Collegevoorstel
Openbaar
Onderwerp
Crisismonitor Nijmegen, tweede en derde kwartaal 2012
Programma / Programmanummer
Openbare besluitenlijst 18 december 2007 Facilitaire Diensten / 1043 Collegevergadering no 47
BW-nummer
Portefeuillehouder
B.Jeene Samenvatting Aanwezig: Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. Bij de behandeling van “Herziening planexploitatie Waalsprong Th. de Graaf Voorzitter OS00, Klaas Pruijsen, 9649 (gemeentelijk deel) september 2011” H. in de Raad op 9sr., november 2011 H. Kunst, P. Depla, van Hooft L. Scholten, Wethouders Datum ambtelijk voorstel is de Motie Crisismonitor aanvaard. P. Lucassen, J. van der Meer 1 november 2012 P. Eringa Gemeentesecretaris In deze motie werd voorgesteld om ieder kwartaal een publicatie op te Registratienummer A.teKuil Communicatie stellen om tenminste inzicht krijgen in de actuele stand van zaken op 12.0020096 Sofovic over het tweede en derde Verslag de lokale woningmarkt. DeM. crisismonitor
kwartaal van 2012 is nu gereed. Deze geeft indicaties t.a.v. de domeinen stadseconomie, werk en inkomen, woningmarkt en stedelijke ontwikkeling. Wanneer de economische situatie daar aanleiding toe geeft, is onze intentie om deze monitor ook in 2013 te publiceren. Ter besluitvorming door het college Aldus
vastgesteld in de vergadering van:
Paraaf
1. Vaststellen van de Crisismonitor Nijmegen, 2e en 3e kwart 2012; 2. de brief aan de raad vast te stellen.
De voorzitter,
Datum
akkoord
Leidinggevende
De secretaris,
Programmamanager P. Kluver
Programmadirecteur P. Steijn
Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad (uiterlijk 6 juni 2012) Besluit B&W d.d. 27 november 2012 nummer: 3.1 Conform advies
Aanhouden Anders, nl.
Paraaf
Datum
akkoord Bestuursagenda
1
Gemeentesecretaris
Portefeuillehouder
Crisismonitor 2012
Collegevoorstel
1
Probleemstelling
Bij de behandeling van “Herziening planexploitatie Waalsprong (gemeentelijk deel) september 2011” in de Raad op 9 november 2011 is de Motie Crisismonitor aanvaard. In deze motie werd voorgesteld om ieder kwartaal een publicatie op te stellen om tenminste inzicht te krijgen in de actuele stand van zaken op de lokale woningmarkt. Dit sluit aan bij de werkwijze ten tijde van de economische recessie in 2009/2010. Toen werd ieder kwartaal een crisismonitor opgesteld met een actueel overzicht van ontwikkelingen in de stad. De crisismonitor over het tweede en derde kwartaal van 2012 is nu gereed. 2
Juridische aspecten
De crisismonitor is een meetinstrument waar geen rechten aan ontleend kunnen worden. 3
Doelstelling
Het doel van de crisismonitor is om op een overzichtelijke wijze inzicht te geven in een aantal relevante ontwikkelingen in de stad, waaronder woningmarktaspecten. 4
Argumenten
De Nijmeegse crisismonitor volgt de actualiteit voor de domeinen economie, werk en inkomen, woningmarkt en stedelijke ontwikkeling gedetailleerder dan gebruikelijk. Cijfers worden zoveel mogelijk per maand of kwartaal weergegeven. We kiezen voor een beknopte monitor met vier domeinen. Deze zijn gekozen vanuit het idee dat de economie kan zorgen voor werk en inkomen, waarmee mensen zich woningen kunnen veroorloven wat weer een voorwaarde is om de gewenste stedelijke ontwikkeling te realiseren. De kleur in het dashboard van de crisismonitor geeft aan of bij de recente metingen indicaties zijn voor een positieve trend (groentinten) of een negatieve trend (roodtinten). 5
Klimaat
De crisismonitor wordt per kwartaal gemaakt en houdt geen trends bij op het terrein van klimaat. Hiervoor zijn meetinstrumenten voor de langere termijn. 6
Financiën
De kosten voor het maken van de crisismonitor worden betaald uit het programma Facilitaire Zaken (product Onderzoek en Statistiek). 7
Communicatie
De crisismonitor geeft op eenvoudige wijze een aantal positieve en negatieve trends weer, gerelateerd aan de Nijmeegse woningmarkt. 8
Uitvoering en evaluatie
In 2012 verschijnt deze monitor in kwartaalrapportages. Wanneer de economische situatie niet verbetert, is onze intentie om deze monitor ook in 2013 ieder kwartaal te publiceren. 9
Risico
De crisismonitor geeft gegevens per kwartaal weer. Daardoor kan de relatie met trends op de langere termijn soms verloren gaan. De grafieken gaan daarom gepaard met een korte, toelichtende tekst.
Bijlage(n):
Crisismonitor, tweede en derde kwartaal 2012 Brief aan de raad
Ontwikkelingsbedrijf Onderzoek en Statistiek
Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen
Openbare besluitenlijst 18 december 2007 Collegevergadering no 47 Aan de gemeenteraad van Nijmegen
Aanwezig: Voorzitter Wethouders Gemeentesecretaris Communicatie Datum Verslag 27 november 2012
Telefoon
14024
Telefax
(024) 329 96 10
E-mail
[email protected]
Postbus 9105
Th. de Graaf 6500 HG Nijmegen P. Depla, H. van Hooft sr., L. Scholten, H. Kunst, P. Lucassen, J. van der Meer P. Eringa A. Kuil Ons kenmerk Contactpersoon M. Sofovic OS00/12.0021139 Klaas Pruijsen (O&S)
Onderwerp
Datum uw brief
Crisismonitor 2e en 3e kwartaal 2012
Doorkiesnummer
(024) 3299649
Geachte leden van de Raad,
Aldus vastgesteld in de vergadering van:
Bij de behandeling van “Herziening planexploitatie Waalsprong (gemeentelijk deel) september 2011” in de Raad op 9 november 2011 is de Motie Crisismonitor aanvaard. In deze motie werd voorgesteld om kwartaalpublicaties op te stellen om inzicht te krijgen in de actuele stand van zaken op de lokale woningmarkt. Dit sluit aan bij de werkwijze ten tijde van de De voorzitter, secretaris, economische recessie in 2009/2010. Toen werd ieder kwartaal eenDe crisismonitor opgesteld met een actueel overzicht van ontwikkelingen in de stad. Met deze brief bieden wij u de crisismonitor over het tweede en derde kwartaal van 2012 aan. Samenvattend geeft deze crisismonitor de volgende signalen: Zoals dit voorjaar al aangegeven zien we sinds halverwege 2011 een negatief kantelpunt in de stadseconomie. Dit ondanks lichte tekenen van herstel medio 2012. Nijmegen kende enige jaren een hoog groeisaldo van het aantal bedrijven, mede gevoed door de uitbreiding van de inschrijvingsplicht in 2010. Het saldo van starters en faillissementen ontwikkelde zich in 2012 gunstig, maar vlakt in het 3e kwartaal af. Het aantal opheffingen loopt langzaam op van ca. 70 naar zo’n 80 per maand. Sterker is de trendbreuk in het sentiment onder regionale ondernemers. Dat verslechtert vanaf half 2011, met negatieve verwachtingen over het economisch klimaat, ondanks een opleving in het 2e kwartaal 2012. Op basis van de afzet van parkeeruren op locaties in of nabij het stadscentrum lijkt het stadsbezoek in het eerste kwartaal van 2012 dramatisch gedaald, en in het tweede en derde kwartaal aanzienlijk hersteld. De sterke fluctuaties houden echter verband met ontwikkelingen binnen het parkeersysteem. Vooral de parkeerautomatencrisis (waarbij in gedurende een aantal weken in januari en februari op veel locaties het parkeren gratis was) bepaalt dit beeld. Overigens zijn er in de Stadscentrummonitor 2010 op basis van druktebeeld en parkeerafzet indicaties van teruglopende aantallen passanten in het kernwinkelgebied gegeven.
www.nijmegen.nl
Crisismonitor 2012
1
Gemeente Nijmegen Ontwikkelingsbedrijf Onderzoek en Statistiek
Vervolgvel
1
Wat betreft werk en inkomen zijn er aandachtspunten vanwege de laatste trendinformatie. Nadat de daling van de werkloosheid die vanaf begin 2011 gaande was in augustus 2011 tot staan kwam, zagen we in 2012 fluctuaties rond 8.200 NWW-uitkeringen. September 2012 laat binnen Nijmegen een duidelijke stijging zien (+270). De geleidelijke groei van bijstandsuitkeringen lijkt daarentegen tot staan gekomen, ook neemt de dynamiek qua in- en uitstroom van WWB/WIJers de laatste 4 maanden wat af. De sterke afname van het aantal aanvragen schuldhulpverlening door Nijmegenaren is per augustus 2012 helaas omgebogen. Het twaalfmaandgemiddelde laat nog wel een geleidelijk dalende trend zien. Het (sociale) huursegment en het koopsegment van de woningmarkt zijn trendmatig verschillend. In de bestaande koopmarkt ontwikkelen de verkoopprijzen zich verdergaand ongunstig. Het aantal transacties leek zich in het 2e kwartaal van 2012 te herstellen, de negatieve trend zette echter door in het 3e kwartaal. Hoewel de vraag naar (passende) sociale huurwoningen het aanbod overstijgt, laat de sociale huurmarkt niet dezelfde verstarring zien als de koopmarkt. Het aantal transacties schommelt rond de 450-500 per kwartaal. De slaagkansen verbeterden de afgelopen maanden enigszins. In de stedelijke ontwikkeling is het beeld nog altijd niet echt gunstig. De uitgifte van kavels in Nijmegen-Noord kwam na het derde kwartaal 2010 weer op gang. In 2011 zijn daar gemiddeld 103 kavels per kwartaal verkocht. In de eerste drie kwartalen van 2012 ligt het afzetniveau met 111 kavels gemiddeld net iets hoger. Pas laat krijgt de recessie vat op de bouwinvesteringen in Nijmegen: in de loop van 2010 begint het twaalfmaandgemiddelde van leges terug te lopen tot in het voorjaar van 2011. Daarna zorgen enkele zeer grote bouwprojecten in juni en september 2011 voor een kentering. Ook in 2012 zien we behoorlijke maandscores en blijft het gemiddelde op niveau. Het jaargemiddelde blijft op een niveau van 500-800 stuks. Door grote aantallen gereedmeldingen eind 2010 en eind 2011 passen ook die jaren in dit beeld. Over de eerste twee kwartalen van 2012 is vooralsnog moeilijk een trend af te leiden. Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester,
De Gemeentesecretaris,
drs. H.M.F. Bruls
drs. B. van der Ploeg
www.nijmegen.nl
Crisismonitor 2012
Crisismonitor Nijmegen 2012 Rapportage 2e en 3e kwartaal
Gemeente Nijmegen Afdeling Onderzoek en Statistiek November 2012
Crisismonitor 2e en 3e kwartaal 2012 Toelichting crisismonitor Reeds in 2009 en 2010 verschenen in Nijmegen crisismonitoren om per kwartaal de acute gevolgen van de kredietcrisis in beeld te krijgen. De reeks 2012 gaat uitgebreider in op woningmarkt en stedelijke ontwikkeling. Dit in vervolg op de Raadsmotie “Crisismonitor”, aangenomen bij de behandeling op 9 november 2011 van de Herziening planexploitatie Waalsprong. De Nijmeegse crisismonitor volgt de actualiteit voor de domeinen economie, werk en inkomen, woningmarkt en stedelijke ontwikkeling gedetailleerder dan gebruikelijk. Waar normaal volstaan wordt met jaarcijfers, worden nu cijfers zoveel mogelijk per maand of kwartaal weergegeven. Deze vier domeinen zijn gekozen vanuit het idee dat de economie kan zorgen voor werk en inkomen, waarmee mensen zich woningen kunnen veroorloven wat op zijn beurt weer een voorwaarde is om de gewenste stedelijke ontwikkeling te realiseren. De crisismonitor bestaat uit een “dashboard” waar gekozen kernindicatoren per domein in één overzicht zijn samengebracht. In het dashboard gaat het telkens om het beeld van laatste 24 maanden of 8 kwartalen van de hoofduitkomsten, met soms een trendlijn (12-maandsgemiddelde) bij een grillig verloop. De kleur in het dashboard geeft aan of bij de recente metingen indicaties zijn voor een positieve trend (groentinten) of een negatieve (roodtinten). Grijs geeft een “zijwaartse beweging” aan (geen verandering) of een (nog) niet te duiden ontwikkeling. Bij dat laatste kan gedacht worden aan een plotselinge negatieve uitkomst in een daarvoor positieve trend of vice versa. Bij elke nieuwe uitgave van de crisismonitor worden de dashboardgegevens zo ververst, dat er steeds een nieuwe maand/nieuw kwartaal bijkomt, terwijl tegelijkertijd de oudste waarneming wegvalt. Deze werkwijze is ontleend aan de Econometer van het Bureau Economisch Onderzoek van de Provincie Gelderland.
Laatste trendinfo is zeer positief positief neutraal negatief zeer negatief
Samenvattend geeft deze crisismonitor 2012 2e en 3e kwartaal de volgende signalen: Zoals dit voorjaar al aangegeven zien we sinds halverwege 2011 een negatief kantelpunt in de stadseconomie. Dit ondanks lichte tekenen van herstel medio 2012. Nijmegen kende enige jaren een hoog groeisaldo van het aantal bedrijven, mede gevoed door de uitbreiding van de inschrijvingsplicht in 2010. Het saldo van starters en faillissementen ontwikkelde zich in 2012 gunstig, maar vlakt in het 3e kwartaal af. Het aantal opheffingen loopt langzaam op van ca. 70 naar zo’n 80 per maand. Sterker is de trendbreuk in het sentiment onder regionale ondernemers. Dat verslechtert vanaf half 2011, met negatieve verwachtingen over het economisch klimaat, ondanks een opleving in het 2e kwartaal 2012. Op basis van de afzet van parkeeruren op locaties in of nabij het stadscentrum lijkt het stadsbezoek in het eerste kwartaal van 2012 dramatisch gedaald, en in het tweede en derde kwartaal aanzienlijk hersteld. De sterke fluctuaties houden echter verband met ontwikkelingen binnen het parkeersysteem. Vooral de parkeerautomatencrisis (waarbij in gedurende een aantal weken in januari en februari op veel locaties het parkeren gratis was) bepaalt dit beeld. Overigens zijn er in de Stadscentrummonitor 2010 op basis van druktebeeld en parkeerafzet indicaties van teruglopende aantallen passanten in het kernwinkelgebied gegeven. Wat betreft werk en inkomen zijn er aandachtspunten vanwege de laatste trendinformatie. Nadat de daling van de werkloosheid die vanaf begin 2011 gaande was in augustus 2011 tot staan kwam, zagen we in 2012 fluctuaties rond 8.200 NWW-uitkeringen. September 2012 laat binnen Nijmegen een duidelijke stijging zien (+270). De geleidelijke groei van bijstandsuitkeringen lijkt daarentegen tot staan gekomen, ook neemt de dynamiek qua in- en uitstroom van WWB/WIJers de laatste 4 maanden wat af. De sterke afname van het aantal aanvragen schuldhulpverlening door Nijmegenaren is per augustus 2012 helaas omgebogen. Het twaalfmaandgemiddelde laat nog wel een geleidelijk dalende trend zien. Het (sociale) huursegment en het koopsegment van de woningmarkt zijn trendmatig verschillend. In de bestaande koopmarkt ontwikkelen de verkoopprijzen zich verdergaand ongunstig. Het aantal transacties leek zich in het 2e kwartaal van 2012 te herstellen, de negatieve trend zette echter door in het 3e kwartaal. Hoewel de vraag naar (passende) sociale huurwoningen het aanbod overstijgt, laat de sociale huurmarkt niet dezelfde verstarring zien als de koopmarkt. Het aantal transacties schommelt rond de 450-500 per kwartaal. De slaagkansen verbeterden de afgelopen maanden enigszins. In de stedelijke ontwikkeling is het beeld nog altijd niet echt gunstig. De uitgifte van kavels in Nijmegen-Noord kwam na het derde kwartaal 2010 weer op gang. In 2011 zijn daar gemiddeld 103 kavels per kwartaal verkocht. In de eerste drie kwartalen van 2012 ligt het afzetniveau met 111 kavels gemiddeld net iets hoger. Pas laat krijgt de recessie vat op de bouwinvesteringen in Nijmegen: in de loop van 2010 begint het 12 maandgemiddelde van leges terug te lopen tot in het voorjaar van 2011. Daarna zorgen enkele zeer grote bouwprojecten in juni en september 2011 voor een kentering. Ook in 2012 zien we behoorlijk goede maandscores en blijft het 12-maandsgemiddelde op niveau. Na 2006 loopt de productie van nieuwbouwwoningen in onze stad sterk terug, dus ruim vóór de inzet van de kredietcrisis. Daarna blijft het jaargemiddelde op een niveau van 500-800 stuks. Door grote aantallen gereedmeldingen eind 2010 en eind 2011 passen ook die jaren in dit beeld. Over de eerste twee kwartalen van 2012 is vooralsnog moeilijk een trend af te leiden. Gemeente Nijmegen, Afdeling Onderzoek en Statistiek; november 2012. Rapporteur Klaas Pruijsen; 024-3299649/
[email protected] Databeheer Erik Kok; 024-3292732/
[email protected]
Crisismonitor 2e en 3e kwartaal 2012 Economie
Werk en Inkomen
Nieuwe bedrijven
Werkloosheid Saldo van starters en overige oprichtingen minus faillissementen en overige opheffingen; bedrijven excl. zakelijk beheer. Bron: Kamer van Koophandel, Handelsregister.
160 140 120
8.600
Aantal niet-werkende werkzoekenden in Nijmegen. Bron: UWV/werk.nl
8.500
8.300
Nadat een daling van de werkloosheid in augustus 2011 tot staan kwam zagen we in 2012 fluctuaties rond 8.200 personen. September laat binnen Nijmegen een duidelijke stijging zien (+270).
8.200
Laatste trendinfo: ongunstig.
8.400 100
Het saldo ontwikkelde zich in 2012 gunstig, maar vlakt in het 3e kwartaal af. Het aantal nieuwe bedrijven blijft stabiel (boven 150 per maand), het aantal opheffingen loopt langzaam op van ca. 70 naar zo’n 80 per maand.
80 60 40
Laatste trendinfo: stabiel 20 0 o n d j
f m a m j
10
j a s o n d j
f m a m j
11
8.100
8.000
j a s
o n d j
12
f m a m j
10
j a s o n d j
11
Economisch sentiment
f m a m j
j a s
12
Bijstand
15
Saldo van positieve en negatieve verwachtingen over het economisch klimaat in de komende drie maanden. Betreft ondernemingen in Kamergebied Centraal Gelderland. Bron: CBS, Conjunctuurenquête Nederland.
10 5 0 -5
6200
Aantal uitkeringen WWB/WIJ < 65 jaar. Bron: GWS, Gemeente Nijmegen.
6000
De groeiversnelling vanaf midden 2011 dempt in 2012. Ook neemt de dynamiek qua in- en uitstroom van WWB/WIJers de laatste 4 maanden af. De geleidelijke groei, ook in 2012, lijkt tot staan gekomen.
5800 5600
Sentiment verslechtert vanaf half 2011, ondanks opleving 2e kwartaal 2012.
-10 -15
5400
Laatste trendinfo: stabiel.
-20
Laatste trendinfo: ongunstig.
5200
-25 5000 -30 4800
-35 IV 10
I
II
III
IV
I
11
II
o n d j
III
Afzet parkeeruren Afzet van parkeeruren op locaties in of nabij het stadscentrum. Betreft ontwikkeling t.o.v. zelfde periode vorig jaar. Bron: gemeente Nijmegen, Bureau Parkeren en Verkeersmanagement.
% +/- t.o.v. zelfde periode vorig jaar
6% 4% 2%
Dalende trend uit 2011 is omgebogen, het aantal afgezette parkeeruren ten opzichte van dezelfde maanden in het jaar daarvoor herstelt duidelijk na maart 2012. Duidelijke relatie met parkeerautomatencrisis, waarbij in gedurende een aantal weken in januari en februari op veel locaties het parkeren gratis was.
0% -2% -4% -6% -8% -10% o n d j 10
f m a m j
j a s o n d j 11
j a s o n d j 11
f m a m j
j a s
12
Schuldhulpvraag
10% 8%
f m a m j
10
12
f m a m j 12
j a s
Laatste trendinfo: stabiel.
Aantal aanvragen voor schuldhulpverlening door Nijmegenaren, per maand. Rode lijn=12 maandelijks gemiddelde. Bron: gemeente Nijmegen, bureau Schuldhulpverlening.
135
115
95
Het twaalfmaandgemiddelde laat een geleidelijk dalende trend zien. Scherpe dalingen in de vakantieperioden en in december met pieken daarna. De sterke afname van het aantal aanvragen na maart 2012 lijkt per augustus 2012 om te buigen.
75
55
35
Laatste trendinfo: ongunstig.
15 o n d j 10
f m a m j
j a s o n d j 11
f m a m j 12
j a s
Crisismonitor 2e en 3e kwartaal 2012 Woningmarkt
Stedelijke ontwikkeling
Verkoop bestaande koopwoningen
Kavelverkoop Waalsprong
400
Aantal verkochte bestaande koopwoningen van particulieren in Nijmegen. Bron: CBS/Kadaster.
380 360
Aantal verkochte kavels door de GEM Waalsprong. Bron: GEM-Waalsprong.
180 160 140
340
Dalende trend lijkt in 2e kwartaal 2012 doorbroken, echter doorzettende negatieve trend in 3e kwartaal.
320
In 2011 zijn gemiddeld 103 kavels per kwartaal verkocht. In de eerste drie kwartalen van 2012 ligt het afzetniveau met 111 kavels gemiddeld net iets hoger.
120 100
300 80
Laatste trendinfo: ongunstig.
280
Laatste trendinfo: gunstig.
60
260 240
40
220
20
200
0 IV
I
II
10
III
IV
I
II
11
III
IV
12
I
II
III
10
IV
I
II
11
Bouwleges
2%
Prijsindexcijfer bestaande koopwoningen, percentage verandering ten opzichte van dezelfde periode één jaar eerder. Bron: CBS/Kadaster, bewerking O&S.
1% 0% -1%
x 100000
Prijsindex bestaande koopwoningen
III
12
20
Bedrag van de gefactureerde legeskosten; per maand en twaalfmaandgemiddelde, x € 100.000,-. Bron: gemeente Nijmegen, Afd. Omgevingskwaliteit / Financiën.
15
-2%
Met de inzet van de recessie in het derde kwartaal van 2008 begint een periode van prijsdaling. Aanvankelijk hevig (tot -8%), later wat uitdovend tot -1 à -3% per jaar. Na het tweede kwartaal 2012 lijkt een scherpe(re) negatieve trend ingezet in de prijsontwikkeling.
-3% -4% -5% -6% -7%
Pas laat krijgt de recessie vat op de (gunstige) bouwinvesteringen in Nijmegen: in de loop van 2010 begint het 12 maandgemiddelde van leges terug te lopen tot in het voorjaar van 2011. Daarna zorgen enkele zeer grote bouwprojecten in juni en september 2011 voor een kentering. Ook in 2012 zien we behoorlijk goede maandscores en blijft het gemiddelde op niveau.
5
-
% +/- t.o.v. zelfde periode vorig jaar
-8%
10
Laatste trendinfo: ongunstig.
-9% -10%
5IV
I
II
10
III
IV
I
II
11
III
o n d j
12
f m a m j
10
Slaagkansen sociale huur
j a s o n d j
f m a m j
11
j a s
Laatste trendinfo: stabiel.
12
Nieuwbouwwoningen gereed
20%
Verhouding tussen toewijzingen en het aantal reagerenden op sociale huurwoningen. Bron: Entree-bestanden, Enserve, bewerking O&S.
15%
10%
Gereedgekomen nieuwbouwwoningen. Bron: CBS. Rode lijn=12 maandelijks gemiddelde
1000 900 800
De sociale huurmarkt laat niet dezelfde verstarring zien als de koopmarkt. Het aantal transacties schommelt rond de 450-500 per kwartaal. Na een dip in de slaagkansen begin 2012 verbeteren deze de afgelopen maanden weer iets.
700
Laatste trendinfo: gunstig.
200
Al ruim vóór de inzet van de kredietcrisis liep de productie in Nijmegen terug. Daarna blijft het jaargemiddelde rond een niveau van 500-800. Door gereedmeldingen eind 2010 en eind 2011 passen ook die jaren in dit beeld. Over 2012 publiceert het CBS nog geen cijfers, een trend is daarom moeilijk afleidbaar. Er zijn enkele tientallen opleveringen bekend binnen Q1 en Q2.
12maands gemiddelde
600 500 400 300
5% 100
Laatste trendinfo: na Q3 en Q4 bekend.
0
0% III
IV 10
I
II
III 11
IV
I
II 12
III
III
IV 10
I
II
III 11
IV
I
II 12
