ACTIVITEITENVERSLAG
WANNAPLAY ZOMER 2014
TRAILER https://youtu.be/XqCsRzeSmI4
"We don't stop playing because we grow old, we grow old because we stop playing” George Bernard Shaw (1856 - 1950)
1
FESTIVALS EN PUBLIEKSBEREIK Over ‘t IJ Festival 3 - 13 Juli 2014 11 dagen Amsterdam Noord betalende bezoekers festivalbezoekers
1.000 30.000
Lowlands 15 - 17 augustus 2014 3 dagen Biddinghuizen actieve deelnemers festivalbezoekers
9.000 50.000
Grachtenfestivals & Uitmarkt 20 t/m 31 augustus 12 dagen in Vondelpark Amsterdam Press Release AVRO Cultuurfonds Expo in VondelCS Extra sponsoren: Rabobank Amsterdam en Amsterdam Stadsdeel Zuid actieve deelnemers passanten
25.000 350.000
Buma Classical Convention 24 t/m 29 november 6 dagen op De Neude Utrecht actieve deelnemers passanten
11.000 100.000
Première Compositie “Trepidus” van Willem Jeths (foto), eerste wapenfeit als Componist des Vaderlands
2
WANNAPLAY is een interactieve schommelinstallatie met zestien schommels voor volwassenen waar vormgeving, muziek, licht, landschap en publiek samenkomen
WANNAPLAY • brengt mensen in beweging • brengt een breed en nieuw publiek in aanraking met hedendaags gecomponeerde muziek • laat de volwassene weer spelen • brengt mensen samen BOITEN&THUNNISSEN WANNAPLAY is de eerste installatie van WANNAPLAYGROUND, een speeltuin voor volwassenen. Muziektheaterregisseur Caecilia Thunnissen en scenograaf Jan Boiten hebben een jarenlange ervaring met muziektheaterprojecten en geënsceneerde concerten. Met WANNAPLAY zijn zij op zoek gegaan naar een andere concertvorm, die de hedendaagse gecomponeerde muziek op een toegankelijke manier bij het publiek zou brengen. Hiervoor hebben ze de traditionele concertvorm binnenstebuiten gekeerd.
3
WANNAPLAY KEERT OM • • • • • • • • •
Wannaplay brengt de concertzaal naar de bezoeker toe; Het publiek wordt van binnen (in een concertzaal) naar buiten (naar de speelplaats) gebracht; De rode pluche theaterstoel is vervangen door een schommelzitje. De stilstaande theaterstoel wordt in beweging gebracht; Zodra de concertbezoeker de schommel in beweging zet, wordt deze beweging via een sensor omgezet in muziek; De concertbezoeker is niet meer degene die passief iets ondergaat, maar wordt zelf musicus/performer/co-creator; De bezoeker wordt onderdeel van de uitvoering van hedendaagse composities; De bezoeker bepaalt zelf het begin en het einde van zijn deelname aan het concert; Wannaplay is openbaar en dus voor iedereen toegankelijk; De bezoeker wordt niet alleen van binnen bewogen, maar ook fysiek in beweging gebracht.
Foto ANP (De Telegraaf): bezoeker van Lowlands 2014 schommelt de compositie "On Swings" van Joey Roukens
4
DRIE FASEN Het project is in drie fasen tot stand gekomen. Fase 1: Ontwikkeling prototype Fase 2: Bouw installatie Fase 3: Spelen
Fase 1: Ontwikkeling prototype Het idee ontstond in juli 2013 in een brainstormfase tussen Jan Boiten en Caecilia Thunnissen. Dankzij een startsubsidie van het Prins Bernhard Cultuurfonds konden we in januari 2014 starten met het bouwen van een prototype. In deze fase hebben wij zowel de technische kant van het bouwen van een schommeltoestel onderzocht als ook het prototype van het geluidssysteem getest. In deze fase kwamen wij erachter dat een schommel die in de openbare ruimte opgesteld wordt en toegankelijk is voor publiek en passanten, onder de zeer strenge “Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen” valt. Dit had als consequentie dat de schommel niet door een decorbouwer, maar door een gecertificeerde speeltoestellenfabrikant gebouwd moest worden die de gehele schommel kon laten certificeren door de Duitse TüV (Technischer Überwachungsverein). De TüV in Duitsland houdt zich bezig met wettelijk voorgeschreven keuringen van materieel en apparatuur en certificering van producten. Voorwaarde voor ons project was dat we met een fabrikant zouden samenwerken die zijn werkplaats in Nederland had. We moesten ter plekke en in samenwerking met hen de installatie ontwikkelen en met name het geluidssysteem testen. Wij zijn bij IJslander B.V. in Oldebroek terecht gekomen. Ons idee was een schommel voor volwassenen met monumentale impact te bouwen. Een schommel in een halve of hele cirkel met 20 tot 40 zitjes, waarbij elk zitje een instrument is. De beweging van de schommel moest omgezet worden in een geluidssample. Een schommelorkest, waarvoor hedendaagse componisten nieuwe werken kunnen schrijven.
In dit prototype hebben we het geluidssysteem ontwikkeld en getest in hoeverre de interactiviteit met behulp van de sensor zou werken en hoe die in de bovenbalk gemonteerd moest worden. Voor de ontwikkeling van dit geluidssysteem vonden we Mark Thur, Master in Arts and Technology. 5
In deze fase ontdekten we dat we niet alleen een serieuze RVS schommel van 4,5 meter hoog gingen laten bouwen. Er moest vanwege de nodige TüV-certificering ook een gigantische valvloer met grote zware delen gebouwd worden. Deze valvloer was niet alleen nodig voor de veiligheid, maar vooral als contragewicht zodat de multischommel met volwassenen schommelaars niet omvalt. Wat in deze fase ook duidelijk werd, is dat het idee een geheel eigen ontworpen lichtbron-schommelzitje te bouwen van doorzichtig perspex, waarin een sensor is ingebouwd dat als een bezoeker erop gaat zitten, het licht in het zitje aangaat, niet mogelijk was. Binnen de strenge TüV-certificering moet een zitje een bepaalde schokabsorptie hebben. Vandaar dat schommelzitjes in de openbare ruimte altijd van rubber zijn. Hiervoor moest dus een andere oplossing gevonden worden, want de zitjes moesten wel licht geven. Dit zouden we in samenwerking met IJslander, verder ontwikkelen tijdens de bouw, in fase 2. FINANCIERING Tijdens de ontwikkeling van het prototype vernamen we dat ons project was geselecteerd als eerste project dat ondersteund zou worden door het AVRO Cultuurfonds. AVRO Cultuurfonds De AVRO bereikte in 2013 de respectabele leeftijd van 90 jaar en vierde dat met de instelling van dit CultuurFonds op Naam, beheerd door het Prins Bernhard Cultuurfonds. Regionale kunstenaars kunnen door middel van bijdragen bredere publieksgroepen bereiken, bijvoorbeeld door gratis toegankelijke projecten in de openbare ruimte. Elk jaar staat een kunstproject centraal, in 2014 dus Wannaplay. Daarna volgden: Fonds 21 (voormalig SNS Cultuurfonds) en Stichting Dioraphte Donatie speakers: Apart Audio Hoofdsponsor: IJslander B.V.
VondelCS, dat als gasthuis voor de plaatsing van Wannaplay in het Vondelpark optrad, is geen festival en heeft geen budget voor dergelijke programmering. We wilden echter de kans om in ons eerste seizoen op deze hotspot (het Vondelpark) in Nederland te staan, niet aan ons en ook niet aan het publiek voorbij laten gaan. Daarom hebben we andere financieringsbronnen gezocht en gevonden. De volgende partners ondersteunden Wannaplay@Vondelpark: Amsterdams Fonds voor de Kunsten Amsterdam Stadsdeel Zuid Rabobank Amsterdam
6
Fase 2 Bouw installatie Van 20 naar 16: 40 meter breed Ondanks de steun van al deze partners, hadden we onze financiering toch nog niet rond. Dit kwam in hoofdzaak omdat we vanwege de TüV-certificering onder de schommels val-vloeren moesten laten maken, iets wat we niet wisten toen we het project begrootten. De kosten voor de bouw en het materiaal van de totale constructie werd hierdoor twee keer zo hoog. De concessie die we moesten doen, was dat we van 20 naar 16 schommels terug moesten. Dit bleek echter geen afbreuk te doen aan onze artistieke doelstelling dat het een monumentale installatie voor volwassenen zou moeten worden. Maar met een grootte van 40 meter breed, 4,5 meter hoog en 17 meter diep bleef dit artistieke uitgangpunt volledig gewaarborgd.
Licht Voor het schommelzitje met licht hebben we uiteindelijk een oplossing gevonden waar we artistiek geheel achter konden staan: een ultra licht systeem van power Ledlicht met lichtfilter onder het zitje, zodat de absorptie van de stootrand van het zitje niet beïnvloed wordt. Deze oplossing is na een twee herkeuringen door de TüV goedgekeurd.
Geluidssysteem Mark Thur ontwikkelde samen met twee software programmeurs een ingenieus interactief geluidssysteem dat de beweging van de schommel omzet in muzieksamples. Een sensor als draaiknop in het scharnier meet waar de schommel zich bevindt. Op een Arduino wordt dit omgerekend naar de snelheid van de schommel en wordt bijgehouden hoe vaak de schommel heen-en-weer is gegaan. Dit komt binnen op een Mac Mini waarop in Ableton Live deze gegevens per schommel worden omgezet in muziek. Alle signalen lopen via kabels van de schommels naar een flightcase met de benodigde apparatuur en weer terug naar de speaker boven de bijbehorende schommel.
7
Kleine bezetting: 12 instrumenten De installatie is in 8 modules van 2 schommelzitjes per valvloer van 9 x 3,5 meter opgebouwd. Dit maakt dat we Wannaplay ook in kleinere bezetting dan 16 instrumenten kunnen opbouwen voor locaties waar minder plaats is. Daarom hebben we de componisten gevraagd voor een bezetting van 12 in plaats van 16 instrumenten te schrijven. In een maximale opstelling worden dan 4 instrumenten, gekozen door de componist, gedubbeld. Nederlandse componisten van Nu We engageerden vier componisten uit de top Nederlandse componisten van nu. Joey Roukens Mayke Nas David Dramm Rob Zuidam
'On Swings' 'It don't mean a thing' 'Wanna Play?' Voice: Nora Fischer 'Without Title'
www.joeyroukens.com www.maykenas.nl www.daviddramm.com www.robertzuidam.com
Van deze componisten zijn regelmatig werken te horen in de concertzalen in binnenen buitenland, live uitgevoerd door professionele orkesten en ensembles. Tijdens de Buma Classical Convention in Utrecht voegde Willem Jeths zich bij dit gezelschap. Jeths schreef als eerste wapenfeit als Componist des Vaderlands een schommelcompositie. Willem Jeths
"Trepidus"
www.componistdesvaderlands.nl
FASE 3: Spelen Overhetij Op dit festival gingen we in première. We hebben geprobeerd een systeem te vinden om bezoekers te laten betalen. Iedere gebruiker moest 3 euro betalen om te mogen schommelen. Dit bleek echter toch een drempel voor menig festivalbezoeker. Dit deed afbreuk aan ons doel een laagdrempelige installatie in de openbare ruimte te plaatsen ten einde zoveel mogelijk mensen met hedendaagse gecomponeerde muziek in aanmerking te laten komen. Bovendien was de publieksopkomst op het festival minder dan verwacht. Vermoedelijk door het slechte weer en de eindfase van het WK voetbal die precies in die week viel. Daardoor vielen zowel de publieksaantallen als ook de inkomsten tegen. Wannaplay was echter wel het succes en de publiekstrekker van het festival. De leukste plek om te hangen op het festivalterrein van Over het IJ is bij de schommels. Caecilia Thunnissen en Jan Boiten koppelden zestien schommels aan wat electronica en een luidspreker; wie schommelt, maakt een geluid: de toon van een stem of een korte melodie op een instrument. Als je met meer mensen wiegt, ontstaat een compositie. Slim, mooi, leuk om te doen en om naar te kijken en luisteren. HET PAROOL, 7 juli 2014
Lowlands Was één groot feest. De installatie was continu volledig bezet en er stonden tijdens de openingstijden rijen wachtenden. We draaiden daar van 10 uur s' ochtends tot 3 uur s' nachts. Dit was een grote aanslag op de installatie, die het echter glansrijk 8
heeft doorstaan. We hebben hier een goed lopend protocol ontwikkeld voor vrijwilligers die het publiek begeleiden. En ook hier bleek Wannaplay fotogeniek. We stonden met foto in meerdere kranten, zoals De Telegraaf en De Volkskrant. Grachtenfestival en Uitmarkt Ook hier was Wannaplay een groot succes. In het Vondelpark is de Wannaplay als eerste project dat ondersteuning ontving van het AVRO Cultuurfonds officieel gelanceerd voor de pers, met de nodige VIP’s die de schommel in het Vondelpark openden. Op de laatste avond is er een poging gedaan om het koper van de bekabeling te stelen: de kabels waren doorgeknipt zodat er de laatste dag geen muziek meer te horen was. De installatie was casco verzekerd en met het uitgekeerde verzekeringsgeld hebben we de installatie gerepareerd. Deze pech hebben we omgezet in de kans om bij reparatie de bekabeling nog meer 'hufterproof' te maken voor daaropvolgende festivals. Bij de afbouw van de installatie kwamen vele vaste Vondelparkbezoekers naar ons toe om te zeggen hoe jammer ze het vonden dat Wannaplay slechts tijdelijk daar stond.
Buma Classical Convention Gedurende dit evenement kregen we veel positieve reacties van buitenlandse festivals, waarvan er enkele zijn komen kijken. Dit heeft geleid tot nieuwe contacten waarmee we in 2016 een Europese tournee gaan voorbereiden. Wannaplay bleek ook in de vroege winter heel goed te kunnen draaien, iets wat we niet in eerste instantie hadden verwacht. We hebben tijdens de conventie in TivoliVredenburg ook een presentatie gegeven over hedendaagse muziek en hoe die op nieuwe en andere manieren kan worden getoond. Ook hier weer veel persaandacht voor de lancering van de Componist des Vaderlands Willem Jeths.
9
Publiekswaardering Wannaplay sloeg enorm aan bij iedereen. Jong, oud, arm, rijk, hoog opgeleid, laag opgeleid: iedereen wilde schommelen en genoot van de muziek de ze met de andere schommelaars speelden. Als we dan vertelde dat dit composities waren van serieuze hedendaagse, klassieke componisten die ook in de concertzalen te horen zijn, waren de meeste mensen verrast hoe toegankelijk deze muziek was. En hoe vaak wij wel niet hoorden hoe geweldig volwassenen het vonden eindelijk te kunnen schommelen op een schommel die groot genoeg voor hen was. Ook op Facebook en Twitter kregen we vele positieve reacties en hebben we inmiddels vele volgers. Totaal aantal deelnemers en passanten in 32 dagen actieve deelnemers 46.000 passanten 530.000 Gemiddeld 8,7% van de festivalbezoekers/passanten neemt plaats op de schommel. TOEKOMST In mei 2015 starten we met een project-pitch op de Classical Next Rotterdam. We openen de installatie eind mei in Enschede op de Grote Markt, waar muziek van lokale sing&songwriters geprogrammeerd wordt in de installatie. Daarnaast componeren studenten van het conservatorium Artez nieuwe composities die daar in première zullen gaan. Vervolgens gaan we verder gaan naar Oerol waar een laboratorium voor compositiestudenten van Willem Jeths wordt ingericht. In zowel Enschede als Oerol zal het publiek live artiesten schommelend begeleiden. In augustus staan we op ons eerste festival in het buitenland: Mons in België, Europese Culturele Hoofdstad 2015. Voor de zomer 2016 richten we ons op een Europese tournee, onder andere in samenwerking met Gaudeamus Muziekweek. MET DANK AAN (in alfabetische volgorde voornaam): Alwin Lindeboom, Alies Broekhuizen, Aliz Toth, Andreas Szlachcic, Brenda Serrée, Ellen Overweel, Eric Traa, Erik Barmentloo, Esther Lagendijk, Geert Polfiet, Gerben Scheurs, Hein Drost, Iris Heuvelink, Jacob ter Veldhuis, Jaks Schuit, John Franken, John Wermink, Joris Butter, Jos Buwalda, Justus van Oel, Kik Eveleens, Koos de Jong, Lidy klein Gunnewiek, Liselotte Goed, Maaike van Langen, Marijke Evers, Mark Thur, Martine van Zijll Langhout, Menno Tummers, Michael Dzjapardidze, Michaela van Wassenaer, Paul, Rob Klouth, Sebastiaan Capel, Simone van den Ende, Simone Meijer, Vincent Somers, Wilco Alkema en de vele vele vrijwilligers en helpende handen, voeten en brains.
10
