3daagse 2013 is: ‘Heb jij het goed voor elkaar?’ waarbij niet alleen op de hoogte van het pensioen wordt gefocust, maar ook op de gevolgen van life events als overlijden, arbeidsongeschiktheid, sasmenwonen/trouwen en uit elkaar gaan Daarnaast wil Wijzer in geldzaken dit jaar de doelgroep 55-67 jaar extra aandacht geven. Er verandert veel op het gebied van de AOW en Tweede Pijler pensioen. Deze doelgroep ondervindt de gevolgen op een relatief korte termijn en heeft moeite om de gevolgen van deze veranderingen voor de eigen financiële situatie in te schatten.

3.3.2 Doelstellingen • Tenminste 200 organisaties organiseren een activiteit tijdens de Pensioen3daagse. Focus op versterken kwaliteit van de aangeboden activiteiten en minder op groei in aantal. • 80% van de deelnemende partijen waardeert de gezamenlijke deelname aan de Pensioen3daagse met een rapportcijfer van 7 of hoger; • Tenminste 10 grote werkgevers (>1.000 werknemers) omarmen de Pensioen3daagse en organiseren een bedrijfsbrede activiteit voor werknemers tijdens de Pensioen3daagse. • 80% van de consumenten die aan één of meerdere activiteitenheeft deelgenomen, waardeert de Pensioen3daagse met een rapportcijfer van 7 of hoger; • Tenminste 5% van de werknemers in loondienst (30-55 jaar) onderneemt actie of gaat actie ondernemen n.a.v. de Pensioen3daagse; • 20% van de mensen in de leeftijd 55-67 jaar (totaal 2,8 mln. mensen) kent de Pensioen3daagse.

3.4 Online (agendasetting en bewustwording) 3.4.1 Online • Het bereik voor wijzeringeldzaken.nl wordt geconsolideerd op 1 miljoen bezoekers in 2013. • Er vindt sturing plaats op kwalitatief bezoek: 60% van de bezoekers bereikt één of meerdere doelen. • Linkbuilding: partners en relaties van het platform verwijzen actief door naar tools en informatie op wijzeringeldzaken.nl • Facebook wordt ingezet om consumenten rechtstreeks te wijzen op geldzaken die voor hen van belang kunnen zijn • De strategie van Twitter en Youtube wordt voortgezet.

3.5 Ondersteunende activiteiten 3.5.1 Netwerk • • • • •

20

In mei/juni vindt een symposium plaats met als titel ‘Wat betekent het voor mij?’; Er vinden tenminste drie netwerkbijeenkomsten plaats, voor zover mogelijk gekoppeld aan de kernprojecten; Er wordt één expertpitch georganiseerd over leren omgaan met geld in het voortgezet onderwijs; Gedurende het jaar worden partners door nieuwsbrieven en nieuwsflitsen op de hoogte gehouden van actuele ontwikkelingen.

Inhoudsopgave

3.5.2 Onderzoek Onderzoek vervult een belangrijke rol bij het realiseren van de doelstellingen van Wijzer in geldzaken. Met onderzoek meet Wijzer in geldzaken de resultaten van activiteiten, evenals trends en ontwikkelingen. Onderzoeksuitkomsten worden gebruikt om met de activiteiten van het platform meer impact te generen. Het onderzoek dat het platform Wijzer in geldzaken uitvoert, vervult drie functies: 1. Monitoren van ontwikkelingen en trends op het terrein van financiële geletterdheid. De uitkomsten van onderzoek zijn input voor de kernprojecten (Week van het geld, Pensioen3daagse, Geldloketten en portal www.wijzeringeldzaken.nl) 2. Evalueren van de activiteiten van het platform. De resultaten van de kernprojecten worden uitgebreid geëvalueerd, met als doel om de effectiviteit van de kernprojecten verder te vergroten. In het geval van pilotprojecten (zoals bij de Geldloketten) wordt evaluatie gebruikt voor besluitvorming voor het vervolg. 3. Bijdragen aan agendasetting en bewustwording. Onderzoeksresultaten spelen een belangrijke rol in de free-publicitystrategie van het platform. En onderzoek vervult een belangrijke rol bij het aanjagen van de kernprojecten. Het blijft belangrijk om de resultaten van projecten te meten en zichtbaar te maken. Hiertoe vinden er gedurende het jaar evaluatie-onderzoeken plaats voor de verschillende (kern)projecten. Daarnaast vervult onderzoek een belangrijke rol voor agendasetting. Onderzoeken worden waar mogelijk gekoppeld aan de kernprojecten. Het platform Wijzer in geldzaken vervult steeds meer de rol van adviseur bij beleidsvorming. Deze rol wordt komend jaar verder uitgebreid. Dit brengt een verschuiving in onderzoek met zich mee, in de richting van opinieonderzoek en -monitoring. Dit zal zichtbaar vooral worden in de diverse monitors. Voor 2013 staan de volgende onderzoeken op het programma.

3.5.3 Monitoren • Pensioen (Najaar 2013). In samenwerking met partners en een onderzoeksbureau wordt de huidige meting hervormd zodat het onderzoek aansluit bij de ontwikkelingen van de afgelopen tijd en input geeft voor de pensioenactiviteiten van Wijzer in geldzaken en partners. • Financiële geletterdheid (Voorjaar 2013). Het blijft nodig de financiële geletterdheid (in kennis, houding en gedrag) te meten. De huidige publieksmonitor wordt aangepast, zodat de toegevoegde waarde wordt vergroot. Daarnaast wordt bekeken of het mogelijk is aan te sluiten bij de internationale metingen van financiële geletterdheid (OECD). • Juniormonitor (Najaar 2013). Herhaling van het onderzoek dat in 2011 is opgezet om het financieel inzicht en gedrag van kinderen van 8 t/m 12 jaar te monitoren. De resultaten van het onderzoek worden gebruikt voor de Week van het geld in 2014.

21

Inhoudsopgave

3.5.4 Evaluaties Geldloket • Bezoekerstevredenheid en effect: de tevredenheid en het effect van het bezoek wordt gedurende de hele pilot gemeten. • Mysteryshopping: in 2013 worden per loket 4 mystery bezoeken plaats vinden • De bekendheid van de twee loketten wordt gemeten in mei Pensioen3daagse • Evaluatie onder partners naar onder andere tevredenheid samenwerking, deelname aan pensioen3daagse, deelname volgend jaar, etc. • Evaluatie onder werkzame Nederlanders naar bekendheid, deelname en acties Nationale Onderwijstentoonstelling • Evaluatie onder partners naar onder andere tevredenheid samenwerking, deelname aan de NOT, deelname volgende editie, etc.

3.6 Strategie 2014-2018 3.6.1 Doelstellingen Op basis van een evaluatie van de activiteiten van het platform en een omgevingsanalyse wordt een nieuwe vijfjarenstrategie ontwikkeld, inclusief een duurzaam financieringsmodel.

22

Inhoudsopgave

Wijzer in geldzaken Postbus 20201 2500 EE Den Haag [email protected] www.wijzeringeldzaken.nl

Inhoudsopgave