Wandelkaart van Nunspeet, Hulshorst en omstreken bewerkt door J. van Eijck Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij NUNSPEET Van het station leiden twee wegen naar het dorp; de eene, het zgn. Spoorpad of LieveVrouwenwegje, brengt ons door de velden van den Nunspeeter eng langs twee bochten midden in het dorp op den Zuiderzeestraatweg. Laat ons evenwel volgen den grintweg, die het stationsplein met den Elspeeter weg verbindt en op het kruispunt rechtsom slaande naar het dorp wandelen. Aan den linkerkant van den weg gaan wij langs de nieuw gebouwde school der Ned. Herv. gemeente en rechts langs het sierlijke kerkje met pastorie van de Gereformeerden. Aan den Zuiderzeestraatweg rechts omslaande, bevinden we ons in het dorp Nunspeet en wel in de zoogenaamde dorpstraat. Dit is het oudste gedeelte van het dorp. De kerk werd in 1855 gesticht; de oude kerk, die zeker enige eeuwen telde, werd op den 6de Juni van dat jaar een prooi der vlammen. Even voorbij het Hotel "de Roskam", neemt de straatweg een draai naar 't Noorden en we staan hier op een kruispunt van wegen: naar 't Oosten gaat de weg naar Epe; naar 't Zuiden loopt het Spoorpad dat we boven reeds noemden; naar't Westen de straatweg naar Harderwijk en ons naar 't Noorden richtende staan we aan den ingang van de Laan van het dorp. Deze doorwandelende, krijgen wij links het Gemeentehuis met het wapen der gemeente Ermelo. Even buiten het dorp vereenigt zich de Zuiderzeestraatweg met den van het station komenden Grooten weg, waarlangs de tramweg Nunspeet Hattem (Zwolle) een aanvang neemt.
r*
Halt* Qioott R M I I - Nompfcl.
Links zien wij tegenover de fabriek van de Maatschappij "de Veluwe" het landgoed "De Groote Bunte", een der mooiste gedeelten van Nunspeet. Het heerenhuis ligt tusschen hoog opgaand geboomte; achter het huis is een fraai aangelegd bosch met tal van kronkelende laantjes, terwijl een paar vijvers en grachten met enkele bruggetjes en een waterval lokken tot het doen van eene wandeling op dit landgoed. ry>
Afwisselend is ook eene wandeling naar het Oosteinde (buurtschap ten Noorden van Nunspeet aan de oostzijde van den Zuiderzeestraatweg). Bij het landgoed "de Groote Bunte" slaan wij rechtsaf. Langs welige akkers en welvarende boerderijen, waarvan er een den eigenaardigen naam "Batavia" draagt, dwalen we verder; hier door een eikenlaantje, daar tusschen hakhout, ginds langs een kronkelend beekje. Zoo staan we eindelijk voor een boerderij, door grachten omringd. Weliswaar zijn de laatste bijna dichtgegroeid, maar dit neemt niet weg, dat we zien kunnen, dat deze plaats lang geleden eene andere bestemming had. Het is dan ook bekend, dat hier Herbern van Putten woonde, een edelman, die den geheelen omtrek onveilig maakte. Aan de achterzijde van 88
MOTHQEK- 2009
het erf is nog zeer goed de oude oprit waar te nemen. Loopen wij dezen oprit af, dan komen we tusschen hooge wallen door op den ouden Harderwijkerweg of Bovenweg. Wandelen wij dezen weg in Noordoostelijke richting op, dan bereiken wij een boerenhuis met een steen boven de voordeur, waarin een wapen gebeiteld is (Schootbrugge); terugkeerende langs den SI \ - r i ; ; . ï ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ " ^ ^ ^ ™ ^ ^ " ^ ^ ^ ^ ™ ^ ^ ^ ^ zelfden weg, slaan wij even voorbij den oprit van het oude kasteel rechtsaf, dan zien wij links eene boerderij liggen (voor aan den hoek van het huis staat een oude lindeboom, welke holle stam den hond tot woonplaats dient). W»ntrïi
Thans kunnen wij terugkeeren naar den Bovenweg; het daar langs stroomende beekje voert naar de Groote Bunte om aldaar de grachten en vijvers te vullen, den waterval te vormen en dan verder naar zee te stroomen. Het dorp grenst als het ware ten Oosten en ten Zuiden aan dennenbosschen, zoodat men geene groote wandeling behoeft te maken, om van dennengeur te kunnen genieten. Tal van wandelpaden slingeren door de bosschen; wij kunnen dicht bij het dorp blijven of verder afdwalen naar verkiezing. In de bosschen ten Oosten van het dorp langs den Soerelschen weg bevindt zich het Vijvertje; met de kaart in de hand kunnen wij dit gemakkelijk vinden. Even verder beklimmen wij de Belvedère met een prachtig uitzicht: naar 't Zuiden de witte heuveltoppen en in de verte de bosschen bij Vierhouten en Gortel; naar 't, Noorden het Oosteinde; naar 't Oosten de Woldbergen, waarop de gebouwen van het Kamp bij Oldebroek zijn waar te nemen; naar 't Westen een aardig kijkje op 't dorp. Ook de bosschen ten zuiMOTHOEK - 2009
_Belvedère"' ïvunepeét; EV
-i I
89
den van het dorp, die wij langs den Elspeeter weg of langs het Spoorpad of Lieve Vrouwenwegje gemakkelijk bereiken, leenen zich bij uitstek tot het maken van, groote of kleine wandelingen. Door de Vereeniging tot bevordering van het Vreemdelingenverkeer te Nunspeet zijn hier en daar op de boomen pijltjes aangebracht, om het den wandelaars gemakkelijk, te maken; wij dragen steeds zorg de gele, witte of roode pijltjes aan de rechter hand te houden. In de omgeving van het sanatorium "Erika" van Dr. Schut voert een van de wandelwegen ons van het station in Zuidoostelijke richting door Lagerweij's bosch naar het Ronde Melkhuis, dat om zijn eigenaardigen bouwvorm de aandacht verdient. Hier kunnen wij of verder den Plaggeweg opwandelen om een kijkje te nemen aan "de Vlasmeer" (een drooggemaakt moeras) en de zich in de nabijheid bevindende veenplassen of langs de "Mietstee" (eene laagte omringd door hooge wallen; op deze wallen worden op regelmatigen afstand van elkaar ronde gaten gevonden, die doen vermoeden, dat hier twee rijen bomen hebben gestaan; het geheel draagt volgens de deskundigen de sporen van eene vergaderplaats der Germanen; een meertje ligt in de onmiddellijke nabijheid) het Eibertjespad opzoeken en naar Nunspeet terugkeeren. Ook kunnen wij van het Ronde Melkhuis in oostelijke richting een bezoek brengen aan het keurig aangelegde Ramringbosch, vanwaar wij gemakkelijk den Plaggeweg terugvinden; daarlangs bereiken wij Nunspeet weer. Ter afwisseling maken wij thans eens eene wandeling Brinkersweg» Nunspeut naar de zee! De wandeling zal niet te lang duren: in een heel klein uurtje loopen we er heen. We kunnen verschillende wegen nemen, om tot ons doel te komen; laten we den grintweg (Brinkersweg) kiezen, die even voor 't Hotel Schmidt van den Zuiderzeestraatweg links af buigt door akkers, met randen van kreupelhout omzoomd. Waar de Brinkersweg eindigt, nemen we den PanBrinkersweg nog als grintweg gelerweg. Een beekje, dat nkerzijde te voorschijn is gekomen, houdt ons trouw gezelschap, loopt dwars aan onze liweg door en voert ons voorbij eenige boerderijen en weiden naar zee: rechts onder den toren van Elburg, nog verder de toren van Kampen. de stompe Het gezicht naar de zijde, waar Nunspeet ligt, is verrukkelijk: vlak voor ons de hooilanden, dan eenige boerderijen, alle half tusschen de boomen verscholen, ginds het torentje van Nunspeet en langs den horizon de hooge heuvels en bosschen der veluwe! Ook de bosschen van den Essenburg en Hulshorst leveren ons een prachtig gezicht. Wandelen we nu in zuidwestelijke richting langs het strand, dan komen we aan enkele beken, waarover smalle bruggetjes of vonders gelegd zijn en zoo bereiken we drie boerderijen "de Pol" genaamd, die vlak aan zee liggen. Wij gaan verder langs het strand en komen over een beek aan het zoogenaamde Mhenewerk (buurtschap Hoophuizen). Vandaar wandelen we de Varelschen weg op en komen in de nabijheid van Groeneveld 90
MOTHOEK - 2009
of langs een pad over dit buiten aan den Zuiderzeestraatweg. Lijkt ons de boven beschreven wandeling, waarvoor ongeveer 3 uren nodig zijn wat lang en besluiten we deze te bekorten door langs den Vreeweg terug te wandelen, terwijl wij ook van de Pol langs de Krommen weg, die later Kolmansweg heet, kunnen terugkeeren. We slaan dan vervolgens rechts af en nemen den Rieten weg, f; 1 M/yb*~~**P „£&*> £ S / " « M %** f^ ,AZ~?,**£ die ons op 't Hul zal brengen, waar wij eenigeboomen kunnen bewonderen, o.a. eene linde, wier stam een omtrek heeft van ongeveer 5 meter. Wandeling naar het Vierhouter Bosch. Wij nemen eerst den grintweg naar Elspeet, totdat ongeveer tien minuten over den spoorweg het Eibertjespad links afslaat; aanvankelijk loopt dit pad door jonge dennen en wordt door eenige slingerpaden doorsneden, wij houden de zuidoostelijke richting en zien links een meertje, veen genoemd, omdat daaruit turf is gebaggerd. Ons pad loopt verder door een dennenbosch en dan over de heide, tot wij Vierhouten bereiken.
9/,
in het Vierhooterboflch
De buurtschap ligt tusschen uitgestrekte heidevelden, heuvels en bosschen als eene oase in de woestijn. Tegenover het schoolgebouw, dat we reeds eenigen tijd in 't oog gehad hebben, komen we op den grintweg. Slaan we nu links om en houden dezen weg ongeveer 100 meter, dan loopt langs den winkel en bakkerij van S. Krol en verder langs de school een grintweg, die met mooie bochten door de buurtschap slingert. Volgen we dezen weg tot aan de heide, dan vinden we gemakkelijk het punt, vanwaar wij van MOTHOEK - 2009
91
een heerlijk vergezicht kunnen genieten: om bijna elke woning zijn boomen geplant, misschien wel naar de gewoonte der ouden, die ze daar aanbrachten, om hun huizen tegen het hemelvuurte beschermen; links zien wij het Elspeeter bosch, waarboven de toren van Elspeet uitsteekt; in westelijke richting ligt het heideveld; de groene streep, die midden daardoor heen loopt van noord naar zuid is de weg van Nunspeet naar Elspeet; verder westelijk, aan de overzijde van het heideveld ligt de buurtschap Leuvenum, waarvan alleen de boomgroepen zichtbaar zijn; aan den gezichteinder steekt de toren van Ermelo zijn spits omhoog; in noordwestelijke richting ligt Nunspeet en langs den horizon de Zuiderzee; rechts over de witte toppen van zandheuvels vertoont zich de stompe toren van Elburg en is bij helder weer ook Kampen zichtbaar; nog meer rechts ligt het kamp van Oldebroek. Thans richten wij onze schreden naar het bosch van Vierhouten; wij kunnen daarin naar hartelust rondwandelen, mits wij een weinig acht geven op de richting, die wij nemen. Thans kunnen wij terug wandelen naar Vierhouten en vandaar den weg naar Soerel nemen: om den weg; van het Vierhouterbosch naar Soerel op te zoeken, houden wij de Gortelschen weg; totdat deze ongeveer tien minuten voorbij den Bommelskuil, (een langwerpige ronde diepte, vlak aan den weg) door een breeden, weinig bereden weg wordt gesneden; deze laatste dient tevens ter scheiding van het Vierhouter en Gortelsche bosch. Wij kunnen Oud-Soerel opzoeken om vandaar langs den weg van Epe naar Nunspeet verder te wandelen of deze boerderij rechts laten liggen; van Nieuw-Soerel wandelen wij langs een lommerrijken weg, tot wij op de heide komen en zien dan den toren van Nunspeet boven het dennenbosch uitsteken; wij bevinden ons ter hoogte van het bosch, waarin wij het Vijvertje en de Belvedère reeds bezochten. HULSHORST Thans gaan wij de flinke wandeling ondernemen van Hulshorst naar Leuvenum, Staverden en Uddelermeeren over Elspeet terug. Bij het Stationskoffiehuis (in de onmiddellijke nabijheid van het station) gaan we over den spoorweg en wandelen langs den Poolschen weg het groote Leuvenumsche bosch in. Hooger en slanker dennen dan hier groeien niet op de Veluwe. Jammer, dat een ontzettende brand in het jaar 1893 300 hectare van dit prachtige bosch in de asch heeft gelegd. De zoogenaamde Hierderbeek, die steeds of naast of op kleinen afstand van den weg blijft, geeft eene aangename afwisseling. Na een klein uur brengt ons de weg langs eene boerderij, de Zandmolen genaamd; daar bracht vroeger de beek een watermolen in beweging, doch thans is nog alleen de vrij hooge waterval over. Vervolgen wij den Poolschenweg, dan komen wij na een kwartier
gaans uit op den grintweg van Harderwijk naar Staverden en bereiken links omslaande de uitspanning "de Zwarte Boer". Onze weg loopt verder door Leuvenum; twee grachten, alsmede eenige oude, hooge boomen duiden nog de plaatsen aan, waar twee kastelen hebben gestaan. We volgen den grintweg en bereiken het prachtig gelegen landgoed Staverden; het is door eene breede gracht van den weg gescheiden; het huis staat aan twee zijden geheel in 't water.
Eenige passen voorbij den ingang van het landgoed Staverden slaan we rechtsaf en nemen den grintweg naar het Uddeiermeer. Aanvankelijk loopt de weg nog door prachtige lanen langs de bosschen van de buitenplaats en vervolgens langs groene weiden, begrensd door wat hooger gelegen boschgrond. Het vermoeden bestaat, dat we hier met een oude rivierbedding te doen hebben. De weg van Staverden naar het Uddeiermeer is een mooie wandelweg met prachtige vergezichten. Voordat we er op bedacht zijn, komen we aan de boerenhoeve, gelegen aan het meer. Aan de Oostzijde van het meer ligt de Hunenschans vanwaar we een mooi gezicht op de heide en het Meervelder Bosch hebben. Bij de boerderij, die tevens als herberg dienst doet, is een kruising van grintwegen, waar een wegwijzer ons den weg naar Elspeet wijst. Elspeet is een eenvoudig dorp, lief gelegen, met aangename wandelingen in den omtrek, 't Is als het ware een kruispunt van grintwegen. Een voert langs Staverden en Leuvenum naar harderwijk (3 uur), een gaat naar Nunspeet (13A uur), een leidt naar het Uddeiermeer (1 uur) en langs den vierden bereikt men spoedig het Elspeeter Bosch; deze weg loopt verder over den Hoogen Duivel naar Apeldoorn. De grintweg van Elspeet naar Nunspeet biedt ons geene andere bekoorlijkheden aan, dan de prachtige vergezichten, die wij hier en daar hebben. De weg is heuvelachtig en bij helder weer nog al zonnig. Nog zij opgemerkt, dat wij ook van Leuvenum langs den Leuvenumschen of Oud-Zwolschenweg Nunspeet kunnen bereiken; bij het tolhuis bereiken wij dan den weg van Elspeet naar Nunspeet. Ook kunnen wij langs den Leuvenumschen of Oud-Zwolschenweg en langs de Nieuwe Tra naar station Hulshorst terugkeeren. Bovendien is zeer aanbevelenswaard een bezoek aan de landgoederen "Essenburg" en "Hulshorst", gelegen aan den Zuiderzeestraatweg. De ingang van het landgoed Hulshorst bevindt zich juist bij M.P. 34. Om nu wat tegenstelling te zien zullen we over "De Zoom" naar Nunspeet terugkeeren. Wanneer we van het landgoed Hulshorst den harden weg naar het station opwandelen komen we spoedig aan een koepeltje, de Vergeet~mij~niet, vanwaar wij een heerlijk gezicht hebben op het buiten. Achter de Vergeet~mij~niet bevindt zich het Zilveren Beekje, dat gevoed, wordt door sprengen aan de overzijde van den spoorweg gelegen en dat op haar beurt de vijvers der buitenplaats van frisch water voorziet. Achter den koepel zien we twee paden: het eene loopt langs het Zilveren Beekje, het andere in oostelijke richting. Volgen we MOTHOEK - 2009
93
dit laatste, dan komen we spoedig over een bruggetje en ligt voor ons een laantje, dat wij inwandelen. Het pad loopt verder meestal op de scheiding van bouwland en boschgrond. Hier en daar gaan we eens even met een bochtje het bosch door, doch al spoedig, hebben we aan onze linkerzijde weer het gezicht op de korenvelden, terwijl de boomen langs den Zuiderzeestraatweg onzen blik stuiten. Het pad loopt altijd tusschen den straatweg en den spoorweg. Wij gaan door het Belvédèrebosch voorbij de Belvédère, een gebouw van twee verdiepingen met balkon, vanwaar wij een schoon uitzicht over de landerijen kunnen genieten. Langs de Zoom en den Rookenden berg bereiken wij wederom Nunspeet. Ook hadden wij van het Belvédèrebosch over den spoorweg het Vitringa's bosch (mooi kopje) kunnen inwandelen naar Halfweg; van hier is Nunspeet in 3A uur te bereiken.
Noot: Bovenstaande beschrijving is hoofdzakelijk ontleend aan den W a n d e l g i d s v o o r N u n s p e e t e n o m s t r e k e n , uitgegeven door de firma I. WEDDING te Harderwijk. Deze gids, groot ongeveer 100 pagina's en voorzien van vele illustratiën en twee wandelkaarten, wordt door de firma I. WEDDING franco gezonden tegen inzending van een bedrag van f 0,50 per postwissel of in postzegels.
