Wandelroute nl
de alblasserwaard Hollandser wordt het niet. De wereldberoemde windmolens van Kinderdijk vormen het startpunt van een wandeling langs sloten en vaarten van de Alblasserwaard. Tekst en fotografie: Ruben Schipper
1
HIKE & Trekking
Links
De molens van Kinderdijk zijn overwegend grondzeilers waarbij de wieken laag over de grond scheren.
Boven
De wandeling van Kinderdijk naar Groot-Ammers voert grotendeels over de dijk langs de Achterwaterschap.
Midden
Molens, weilanden en koeien. Hoe Hollands wil je het hebben?
De molens van Kinderdijk. Wie kent ze niet? De unieke verzameling van negentien authentieke windmolens uit de 18e eeuw worden en wereldwijd als Nederlands icoon beschouwd. Sinds 1997 behoren ze zelfs tot UNESCO Werelderfgoed. De molens tonen de historie van de eeuwenoude Deltawerken dat ervoor zorgt dat Nederland niet onder water loopt. De afwatering van de Alblasserwaard verliep tot in de 13e eeuw langs natuurlijke weg. Via veenriviertjes vloeide het overtollige water naar de grote rivieren. Bij hoge rivierwaterpeilen ontstonden echter steeds meer problemen. In opdracht van de Hollandse graaf Floris V werd het eerste waterschap opgericht, met als doelstelling het beheer en onderhoud van de dijkring van de Alblasserwaard. Voor een goede afwatering werden sloten en vaarten aangelegd. Toenemende lozingsproblemen
leidden in 1738 uiteindelijk tot de aanleg van de eerste molens in Kinderdijk, het laagste punt van de Alblasserwaard. Behalve bij de afwatering speelden de molens van de Kinderdijk ooit een belangrijke rol in de Foreign Correspondent, een filmklassieker van Alfred Hitchcock uit 1940. Scheepsbouw De karakteristieke molens in het veengebied steken hoog boven de horizon uit als we de Alblasserwaard in wandelen. Ondanks dat de molens hier al bijna drie eeuwen staan, zijn wij er nog nooit geweest. We arriveren gelijktijdig met de eerste buslading toeristen die van over de hele wereld hierheen komen. De entree oogt oubollig, maar binnenkort zal hier een werelderfgoedwaardig entree
met dito bezoekerscentrum verrijzen. We besluiten met de Amerikanen en Aziaten mee te lopen over de Molenkade om de molens te bewonderen. In de Nederwaard staan acht stenen molens, grondzeilers. Hun grote, lange wieken lijken bijna de grond te raken en vangen de westenwind die over het vlakke land waait. We wandelen verder langs de vaart, de Achterwaterschap, en krijgen zo ook een mooi zicht op de molens in de Overwaard. Kinderdijk is niet alleen bekend geworden om zijn molens. Het was Jacques Smit Luijdertsz die rond 1640 begon met de bouw van schepen in de Alblasserwaard. Hij werd de stamvader van het geslacht Smit, waaruit later veel scheepsbouwers zijn voortgekomen. Nadat Koning Willem I een wet had getekend voor subsidiëring van de scheepvaart naar Indië vestigde zich tal van scheepswerven langs de Lek en de Merwede. Voor Floris Kloos, een molenbouwer uit Kinderdijk, bleek het zelfs lucratiever om schepen te bouwen
De grote, lange wieken vangen de westenwind die over het vlakke land waait. 2
Wandelroute nl Boven
Langs de lange rechte dijk liggen uitnodigende paadjes, zoals hier in de richting van Streefkerk.
Uren wandelen we door het Groene Hart van Nederland. Zonder een mens tegen te komen.
Onder
©Freytag & Berndt, Wenen
De wipmolen, zoals hier de Broekmolen ter hoogte van Streefkerk, is het oudste type poldermolen dat we in Nederland kennen.
dan molens. In 1851 werd zijn eerste schip, de Nijverheid, te water gelaten.
Deze wandeling is slechts één van de 52 wandelingen uit de Rother wandelgids Nederland. Kijk om te bestelllen en voor welke Rother gidsen er nog meer in het Nederlands zijn verschenen op uitgeverijelmar.nl Download gratis de routebeschrijving en gps-file op hikeandtrekking.nl
3
Weg uit de drukte Een visser die een grote karper binnenhaalt krijgt applaus van de toeristen. Trots gaat de visser met ze op de foto. Tijdens de lange dijkwandeling die volgt, laten we de drukte achter ons. Ten zuiden van NieuwLekkerland zitten nog enkele vissers langs het water die met gigantische lange hengels tot halverwege de vaart een vis proberen te verleiden in hun aas te bijten. Vervolgens wandelen we uren lang door het Groene Hart van Nederland. Zonder een mens tegen te komen. Een enkele keer vliegen er verschrikt een paar eenden op als ze ons horen aankomen. De weidevogels zijn stil vandaag. Heel in de verte horen we het geraas van het verkeer over een autoweg. Koeien kijken ons na. Kenmerkend is dat de weilanden waarin ze lopen zichtbaar lager liggen dan het waterpeil van de vaart Achterwaterschap. Rivierduinen Bij wipmolen de Broekmolen wandelen we haast ongemerkt door natuurgebied de Donkse Laagten. Zandverstuivingen boven drooggevallen rivierbeddingen vormden donken, ofwel rivierduinen. Deze
heuvels konden tot wel zes meter hoog worden en waren geschikt voor bewoning. In het verleden lagen in de Alblasserwaard wel honderd van deze heuvels. Voor archeologen vormen de donken ware schatkamers. Er zijn vondsten gedaan die dateren uit de middensteentijd. Helaas zijn de meeste donken afgegraven voor zandwinning. Een stukje van de route af ligt een buurtschap waar de boerderijen zijn gebouwd op een donk. De monniken die hier verbleven in het klooster, hebben ook geholpen met het graven van de sloten in de Alblasserwaard. Gerookte paling We hebben al geruime tijd de kerktoren en enkele molens van Groot-Ammers, het eindpunt van de wandeling, in het vizier. We ruiken dat we dichterbij komen. Een van de molenaars, Willem van Wijk, heeft in 1898 een vishandel opgezet omdat hij wat wilde bijverdienen. Tot op de dag van vandaag wordt hier paling op eiken- en beukenhout gerookt. Het water loopt ons dan ook in de mond als we langs de Ammerse Boezem het dorp in lopen.
Deze wandeling is gelopen op Hanwag schoenen. hanwag.nl
HIKE & Trekking
5
5.00 uur
Alblasserwaard
8
Vanaf de wereldberoemde molens door eindeloos weidse polders De 19 windmolens van Kinderdijk vormen de opmaat van deze wandeling langs sloten en vaarten. De molens ontwaterden in de 18e en 19e eeuw door middel van pompen het achterliggende poldergebied en zijn ook nu nog in alle gevallen klaar voor gebruik.
5
Beginpunt: parkeerplaats/bushalte Fortuijnplein, Groot-Ammers. In het centrum de dijk naar beneden (Kerkstraat), linksaf slaan en direct rechts naar de parkeerplaats. Neem hier buslijn 90 Utrecht-Rotterdam tot halte Kinderdijk Molenkade.Vertrek vanaf station Utrecht aan de achterzijde van het station (Jaarbeursplein). Zwaarte: gemakkelijke wandeling. Eten en drinken: geen Tip: de busrit vanaf Utrecht is de moeite waard: over de dijk tussen de schilderachtige rivier en historische boerderijen. Kaart: 38 W.
5.00 uur
Alblasserwaard
8
Vanaf de wereldberoemde molens door eindeloos weidse polders De 19 windmolens van Kinderdijk vormen de opmaat van deze wandeling langs sloten en vaarten. De molens ontwaterden in de 18e en 19e eeuw door middel van pompen het achterliggende poldergebied en zijn ook nu nog in alle gevallen klaar voor gebruik. De windmolens van Kinderdijk stammen uit de Beginpunt: 18e eeuw en functioneren nog steeds. parkeerplaats/bushalte
Fortuijnplein, Groot-Ammers. In het het polderwater oppompten, voor hetcentrum bij lage waterstand in (Kerkde rivier de dijk naar verder beneden geloosd kon worden. We beginnen richting Nieuw-Lekkerland en verlaten de straat), linksaf slaan en direct rechts naar dijk na 10 min. naar rechts (Boezemkade), over een de parkeerplaats. Neem Molen hier buslijn voetpad, eerst langs de Hooge en 90 dan Utrecht-Rotterdam totMolen. halte Kinderdijk rechts over gras langs de Laage Molenkade. station In de bocht naar linksVertrek bij eenvanaf houten brugUtrecht staat een vogelkijkhut op de dijk.van Bij de aan de achterzijde hetvolgende station kruiWitte sing (links(Jaarbeursplein). plaatsnaambord Nieuw-Lekkerland) Brug gaan we rechtsaf. Voorgemakkelijke een fietsbrugwandeling. slaan we links Zwaarte: een graskade in langs een wetering, de AchterEten en drinken: geen waterschap. In dit afwateringskanaal wordt, op de busrit vanaf Utrecht is de moeite een eersteTip: niveau, het polderwater gepompt, om waard: over de hoger dijk tussen het bij Kinderdijk op een niveaudeteschilderachpompen. en historische Een deel van de tocht loopt over een middelTe zien istige dat rivier de waterstand in deboerderijen. poldersloten meer dan Kaart: 1 meter38 lager W. is dan in de wetering. eeuws pad, parallel aan de dijk. De route gaat kilometers langs het water. We stekenmen een brug klimmen bijopeen molen over Vanaf de dijk bij Kinderdijk heeft een over goedenoverzicht het waterbekhek voor een mooi gedeelte door het naken, dat ligt ingeklemd tussen deeen rivierdijk en de binnendijk, waarin de molens tuurgebied De Donksche Laagten. De bouwvan deze wipmolen wijkt behoorlijk af van Kinderdijk Achterwater- 200wijze Groot-Ammers Witte brug m in Kinderdijk. Terwijl bij deze laatste zogedie schap 5m 3m 0m
0
0m 0.55
100 m
2.15
2.50
4.10
19.6 km
35
5.00 uur
De Achterwaterschap, een kanaal, waarin het polderwater wordt gepompt.
naamde achtkanter poldermolens de kap van de molen met de wieken draait romp, wordt hier, net zoals bij de middeleeuwse voorlopers, het hele huis om zijn as gedraaid. Hierbij is het bovenhuis verkleind en de voet vergroot tot een piramidevormig woonhuis. Bij de eerste brug gaan we op de andere oever van de wetering verder, bij de volgende steken we de wetering weer over en volgen deze verder. De huizengroep aan de overkant ligt op een natuurlijke hoogte, die tijdens de ijstijd als rivierduin werd opgewaaid en uitstak boven het later gevormde moeras. Het moeras werd in de Middeleeuwen door middel van sloten drooggelegd en in cultuur gebracht, maar inklinkende veenbodem en stijgend waterpeil in de rivier maakten de ontwatering steeds moeilijker. 34 We volgen de wetering tot haar eind, steken haar over via een witte brug en Linksboven volgen een andere vaart.Linksonder Bij de tweede molen steken we via een voetgangersDe windmolens Deoever Achterwaterschap, brug over van naarKinde andere en gaan linksaf. Het fietspad langs het water een kanaal, waarin derdijk voert stammen uit de ons langs vier molens naar Groot-Ammers, waar we linksaf slaan. Ter het polderwater 18e eeuw en functionehoogte van de kerk gaat het rechts naar de wordt parkeerplaats en bushalte terug. gepompt. ren nog steeds.
Wandelingen Rother Nederland.indd 35 op een vaststaande
36 ngen Rother Nederland.indd 34
Wandelingen Rother Nederland.indd 36
Een deel van de tocht loopt over een middeleeuws pad, parallel aan de dijk.
Vanaf de dijk bij Kinderdijk heeft men een goed overzicht op het waterbekken, dat ligt ingeklemd tussen de rivierdijk en de binnendijk, waarin de molens Kinderdijk 5m
0
Achterwaterschap 0m 0.55
Witte brug
200 m 100 m
2.15
0m
2.50
4.10
Groot-Ammers
3m
19.6 km
5.00 uur De windmolens van Kinderdijk stammen uit de 18e eeuw en functioneren nog steeds.
het polderwater oppompten, voor het bij lage waterstand verder in de rivier geloosd kon worden. We beginnen richting Nieuw-Lekkerland en verlaten de dijk na 10 min. naar rechts (Boezemkade), over een voetpad, eerst langs de Hooge Molen en dan rechts over gras langs de Laage Molen. In de bocht naar links bij een houten brug staat een vogelkijkhut op de dijk. Bij de volgende kruiWitte sing (links plaatsnaambord Nieuw-Lekkerland) Brug gaan we rechtsaf.Voor een fietsbrug slaan we links een graskade in langs een wetering, de Achterwaterschap. In dit afwateringskanaal wordt, op 34 een eerste niveau, het polderwater gepompt, om het bij Kinderdijk op een hoger niveau te pompen. 3-4-12 11:18 Te zien is dat de waterstand in de poldersloten meer dan 1 meter lager is dan in de wetering. De route gaat kilometers langs het water. We steken een brug over en klimmen bij een molen over Wandelingen Rother Nederland.indd 34 een hek voor een mooi gedeelte door het natuurgebied De Donksche Laagten. De bouwwijzehet vanpolderwater deze wipmolen wijkt behoorlijk af van De Achterwaterschap, een kanaal, waarin wordt gepompt. die in Kinderdijk. Terwijl bij deze laatste zogenaamde achtkanter poldermolens de kap van de molen met de wieken draait 35 op een vaststaande romp, wordt hier, net zoals bij de middeleeuwse voorlopers, het hele huis om zijn as gedraaid. Hierbij is het bovenhuis verkleind en de voet vergroot tot een piramidevormig woonhuis. Bij de eerste brug gaan we op de andere oever van de wetering verder, bij de volgende steken we de wetering weer over en volgen deze verder. De huizengroep aan de35overkant ligt op een natuurlijke hoogte, die tijdens de ijstijd als 3-4-12 Rother 11:18 Nederland.indd Wandelingen rivierduin werd opgewaaid en uitstak boven het later gevormde moeras. Het moeras werd in de Middeleeuwen door middel van sloten drooggelegd en in cultuur gebracht, maar inklinkende veenbodem en stijgend waterpeil in de rivier maakten de ontwatering steeds moeilijker. 3-4-12 11:18 We volgen de wetering tot haar eind, steken haar over via een witte brug en volgen een andere vaart. Bij de tweede molen steken we via een voetgangersbrug over naar de andere oever en gaan linksaf. Het fietspad langs het water voert ons langs vier molens naar Groot-Ammers, waar we linksaf slaan. Ter hoogte van de kerk gaat het rechts naar de parkeerplaats en bushalte terug.
3-4-12 11:1
3-4-12 11:18
36
Wandelingen Rother Nederland.indd 36
3-4-12 11:18
4
neem nu een abonnement op hike & trekking en kies een cadeau:
The North Face Flightweight duffel – Inhoud 24 liter - Opvouwbaar
winkelwaarde € 35,–
Camelbak Zoid
Deze actie geldt ook in België!
- 2 liter reservoir – Therminator harnas met geïsoleerde drinkslang
winkelwaarde € 65,–
Mammut Ergonomic Pillow
Mammut Crea Zip 15
- Opblaasbaar reiskussen
– Stream System voor optimale ventilatie
- Ondersteunt hoofd en nek
– Geïntegreerde en verwijderbare regenhoes
winkelwaarde € 35,95
winkelwaarde € 85,–
Hierbij machtig ik de klantenservice van Maruba b.v. Sports & Travel Publishers om het verschuldigde abonnementsgeld tot wederopzegging van mijn rekening af te schrijven. Het cadeau wordt binnen vier weken na betaling van het abonnementsgeld verzonden. Ja, ik neem een abonnement op HIKE & trekking en betaal € 36,–. Ik ontvang 8 nummers (1 jaar) en gratis een Flightweight Duffel van The North Face*. Ja, ik neem een abonnement op HIKE & trekking en betaal € 36,–. Ik ontvang 8 nummers (1 jaar) en gratis een Mammut Ergonomic Pillow*. Ja, ik neem een abonnement op HIKE & trekking en betaal € 72,–. Ik ontvang 16 nummers (2 jaar) en gratis een Camelbak Zoid*. Ja, ik neem een abonnement op HIKE & trekking en betaal € 72,–. Ik ontvang 16 nummer (2 jaar) en gratis een Mammut Crea Zip 15 rugzak*.
Naam:
M/V
Leeftijd: Adres: Postcode en plaats: Land: IBAN nummer: E-mail: Datum:
Telefoonnummer:
Handtekening:
Kijk voor meer cadeaus op hikeandtrekking.nl *Zolang de voorraad strekt. broncode: 321-0115
Stuur de bon of een kopie naar: Klantenservice HIKE & trekking Magazine Antwoordnummer 39144, 1090 WC Amsterdam. Een postzegel is niet nodig. Of mail naar
[email protected]
