WALTER DE WIT: RUIMTE VOOR IETS BIJZONDERS

HET VAKBLAD VOOR

DE BLOEMBOLLEN EN VASTEPLANTENSECTOR

12 JUNI 2015

325

15

WALTER DE WIT: ‘RUIMTE VOOR IETS BIJZONDERS’ 10

PLANTARIUM LEUNT NIET ACHTEROVER

12

28

RUD EN KAVB WEERSTAND IS ZOOMEN IN OP BETER DAN ONVERSCHILLIGHEID KRITIEK KWEKERS

32

NETWERKEN EN AANWINSTEN ZIEN OP CNB LELIEDAG

46

ONDERZOEK NAAR INZET SPEURHOND BIJ ZIEKZOEKEN

CNB IRIS week

g n i g i d Uitno

De CNB Irisweek in de showkas van CNB!

15-19 juni 2015

U bent van harte welkom! Noviteiten & potentieel goede snij irissen!

Openings

tijden

Alle dage n geopen d va 8:30 uur t ot 17:00 u n: ur

Locatie:

CNB show

kas, Heere

weg 347 t

e Lisse

50 jaar juridische ervaring op het gebied van agrarische bedrijfsvoering en bloembollen. Voor kwekers, telers, veredelaars, IVB’s, handelaren en exporteurs. Contactpersonen: Vincent Audiffred en Chris Hartsuiker.

Kwekersrecht

Handelsreglement

Pacht

Incasso

Bel voor een afspraak 023-517 51 00 of kijk op www.swdv.nl

www.akerboom.nl Verwarmde ontsmetbak, bel ons Telefoon: 0252-51.58.53

Loonwerkers opgelet! Op zoek naar nieuwe opdrachten? Plaats dan een advertentie in het vakblad

SCHOON WERKT BETER Hét vakblad voorvakblad de bloembollenHet meest gelezen voor de en vasteplantensector bloembollen- en vaste plantensector Neem voor meer informatie over advertentietarieven e.d. contact op met Ruud van Viersen. Bureau van Vliet b.v. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel. 023-5714745 Fax. 023-5717680 E-mail: [email protected]

Bollen, planten en fust. Helmus Spoelbedrijf spoelt de meest uiteenlopende producten schoon, zodat ze gemakkelijker te verwerken zijn. Neem contact op met Helmus Spoelbedrijf voor meer informatie over spoelen, behandelen en ontsmetten. 0252 - 22 25 80 • [email protected] • www.helmus.nl

INHOUD

Het vakblad voor de bloembollen- en vasteplantensector • 12 juni 2015 Nummer 325

Nieuws

6

Korte nieuwsberichten

CNB Actueel

8

CNB biedt stagiairs kansen Pioenweken voorzien in behoefte

Visie

10

Plantarium wil bezoeker langer boeien

14 8

9

10

Weerstand

12

Rabobank zet in op verbinding in antwoord op weerstand

Actueel

14

Nieuw softwarepakket Bolstreet speelt in op behoefte van de kweker

Bloem in beeld

15

Dutch Lily Days: vier lelieveredelaars over hun meest bijzondere lelie

14

Onderzoek

20

Resultaten CATT-behandeling onderzocht door PPO bij tulp, narcis en hyacint

Voorlichting

12

22

DLV verkent mogelijkheden om naar verre landen opgeplante bollen te exporteren

Vakvenster

24

En de primeur is voor…

Onderzoek

26

Toetsmethode om snel te bepalen of hyacintenbol is besmet met agressief snot

24

28

Actueel

27

Zantedeschiamarkt stelt steeds hogere eisen

Branchenieuws

28

RUD en KAVB zoomen in op kritiek kwekerij Colland drukt arbeidsmarkt uit in cijfers

CNB Product & Show

27

32

31

Breed pioenensortiment in showkas

CNB Actueel

32

CNB Leliedag: bezoeken van diverse leliebedrijven

30

4 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

31

Service

34

Grondbank

36

Vraag en aanbod

37

43

Branchenieuws Acties GOM tegen verrommeling Bollenstreek zichtbaar

44

43

46

Bloem in beeld Pioenen, de een nog mooier dan de ander

45

Branchenieuws Areaalberekening CBS en BKD verschilt Nieuwe initiatieven via IDC Bollen en Vaste Planten

48

Advies

44

45

Flynth analyseert opbrengstgegevens van flink deel tulpensortiment

50

Toppers De man die zijn naam gaf aan de Nicolaas Damesmedaille

51

Studiebol Wellantcollege juiste keuze voor Jelle Kraakman

52

48

50

52

53

Boomkwekerij Spectaculaire bloei met Chionanthus virginicus

53

Tien vragen aan Johan Koomen

54

51

Anthos iVerde en ‘De Groene Agenda’

58

Wereldbol Botanische tuinen Universiteit Utrecht

59

Vasteplantenvaria

60

Teeltadvies

64

Agenda

65

Service

66

Hobaho Marktbroei is uniek podium voor tulp

KAVB Nieuws

66

Nieuwtjes van en voor de KAVB-kringen en -afdelingen

Nieuws CNB Algemeen 10 vragen aan... Anthos Teeltadvies Hobaho KAVB

70

Fotografie omslag: René Faas

70

54

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 5

NIEUWS

Samenstelling: Redactie BloembollenVisie

Archieffoto: René Faas

FloraHolland onderzoekt kans bezoekerscentrum

Boer Tom in Eigen Huis & Tuin HILVERSUM – Het ‘Eigen Huis & Tuin’-team wordt komend seizoen vernieuwd en verdubbeld. Het nieuwe klusteam bestaat vanaf dit najaar uit maar liefst zes gezichten: presentatrices Froukje de Both en Evelyn Struik, tuinmannen Lodewijk Hoekstra en Boer Tom en klussers Thomas Verhoef en Martine Both. Tom Groot over zijn nieuwe job bij RTL: “Het is nooit mijn ambitie geweest om iets voor televisie te doen, maar toen RTL mij benaderde voor het programma ‘Eigen Huis & Tuin’ voelde dat meteen goed. Toen bleek dat ik dit programma met mijn eigen bedrijf kan combineren, gaf dat de doorslag. Ik heb er enorm veel zin in en hoop mijn ervaring op het gebied van tuinieren en mijn kennis over en liefde voor tulpen op een leuke manier met de kijker te delen.”

Europees project voor beperken emissie

AALSMEER – FloraHolland en verschillende partners, waaronder Waterdrinker Aalsmeer, onderzoeken de mogelijkheid van een bezoekerscentrum bij de vestiging Aalsmeer. Dit kan een extra attractie worden voor de vele toeristen die jaarlijks de bloemenveiling en Keukenhof bezoeken. Een Experience Center kan het imago van de Nederlandse sierteelt versterken en zo mede invulling geven aan een van de hoofddoelstellingen van de strategie FloraHolland 2020. FloraHolland en Waterdrinker hebben de opdracht voor een haalbaarheidsonderzoek gegeven aan KondorWessels Projecten in samenwerking met Imperium Projectontwikkeling, OeverZaaijer architecten en Jora Vision. KondorWessels heeft op de vastgoedbeurs Provada reeds een studie-ontwerp gepresenteerd. Het gebouw heeft de vorm van een tulp en draagt de naam Floriworld.

Gewascoöperatie Freesia opgericht BLEISWIJK – Met de ondertekening van de oprichtingsakte op donderdag 28 mei 2015 is de gewascoöperatie Freesia een feit. Ongeveer 65 procent van het totale areaal Nederlandse freesia heeft zich inmiddels achter dit plan geschaard. De leden van de landelijke commissie Freesia van LTO Glaskracht Nederland fungeren als bestuur van de gewascoöperatie. Het kersverse bestuur roept freesiatelers die nog niet deelnemen op dit als nog doen. De deelnemende bedrijven betalen 500 euro per hectare. De focus in het onderzoek ligt dit jaar met name op het onderzoek ‘Freesia los van de grond’, waarin wordt gekeken naar de mogelijkheden om freesia op substraat te telen. Verder kunnen leden van de gewascoöperatie knelpunten in de teelt doorgeven. De komende tijd worden de plannen verder uitgewerkt en later dit jaar voorgelegd aan de leden.

Foto’s: PR

DEN HAAG – Het project TOPPS Nederland, dat zich richt op het beperken van emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater, is 2 juni van start gegaan. TOPPS staat voor Train Operators to Promote best Practices and Sustainability en bestaat in Nederland uit twee deelprojecten: het uitwerken van een erfemissiescan voor telers en een demonstratieproject voor het terugdringen van afspoeling vanaf percelen. Emissie vanaf het erf is een belangrijke route voor de belasting van het oppervlaktewater met gewasbeschermingsmiddelen. Met steun van TOPPS zal een digitale erfemissiescan worden ontwikkeld. In het najaar zullen adviseurs van de distributiebedrijven aangesloten bij Agrodis minimaal vijfhonderd van deze scans bij telers afnemen. Aan de hand van de scan volgt (indien nodig) een advies, waarbij de Toolbox Emissiebeperking en de Best Management Practices van TOPPS hulpmiddelen zijn.

BN’ers dopen lelies ‘Verbod glyfosaat niet aan de orde’ DEN HAAG – Een verbod op het gebruik van glyfosaat is voorlopig niet aan de orde. Dat heeft staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken 28 mei gezegd tijdens een debat hierover. Diverse Kamerleden wilden een verbod vanwege mogelijke gevaren voor de volksgezondheid. Glyfosaat is het werkzame bestandsdeel van het middel Roundup. Uit een nog niet gepubliceerd rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie zou blijken dat de stof bij grote hoeveelheden kankerverwekkend is. Politici van PvdA, D66, PvdD, SP, GroenLinks, ChristenUnie en PVV zijn daarom uiterst kritisch op het gebruik van het middel. Ze vroegen om een verbod of op zijn minst een herbeoordeling van het middel. Dijksma ziet onvoldoende wetenschappelijk bewijs om het middel te verbieden. De staatssecretaris vertrouwt op de beoordeling van Ctgb en de EFSA. Deze organisaties zijn verantwoordelijk voor de toelating van de middelen in respectievelijk Nederland en Europa. Ctgb en EFSA vinden dat het middel gebruikt kan worden in de landbouw, mits de gebruiksvoorschriften worden nageleefd. 6 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

LEIDEN – Tv-presentatoren Patty Brard en Kees Tol hebben woensdagavond 3 juni allebei hun eigen lelie gedoopt (foto boven). De doopceremonie vond plaats tijdens de persaftrap van de Dutch Lily Days in de Regentenkamer te Leiden. De nieuwe lelie ‘Patty Brard’ is een roze Oriëntal met een dubbele bloem en is veredeld door Gebr. Vletter & Den Haan. Ook de nieuwe lelie ‘Kees Tol’ komt bij deze lelieveredelaar vandaan. ‘Kees Tol’ is een egaal witte LOO-hybride met een grote bloem. Hollands Beste Bloemstylist Sarah Dikker mocht eerder in de week ook een lelie dopen (foto rechts). Dit betrof een witte Longiflorum potlelie met de naam ‘In the mood’. De doop vond plaats tijdens de opening van de Dutch Lily Days bij VWS in Broek op Langedijk.

NAJK en FromFarmers organiseren Young Farmers Day

Eerste Kamer akkoord met Wet Aanpak Schijnconstructies

LOCHEM – Het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) en Coöperatie FromFarmers organiseren op 26 juni 2015 de Young Farmers Day. Deze dag staat in het teken van de trots en toekomst van jonge agrariers. Wat brengt de toekomst voor jonge boeren en tuinders en hoe gaan zij hun stempel drukken op de dynamische sector en de wensen van de consument? Hoe spelen jonge agrariërs in op de groeiende wereldbevolking en op persoonlijk vlak: hoe behouden zij de boerentrots op de sector? Het programma wordt aan elkaar gepraat door dagvoorzitter Yvon Jaspers, bekend van Boer zoekt Vrouw. Daarnaast zal trendwatcher Richard van Hooijdonk een boekje open doen over de ontwikkelingen en trends van de agrarische sector. Vier jonge agrariërs vertellen over hun vooruitstrevende bedrijf en gaan vervolgens onder leiding van Yvon Jaspers in gesprek met de zaal. De Young Farmers Day wordt verzorgd op het terrein van ForFarmers in Lochem. Toegang tot het evenement is kosteloos, aanmelden is wel verplicht, zie www.youngfarmersday.nl.

DEN HAAG – Alle partijen in de Eerste Kamer hebben ingestemd met de Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) van minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De wet moet uitbuiting, onderbetaling van werknemers en oneerlijke concurrentie tegengaan. De meeste onderdelen van de wet gaan per 1 juli 2015 in, enkele onderdelen per 1 januari 2016. Dit laatste geldt voor het verbod op inhoudingen op en verrekeningen met het wettelijk minimumloon, de verplichte girale betaling van tenminste het minimumloon en de specificatie van de onkostenvergoedingen op de loonstrook. Deze laatste maatregelen worden genomen zodat het beter te controleren is dat het minimumloon daadwerkelijk wordt uitbetaald. Het opvoeren en verrekenen van onduidelijke kosten op de loonstrook, om zo feitelijk onder het minimumloon te betalen, is daardoor niet mogelijk.

Vijfde editie ‘Dag van de Sterretjes’ OTTERLO – De jaarlijkse ‘Dag van de Sterretjes’ is op zaterdag 13 juni van 10.00 tot 17.00 uur. Dit is de vijfde editie bij Kwekerij Jaap Duijs in Otterlo. Er is door verzamelen en veredelen een uitgebreide collectie roodsterretjes (Rhodohypoxis), geelsterretjes (Hypoxis) en rapsterretjes (Rhodoxis) opgebouwd. Deze van oorsprong Zuid-Afrikaanse bloembolletjes staan mooi te bloeien op pot. Toegang is gratis. Locatie: Kwekerij Jaap Duijs, Haarweg 2 in Otterlo.

Piet Panthus-dagen 2015 HILLEGOM – De Piet Panthus-dagen zijn dit jaar op 13 en 14 juni. Het assortiment Agapanthus van Kwekerij P. Zonneveld is deze dagen tussen 11.00 en 16.00 uur te bezichtigen. Om alle vragen van belangstellenden te beantwoorden, staat er een team specialisten klaar. Daarnaast is de schuur aan de Veenenburgerlaan 118a te Hillegom omgetoverd tot een marktplein. Parkeren en entree zijn gratis.

AALSMEER – Kwaliteitsinterventie is in december 2014 op tijdelijke basis gestart. In de praktijk blijkt dat Kwaliteitsinterventie goede resultaten boekt, daarom gaat FloraHolland dit structureel inzetten. De komende periode worden de huidige interventieheffingen en regelgeving getoetst en waar nodig aangescherpt. De veiling verwacht hierover binnen twee maanden meer duidelijkheid te geven. Op basis van te hoge reclamaties van klanten in voorgaande dagen voert Kwaliteitsinterventie dagelijks gerichte controles uit in de aanvoer. Dit gebeurt voordat het veilproces start. Indien blijkt dat de informatie niet klopt of partijen niet marktwaardig zijn, kan op dat moment worden besloten het product niet te veilen. Het Interventieteam Kwaliteit kan door de omvang van de aanvoer niet dagelijks alle herhalingsklachten controleren en gaat daarom gericht te werk. Het blijkt dat 10 procent van de kwekers verantwoordelijk is voor 40 procent van de klachten van klanten na het veilen. Het team richt zich heel specifiek op deze groep kwekers.

Per 1 juli seniorenregeling cao Glastuinbouw DEN HAAG – Werknemers kunnen vanaf de leeftijd van 62 jaar hun huidige gemiddelde arbeidstijd met 20 procent verminderen tegen 90 procent van het brutoloon en met behoud van de pensioenopbouw over dit loon. Een voorwaarde is dat de werknemer tenminste vijf aaneengesloten jaren tenminste 26 weken per jaar werkzaam is geweest in een of meer glastuinbouwbedrijven. Per 1 juli 2015 wordt deze seniorenregeling ingevoerd in de cao Glastuinbouw waar werkgevers en werknemers, die direct onder de werkingssfeer van de cao vallen, gebruik kunnen maken. In de huidige cao wordt al verwezen naar deze seniorenregeling (80-90-90 regeling). De regeling is bedoeld als bijdrage aan de mogelijkheid om oudere werknemers op een iets rustiger manier te kunnen laten doorwerken tot hun AOW-gerechtigde leeftijd. Werkgevers waarvan medewerkers gebruik maken van de regeling worden financieel gecompenseerd vanuit het fonds Colland Arbeidsmarkt.

Foto: PR

Kwaliteitsinterventie: van tijdelijk naar structureel

Tulpen op dak van Olympisch Stadion AMSTERDAM – Tulpen Promotie Nederland ( TPN) heeft voor een ludieke actie gezorgd tijdens het dancefestival The Flying Dutch dat zaterdag 30 mei plaatsvond op drie locaties: Rotterdam, Eindhoven en Amsterdam. Op het dak van het Olympisch Stadion in Amsterdam schitterden bakken met rode tulpen in de vorm van het logo van The Flying Dutch. De tulpen zijn vanuit de helikopter, waarmee de dj’s zich tussen de drie steden verplaatsten, gefilmd en gefotografeerd. De aftermovie en foto’s worden tevens gebruikt als promo voor het vervolg van dit evenement in binnen- en buitenland. Tulpen vormden ook een onderdeel van de vitrines waarin de verschillende partners van The Flying Dutch zich presenteerden op het festival. Denise Collignon heeft een van de vitrines ingericht met rode tulpen. De tulp is net als de Nederlandse dj’s een belangrijk exportproduct van Nederland. 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 7

CNB ACTUEEL

De stagiairs van CNB met v.l.n.r.: Berry Loonen, Bart Pletting en Ryan Hulsebosch

Ruimte voor stagiairs bij CNB Bij CNB lopen er geregeld studenten stage. Momenteel is Bart Pletting samen met Berry Loonen bezig met een afstudeeronderzoek naar de internationale dahliastekkenmarkt. Ryan Hulsebosch doet een projectstage waarbij hij kijkt naar het product tulp in het Noordelijk Zandgebied. Tekst: Lilian Braakman Fotografie: René Faas

B

ij CNB is er plaats voor jong talent. Dat betekent niet alleen het aantrekken van jonge vertegenwoordigers. Met enige regelmaat voeren studenten stageopdrachten uit voor CNB. Op dit ogenblik voeren drie studenten onderzoek uit. Berry Loonen (23) en Bart Pletting (22) werken samen aan een afstudeeropdracht en Ryan Hulsebosch (24) voert een eigen projectstage uit. Alle drie zijn ze in de afrondende fase van hun onderzoek aangekomen.

TULPENTEELT De projectstage van Ryan richt zich op het product tulp. De student van Van Hall Larenstein in Leeuwarden onderzoekt welke maatregelen voor een rendabele tulpenteelt kunnen zorgen in het Noordelijk Zandgebied. “Voor CNB heb ik de markt en het teeltgebied in kaart gebracht. Dit heb ik onder andere gedaan door diverse bedrijven te bezoeken. Een enkele keer ging een vertegenwoordiger mee. Zo zie je hoe een vertegenwoordiger op bedrijfsbezoek gaat, 8 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

wat ik interessant vind”, geeft Ryan aan. Van het onderzoek leert hij veel, maar ook van CNB. “Niet alleen de sfeer bij het bedrijf is goed, ook de begeleiding. Wekelijks overleg ik met Paul Peters, manager bemiddeling bij CNB. Ik mocht van school zelf een stageplaats kiezen. CNB ken ik vanuit mijn achtergrond (familie van bloembollenbedrijf Hulsebosch bv uit Den Helder) en daarnaast hoorde ik positieve ervaringen van andere stagiairs. Graag ben ik zelf meer bij de handel betrokken, dus vandaar mijn keuze. Eind juni verwacht ik alles afgerond te hebben.”

enkele vertegenwoordigers gesproken en zijn naar beurzen geweest”, vertelt Bart. Beide stagelopers vinden dat CNB erg betrokken is bij het onderzoek. Ook hebben zij wekelijks overleg met Marcel Nijssen, manager bemiddeling bij CNB. “In deze besprekingen geven we aan wat we hebben gedaan en wat er op de planning staat. Ook kunnen we onduidelijkheden bespreken. Eens per twee à drie weken komt onze leraar van HAS Hogeschool in ‘s-Hertogenbosch langs. Dit zorgt er voor dat we op een lijn zitten en de kwaliteit gewaarborgd blijft.” Alle drie de studenten ervaren hun stage bij CNB als leerzaam en interessant. Berry: “Het onderzoek biedt niet alleen kansen voor CNB, maar ook voor ons als student. Wellicht in een toekomstige baan.” Ryan vertelt: “Mijn netwerk heb ik door CNB flink uitgebreid.” Dat beamen ook de andere twee studenten. “Er heerst een open cultuur en een goede sfeer. Overal kunnen we binnenstappen voor hulp. Dat is positief”, aldus Bart.

DAHLIASTEKKENMARKT CNB heeft bij HAS Kennistransfer & Bedrijfsopleidingen een afstudeeronderzoek neergelegd. Studenten Berry en Bart zijn door de opleiding gevraagd dit onderzoek uit te voeren. Zo maken zij nu gezamenlijk een inventarisatie van de internationale dahliastekkenmarkt. “We hebben de keten in kaart gebracht van veredelaar tot consument. De resultaten komen in een rapport te staan en we sluiten het project af met een eindpresentatie”, aldus Berry. Om contacten op te bouwen en de markt in kaart te brengen, zijn de studenten begonnen met deskresearch. “We hebben daarnaast met

WAARDEVOL Het investeren in jong talent, vinden de managers Nijssen en Peters belangrijk. Peters: “Onze stagiairs steken veel tijd en energie in hun opdrachten. De inhoud hiervan is waardevol. Hierdoor leren zij van ons, maar wij ook van hen. Vaak komen we oud-stagiairs later weer tegen, bij CNB of een ander bedrijf.” Nijssen vervolgt: “Een stagiair is voor een langere periode bij CNB. Dit geeft ons de mogelijkheid te beoordelen of de stagiair talenten heeft die CNB nodig heeft. We zijn altijd op zoek naar jonge mensen die ons bedrijf kunnen versterken.”

VAN DE REDACTIE

Foto: René Faas

Zoveel mensen, zoveel wensen

‘Initiatief CNB Pioenweken zeer geslaagd’

COLOFON

De eerste editie van de CNB Pioenweken is dinsdag 2 juni van start gegaan. Het resultaat was goed zichtbaar in de showkas: een zeer breed assortiment dat dagelijks werd aangevuld. “Uiteindelijk hebben we bijna honderd cultivars gehad”, vertelt CNB-vertegenwoordiger Ron Hoogeveen. “We zijn heel erg content met de medewerking van kwekers die hun soorten voor deze show beschikbaar hebben gesteld. In totaal waren dat zo’n tien inzenders met bloemen afkomstig uit alle regio’s waar pioenrozen geteeld worden. De kwaliteit was goed en het enthousiasme onder de deelnemers groot. Dat resulteerde in een breed sortiment: snijsoorten, potsoorten, maar ook echte tuinpioenen, van vroegbloeiend tot laatbloeiend. Enkele opvallende cultivars waren de vroegbloeiende, gele ‘Lemon Chiffon’ (zie ook Product & Show op pagina 31) en de dubbele, witte snijpioen ‘Bowl of Cream’. In het roodroze segment vielen ‘Paula Fay’ en ‘Alertie’ op. De laatste trok veel belangstelling, vanwege het aantal takken dat deze cultivar geeft. Daarmee is het een goed soort voor de productie dat ook nog eens redelijk vroeg is”, aldus Hoogeveen. Dat de CNB Pioenweken in een behoefte voorzien, blijkt uit de vele bloemenkwekers, handelskwekers en exporteurs die de showkas bezochten. Over het samenvallen met de pioenenshow op Kasteel Keukenhof zegt Hoogeveen: “Ik denk dat de shows elkaar versterken. Op deze manier brengen we de pioen in de volle breedte onder de aandacht. Het is en blijft een prachtig product.”

BloembollenVisie is het toonaangevende, 14-daagse vakblad voor de bloembollen- en vasteplantensector. REDACTIE: Jeannet Pennings (hoofdredacteur), Arie Dwarswaard, Monique Ooms, Lilian Braakman en René Bouwmeester (vakredacteuren). FOTOGRAFIE: René Faas.VORMGEVING: Prepress BloembollenVisie. UITGEVERS: KAVB en CNB (U.A.). REDACTIEADRES: Heereweg 347, 2161 CA Lisse, Postbus 31, 2160 AA Lisse, tel. 0252-431130, e-mail: [email protected]. Internet: www.bloembollenvisie.nl. Tel. kantoor A. Dwarswaard: 0252-536 966. ABONNEMENTEN: (excl. 6% BTW ): Nederland € 265,-- per jaar, Europa € 285,-- per jaar, buiten Europa € 315,-- per jaar. Aan- of afmelden bij John Meijer, tel. 0252-431173, fax 0252-431126. Meer info over abonnementen op www.bloembollenvisie.nl. ADVERTENTIES: Bureau Van Vliet BV, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort, tel. 023-5714745, e-mail: [email protected]. VERANT WOORDELIJK HEID: De redactie werkt op basis van een redactiestatuut. Aan alle artikelen en rubrieken wordt de meest mogelijke zorg besteed. Uitgevers, redactie en medewerkers aanvaarden echter geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die direct en/of indirect kunnen voortvloeien uit de inhoud van artikelen en/of advertenties. De redactie houdt zich het recht voor om ingezonden brieven en mededelingen niet te plaatsen dan wel te wijzigen of in te korten. Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. NIEUWSBRIEF: BloembollenVisie verzorgt ook een gratis dagelijkse nieuwsrubriek op internet (www.bloembollenvisie.nl).

Van ‘prima blad, ga zo door’ tot ‘graag meer diepgang’ en ‘het moet kritischer’. Van ‘het blad is te prijzig’ tot ‘er staan te veel advertenties in’. Van ‘meer verschijnen’ tot ‘graag een maandelijkse uitgave’. De mening van de lezers van BloembollenVisie loopt nogal uiteen, zo blijkt als we eind mei de reacties uit het lezersonderzoek inventariseren. Onder ruim drieduizend lezers hebben we een digitale enquête uitgezet. Meer dan vijfhonderd van hen vulden de vragenlijst in, wat als een bijzonder hoge score geldt in onderzoeksland. Blijkbaar zijn de lezers van BloembollenVisie erg betrokken bij het blad. Daar zijn wij als redactie natuurlijk blij mee. Om nog maar te zwijgen van de uitkomsten van de enquête, want door de band genomen scoort BloembollenVisie goed. Over alle aspecten en onderdelen van het blad is het merendeel van de lezers tevreden. Zijn we onszelf nu de hele dag schouderklopjes aan het geven? Nee. Wat ons namelijk boeit is wat schuilt er achter die paar procent die niet tevreden is? De open vraag aan het einde van de enquête heeft daar enigszins inzicht in gegeven. Alle suggesties en opmerkingen waren welkom en dat was nogal wat: positieve berichten, kritische noten, soms bevestigend, soms confronterend. Maar bovenal waardevol. Pim Mol van de Robabank (zie pagina 12 en 13 in deze uitgave) omschrijft het mooi: “Weerstand is emotie. Het geeft aan dat mensen betrokken zijn. Dat is beter dan onverschilligheid.” Het zijn juist de kanttekeningen die ons verder helpen. Het lastige van een digitale enquête is dat het oppervlakkig is. U vult een antwoord in of plaatst een opmerking en dat is het dan ook. Over sommige onderwerpen zou je graag verder willen praten, daarom hebben wij afgelopen weken op drie locaties in het land panelgesprekken gevoerd met een aantal lezers. Dat waren drie boeiende avonden met veel input. Wij gaan alle informatie verzamelen, kijken wat we daar mee kunnen om uiteindelijk stapsgewijs – waar nodig – veranderingen door te voeren. Ondertussen blijven we ons blad continue tegen het licht houden. Want ook al zijn er zoveel mensen en dus zoveel wensen, we streven wel naar perfectie in de informatievoorziening. Jeannet Pennings

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 99

VISIE

‘Niet bezoekersaantal, Plantarium kondigde onlangs een samenwerkingsverband met de beurs Groen-Direkt aan. Hiermee wil de beurs de positie als toonaangevende beurs versterken. Daarnaast past de organisatie de opzet aan, om meer ruimte voor contact tussen standhouder en bezoeker mogelijk te maken. Beursdirecteur Jos van Lint zet uiteen waarom dat belangrijk is.

JOS VAN LINT, PLANTARIUMDIRECTEUR

Tekst: René Bouwmeester Fotografie: René Faas

10 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

P

lantarium is al jaren een belangrijke vakbeurs voor de boomkwekerij. In augustus reizen duizenden vakbezoekers af naar de hallen in Boskoop om zakenrelaties te ontmoeten en kennis te nemen van de laatste trends. De beurs vindt voor de 33e keer plaats, maar van sleet is geen sprake. Sterker nog, beursdirecteur Jos van Lint zoekt met zijn team constant naar verbeterpunten om de bezoekers beter van dienst te zijn. Ook dit jaar heeft hij een aantal nieuwe elementen aan de beurs toegevoegd. De opvallendste verandering is de samenwerking met Groen-Direkt. Dit jaar kunnen de belangstellenden voor het eerst in één moeite doorlopen naar die andere boomkwekerijbeurs Groen-Direkt. Sinds Groen-Direct enkele jaren geleden verhuisde naar het PCT-terrein, grenzen de expositieruimten aan elkaar. Dit voorjaar besloten beide organisaties samen te werken om zo de grootste boomkwekerijvakbeurs ter wereld te vormen. Door de samenwerking keert Groen-Direkt terug naar de basis. Deze beurs maakte jaren geleden deel uit van het complex van Plantarium. Groen-Direkt groeide als meer verkoopgerichte beurs uit zijn jas en dat resulteerde in een verzelfstandiging. Na een aantal jaren elders te hebben bestaan, streek Groen-Direkt neer pal naast Plantarium en werd een fysieke verbinding eenvoudig mogelijk. Jos van Lint is directeur van Proba, het bedrijf dat verantwoordelijk

is voor de organisatie van Plantarium. Hij is 26 jaar betrokken bij de beurs en legt uit wat hij met Plantarium en de samenwerking met Groen-Direkt voor ogen heeft. Veel boomkwekerij- en vasteplantenbeurzen hebben het moeilijk gehad de afgelopen jaren. Plantarium gaat gestaag door. Wat is het geheim? “Er is niet echt een ‘geheim’. Plantarium is een van de oudste beurzen op dit vakgebied. De beurs wordt gehouden in augustus op het moment dat het gewas op zijn mooist is en het is een internationale meerdaagse beurs. Dat helpt. Maar het belangrijkste is, denk ik, dat Plantarium een van de weinige beurzen is die is opgezet door kwekers en handelaren. Zij vormen het bestuur. Daardoor staan wij dicht bij de markt. Misschien is dat het geheim van Plantarium.” Plantarium heeft eerder dit jaar uitgebreid gesproken met standhouders en bezoekers. Wat beogen jullie met deze gespreken? “We zijn na 33 jaar een vaste waarde voor de sector. Maar of dat zo blijft, weet niemand. Dat hebben we gezien bij V&D en de Horti Fair. Als je even niet oplet, ben je dood en begraven voor je het weet. Je gaat niet elk jaar denken ‘heb ik toekomst’, maar je moet wel nadenken over je positie. Is Plantarium nog interessant voor deelnemers en bezoekers? We hebben daarom standhouders en bezoekers

maar verblijftijd moet omhoog’ gevraagd wat zij van de beurs vinden. We hebben ook de mensen gevraagd die hebben aangegeven niet meer te komen. Juist die groep geeft de scherpe randjes aan. Ze weten heel goed waar het om gaat. Als je hun mening vraagt, kun je die uitgemeten krijgen.” Wat was de belangrijkste boodschap die u meekreeg? “Een van de zaken die opvalt, is dat steeds werd gesproken over samenwerking. Maar daarvoor heb je minstens twee partijen nodig en die moeten allebei bereid zijn iets van zichzelf in te leveren om er samen beter van te worden.” Wat zien we terug van de ideeen die zijn geopperd tijdens de gesprekken? “Sommige ideeën moeten we nog verder uitwerken. We gaan intensiever samenwerken met de deelnemers en relaties. Dat kan door relatiebijeenkomsten en presentaties op de beursvloer. Met TPK Media Partners is bijvoorbeeld afgesproken om winkelpresentaties te tonen in de centrale as van Plantarium.” De samenwerking is er nu ook met Groen-Direkt. Hoe is dat contact tot stand gekomen? “Taaf Rosbergen van Groen-Direkt bezocht onze stand op de IPM (een Duitse beurs, red.) en we dronken samen een bak koffie. Toen kwam het ter sprake. ‘Hoe ik dacht over samenwerken?’ Het gesprek viel even stil. Ik moest er over nadenken, maar een week later zaten we samen op kantoor. Over het verleden is niet meer gesproken. We besloten samen te werken. In het kielzog van die samenwerking zijn een stuk of twintig bedrijven aangehaakt die van Boskoop ‘Tree-valley’ willen maken. Dat is een mooi neveneffect.” Op welke manier geven jullie deze samenwerking verder vorm?

“Heel concreet. Er komt een fysieke verbinding tussen beide beurzen. We laten een ‘treintje’ heen en weer rijden tussen diverse haltes. Verder houden we met alle deelnemers intensiever contact. We hebben daarvoor een klantcontactavond op de woensdag. Daarnaast gaan we naar elkaar verwijzen in advertenties en uitnodigingen.” Hoe zien jullie de samenwerking in de toekomst? “De intentie is om deze samenwerking vol te houden. Het uitgangspunt is het behoud van identiteit. Plantarium kan zich hierdoor nog sterker profileren als relatie- en innovatiebeurs voor de internationale boomkwekerij. Groen-Direkt kan zich nog sterker focussen als handelsbeurs in boomkwekerij-artikelen.” Het idee is onder meer om samen meer bezoekers te trekken. Wat is de doelstelling? “Journalisten kijken altijd naar bezoekersaantallen. Dat begrijp ik, maar dat zegt niet zoveel. Er komen niet zo snel meer mensen en we verhuren niet zo snel meer standmeters. Van de 16.500 bezoekers zijn er 11.000 commercieel geïnteresseerd. Als je dat aantal naar bijvoorbeeld 12.000 wil trekken, doe je al verschrikkelijk veel. Het gaat ons om de kwaliteit. En dan moet je deze groep in de ogen kijken. Vinden zij de beurs waardevol? We vinden een toename in het absolute aantal een bonus. Wat we nastreven is een langere verblijfsduur. Nu is dat gemiddeld een halve dag. Als we dat weten te verlengen, wordt het interessant.” Welk voordeel heeft een langere verblijfsduur? “Als bezoekers langer blijven, kunnen we langer communiceren wat Boskoop heeft te bieden. Mensen blijven niet zomaar hangen. Als ze dat wel doen, dan is de beurs interessant. Daar komt het altijd op

neer. Bezoekers komen voor hun relaties, maar als ze de tijd nemen voor de rest, doen ze onverwachte contacten op en zullen er meer relaties ontstaan. Dat soort ervaringen maakt het voor hen de moeite waard. En de omgeving van Boskoop profiteert mee. Als het bij ons regent, druppelt het bij een ander. Met andere woorden, het bedrijfsleven om Boskoop heeft er baat bij. Van boomkweker tot hotels en restaurants.” Hoe maak je een beurs interessant? “Een avondprogramma kan helpen om de vakbezoeker langer vast te houden. Dit kan ook op de dag met presentaties op de beursvloer. De beursinrichting speelt ook een belangrijke rol. Als je dat niet goed doet, heb je de helft al verloren. We halen de indeling elk jaar door elkaar. We zetten wel bepaalde bedrijven bij elkaar, dat gaat in overleg, maar je zult bij ons nooit blindelings naar bepaalde stands kunnen lopen, zoals op de IPM. Daardoor zien bezoekers meer van de andere stands.” Onder de bezoekers bevinden zich ook veel leden van de vereniging Groei en Bloei. Wat willen jullie daarmee? “De leden van Groei en Bloei bezoeken de beurs op zaterdag. We zijn ook dan nog steeds een vakbeurs, maar wie als consument wil kijken, is dan welkom. Als je interactie teweeg brengt met die groep, kun je lol beleven. Want vergis je niet, Groei en Bloeileden zijn een testpubliek voor de standhouders. Deze mensen zijn geïnteresseerd, kritisch en als het mooi is, willen ze het product hebben. Dus wat doen sommige standhouders? Ze gebruiken de zaterdag om de consumentenreacties te peilen, bijvoorbeeld door ze te laten kiezen uit twee kleuren van dezelfde plant.”

Hoe ziet u de toekomst van Plantarium? “Het aantal stands zal afnemen, maar het aantal standhouders zal groeien. Dat wil niet zeggen dat ondernemers niet naar de beurs komen. Er kan een aanleiding zijn dat kwekers ervoor kiezen om samen te werken, bijvoorbeeld door met tien bedrijven een stand te delen. Als hun producten elkaar niet ‘bijten’, kan dat best.” Hoe kijkt u tegen de totale sierteeltsector aan? “Ik denk dat de betrokkenen in de sierteeltsector elkaar meer moeten opzoeken, bijvoorbeeld de bloembollentelers en de heesterkwekers. Keukenhof wordt nu geassocieerd met bloembollen. Daar laten we kansen onbenut. We zouden eigenlijk de combinatie moeten zoeken met als doel het hele Nederlandse product in de markt zetten. Dan kunnen we samen meer verkopen.”

33 jaar vakbeurs Plantarium is al 32 jaar een vooraanstaande vakbeurs voor de boomkwekerij. In augustus vindt de 33e editie plaats. Deelname uit 15 verschillende landen en vakbezoek uit 48 landen onderstrepen dit internationale karakter. Op Plantarium presenteren zo’n 300 exposanten een enorm assortiment boomkwekerijproducten voor de consumentenmarkt in pot en container en als vollegrondsproduct. De beurs start woensdag 26 augustus en duurt tot en met zaterdag 29 augustus. Het terrein bevindt zich aan de Italiëlaan in Hazerswoude-Dorp, bij Boskoop.

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 11

WEERSTAND

Zeg ‘economische crisis’ en je denkt direct: ‘bankencrisis’. De banken kwamen in een negatief daglicht te staan en nog altijd kunnen zij geen steek laten vallen zonder de hete adem van de samenleving in hun nek te voelen. De Rabobank wist de crisisdans te ontspringen, maar kwam later alsnog negatief in het nieuws met de Libor-affaire. Met weerstand als resultaat. ‘We waren te veel met onszelf bezig.’ Wat kan de bollen- en vasteplantensector hiervan leren. Tekst: Monique Ooms Fotografie: René Faas

D

e bankencrisis leverde de Rabobank – als een van de weinige banken in Nederland – geen imagoschade op, vertelt Pim Mol, directeur Rabobank Communicatie & Corporate Affairs op het kantoor van Rabobank Nederland in Utrecht. Hij heeft hier wel een verklaring voor. “Van oudsher is de Rabobank actief op lokaal niveau, daarin maken wij een verschil ten opzichte van andere banken. Daarbij heeft de Rabobank tijdens de crisis geen aanspraak hoeven maken op staatssteun, we hadden de zaken schijnbaar goed op orde. Dat was voor iedereen duidelijk, ook voor mensen die geen klant bij ons zijn.” De Libor-affaire die later volgde – waarbij door medewerkers van de Rabobank gesjoemeld zou zijn met rentetarieven – bracht daar met een klap verandering in. “Opeens werden wij ‘op de grote hoop’ geschoven met andere banken: wij waren ook fout. Dat was een wake-up call. We waren te weinig bezig met de omgeving en te veel met onszelf. Dus hebben we de organisatie goed tegen het licht gehouden en een veranderingsproces in gang gezet.”

EEN POT NAT Voor Mol is duidelijk waar het mis ging. “Door de bankencrisis is er nieuwe wet- en regelgeving tot stand gekomen om een herhaling van een dergelijke situatie te voorkomen. De invoering daarvan heeft lange tijd onze aandacht gevraagd, zelfs zozeer dat de focus steeds meer op de interne processen kwam te liggen en te weinig op de klant. We waren te formeel geworden met onze klanten.” Behalve van klanten, ondervond – en ondervindt – de Rabobank ook weerstand vanuit de politiek en de samenleving. “Als er een incident is rond een bank, raakt dat ook de andere banken. ‘De banken’ zijn fout, voor de burger is dat een pot nat. Zulke gebeurtenissen zijn niet goed voor onze sector. In zo’n periode krijg je het als medewerker van een bank ook privé voor je kiezen: de maatschappelijke weerstand straalt af op ons allemaal. Dat betekent dat we nog harder moe12 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

ten werken om het beeld in positieve zin bij te stellen. De acceptatiegraad voor interne problemen is gedaald, we kunnen ons geen fouten meer veroorloven.” De externe weerstand heeft al met al niet geleid tot klantverlies. “Uit de onderzoeken die wij houden onder onze klanten blijkt telkens dat het vertrouwen in en de betrokkenheid bij de Rabobank groot is. Dat heeft veel te maken met de brede spreiding van onze vestigingen, we zitten relatief dicht bij onze klanten.”

‘Weerstand is emotie. Het geeft aan dat mensen betrokken zijn. Dat is beter dan onverschilligheid’ “Klanten gaven na de Libor-affaire aan: er gaan dingen niet goed, maar als jullie aan die en die zaken werken, komt het weer goed. De gunfactor is groot.” Dat betekent echter niet dat de bank niets hoeft te doen om het vertrouwen te herstellen en de weerstand te laten afnemen, benadrukt Mol. “Banken hebben te lang zo gestaan”, hij strekt zijn handen uit in een gebaar alsof hij iemand van zich af duwt. “Dat is je eerste reflex bij weerstand. Beter is het om weerstand te omarmen. Ga niet in de verdediging of in de ontkenning, maar stel vragen en luister goed naar de antwoorden. Dan ontdek je wat er achter die weerstand zit en kun je er iets mee.” Mol ziet weerstand dan ook niet als iets negatiefs. “Integendeel, weerstand is emotie. Het geeft aan dat mensen betrokken zijn. Dat is beter dan onverschilligheid.”

VERBINDING De gebeurtenissen in de afgelopen jaren hebben geleid tot een bijstelling van het beleid. “Uiteindelijk werken we allemaal voor de eindklant, die in feite onze beginklant is. Als Rabobankier moet je verbinding willen maken met de klant, helder krijgen wat zijn behoeften zijn

Pim Mol: ‘We kunnen geweldige folders maken en

‘Weerstan en daar op inspelen. Alles wat we hier in huis doen, moet meer in het teken staan van wat de klant nodig heeft. En ‘moeten’ is niet het goede woord, het gaat om ‘willen’. Dat waren we door alle omstandigheden wat uit het oog verloren. We kunnen geweldige folders maken en prachtige campagnes lanceren, maar uiteindelijk gaat het erom dat we waarmaken wat we beloven. De dagelijkse dienstverlening moet goed zijn, identiteit (wat we zijn), moet in lijn zijn met imago (wat we uitstralen). Door dat steeds weer waar te maken, bouwen we vertrouwen op en zal de weerstand afnemen.” De bank zet, naast de directe klanten, ook in op het verlagen van de weerstand bij andere stakeholders. “Zo onderhouden we nauwe contacten met MKB Nederland en VNO/ NCW die het bedrijfsleven vertegenwoordigen, met de politiek, maar bijvoorbeeld ook met jongerenraden van de lokale banken: voor

prachtige campagnes lanceren, maar uiteindelijk gaat het erom dat we waarmaken wat we beloven’

d moet je omarmen’ jong talent wil de Rabobank een aantrekkelijke werkgever zijn en blijven.” Verder onderzoekt de bank hoe de afstand tot de klant, die is ontstaan door het verdwijnen van vele lokale vestigingen, kan worden overbrugd. “Dat proberen we op een eigentijdse manier in te vullen. Bijvoorbeeld door pop-upstores in te richten in winkelcentra, mobiele kantoren de weg op te sturen, in bedrijfsverzamelgebouwen op industrieterreinen inloopspreekuren te organiseren voor ondernemers, of juist door ondernemers gebruik te laten maken van de ruimtes binnen de regionale Rabobankkantoren. Zo komen we weer dichterbij onze klanten en horen we wat er speelt.”

BANKIERSEED De campagne met als thema ‘Aandeel in elkaar’ illustreert de nieuwe koers van de bank. “Persoonlijke verbinding is nog belangrijker geworden. Tussen medewerkers onderling, maar

natuurlijk vooral ook met klanten. Intern is een cultuurbeweging in gang gezet om medewerkers mee te krijgen in deze transformatie. Daarbij gaat het om zaken als naar elkaar luisteren, vragen stellen, elkaar feedback geven, op die feedback reageren en elkaar vertrouwen geven. Binnenkort organiseren we de Week van de Waarden: alle medewerkers gaan de bankierseed afleggen. In voorbereiding hierop zijn teams al enige tijd bezig met de betekenis daarvan om dit de juiste lading te geven. Als de verbinding aangaan intern heel natuurlijk is, nemen medewerkers dat ook mee naar hun klanten, zo werken we van binnen naar buiten om juist buiten weer naar binnen te halen.” Vanuit de gedachte ‘opvoeden is zelf het goede voorbeeld geven’, legt topbestuurder Wiebe Draijer onder andere contact met zijn medewerkers tijdens ontbijtsessies en via zijn blog waarin hij het Rabobankpersoneel op de hoogte houdt van zijn belevenissen.

In reactie op de crisis heeft de bank zijn communicatieafdeling zo ingericht dat ze beter kan inspelen op externe ontwikkelingen. “Deze tijd vraagt ook andere competenties van onze medewerkers: niet alleen van communicatie, maar bankbreed. Als Rabobank willen wij een wezenlijke bijdrage leveren aan de BV Nederland, medewerkers moeten daarin elk hun eigen rol kunnen spelen. We verwachten van medewerkers dat zij zichzelf afvragen wat zij kunnen betekenen voor onze dienstverlening. Dat is uitdagend, ja, maar het geeft vooral energie.” Mol realiseert zich dat de transitie waarin de Rabobank verkeert geen tijdelijke fase is. “Dit proces is nooit af. We kunnen niet meer verslappen, alleen met een gestructureerde aanpak komen we tot resultaat. We moeten consistent zijn in wat we zeggen en doen.” Hij heeft er vertrouwen in. “Medewerkers moeten weer met trots kunnen zeggen: ‘ik ben een Rabobankier’. En ik denk dat we dat kunnen.” 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 13

ACTUEEL

Voor de kweker die zijn administratie wil automatiseren zijn er diverse softwarepakketten op de markt. Bolstreet gaat een stap verder: het pakket van deze nieuwe aanbieder combineert de administratieve modules met actuele prijsinformatie. ‘En je kunt de trend zien, dat is nog belangrijker.’

Tekst: Monique Ooms Fotografie: René Faas

Maaike en John: ‘We nemen frustraties weg bij de kweker’

Bolstreet combineert administratie met prijsinformatie

B

olstreet is een nieuw softwarepakket voor kwekers dat de informatie bewaart in de cloud: een veilige methode die er bovendien voor zorgt dat kwekers overal en altijd bij hun informatie kunnen komen. Het pakket biedt drie diensten aan: teeltadministratie, toegang tot vraag en aanbod van de aangesloten in- en verkoopbureaus en actuele prijsinformatie. “Wij hebben Bolstreet ontwikkeld uit onvrede met de huidige situatie”, vertellen initiatiefnemers Maaike Beverwijk (roots in het bollenvak en internetondernemer) en John Hulsebosch (bollenkweker). “Als kweker heb je behoefte aan meer informatie dan nu beschikbaar is, goede prijsinformatie is nergens te vinden. Marktradar heeft een begin gemaakt, maar dat gaat alleen over tulpen en daarbij moeten kwekers zelf de informatie invoeren. Bolstreet bestrijkt het hele handelssortiment van bollen en vaste planten, en kwekers hoeven er zelf niks extra voor te doen.”

GEFILTERD Hoe werkt Bolstreet? “We hebben Edibulb als basis genomen, daar werken de meeste kwekers mee en alle procedures daarvoor liggen vast. Dat is de basis voor de teeltadministratie, waarin onder andere de facturen en 14 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

de levernota’s zijn ondergebracht. Ook het fustsysteem zit in Bolstreet.” De prijsinformatie wordt op een eenvoudige manier verzameld. “Op een transactie volgt een koopbriefje. De verkoper ontvangt het koopbriefje in zijn inbox en door dit mailtje te accepteren, komt de prijs automatisch op de prijspagina terecht, waar alle gebruikers van Bolstreet het kunnen zien. De prijs, condities en aantallen worden eruit gefilterd, je ziet niet om welke bedrijven het gaat. Gebruikers zien de tien laatst gemaakte prijzen. Doordat dezelfde soorten bij elkaar staan, zie je de trendontwikkeling. Hoe meer kwekers meewerken, hoe interessanter het wordt. Uiteindelijk hopen we dat Bolstreet een platform wordt voor het bollenvak.” De kweker voert zijn eigen kraam in in het systeem, zo ziet hij de prijsontwikkeling van zijn eigen soorten. “Daarnaast kun je een lijst met favorieten aanmaken, bijvoorbeeld van soorten die je interesseren omdat je ermee wilt gaan werken.”

GEEN CURSUS Bolstreet biedt ook een overzicht van vraag en aanbod. “Daarvoor werken we met drie in- en verkoopbureaus: FBT (Facilitair Bedrijf Tuinbouw), Benno Wals Agrarische Bemiddeling

en R2 Flowers bv, specialist in pioenen.” Grote namen als Hobaho, CNB en IGH ontbreken. “Die gaan we nog benaderen.” Het systeem is zeer gebruiksvriendelijk. “Ik ben zelf kweker en ik weet hoe het werkt in de praktijk. Administratie hoort erbij, maar graag zo toegankelijk mogelijk. Bolstreet is heel gebruiksvriendelijk: met een klik zit je in het programma, met twee klikken zie je de prijzen. Als je ’s avonds uit de schuur komt, moet er een overzicht met de gemaakte prijzen in je printer liggen; daar werken we nog aan.” Gebruikers hoeven geen cursus te volgen om met Bolstreet te kunnen werken. “Het is zo simpel, je kunt er direct mee aan de slag. Zo nodig bieden we ondersteuning.” Het programma blijft zich ontwikkelen. “We zijn bezig om ook de ketenregistratie erin te verwerken. Verder is er een mobiele versie van het programma die je als app op je smartphone kunt zetten.” In de aanloopfase heeft John verschillende versies van het programma uitgetest en hij is blij met het eindresultaat. “Hiermee nemen we heel wat frustraties weg bij de kwekerij.” Wie interesse heeft, kan het programma een maand gratis en vrijblijvend proberen. Meer informatie is te vinden op www.bolstreet.com.

BLOEM IN BEELD

Tekst: Arie Dwarswaard en Lilian Braakman Fotografie: René Faas

Veredelaars laten lelie in de volle breedte zien

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 15

BLOEM IN BEELD

Tekst: Arie Dwarswaard en Lilian Braakman Fotografie: René Faas

Van de achttien bedrijven die dit jaar meededen aan de Dutch Lily Days van 2 tot en met 6 juni bezocht BloembollenVisie er vier die zelf veredelen. De veredelaars van deze bedrijven mochten aangeven wat zij de meest veelbelovende, bijzondere, markante of toplelie vonden. Daarbij kozen ze lang niet altijd voor de meest voor de hand liggende noviteit. DEREK STOL: ‘‘VESTARO’ IS EEN SNELLE LELIE’ Heel wat medewerkers kijken bij Royal van Zanten in Hillegom mee bij het proces van veredelen tot marktintroductie. Naast veredelaar Elleke Boogert is er ook een duidelijke rol weggelegd voor commercieel medewerker Derek Stol. Hij loopt bijna dagelijks door de nieuwe lelies. Een van de groepen waar Royal van Zanten de afgelopen jaren veel indruk mee heeft gemaakt, is die van de OT-hybriden. Uit die groep komt zijn favoriet: ‘Vestaro’. “De bloeibaarheid van deze lelie is goed en hij is gemakkelijk in de broeierij. Ook is het een snelle lelie: 83 dagen in de winter en 76 dagen in de zomer. ‘Vestaro’ vinden we zo goed, dat hij vorig jaar al is uitgegeven.” Aan het moment van uitgeven gaan heel wat jaren en selectierondes vooraf. Het moment van kruisen ligt volgens Stol minstens acht jaar terug. In de eerste bloei selecteert Van Zanten streng. “Uit alle zaailingen selecteren we er zo’n dertig waar we mee verder willen. Die dertig volgen twee trajecten: weefselkweek en schub. Na twee jaar zijn er voldoende bollen voor een verdere beoordeling in kas en op het veld. Zodra we nog meer bollen hebben, volgen testen op een aantal locaties in de belangrijkste afzetlanden. Uit al die testen en beoordelingen komt een conclusie. Van de dertig die we selecteren, blijven er maar twee of drie over. ‘Vestaro’ heeft het gered. Hij springt er echt uit. Mooie knoppen, goed blad en een stevige steel.”

WALTER DE WIT: ‘‘GOLD TWIN’ IS ECHT IETS BIJZONDERS’ De Jong Lelies in Andijk richt zich sterk op LA-hybriden en Oriëntals. Binnen het veredelingsprogramma is echter ook ruimte voor bijzonderheden. Daarvan heeft veredelaar Walter de Wit er eentje uitgekozen, die eigenlijk een hele groep bij De Jong Lelies representeert: ‘Gold Twin’. Het is een dubbele Aziatische hybride, met een mengeling van tinten geel in de bloem, variërend van zacht- tot oranjegeel. “De groep dubbele lelies die wij hebben, is begonnen met ‘Red Twin’. We troffen hem aan als mutant in een van onze Aziaten. Met ‘Red Twin’ zijn we gaan kruisen. Dat valt bij dubbelen niet altijd mee, omdat stamper of meeldraden ontbreken. In dit geval was er alleen een stamper. We konden dus alleen via de vrouwelijke lijn veredelen. Uit die kruising kwam een aantal zaailingen, waaronder ‘Gold Twin’. Dat was in 2009. Daarna volgt bij ons een heel traject via weefselkweek en schub om te kijken welke eigenschappen een nieuwe lelie heeft. Hoe is de groei, de knopkleur, de broeisnelheid? Als dat goed is, zetten we al gauw een aantal bollen uit bij klanten in het buitenland. We kregen positieve reacties terug. ‘Gold Twin’ is een stuifmeelloze lelie, die vooral aftrek vindt in de droogverkoop. Maar ook in de broeierij is hij goed bruikbaar. De groep dubbelen is nadien nog wat verder gegroeid, onder meer met ‘Yellow Bellies’, een gele, dubbele LA-hybride. Het zullen geen lelies worden met een enorm marktaandeel, maar we maken in ons verkoopprogramma wel graag ruimte voor iets bijzonders. En daar horen ‘Gold Twin’ en ‘Yellow Bellies’ echt bij.”

16 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

PIETER JAN KOS: ‘‘PALATINO’ BLIJFT MOOI’ World Breeding geeft dit jaar de intens gele LA ‘Palatino’ uit in tien porties. “Deze aanwinst is zo bijzonder, omdat hij tot de laatste knop bloeit en kan blijven staan”, vertelt veredelaar Pieter Jan Kos. “Het kan bij lelies voorkomen dat, wanneer de derde bloem bloeit, de eerste al is uitgebloeid. Dat is bij ‘Palatino’ zeker niet het geval. Hij blijft mooi tot de laatste bloem. Een ander groot pluspunt is dat de opstaande knop dezelfde warme, gele kleur heeft als de bloem. De knop krijgt snel kleur, maar komt niet meteen open. Hierdoor is de lelie goed transporteerbaar en heeft hij een lang vaasleven.”

Wat tijdens het selectieproces opviel naast de kleur, was het formaat van de bovenste knop: “Je bleef er maar naar kijken. Deze knop is vaak klein, maar bij ‘Palatino’ niet. Hiermee onderscheidt hij zich ten opzichte van andere cultivars. De bloemen zijn mooi groot van formaat en kieren niet.” Door zijn makkelijke vervoerbaarheid en lange houdbaarheid is ‘Palatino’ geschikt voor de broeierij. Ook voor de kwekerij is het een goede lelie. De bollen groeien namelijk super volgens Kos. Over het selectieproces vertelt hij: “Voordat we een nieuwe aanwinst op weefselkweek zetten, testen wij de lelie eerst uitvoerig zodat we alles weten. Als hij goed is, gaan we er mee door. Na deze volledige test is het eigenlijk twee jaar wachten op de weefselkweek, want dan weten we al dat hij goed is. Twaalf jaar geleden zijn we met ‘Palatino’ gestart. We hebben hem vorig jaar voor het eerst laten zien en toen was hij al gewild onder de kwekers.”

ARIE PETERSE: ‘‘FREDO’ CREËERT NIEUWE MARKT’

In de kassen van Gebr. Vletter & Den Haan uit Rijnsburg kun je niet om de witte lelie ‘Fredo’ heen. Deze LLO - een Longiflorum gekruist met een Oriëntal en daarna weer gekruist met een Longiflorum - steekt namelijk ver boven de meeste bezoekers uit. Volgens veredelaar Arie Peterse komt dat door de gunstige veredelingsomstandigheden in de kas. Wanneer ‘Fredo’ in de broeierij gebruikt wordt, is deze van normale proporties. Bijzonder aan deze lelie is dat het de eerste LLO van Gebr. Vletter & Den Haan is. “Twintig jaar geleden zijn wij begonnen met het veredelen van een Longiflorum. Deze moest opstaande knoppen hebben, goed van lengte en goed teelbaar zijn. Toen we dit in de jaren negentig hadden bereikt, gingen we hem kruisen met een Oriëntal en vervolgens, na vijf jaar, weer met een Longiflorum. Deze was in de tussentijd nog meer verbeterd. Daaruit kwam ‘Fredo’, die meteen opviel door zijn grote bloemen en minder heftige geur. Doordat de knoppen in opstaande positie staan, is ‘Fredo’ ideaal om te bossen zonder het gevaar dat de knoppen breken. Als de bloem open komt, heeft hij een groene gloed, maar een dag later is de bloem helderwit van kleur.” De lelie kent een bloeitijd van zeven tot tien dagen. Peterse geeft aan dat ‘Fredo’ een enorme groeikracht heeft. “Van een schub kan al bolmaat 18-20 komen, als deze ruim wordt geplant.” De lelie is nu te koop en volgend jaar beschikbaar. Omdat het een gloednieuw product is, ziet Peterse een nieuwe markt ontstaan: “Ik denk dat ‘Fredo’ een deel van de Longiflorummarkt inneemt, maar daarnaast ook een extra markt creëert.”

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 17

Piet Stroet 06 20448947 Mathijs van Langen 06 10957903

Vraag naar de Quality Buncher van de specialist in tulpenverwerking

Paul Blom 06 53700077

www.potveer.nl Een nieuwe klant binnenhalen? Valt niet mee!

Met CRP Cutter voor een perfect snijresultaat

Bel 023 571 47 45 en vraag naar Remco Wijnhout of mail [email protected] voor gratis advies over de advertentiemogelijkheden.

www.bureauvanvliet.com

IJF

BEDR

LOON

Z & N J I , STE

N 2191 AV De Zilk A V . , J.H eg 372 27 uinw 5160 Zilkerd Tel.: (0252) 6) 55546184 (0

Kistenfabriek M. Bakker & Zonen BV Kisten - pallets - voorraadkisten - exportkratten Akervoorderlaan 2 - 2161 DS Lisse - tel: 0252-211114 - fax: 0252-211115 Sinds 1914

www.kistenfabriek.nl

[email protected]

N.

Vergroenen én aaltjes bestrijden! GREEN

COVER

GLBR E A D Y

3 Krachtige groenbemesting die meetelt voor uw ecologisch aandachtsgebied

3Zéér effectief tegen

SILKE PLUS mengsel met 97% Japanse haver

www.limagrain.nl/glb

P. penetrans met enorme organische stofproductie l officiee eerd c ifi t r ece NAK-g gsmengsel enin vergro

®

Spirit

,

krachtige bescherming in de groei en in de bloei voorkomt ziekte In de groei van het bloembollengewas is het noodzakelijk de plant te beschermen tegen schimmels. Door de unieke eigenschappen werkt Spirit krachtig en snel, zowel preventief als curatief. Spirit

is te gebruiken rond het koppen, wanneer schimmels een mogelijkheid krijgen het gewas aan te tasten. Het gewas blijft goed beschermd en zorgt voor een uitstekende opbrengst.

ADAMA Northern Europe B.V. | adama.com | @adama_NE | Trade Register Amersfoort (NL) No. 33282727 Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

ONDERZOEK

Eerste resultaten CATT-beh Het eerste jaar onderzoek naar de bestrijding van trips in hyacint door een CATT-behandeling geeft veel hoop op een effectieve bestrijding van trips bij holbollen en leverbaar. Een afdoende bestrijding van stengelaaltjes in bollen is nog niet behaald, maar de behandeling kan mogelijk wel de standaard lichtere warmwaterbehandeling bij narcis vervangen. In 2015 worden de behandelingen verder geoptimaliseerd. Tekst: Peter Vreeburg, Wageningen UR, PPO BBF Fotografie: PPO

C

ATT (Controlled Atmosphere Temperature Treatment) is de benaming voor een ruimtebehandeling gedurende een bepaalde tijd (uren tot dagen) bij een (veelal hoge) temperatuur, met aangepaste concentraties O2 en CO2 (veelal laag respectievelijk hoog) en eventueel met toediening van vocht. De behandeling wordt in de praktijk voor aard-

bei(moeder)planten tegen aardbeimijt algemeen toegepast. Momenteel vindt onderzoek plaats in een sectoroverschrijdend onderzoek (Publiek-Private Samenwerking ‘Met CATT maken wij producten duurzaam plaagvrij’). In dit project worden verschillende gewassen onderzocht (chrysant, tomaat, paprika, bonsai en bloembollen) door diverse onderzoeksgroepen van Wageningen UR: FBR, PRI, PPO AGV en PPO BBF). Voor de bollen wordt onderzocht of stengelaaltjes in narcis/tulp en trips in hyacint bestreden kunnen worden. FBR (Jan Ver-

schoor) beschikt over de accommodatie waar veel verschillende CATT-behandelingen kunnen worden toegepast. De CATT-behandelingen vonden plaats tussen 19 en 27 augustus 2014.

STENGELAALTJES Stengelaaltjes in bollen worden nu bestreden door voorweken, gevolgd door een warmwaterbehandeling. Bij tulp is deze behandeling vanaf 2014 toegestaan, maar bekend is dat koken niet door alle cultivars goed wordt verdragen. Aangetaste narcissen krijgen een zware warmwaterbehandeling (1 week 30°C + voorweken + 4 uur 47°C) en alle niet visueel besmette narcissen krijgen een lichtere warmwaterbehandeling (circa 2 uur 45°C), de laatste warmwaterbehandeling onderdrukt de besmetting meestal voldoende. Onderzocht is of een CATT-behandeling een alternatief kan zijn, waarmee ook problemen door het verbod op formaline deels worden ondervangen. De eerste ervaring met besmette bollen van narcis en tulp in 2013 was positief en daarom voldoende reden om mee te doen met het nieuwe tweejarige onderzoek. In 2014 zijn drie partijen besmette narcissen behandeld. De resultaten

Veld 2015 opplant van gezonde bollen na CATT-behandelingen in 2014 tegen stengelaaltjes: links ‘Pink Impression’, midden ‘Purissima’ en rechts narcis ‘Tahiti’ 20 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

andeling positief

Bestrijding trips door laag zuurstof van beide jaren geven aan dat de bestrijding met een warmwaterbehandeling, door een CATT-behandeling kan worden benaderd met regelmatig meer dan 99 procent bestrijding, maar nog niet voor 100 procent. De warmwaterbehandeling was telkens nog iets beter, maar ook hier werden niet altijd alle stengelaaltjes bestreden. Probleem is echter dat bij een quarantaine-organisme als stengelaaltjes alleen 100 procent goed is. Bij de bestrijding van stengelaaltjes door CATT zijn de temperatuur en de duur belangrijker dan de toegepaste O2- en CO2-condities. Een (hoge) voortemperatuur en het behandeltijdstip hebben ook veel invloed op de bestrijding. In 2014 werd de beste bestrijding verkregen met een partij die binnen twee weken na rooien was behandeld (99,9 procent). In de andere twee partijen die al (veel) eerder waren gerooid, was de bestrijding minder. Reden is waarschijnlijk dat stengelaaltjes door droogte en warmte snel minder gevoelig worden voor een hoge temperatuur. Stengelaaltjes hebben ook de unieke eigenschap dat ze aaltjeswol kunnen vormen, een gedroogde vorm van aaltjes, die onder droge omstandigheden jaren kan overleven. Gebleken is dat voorweken de bestrijding bij de eerder gerooide partijen verbeterde. Als de standaard lichte warmwaterbehandeling door een korte hogetemperatuurbehandeling vervangen kan worden (mits geen voorweken nodig is) zou daarmee ook het probleem van het verdwijnen van formaline, toegepast ter voorkoming van verspreiding van Fusarium, deels opgelost worden. Dit zou dan nog wel in een drukke periode logistiek ingepast moeten worden. Er zijn in beide onderzoeksjaren ook gezonde bollen van twee cultivars tulp en narcis behandeld. In deze bollen werd vrijwel geen schade veroorzaakt. Als voorweken noodzakelijk blijkt, is dat nog wel een risico omdat er Fusariumverspreiding in het voorweekwater kan plaats-

Bestrijding trips door hoge temperatuur vinden en er mogelijk uitval door rotting kan optreden (Rhizopus). In 2015 richt het onderzoek zich op combinaties van enkele dagen bij hoge temperaturen (ruim 40°C), het tijdstip van behandelen van zeer kort na rooien tot weken later, en wel of niet voorweken.

‘Probleem is dat bij een quarantaineorganisme als stengelaaltjes alleen 100 procent goed is’ Het streven is een behandeling die door elk bedrijf met een goede heetstookcel kan worden uitgevoerd. Of een 100 procent bestrijding haalbaar is, zal nog moeten blijken. Ter controle op schade worden ook enkele niet besmette cultivars van tulp en narcis mee behandeld.

TRIPS Door het wegvallen van Admire en Actellic is een direct probleem ontstaan bij de bestrijding van trips in hyacinten in de holkamer en bij leverbaar (vooral bij ‘koude’ broeibollen). Uitgangspunt is dat de meeste tripsbesmettingen met de bol meekomen door inwaaien vanaf het rooien. Een CATT-behandeling bestrijdt een aanwezige besmetting, waarbij daarna moet worden voorkomen dat later een nieuwe

Controlebehandeling besmetting plaatsvindt. In 2014 is een eerste ervaring opgedaan met CATT-behandelingen, met wel en niet met trips besmette holbollen en niet besmette leverbare bollen. Gebleken is dat de tripsen goed bestreden kunnen worden door toepassing van een hoge temperatuur, gedurende enkele dagen, maar ook door enkele dagen zeer laag zuurstof bij elke toegepaste temperatuur, waaronder 25°C. De niet met trips besmette holbollen gaven na alle behandelingen een goede knopontwikkeling en zijn opgeplant ter beoordeling van de groei. De leverbare bollen zijn afgebroeid waaruit bleek dat bij bepaalde combinaties ernstige schade (van slechte bloemen tot 100 procent bosjesplanten) was ontstaan. ‘Pink Pearl’ was gevoeliger voor schade dan ‘Delft Blue’. Een goede tripsbestrijding zónder schade bleek maar bij drie van de vijftien behandelingen mogelijk. In het vervolg wordt daarom bij holbollen vooral gezocht naar combinaties van temperatuur en duur zonder aangepaste luchtsamenstelling. Bij leverbaar wordt een normale temperatuur met aangepaste luchtsamenstelling vergeleken met behandelingen met hoge temperaturen waarbij, bijvoorbeeld door een hoge voortemperatuur, de schade zou kunnen worden voorkomen. Vanuit het nieuwe Hyacinten Onderzoek Fonds (HOF) is extra financiering toegezegd om meer behandelingen te kunnen uitvoeren in 2015. Het bollenonderzoek wordt gefinancierd door het PT en door de overheid.

Oproep voor stengelaaltjes besmette tulpen of narcissen t testen van behandelingen hebben we besmette bollen nodig. We zoeken enkele partijen met stengelaaltjes besmette partijen tulp en/of narcis, waarin we honderd tot driehonderd aangetaste bollen kunnen vinden. We rooien de bollen zelf of zoeken ze kort na rooien uit. Als u besmette partijen heeft en wilt meewerken, neem dan contact op met Peter Vreeburg, tel. 0252-462 106 of [email protected]. 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 21

VOORLICHTING

Mogelijkheden export opge Zijn er gebieden ver buiten de Europese Unie waar mogelijkheden liggen voor tulpenbroeierij? DLV startte een studie naar de mogelijkheden voor deze vorm van export. In dit artikel licht Rob Groot de uitgangspunten, mogelijkheden en beperkingen van dit project toe. Tekst: Rob Groot, DLV Plant marktgroep Bloembollen, Hillegom Fotografie: René Faas

D

e bolbloemenbroeierij werkt voortdurend aan een optimaal substraat en fust waardoor bollen goed bewortelen en kosten omlaag gaan. DLV Plant heeft samen met een teler-broeier en een teler-exporteur bekeken hoe de export van opgeplante bollen is te verbeteren. De betreffende bedrijven zien groeimogelijkheden voor tulpen en andere bloemen in gebieden waar nu geen of weinig verse (bol)bloemen te verkrijgen zijn. De opgedane kennis is ook bruikbaar voor binnenlandse broeiers.

WEL VRAAG, WEINIG AANBOD Het gaat binnen deze studie om gebieden ver buiten Europa, waar de infrastructuur minder ontwikkeld is en geen grotere bloementeeltbedrijven zijn. Er is vraag naar bloemen, maar geen of weinig aanbod. Export van droge bollen is lastig: er staan wel kassen, maar vaak zonder grote koelcel. Bovendien staan deze vaak oudere - kassen leeg in de winter en zijn ze niet meer rendabel voor andere teelten, maar wel geschikt om bolbloemen in te broei-

22 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Het is dan wel nodig om de behandeling van het uitgangsmateriaal af te stemmen op de korte broeifase. Doelstelling van dit project is verbetering van de behandeling en het transport van het uitgangsmateriaal naar deze gebieden. Hierdoor verloopt de lokale afbroei zo optimaal mogelijk.

EFFICIËNTERE EXPORT en. De eigenaren hebben hier echter geen ervaring mee en de beworteling van bollen kan op deze bedrijven niet onder geconditioneerde omstandigheden plaatsvinden.

‘Om de export van bollen naar deze gebieden te laten groeien, moeten de lokale teeltrisico’s zo klein mogelijk zijn’ Binnen Europa kunnen de bollen opgeplant geëxporteerd worden. Opgeplante bollen nemen zes keer zoveel ruimte in als droge bollen, waardoor transport- en importkosten naar gebieden buiten Europa hoog zijn. De import van opgeplante bollen is voor broeierijen buiten Europa daardoor onaantrekkelijk. Om de export van bollen naar deze gebieden te laten groeien, moeten de lokale teeltrisico’s zo klein mogelijk zijn. Dit is te realiseren door een zo kort en efficiënt mogelijke broeiperiode.

DLV Plant heeft samen met een paar partners bekeken hoe de gebieden buiten Europa met opgeplante bollen goedkoper zijn te bereiken. Hiertoe is onder andere de ‘Europese’ manier van opgeplante bollenexport bestudeerd en is geïnventariseerd of deze vorm van bollenexport efficiënter kan. Diverse substraten en fusten zijn hiervoor bestudeerd. Ook zijn de kosten van de diverse mogelijke substraat-fustcombinaties berekend. Per combinatie zijn de mogelijke risico’s beschreven. In dit artikel komen verschillende substraten en fusten aan de orde.

SUBSTRATEN Er is geïnventariseerd welke substraten het beste bruikbaar zijn voor het opkweken en het transport van de bollen voor de export. Een substraat dat niet de nadelen van het standaard grondmengsel heeft, maar wel minimaal dezelfde positieve eigenschappen heeft, lijkt zich hiervoor het beste te kwalificeren. Er is daarom gezocht naar een substraat wat laag in gewicht en luchtig is, maar ook voldoende vocht kan vasthouden. Tegelijkertijd moet de laag substraat zo dun mogelijk zijn, waardoor de fusten minder hoogte innemen en er meer bollen in een vrachtauto of container gaan. Dit substraat zou een beter alternatief moeten zijn voor het standaard grondmengsel dat nu veel

plante bollen bekeken gebruikt wordt. Diverse substraten zijn bekeken, de resultaten hiervan zijn: - Kokosvezel is een luchtig medium, wat ook na uitdrogen weer relatief makkelijk vocht opneemt. Het wordt vaak gebruikt in de tuinbouwsector. - Houtvezel is een luchtig en licht materiaal, dat op witveen lijkt. Net als bij witveen is het vochtvasthoudend vermogen laag. Houtvezel wordt niet veel gebruikt in de Nederlandse tuinbouw, maar is in andere landen ruim beschikbaar en in de nabije toekomst ook in Nederland beter beschikbaar. - Perliet is een vulkanisch glas. Het is een luchtig materiaal, met een hoog vochtvasthoudend vermogen. - Steenwolmatten en -blokjes nemen snel en meer water op dan grondmengsels, maar lijken het water ook weer sneller af te geven. Uitdroging tijdens transport vormt een risico. De bollen wortelen beter in de blokjes, dan in de matten. Er moet nog onderzocht worden of bij deze substraten fenolen en verslijming een probleem kunnen vormen, net als bij de waterbroei. Het water in het steenwolsubstraat is niet te verversen, zoals bij waterbroei. - Water is algemeen in gebruik als groeimedium, maar verdampt gemakkelijk tijdens transport en de opgeplante periode is kort, waardoor er minder flexibiliteit is in transporttijdstip en -duur. Alle substraten nemen sneller vocht op na toevoeging van een uitvloeier aan het substraat. Als een grond in kortere tijd meer water opneemt, is er minder substraat nodig. Minder substraat betekent lager fust en dus meer bollen per transporteenheid. Bijkomend voordeel van een luchtig medium is dat het oogsten vaak makkelijker gaat dan bij een compactere grond. Bij steenwol- en waterbroei gaat dit nog beter. Bij deze methoden blijven de bloemen ook schoon, er blijven geen gronddeeltjes achter.

FUST Voor een zo efficiënt mogelijke export is een aantal eigenschappen van het fust belangrijk: • De buitenmaat: er moeten zo veel mogelijk kratten in een vrachtauto of container passen; • De binnenmaat: er moeten zoveel mogelijk bollen in een krat; • Het gewicht van het fust: dit gaat immers van het totale maximaal toegestane laadgewicht in een vrachtauto of container af; • De sterkte van het fust: dit bepaalt hoeveel er op elkaar gestapeld kunnen worden in het transportmiddel. De sterkte van het fust is ook belangrijk tijdens de beworteling voorafgaand aan het transport.

Kortom, er is gezocht naar een lichtgewicht fust dat laag in omvang en sterk is. Na vergelijking van diverse typen fust bleek in de meeste gevallen de buitenmaat van het fust het aantal bollen per auto te bepalen. Uitzondering hierop zijn kratten van 60x40x12cm. Bij deze kleine kratten bepaalt niet de buitenmaat de (maximaal toegestane) laadcapaciteit, maar het gewicht van de kratten met inhoud. De prijs van dit formaat krat is ongeveer vergelijkbaar met een normale exportkrat, maar is door de lagere transportkosten dus uiteindelijk per bloem goedkoper. Het kostenvoordeel kan alleen behaald worden als er een licht, aangepast substraat gebruikt wordt. Daarmee kan het maximale aantal kratten in de vrachtauto of container geladen worden.

CONCLUSIE Binnen het project zijn mogelijkheden bestudeerd om de export van opgeplante bollenexport te verbeteren. Er blijken verschillende alternatieven te zijn voor het standaard gebruikte fust en substraat. Door het substraat(mengsel) te kiezen waarbij slechts een kleine laag nodig is en deze te combineren met een laag type fust, passen er meer bollen in een vrachtauto of container. De volgende stap is het onderzoeken van de vraag welk substraat (mengsel) in de praktijk minimaal vergelijkbare kwaliteit bloemen levert. Aandachtspunt van het gebruik van een laag type fust is het ontbreken van ruimte voor spruitgroei. De behandeling van de bollen en de beworteling moeten in dat geval dus wel gericht zijn op het maximaal remmen van de spruitgroei.

KORTE KASFASE Uit andere studies is gebleken dat een korte kasfase nog meer voordelen met zich meebrengt. Zo hebben de bloemen minder last van ziekten als ze snel groeien. Hierdoor hoeven de lokale telers minder gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. Ook is er minder energie nodig. Een ander voordeel is schaalvoordeel tijdens de broei: door de kortere kasperiode van de bollen (de kasperiode zou van vier naar drie weken teruggebracht kunnen worden) is op dezelfde oppervlakte 25 procent meer bloemen te produceren. De kwaliteit van deze bloemen zal ook nog eens beter zijn. Kortom, optimale behandeling van de bollen in Nederland leidt tot duurzame en efficiënte afbroei lokaal. Dit biedt kansen voor de Nederlandse export; goede aanleiding om dit verder uit te werken. Het project is een MIT-haalbaarheidsstudie binnen de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en wordt medegefinancierd door de RVO. 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 23

VAKVENSTER

En de primeur is voor… Fotografie: René Faas Tekst: Jeannet Pennings Zo toont een perceel nog alle kleuren van de regenboog en zo is er niet veel meer over dan stof. Terwijl de late tulpensoorten nog kleur bekennen, wordt het loof ruw opgezogen door loonbedrijf Firma Konijn uit Julianadorp. Een dag later zal de rooimachine zijn werk doen. En dat eind mei, als het rooien van de ‘prephyacinten’ in ‘De Zuid’ nog niet eens begonnen is. Zijn ze helemaal het spoor bijster in het Noordelijk Zandgebied? Nee, het gaat hier om de showtuin op de Floratuin aan de Rijksweg. De bollen zijn niet bestemd voor verder gebruik en kunnen de bak in. Dan kan het bollenland rustig ‘herstellen’ om dit najaar weer vele cultivars te herbergen.

ONDERZOEK

Snelle toets agressief snot in hyacint PPO heeft een nieuwe toets beschikbaar die binnen een uur aangeeft of Dickeya (agressief snot) de oorzaak is van een snotbol. Telers en handelaren kunnen door deze versnelde diagnose eerder de juiste maatregelen nemen om schade door agressief snot te beperken.

Tekst: Peter Vreeburg, Paul van Leeuwen en Khanh Pham (Wageningen UR, PPO Bloembollen) en Jan Wichers (Wageningen UR, FBR) Fotografie: PPO

Na een verdere verdunning tot 1 op 50 duurde het twee tot drie dagen voordat dit zichtbaar werd. Bij de PCR-toets is een verdunning van 1 op 500 geen belemmering. De dipstick is dus minder gevoelig dan de PCR-toets. De PCR-

H

et is vaak niet duidelijk of rotsymptomen in hyacint zoals snot, leeglopen of druipen veroorzaakt worden door de agressiefsnotbacterie Dickeya spp. of door de witsnotbacterie Pectobecterium spp. Het is echter wel belangrijk om dit te weten, omdat de impact van agressief snot veel groter is doordat dit meer uitval veroorzaakt. Bovendien is de bestrijding ook deels verschillend. Tot nu toe was er al een PCR-toets beschikbaar bij PPO die dit onderscheid kan maken, maar deze test vereist specialistische kennis om uit te voeren. Omdat getraind personeel om de PCR-toets uit te voeren niet altijd beschikbaar is, kan de uitslag langer op zich laten wachten. De PCR-toets is ook (relatief ) duur. Er is nu door Wageningen UR (FBR, Jan Wichers) een nieuwe dipsticktest ontwikkeld die bij PPO in Lisse uitvoerig is getest. Deze test geeft binnen een uur duidelijkheid of agressief snot de oorzaak is van de snotbol. De test is niet alleen sneller maar ook gebruiksvriendelijker en eenvoudiger zodat meer mensen de test kunnen uitvoeren en de uitslag daardoor ook eerder beschikbaar zal zijn. De test is veel goedkoper en PPO biedt deze nu aan de praktijk aan.

26 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

ONGESCHIKT Voor het testen wordt uit een duidelijk rotte bol een klein beetje (1 gram) vers rottend weefsel gehaald en in een speciaal zakje verfijnd en verdund en dit extract wordt volgens een vast protocol in vijf stappen met juiste ingrediënten vermengd. Hiervoor zijn onder andere verschillende fijne pipetten en een speciale mixer nodig. Tenslotte wordt een speciale dipstick met het voor Dickeya geschikte antiserum in het extract geplaatst. Na circa vijftien minuten is minimaal een zwarte streep zichtbaar. Dickeya is aanwezig als er ook een tweede streep zichtbaar wordt. De test is gedemonstreerd aan de bestuursleden van de KAVB-productgroep Hyacint en zij gaven aan dat de toets volgens dit protocol niet geschikt was om op de bedrijven zelf uit te voeren.

‘Deze test geeft binnen een uur duidelijkheid of agressief snot de oorzaak is van de snotbol’ De test kan wel verder ontwikkeld worden waarbij een deel van het protocol vervalt en de laatste stappen in een testkitje zitten en daarmee eenvoudiger op de bedrijven zelf is uit te voeren. Een dergelijke, verder vereenvoudigde test, vraagt nog een jaar verdere ontwikkeling en validatie en een aanvullende investering, maar zal niet worden ontwikkeld. Een bekend voorbeeld van een dergelijke ‘doe het zelf’ dipsticktoets is de zwangerschapstest. Of de dipstick ook bij andere gewassen dan hyacint werkt is nog maar beperkt onderzocht, maar de eerste ervaringen zijn positief. De test wordt op PPO Lisse aangeboden voor 75 euro en elke extra tegelijkertijd aangevraagde test kost 25 euro.

DIPSTICK VOOR ROT IN BOL De dipsticktest (Laterale Flow ImmunoAssay) is in 2014 uitvoerig getest door veel praktijkmonsters met de PCR en met de dipstick te testen. De testuitslagen verkregen via PCR en dipsticktest kwamen voor alle monsters overeen. Eén uitzondering vormde een bol die zeer ver ingedroogd was. De dipstick toonde in dat geval geen Dickeya meer aan terwijl de PCR dat nog wel deed. Uit een verdunningsreeks van een agressiefsnotbol met gezonde bollen of met witsnotbollen bleek dat de dipstick tot een verdunning van 1 op 10 agressief snot nog binnen een kwartier aantoont.

toets wordt gebruikt voor het aantonen van Dickeya bij de toets van de werkbollen, dus bij ogenschijnlijk gezonde bollen met lage aantallen bacteriën. De dipstick is alleen bedoeld voor testen van duidelijk rotte bollen.

De dipstick laat zien of sprake is van agressief snot. Links een stick met onder het zwarte bandje (controle) nog een tweede streepje. Dit duidt op de aanwezigheid van agressief snot

Het onderzoek is gefinancierd door Productschap Tuinbouw uit het restant van het Surplusfonds van de hyacintentelers en ingezet via het IDC.

ACTUEEL

Topkwaliteit Zantedeschia is er en is ook nodig gaan instellen. Dat moet je als sector niet willen. Daarom is een gezamenlijke inzet van teelt en handel belangrijk”, aldus Kloosterboer. De voorgestelde aanpak voorziet in het vroeg in de teeltcyclus zorgen voor gezond uitgangsmateriaal. “De fytosanitaire eisen van de belangrijkste ontvangende landen zijn daarbij leidend. Tracking en tracing in de gehele keten hoort hier ook bij. Daarvoor zetten we het Ketenregister in.” Er gelden heldere uitgangspunten, aldus Kloosterbooer. “Het is de bedoeling dat telers afzetgericht gaan produceren. Verder nemen we het standpunt in dat de nul geen harde eis kan zijn. Ten slotte is de keuze voor het systeem aan u. Ofwel vrijwillige deelname ofwel verplicht via een aparte klasse in de BKD-keuringssystematiek.” De komende tijd zullen vertegenwoordigers van de productgroep met de BKD en Anthos verder overleggen over dit plan. Niet alleen kopers van knollen, maar ook afnemers van pottypen stellen steeds hogere eisen

Zantedeschiatelers hebben sinds 2002 de kwaliteit van Zantedeschia sterk verbeterd. Dat is ook nodig, zo maakten Peter Knippels en Hendrik Jan Kloosterboer duidelijk tijdens de jaarvergadering van de KAVB-productgroep Zantedeschia. De eisen die landen stellen nemen alleen maar toe. Om over afnemers in de tuinbranche maar te zwijgen. Tekst: Arie Dwarswaard Archieffoto: René Faas

D

e cijfers imponeren tijdens de goedbezochte jaarvergadering van de KAVB-productgroep Zantedeschia, donderdag 28 mei in De Lier. De kwaliteit van Zantedeschia is sinds het begin van de keuring door de BKD sterk vooruitgegaan. Peter Knippels: “In 2002 viel 55 procent in klasse I, in 2014 was dat meer dan 99 procent. Van de duizend partijen die vorig jaar zijn gekeurd, kregen zeventien geen klasse I. De belangrijkste reden van afkeuring was zichtbaar virus.” In die periode zijn de eisen die landen stellen ook flink toegenomen, aldus Knippels. “Heel lang waren er maar drie landen met aanvullende eisen: Japan, de Verenigde Staten en Canada. Dat zijn er nu veel meer. Lange tijd was de aanduiding ‘nagenoeg vrij van virus’ voldoende. Nu moeten partijen vrij van virus zijn en ook daarop zijn getoetst.”

Deze ontwikkeling zet door, verwacht Knippels. Reden voor de productgroep, de BKD en Anthos om met elkaar na te denken over een systeemaanpak genaamd Zantedeschia 2.0. Die aanpak is er op gericht om garanties te bieden aan landen buiten de EU die Zantedeschiaknollen willen importeren. “Met deze aanpak willen we voorkomen dat derde landen een exporttoets

ONDERZOEKSFONDS De afgelopen twintig jaar is er met name door PPO veel onderzoek gedaan naar allerlei aspecten van Zantedeschia. Ook dat heeft geholpen de kwaliteit te verbeteren. “Toch zijn er nog genoeg problemen die om nader onderzoek vragen”, zo stelde Andre Pennings, vanuit het bestuur verantwoordelijk voor het onderwerp onderzoek. “Alleen een probleem als verzoling kost bij 5 procent uitval en een prijs van 65 cent per knol al snel 1 miljoen euro per jaar.” Namens het bestuur stelde Pennings voor om mee te doen in een onderzoeksfonds, waaraan KAVB- en niet-KAVB-leden kunnen meedoen. Van de aanwezigen was een flink deel bereid om in te tekenen. Hoe nodig onderzoek is, maakten de eigenaren van Dynaplant duidelijk, waar de vergadering werd gehouden. Het bedrijf produceert Zantedeschia op pot. Sinds de acties van Greenpeace vragen steeds meer afnemers om een product zonder residuen. Hoe dat moet? Een mooie vraag voor het onderzoek.

Bestuur en taakverdeling Het bestuur van de KAVB-productgroep Zantedeschia werkt met een portefeuillemodel. Dit betekent dat elk bestuurslid een onderwerp onder zijn hoede heeft. Het bestuur kent de volgende samenstelling en heeft de taken als volgt verdeeld: Ruud Berbee, kring Noordelijk Zandgebied, voorzitter, KAVB Adriaan Valkering, kring Kennemerland, BKD Ton Kortekaas, kring Bloembollenstreek, broeierij Andre Pennings, kring Noordelijk Zandgebied, onderzoek Piet Langelaan, kring Noordelijk Zandgebied, gewasbescherming Pascal Haumann, kring Zuidoost-Nederland, ondersteuning Gerard Termeulen, kring Bloembollenstreek, onderzoek

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 27

BRANCHENIEUWS

‘Kwekerij en RUD hebben een Om in deze tijd een bloembollenbedrijf te kunnen en mogen runnen, moet je als ondernemer aan allerlei eisen en vergunningen voldoen. Regelmatig verschijnen er instanties op de dam om te controleren of je aan de eisen voldoet. Zo niet dan volgen er afspraken en eventueel boetes. Vanuit de kwekerij klinkt kritiek op de manier waarop instanties optreden. In hoeverre is dat terecht? En hoe kijkt een instantie als de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) in Noord-Holland Noord daar tegenaan? Tekst: Monique Ooms Fotografie: René Faas

V

oor dit artikel zitten we aan tafel met Cor de Graaf, kweker en voorzitter van de KAVB-kring Noordelijk Zandgebied, en met André Bouwens en Eric Allard, respectievelijk directeur en teamleider toezicht & handhaving van de RUD NHN, gevestigd in Hoorn. We zoomen in op de kritiek die klinkt vanuit de kwekerij op handhavers zoals de RUD. “Die kritiek gaat vooral over de wijze waarop de RUD ondernemers benadert”, weet De Graaf. “Iedereen begrijpt dat er weten regelgeving is en dat daarop moet worden gehandhaafd. Ook kwekers hebben daar begrip voor. We moeten er vanuit gaan dat zij niet bewust de regels overtreden. Ze zijn druk met hun bedrijf, er wordt hard gewerkt. Daar komt bij dat de wet- en regelgeving complex is en regelmatig verandert, waardoor verwarring

ontstaat. Dan kan er wel eens iets misgaan. Dat maakt kwekers nog niet tot milieucriminelen. Nu wordt dat, door de manier van benaderen door de RUD, soms wel zo gevoeld. Dat leidt tot irritatie. Bovendien volgen controles van verschillende instanties elkaar soms snel op, dan ontstaat er een stapeleffect en neemt de irritatie bij de kweker toe.” Overigens wil De Graaf de bal niet alleen bij de RUD neerleggen. “Bij contact tussen twee mensen is er altijd sprake van een bepaalde chemie en daar spelen beide partijen een rol in. Als bij de kweker de stekels al overeind staan terwijl de toezichthouder nauwelijks een voet op de dam heeft gezet, kan die handhaver niks goed doen. Dan ben je als kweker ook niet goed bezig; die toezichthouder doet gewoon zijn werk.”

MET RESPECT Allard en Bouwens betreuren de klacht. “Ons uitgangspunt is dat we kwekers altijd met res-

André Bouwens: ‘Werken aan professionele gespreks

pect benaderen, dat geven we onze medewerkers mee. Je maakt even een praatje, toont belangstelling voor het bedrijf. Bovendien kondigen wij onze controles aan zodat de ondernemer zich kan voorbereiden en de stukken die de toezichthouder nodig heeft, kan klaarleggen.”

‘Maak van de KAVB een keurmerk’ De RUD doet zo’n vierduizend controles per jaar. Bouwens: “Die kunnen we niet allemaal zelf doen omdat de capaciteit daarvoor ontbreekt. Soms huren we externe bureaus in. Die moeten aan criteria voldoen om voor ons te mogen werken. Vaak gaat dat goed, maar in sommige gevallen kan het mis gaan. Daar willen we ons overigens niet achter verschuilen, wij zijn en blijven eindverantwoordelijk. De kritiek vanuit de kwekerij maakt dat we daar opnieuw heel scherp naar gaan kijken. Zo worden alle medewerkers op dit moment getraind in hun professionele gespreksvaardigheden.”

Eric Allard: ‘Zo min mogelijk hercontroles’ 28 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Wat opvalt in het contact met kwekers is dat zij niet altijd weten welke instantie waarop handhaaft en wat de bevoegdheden per instantie zijn. “Onze taak is om te controleren of de ondernemer voldoet aan de wet- en regelge-

gemeenschappelijk doel’ haafd. Ook het naleefgedrag was per gemeente nogal verschillend. Een van onze doelstellingen is onze werkwijze te uniformeren en harmoniseren zodat we allemaal op dezelfde manier werken en er voor kwekers duidelijkheid en rechtsgelijkheid ontstaat.” Om bij te dragen aan die duidelijkheid, wil de RUD meer naar buiten treden en bijvoorbeeld tijdens bijeenkomsten van kwekers voorlichting geven over het werk en de bevoegdheden van zijn medewerkers. Wij hebben daarover al een gesprek gehad met de KAVB.”

vaardigheden’

ving zoals die is vastgelegd in de wet Milieubeheer. Daarbij hanteren we een integrale aanpak, we nemen alle aspecten mee tijdens een controle: van de dieseltank en de koelinstallatie tot de composthoop en de opslag van meststoffen. Dat is wel zo efficiënt voor de ondernemer.” Ter ondersteuning van de handhaving beschikken regionale uitvoeringsdiensten over een nieuw instrument om te handhaven: de bestuurlijke strafbeschikking milieu (bsbm). “Dit is een strafrechtelijk handhavingsinstrument waarmee de RUD’s zelfstandig een geldboete kunnen opleggen.” Het doel van de controle is vooral ‘de overtreding te laten beëindigen’, benadrukt Allard. “Direct na de controle bespreken wij onze bevindingen met de ondernemer, dan spreken we af binnen welke termijn we terugkomen voor hercontrole, dat wordt schriftelijk bevestigd. Blijken de zaken nog steeds niet in orde, dan kunnen we overgaan tot bestuurs- of strafrechtelijke handhaving. Dat betekent kort gezegd dat er een boete wordt opgelegd.”

De Graaf benadrukt dat het ook aan de professionaliteit van de kwekers is om alle ontwikkelingen rond wet- en regelgeving te volgen. “Bedrijven groeien, de opslagbehoefte voor gewasbeschermingsmiddelen neemt toe, composthopen worden groter waardoor andere vergunningen nodig zijn, … voor je het weet, loop je uit de regelgeving vandaan. Dat is geen opzet, maar het hoort wel bij je ondernemerschap om die dingen te volgen. We moeten ons nu eenmaal allemaal aan de regels houden. Uiteindelijk gaat het om verduurzaming van de sector en om dat doel te bereiken, hebben we elkaar nodig, ook de RUD die ons scherp houdt. Dit is wat de samenleving van ons vraagt en wij maken deel uit van die samenleving. Als ondernemer moet je daarin meegaan. Kun je of wil je dat niet, dan moet je een andere keuze maken.” Hoe krijg je deze realiteit tussen de oren van de ondernemers? “Wij publiceren over dergelijke ontwikkelingen in de KAVB-nieuwsbrief, we organiseren thema-avonden voor kwekers, en we doen projecten met partijen zoals het hoogheemraadschap, denk aan Schoon erf, schone sloot.

Door dat soort projecten gaat het onderwerp meer leven bij kwekers. De een schakelt sneller dan de ander, maar je ziet wel dat het bewustzijn bij kwekers langzamerhand groeit.”

KAVBKEURMERK KAVB en RUD zijn al eerder met elkaar in gesprek geweest om te onderzoeken hoe de samenwerking tussen kwekers en handhavers kan worden verbeterd. “De RUD kan kwekers helpen door hen tijdig te informeren over wijzigingen die eraan komen, zodat zij zich daarop kunnen voorbereiden”, stelt De Graaf voor. Maar ook: “Neem kwekers mee in het controleproces, bijvoorbeeld door te werken met beeldmateriaal. Aan de hand van foto’s kun je heel goed laten zien wat het verschil is tussen het gewenste en het ongewenste resultaat. Dat spreekt aan. Zoals gezegd, dienen we een gemeenschappelijk doel: de verduurzaming van de sector. Laten we daarin dan ook samen optrekken.” Bouwens vult aan: “Wij trainen onze handhavers erin dat ze niet alleen controleren, maar vooral ook adviseren. Als je namelijk goed adviseert, valt er steeds minder te controleren en kunnen we het aantal overtredingen en hercontroles tot een minimum beperken.” De Graaf komt met het idee, dat hij al eerder binnen de KAVB heeft gedeeld, om van de KAVB een keurmerk te maken. “Dan kun je alleen lid worden als je aan bepaalde eisen voldoet. Met dat keurmerk kun je klanten kwaliteit garanderen en het dient als kwaliteitsoormerk voor handhavende instanties zoals de RUD. Dat zou een kwaliteitsboost zijn voor de sector.” De RUD reageert positief. “Ook dat zal bijdragen om het aantal overtredingen te beperken. Daar zijn we allemaal bij gebaat.”

NALEEFGEDRAG Een ander punt van kritiek is dat niet overal op dezelfde manier wordt gehandhaafd. Bouwens: “Dat heeft ermee te maken dat de RUD Noord-Holland Noord nog niet zo lang bestaat. We zijn ontstaan uit een fusie tussen de milieudiensten van de gemeentes in dit gebied en de provincie. In het verleden kon het voorkomen dat per gemeente verschillend werd gehand-

Cor de Graaf: ‘Professionaliteit van de ondernemer’ 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 29

ACTUEEL

Colland: veel personeelsverloop in bollenteelt Colland Arbeidsmarkt heeft onderzoek laten doen naar trends op de agrarische arbeidsmarkt. Daaruit blijkt onder meer dat de in- en uitstroom van personeel in de bloembollenteelt bovengemiddeld groot is. Ook zit de sector met relatief veel moeilijk vervulbare functies. Tekst: René Bouwmeester Archieffotografie: René Faas

C

olland Arbeidsmarkt heeft de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van werk in de agrarische sector op een rij gezet. De organisatie heeft tot het onderzoek besloten, omdat deze informatie door het wegvallen van de product- en bedrijfschappen niet voorhanden is. Door de belangrijkste trends op een rij te zetten, wil Colland (zie kader) een bijdrage leveren aan de beleidsvorming. Onderzoeksbureau Panteia heeft het onderzoek uitgevoerd. Aan de enquête deden 3.169 van de 15.361 bij Colland aangesloten ondernemingen mee. De bedrijven zijn onderverdeeld in twintig sectoren. De dataverzameling was uitgespreid over de periode van 2013 tot het derde kwartaal 2014. De resultaten zijn onlangs gepresenteerd in een rapport. Hoewel de gegevens louter afkomstig zijn van bedrijven die bij Colland zijn aangesloten, geven ze op bepaalde vlakken toch een inzicht in de totale arbeidsmarkt. De resultaten van het onderzoek geven ook aan hoe de agrarische sector zich op de arbeidsmarkt verhoudt ten opzichte van de totale beroepsbevolking. Achtergronden en verklaringen over de uitkomsten zijn niet in het rapport opgenomen.

OPLEIDING Het merendeel van de agrarische bedrijven (57 procent) telt een tot vijf medewerkers. Van alle medewerkers in de agrarische sector is 23 procent ingehuurd bij een uitzendbureau. Daarnaast maakt de sector gebruik van zzp’ers en 30 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

De bollenteelt maakt veel gebruik van ingehuurde arbeidskrachten

payrollers. Het aantal externe arbeidskrachten maakt 38 procent uit van het totale aantal medewerkers. Glastuinders maken het meest gebruik van ingehuurde krachten (60 procent), de boomkwekerij het minst (12 procent). Bij bollenteeltbedrijven is gemiddeld 42 procent extern ingehuurd. Wanneer wordt ingezoomd op het opleidingsniveau, dan blijkt de agrarische sector te beschikken over bovengemiddeld veel werknemers met een MBO-opleiding (47 procent) ten opzichte van het landelijk gemiddelde (23 procent) van de totale beroepsbevolking. Het aantal medewerkers met een HBO-opleiding of hoger is met 13 procent juist lager dan het landelijke gemiddeld (24 procent).

VERGRIJZING De vergrijzing is in de agrarische sector niet zo sterk zichtbaar. Uit de cijfers blijkt dat het aandeel jongeren tot 25 jaar (12 procent) groter is dan in de landelijke beroepsbevolking (5 procent). Ook het aandeel 55-plussers is lager in de agrarische sector (13 procent) dan onder alle werkenden (19 procent). De bollenteeltsector kent juist meer 55-plussers (21 procent). De toekomstige vervangingsvraag als gevolg van pensionering van werknemers is in de sector minder groot dan in de rest van Nederland. Anderzijds daalt de vraag naar nieuwe mensen voor uitbreiding van het personeelsbestand. Bij de bollenteeltbedrijven valt het grote verloop op. De behoefte aan nieuw personeel is groter

dan gemiddeld. Het aantal nieuwe werknemers dat het afgelopen jaar is aangenomen bedraagt 33 procent, twee keer zo veel als het gemiddelde van de land- en tuinbouw. De uitstroom is met 43 procent ook hoger dan gemiddeld in de agrarische sector. Van alle functies in de bollenteelt is 80 procent moeilijk te vervullen. In andere sectoren is dat gemiddeld 36 procent. Bollenexportbedrijven werken relatief weinig met uitzendkrachten en extern personeel (13 procent), anderzijds verwachten relatief veel ondernemers (43 procent) volgend jaar personeel aan te nemen. De boomkwekerijsector kent ten opzichte van andere sectoren relatief veel werknemers die uitstromen door met pensioen (18 procent) te gaan. Tevens is de instroom van nieuwe mensen beperkt (8 procent) in vergelijking met het totaal.

Colland Arbeidsmarkt Colland Arbeidsmarkt staat voor Collectief, Land- en Tuinbouw in Holland. De organisatie houdt zich onder meer bezig met pensioen-, zorg- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen voor de landen tuinbouw. Ruim 15.000 ondernemers, verdeeld over vrijwel alle agrarische sectoren en verdeeld over het hele land, zijn aangesloten bij Colland.

CNB PRODUCT & SHOW

Pioenen voeren de boventoon Onder de naam Product & Show beoogt CNB gericht en commercieel te communiceren over producten die in de showruimte van CNB te zien zijn. De meest opvallende inzendingen worden in BloembollenVisie uitgelicht. Met de CNB Pioenweken net achter de rug, wat resulteerde in een zee van pioenrozen, zijn alle ogen gericht op dit fraaie product. Tekst: Jeannet Pennings Fotografie: René Faas

D

e eerste editie van de CNB Pioenweken heeft zijn naam eer aan gedaan. Ruim tachtig soorten pioenrozen stonden opgesteld in de showruimte van CNB. Van dinsdag 2 tot en met vrijdag 12 juni konden vakgenoten kennis nemen van zowel het actuele handelssortiment als de nieuwste cultivars. Een sortiment dat dagelijks werd aangevuld met

‘Lemon Chiffon’

nieuwe, verse producten. Cultivars die onder meer opvielen waren ‘Etched Salmon’, ‘Lemon Chiffon’ en ‘Mary JoLegare’.

wege de vroege bloei in combinatie met de mooie bloemknoppen.

POTENTIE MOOIE BLOEMKNOP Pioenroos ‘Etched Salmon’ is een fraaie, dieproze hybride pioen met prachtige bloemen. ‘Etched Salmon’ is heerlijk geurend, heeft sterke takken en is erg geschikt voor de snijproductie en daardoor gewild bij de bloemenkwekers. De kwekerij is enthousiast over de cultivar van-

Een andere pioenroos die opvalt, is ‘Lemon Chiffon’, een zeer vroegbloeiende, lichtgele, dubbele pioen. Door de prachtige, grote bloemen is de cultivar een bijzondere verschijning. Ook ‘Lemon Chiffon’ is heerlijk geurend en heeft stevige takken. Kortom, deze pioenroos is een kanshebber om uit te groeien tot een goede snijpioen. Dat laatste geldt ook zeker voor ‘Mary JoLegare’. Deze donkerroze hybride pioenroos is een middenvroege bloeier. ‘Mary JoLegare’ heeft mooie, grote bloemknoppen en heeft daarmee potentie om een topper te worden voor de snijproductie. Voor meer informatie over genoemde cultivars en de verkoop er van, kunt u contact opnemen met CNB-vertegenwoordiger Ron Hoogeveen via [email protected] of [email protected]

Volg CNB Product & Show Meer en actuele informatie over Product & Show is te vinden op de webpagina www.cnbproduct-show.nl. Ook heeft Product & Show een eigen Twitteraccount, te volgen via @CNBProductShow. Heeft u zelf een product waar u graag wat meer over wilt vertellen? Stuur dan een mailtje naar [email protected]. ‘Etched Salmon’ 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 31

CNB ACTUEEL

CNB Leliedag: netwerken en De CNB Leliedag krijgt ieder jaar meer deelnemers. Ook deze editie gingen ruim honderd klanten van CNB mee naar verschillende leliebedrijven die tijdens de Dutch Lily Days hun deuren openen voor bezoek. Ieder jaar komen weer andere bedrijven aan bod. Dit jaar ging de groep langs bij World Breeding, Mak Breeding, VWS Export-Import Flowerbulbs bv en Gebr. Vletter en Den Haan. Tekst: Lilian Braakman Fotografie: René Faas

H

et ochtendprogramma van de CNB Leliedag startte in Breezand bij World Breeding. Na een kort welkomstwoord in de met lelies aangeklede schuur, konden deelnemers en overige bezoekers de kas in om nieuwe aanwinsten van World Breeding te bezichtigen. “Het is een interessant programma dat langs veel veredelaars gaat”, vindt Tim Klaver die met zijn oom van Gebr. Klaver uit Spanbroek mee is. Samen gaan zij vooral kijken naar nieuwe cultivars. In de hal bij World Breeding staan diverse vazen met cultivars die de aandacht trekken van de aanwezigen. Zo ook die van bollenkweker Marcel Markhorst en zijn vrouw uit Overijssel. Zij gaan al jaren naar de Dutch Lily Days (DLD) en vinden het leuk om zich bij de groep aan te sluiten. “Kopen doe je op een andere dag, maar op deze manier krijg je veel te zien. Je kunt vragen aan andere aanwezigen wat zij van een lelie vinden. Interessant is dat er dit jaar veel

32 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

veredelingsbedrijven op het programma staan. Zo kunnen we veel nieuwe cultivars zien. Naast het nieuwe sortiment is ‘socializen’ op zo’n dag als deze belangrijk. De ondernemers uit onze buurt spreken we vaak. Nu kom je in een andere regio en spreek en zie je andere collega’s.”

GEDACHTEN UITWISSELEN Na het bezoek aan World Breeding staat Mak Breeding op het programma. Gé Bakkum vindt de Leliedag een goed initiatief. “Je kunt veel netwerken en het is leuk om kwekers, broeiers en exporteurs te spreken en met elkaar van gedachten te wisselen. Je doet toch nieuwe contacten op en juist deze dag praat je heel veel. Het programma biedt veel afwisseling. Daarnaast is het goed verzorgd. Dat is fijn.” Wat de ondernemer ook aanspreekt, is dat je per bedrijf kan aansluiten of afhaken. “Zo kun je makkelijk mee, ook als je van verder komt.” Op de dag bekijkt Bakkum naast nieuwe aanwinsten ook cultivars die hij zelf voert om te zien hoe ze er in een andere kas bij staan. “Je kunt dan ook vragen wat een exporteur of vertegenwoordiger, die deze dag aanwezig is, ervan vindt.”

De CNB Leliedag start ‘s ochtends bij World Breeding Alle jaren dat CNB de dag organiseert, probeert de organisatie te zorgen voor een afwisselend programma. Dat valt ook de deelnemende organisaties op. Exportbedrijf VWS uit Broek op Langedijk was in eerste instantie niet blij met de dag, vertelt Norman Cools, pr-medewerker bij VWS. “Op zo’n dag trek je toch best wat bezoekers bij andere bedrijven weg als jij niet

vooral veel zien waarom: “We wilden niet alleen een drankje en even kijken in de kas, dus besloten we een activiteit te creëren.” Bij het laatste bezoek van de dag aan veredelingsbedrijf Gebr. Vletter en Den Haan, is collega-veredelaar Tonny de Looff van De Looff Innovation (bekend van Roselily) uit Zeeland te vinden. Hij is ook meegegaan met de CNB Leliedag: “Het is altijd spannend om ergens anders te gaan kijken. Daar kun je van leren. Thuis is het wel druk, maar een dag vrij maken moet kunnen. Veredelen is voor mij geen werk maar een hobby, en met je hobby ben je dag en nacht bezig. Ik ben overal in geïnteresseerd en op deze dag kun je de hele tijd over je vak praten. Soms hoor je weer wat nieuws. Je spreekt bekenden en nieuwe contacten in een prima sfeer. De dag is goed verzorgd en de afwisseling qua bedrijven is prima.”

OPKOMST

met direct een goede opkomst op het programma staat. Maar als je het over een paar jaar bekijkt – en ze gaan ieder jaar naar andere deelnemers van de DLD – komt iedereen aan de beurt en dat is goed.” Volgens Diane Gortzak, verantwoordelijk voor de communicatie en promotie bij CNB, probeert CNB de bedrijven die deelnemen aan de DLD ieder jaar af te wisselen en een logische route daarbij

te vinden. Het bezoeken van vier bedrijven op een dag is volgens haar prima haalbaar. Om voor afwisseling te zorgen, organiseerde VWS in samenspraak met CNB na de lunch een programma. Naast dat er in de kas opgeplante lelies te zien waren, gaven medewerkers van het bedrijf een rondleiding en was er een presentatie over het Ketenregister. Cools legt uit

De dag eindigt bij CNB in Lisse voor een informele barbecue met alle deelnemers. Gortzak kijkt tevreden terug op de dag. “We zijn blij met de grote opkomst van ongeveer honderd deelnemers. Het is een mooi moment om te netwerken in een prettige sfeer. Wat we dit jaar zien, is dat er ook buitenlandse klanten met vertegenwoordigers mee zijn gekomen. Dat is een mooie ontwikkeling.” Wat Marcel Nijssen, manager bemiddeling bij CNB, opvalt, is dat er ook veel jonge kwekers en bedrijfsmedewerkers meekomen. Siebren Mantel, een van de CNB-lelievertegenwoordigers - die overiges allemaal aanwezig zijn op de dag - merkt dat ook op: “Exporteurs nemen hun klanten mee en broeiers komen kijken. Alles verloopt in een gemoedelijke en rustige sfeer. Niets moet. Ik merk dat deelnemers goed kijken en veel vragen stellen. Groot pluspunt is dat we op alle bedrijven waar we zijn geweest, goed zijn ontvangen.”

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 33

SERVICE VERTEGENWOORDIGERS CNB NAAM Theo van Aanholt Erik Barnhoorn Paul van Bentem Leo van den Berg Dirk Bloothoofd Jan Boon Nick Broersen Jari Conijn Adri van Dun Jurgen de Graaff Jan Gutter Martin Heemskerk Ron Hoogeveen Onno Immink Henk de Jong René Koordes Ted Kortekaas Arno Kroon Hein Lommerse Michel Longayroux Siebren Mantel René van Marrewijk Dick de Mooy Ard Mulder Frank Neuvel Henri Omta Rob Paarlberg Hans Pater Marcel Salman Bas Scholten René Schrama Piet Takken Erwin Vriend Ed Walkier Richard Walkier Dick de Wit Hawikjo Wijnands Wim Zandwijk Rien van Zuilekom Piet Zoutenbier

TELEFOON CNB TELEFOON PRIVÉ 0252-431103 0224-593075 0252-431286 0252-431383 0252-431413 0223-523873 0252-431284 0223-769067 0252-431162 0252-431303 0252-431490 0252-431296 0527-271970 0252-431240 0252-431255 0252-431256 0252-431214 0252-431305 0252-416877 0252-431393 0252-340660 0252-431390 0252-431137 0252-431257 0223-641002 0252-431174 0252-344409 0252-431381 0228-323023 0252-431259 0252-431304 0252-431361 071-4023313 0318-514812 0252-431363 0252-431274 0224-291535 0252-431362 072-5150250 0252-431224 0252-431263 0252-431325 0223-534820 0252-431249 023-5716372 0252-431298 0527-203365 0252-431367 0228-314981 0252-431306 0252-431390 0252-431368 0228-513590 0252-431171 071-3621591 0252-431179 0252-532228 0252-431261 071-3619142 0252-431345 071-3611104

34 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

FAX PRIVÉ 0224-591522 0252-431465 0252-377932 0223-523782 0223-769068

0527-271970 0252-431254

0252-419505 0252-431164 0223-645299 0252-520968 0228-323024

071-4028342 0318-514819

072-5153193 0252-431164 0223-534822 0527-201822 0228-316869 0252-431167 0252-431164 0228-521620 071-3621592 0252-532155 0252-431410

MOBIEL 06-53174195 06-22524987 06-53755312 06-53718254 06-53293161 06-22485266 06-12296820 06-52284587 06-20019369 06-53518289 06-51209462 06-20669208 06-53390229 06-53750126 06-22468536 06-20611028 06-51145809 06-53160204 06-53842830 06-53356450 06-53690252 06-12886803 06-51587419 06-30669654 06-53268760 06-51588053 06-53929136 06-53299617 06-22260306 06-22236845 06-53390228 06-53174194 06-53396784 06-53439349 06-22999229 06-53866219 06-22377259 06-53644594 06-30669934 06-20397884

EMAIL [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

SPECIALISME/GEBIED gladiolen Noord.Zandgebied, de Zuid, broeitulpen muscari, tulp, narcis, bol op pot bijzondere bolgewassen en tulpen lelies tulpen calla’s Noordelijk Zandgebied Flevoland lelies lelies lelies vaste planten, pioenrozen daghandel vaste planten dahlia’s, calla’s lelies, tulpen narcis, tulp, bijz.bolgew. en bol op pot daghandel narcissen en bijz. bolgew. West-Friesland lelies calla’s Rijnsburg e.o. vaste planten, boomkwekerij West-Friesland daghandel lelies narc., tulp, bijz.bolg., hyac., bol op pot daghandel irissen vaste planten hyacinten en bol op pot vaste planten gladiolen, tulpen NOP lelies daghandel dahlia’s West-Friesland daghandel hyacinten vaste planten daghandel lelies

IN EN VERKOOPBUREAU NAAM Paul Peters Marcel Nijssen Diane Gortzak Maaike Pennings Marlies Jager Marjan Klootwijk

FUNCTIE Manager bemiddeling Manager bemiddeling Communicatie en promotie Communicatie en promotie Communicatie en promotie Secretaresse

TELEFOON CNB 0252-431493 0252-431343 0252-431218 0252-431122 0252-431495 0252-431316

MOBIEL 06-20411035 06-10311972 06-10567070

EMAIL [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

TELEFOON CNB 0252-431129 0252-431123

FAX 06-22975731 06-51312197

EMAIL [email protected] [email protected]

TELEFOON CNB 0252-431200 0252-431200

FAX 0252-431126 0252-431126

EMAIL [email protected]

TELEFOON CNB 0252-431431 0252-431129 0252-431273

MOBIEL 06-10442803 06-22975731 06-53700630

EMAIL [email protected] [email protected] [email protected]

TELEFOON CNB 0252-431306 0252-431273

MOBIEL 06-53439349 06-53700630

EMAIL [email protected] [email protected]

FUNCTIE Commerciele binnendienst Manager CNB Koel- en preparatiebedrijf Hoofd Kwaliteitszorg

TELEFOON CNB 0228-530131 0228-530174 0228-530190

MOBIEL 06-23960145 06-53940502

EMAIL [email protected] [email protected] [email protected]

FUNCTIE Teeltbegeleider Teeltbegeleider Teeltbegeleider

TELEFOON CNB 0228-530190 0228-530160 0252-431128

MOBIEL 06-53940502 06-44074093 06-53299617

EMAIL [email protected] [email protected] [email protected]

TELEFOON 0252-431431 0228-530130 0224-590475

FAX 0252-431254 0228-517411 0224-593603

GEOPEND: 08.00-17.00 (kantoor vanaf 08.30) 08.00-17.00 (kantoor vanaf 08.00) Bezoek op afspraak

RECLAMES EN GESCHILLEN NAAM Hans Ruigrok Sjaak van Ruiten

FUNCTIE Reclames&Geschillen, Veilingen Reclames&Geschillen, Veilingen

KLANTENSERVICE EN ADMINISTRATIE openingstijden: 8.15 - 17.00 uur NAAM Algemeen CNB Online

FUNCTIE

GROENE EN MATERIALENVEILINGEN NAAM Jan Meijer Hans Ruigrok Ronald Walkier

FUNCTIE Veilingen Veilingen Veilinginkoper

AANBOD MATERIALEN ONLINE NAAM Ed Walkier Ronald Walkier

FUNCTIE

CNB KOEL EN PREPARATIEBEDRIJF NAAM Jos Duin Nico Hof

CNB KWALITEIT+ NAAM Nico Hof Robèr Laan Hans Pater

CNB VESTIGINGEN CNB CNB Koel- en Preparatiebedrijf CNB, Kantoor BolleNoord

ADRES Heereweg 347, 2161CA Lisse Veilingweg 1, 1611 BN Bovenkarspel Groteweg 9, 1756 CK ‘t Zand

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 35

GRONDBANK CNB MAKELAARDIJ T: 0252431360 F: 421394 MAKELAARDIJCNB.NL BAS SCHOLTEN 0622 23 68 45 B.SCHOLTENCNB.NL F.G. V.D. GEER 0653 34 20 55 F.V.D.GEERCNB.NL AANBOD BEUSICHEM BETUWE • 20 ha lichte kleigrond (uiterwaarden), diverse teelten, vanaf heden tot in overleg BOLLENSTREEK • 3,5 ha zandgrond, dahlia’s, vanaf heden t/m oktober 2015 HILLEGOM • 400 rr zandgrond, diverse teelten, direct beschikbaar KATWIJK ZH • 1 ha grasland, voor gras of hooiland, evt. paarden, direct beschikbaar LISSE • 1.600 rr zandgrond, diverse teelten, vanaf heden t/m oktober 2015 LISSE • 700 rr zandgrond, diverse teelten, vanaf heden t/m oktober 2015 ZWAANSHOEK • 2 ha zandgrond, dahlia’s of zomergewassen, vanaf heden t/m 15 oktober 2015 ZWAANSHOEK • 1.400 rr zandgrond, diverse teelten, geen dahlia’s, vanaf heden tot in overleg

KASRUIMTE LISSE • ca. 650 m2 schuurkas, diversen, heden t/m november 2015 in overleg RIJNSBURG • 1.228 m2 Venlokas, diversen, vanaf heden tot in overleg

BOLLENSTREEK • 2 tot 3 ha zandgrond, dahlia’s, vanaf heden tot in overleg, ± 3 jaar VOORHOUT e.o. • 3 ha zandgrond, Zantedeschia, teeltseizoen 2015 HILLEGOM e.o. • 1.000 rr zandgrond, pioenen, vanaf heden tot in overleg HILLEGOM e.o. • 3 ha zandgrond, hyacinten, teeltseizoen 2015 BOLLENSTREEK OF NOORDELIJK ZANDGEBIED • 3 ha zandgrond, wortelen (afdek), vanaf heden tot april 2016 KOP VAN NOORD-HOLLAND • 10 ha zandland, aardappelen, teeltseizoen 2015 KOP VAN NOORD-HOLLAND • 15 ha zandland, hyacinten, teeltseizoen 2015 OMGEVING WEST-FRIESLAND • 15 ha kleigrond, bloemkool, teeltseizoen 2015

CELRUIMTE RIJNSBURG • 3 cellen met dockshelters, voor diverse doeleinden, vanaf heden tot in overleg VOORHOUT • diverse warmtecellen, voor heetstook ca. 3.500 gaasbakken, hele zomer BEDRIJFSRUIMTE LISSE • 1.500 m2 bedrijfsruimte, enkele cellen, kas, rolkassen en land, ook in gedeelten te huur, in overleg LISSE • 477 m2 moderne schuurruimte + 2 cellen en 100 m2 kantoor, voor meerdere jaren mogelijk BOLLENSTREEK • 1.000 m2 schuurruimte, voor opslag, in overleg

VRAAG KASRUIMTE BOLLENSTREEK 2.500 m2 kasruimte, diversen, in overleg

VRAAG BOLLENSTREEK en/of NOORD-HOLLAND 7 ha zandgrond, wortelen, 2015/2016 BOLLENSTREEK • 5 ha zandgrond, Zantedeschia, teeltseizoen 2015

Verkocht in Noord-Holland: - Anna Pauwlona 33 ha. Agrarische bedrijfswoning, schuren en land - Breezand 10 ha. Bloembollengrond - Breezand 6,3 ha. Bloembollenland - Breezand 13,8 ha. Bloembollenland

ht c o k r e V

Verkocht in Zuid-Holland: - Noordwijkerhout 1,5 ha. Agrarisch bedrijfscomplex - Noordwijk5 ha. Agrarisch bedrijfscomplex - Lisse 2 ha. Bloembollenland - De Zilk 1 ha. Agrarisch bedrijfscomplex

ht c o k r e V

Te koop in Noord-Holland: - 15 ha. Bloembollenland in Julianadorp

Te koop gevraagd in Noord-Holland: - 5 tot 25 ha. Bloembollenland in omgeving Breezand

Te koop gevraagd in Zuid-Holland: - Diverse percelen bloembollenland - Diverse percelen bloembollenland met bouwmogelijkheden

Zie voor al ons aanbod www.cnb-makelaardij.nllaardij.n

d n a l ol H id u Z in

- Bloembollencomplex met agrarische bedrijfswoning, Wilgendam 5, Noordwijk

- Agrarisch bedrijfscomplex met agrarische bedrijfswoning, Middenweg 15a, Lisse

- Agrarisch bedrijf met agrarische bedrijfswoning, Rijnsburgerweg 40, Voorhout

- Agrarisch bedrijfscomplex, Loosterweg t.o. nr. 41, Voorhout

p o o Te k

Voor info tijdens kantooruren tel (0252) 43 13 60

www.cnb-makelaardij.nl E-mail: [email protected] Bas Scholten CNB (0252) 43 13 25 / 06-22 23 68 45 [email protected] Frans van der Geer 0653 34 20 55 [email protected] Siem Broersen Jaczn. 06-22 49 97 37 NH

36 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

VRAAG EN AANBOD

GEHEEL VRIJBLIJVEND

CNB BEMIDDELING HYACINTEN BAS SCHOLTEN

AANBOD 2015 T: 0622236845 T: 0252431325

EMAIL: B.SCHOLTENCNB.NL VOOR ALLE

HYACINTEN

KUNT U BIJ ONS TERECHT

Multiflora I, II en III.

5.000 5.000 2.000 5.000 3.000 3.000 2.000 5.000 1.600 5.000 10.000 10.000 2.500 10.000 3.000 5.000 3.000 4.000 5.000 1.500 3.000 500 3.500 4.000

Paeonia volledige lijst op aanvraag Paeonia rood, roze, wit1-2, 2-3, 3-5, onged. Paeonia Amabillis 2-3, 3-5 n Paeonia Bartzella 2-3, 3-5 n Paeonia Blush Queen 2-3, 3-5 n Paeonia Bowl of Beauty 2-3, 3-5 n Paeonia Bowl of Cream 2-3, 3-5 n Paeonia Catherine Fontein 2-3, 3-5 n Paeonia Command Performance2-3, 3-5 n Paeonia Coral Charm 2-3, 3-5 n Paeonia Coral Sunset 2-3, 3-5 n Paeonia Cytherea 2-3, 3-5 n Paeonia Dr. Alex Fleming 2-3, 3-5 n Paeonia Duchess de Nemours 2-3, 3-5 n Paeonia Edens Perfume 2-3, 3-5 n Paeonia Emile Debetene 2-3, 3-5 n Paeonia Festiva Maxima 2-3, 3-5 n Paeonia Flame 2-3, 3-5 n Paeonia Garden Treasure 2-3, 3-5 n Paeonia Henry Bockstoyce 2-3, 3-5 n Paeonia Karl Rosenfield 2-3, 3-5 n Paeonia Lemmon Chiffon 3-5 n Mad. Emile Debetene 2-3, 3-5 n Paeonia Many Happy Return 2-3, 3-5 n Paeonia Mary A. Nicolls 3-5 n Paeonia Nippon Beauty 2-3, 3-5 n

5.000 15.000 5.000 5.000 op aanvraag op aanvraag 3.000 5.000/3.000 2.500 op aanvraag

Dicentra Goldheart® leverbaar Dicentra King of Hearts alle maten Dicentra Luxeriant alle maten Dicentra Stuart Boothman alle maten Dicentra Valentine® alle maten Epimedium diverse soorten 1e grootte Gentiana pot en snij Helleborus Amor® TC Helleborus Ivory Prince® TC Helleborus Niger 1-2, 2-3, 3-5 Helleborus Orientalis 1-2, 2-3 Hemerocallis alle maten Hosta 1 en 2-jarig Iris pallida Variegata 1e grootte Ligularia Britt Marie Crawford® 1e en 2e den Desdamona 1e grootte Ophiopogon niger plug

AANBOD 2016

2.000 1.500 1.000 2.000 5.000 3.000 5.000 3.000

Paeonia Angel Cheeks 3-5 n Paeonia Elsa Sass 3-5 n Paeonia Etched Samon 3-5 n Paeonia Lemon Chiffon 3-5 n Paeonia Red Sarah Bernhardt ongedeeld Paeonia Roselette 3-5 n Paeonia Sarah Bernhardt ongedeeld Paeonia Wladyslawa 3-5 n

LAAT UW VASTE PLANTEN OP CONTRACT TELEN

Hyacint Rembrandt exclusief bij CNB

o.a. Paeonia - Astilbe - Agapanthus Inlichtingen: Ron Hoogeveen

VASTE PLANTEN & PIOENROZEN RON HOOGEVEEN 0252-431 214 / 06-53 390 229 email: r.hoogeveen @cnb nl

DAHLIA’S RICHARD WALKIER

T: 0252431390 T: 0622999229 EMAIL: RICHARD.WALKIERCNB.NL EMAIL: DAHLIATEAMCNB.NL

VRAAG 2015/2016

Paeonia ongedeeld, kleur en soort, oude snijhoeken 5.000 Paeonia Alertie 1-2, 2-3, 3-5 n 200 Paeonia Brother Chuck 2-3, 3-5 n 10.000 Paeonia Dr. Alex Fleming 2-3, 3-5 n 5.000 Paeonia Dinner Plate 2-3 , 3-5 n 1.000 Paeonia Felix Crousse 2-3 , 3-5 n 1.000 Paeonia Felix Supreme 2-3 , 3-5 n 1.000 Paeonia Florence Nicholls 2-3 , 3-5 n 1.000 Paeonia Gardenia 2-3 , 3-5 n 1.000 Paeonia Gen. Mc Mahon 2-3 , 3-5 n 2.500 Paeonia Immaculee 2-3, 3-5 n 2.500 Paeonia Ivory Victory 2-3, 3-5 n 2.500 Paeonia Kansas 2-3 , 3-5 n 2.500 Paeonia Mad. Claude Tain 2-3 , 3-5 n 2.500 Paeonia Mon. Jules Elie 2-3 , 3-5 n 5.000 Paeonia Mother’s Choice 2-3 , 3-5 n 2.500 Paeonia Paula Fay 2-3 , 3-5 n 5.000 Paeonia Pecher 2-3 , 3-5 n 2.500 Paeonia Pink Parfait 2-3 , 3-5 n 1.000 Paeonia Pillow Talk 2-3, 3-5 n 3.000 Paeonia Red Charm 1-2 n 1.500 Paeonia Reine Hortense 2-3 , 3-5 n 15.000 Paeonia Sarah Bernhardt 2-3, 3-5 n 5.000 Paeonia Wladyslawa 2-3 , 3-5 n 500 Paeonia Yellow Chiffon 2-3 , 3-5 n

op aanvraag op aanvraag op aanvraag op aanvraag op aanvraag

3.000 4.000 1.000 3.000 4.000 5.000 3.500 4.500 7.500 3.000 500 2.000 2.500 op aanvraag

Paeonia Peter Brand Paeonia Pink Giant Paeonia Pink Hawain Coral Paeonia Primevera Paeonia Rasberry Sundea Paeonia Red Charm Paeonia Red Grace Paeonia Snow Mountain Paeonia Sorbet Paeonia The Fawn Paeonia Top Brass Paeonia Victoire de la Marne Paeonia Yellow Crown Itoh Agapanthus pot en snij Aster Ann Leys® Astilbe pot en snij Astrantia pot en sij Canna op aanvraag Dicentra spectabilis Alba op aanvraag Dicentra Aurora

3-5 n 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n 2-3, 3-5 n alle maten alle maten alle maten alle maten alle maten alle maten alle maten

VRIJBLIJVEND AANBOD DAHLIASTEKKEN OOGST 2015 IN VELE SOORTEN VRIJBLIJVEND AANBOD DAHLIA’S OOGST 2015 1E EN 2E GROOTTE

Bijna het gehele assortiment beschikbaar VRIJBLIJVEND AANBOD

Gehele Incarvillea teelt in twee soorten: een gehele kraam van circa 5 hectare ± 1.500 rr Snowtop® (zaad en plantgoed) ± 2.200 rr Incarvillea Rose (zaad en plantgoed) - Incl. alle jaargangen plantgoed en zaad - Incl. volledige begeleiding teelt en advies - Incl. alle verkoop relaties en handel - Incl. diverse machines Voor info kunt u contact opnemen met: CNB Florateam Hein Lommerse 0252 431174 Arno Kroon 0653-160204 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 37

VRAAG EN AANBOD

GEHEEL VRIJBLIJVEND

CNB BEMIDDELING CALLATEAM NICK BROERSEN

T: 0252431303

M: 0612 296 820

RENÉ VAN MARREWIJK

Calla ‘Odessa’®

KLEUR:

Zwart

BLAD:

Groen

TOEPASSING:

Pot/snij

VEREDELAAR:

Sande bv

OMSCHRIJVING:

Mooie volle pot met veel bloemen

[email protected] 38 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

T: 0252431304

M: 0612 886 803

CNB BEMIDDELING BLOEMBOLLENTEAM MICHEL LONGAYROUX DICK DE WIT JAN BOON LEO V.D. BERG

T: 0653356450 T: 0653866219 T: 0622485266 T: 0653718254

AANBOD 2015

6.500 kg

Ad Rem

0-11

3.000 kg

Adore ®

ong

2,50

DICK DE MOOY ADRI VAN DUN ONNO IMMINK ERIK BARNHOORN

ED WALKIER HAWIKJO WIJNANDS

T: 0653439349 T: 0622377259

8.000 kg

Leen Van Der Mark

5-10

1,50

1.000 kg

Time Out ® oogst 2016

ong

11,00

5.000 kg

Margarita

5-10

2,00

3.000 kg

Time Out ®

ong

6,50

1.000 kg

Marie Jo ® incl. 1 ha lic. 0-12

12,90

3.000 kg

Tom Pouce ®

4-11

2,50

Albatros ®

0-12

4,75

4.000 kg

2.000 kg

Alibi ®

0-11

2,50

10.000 kg

5.000 kg

Andorra ®

5-11

3,00

2.000 kg

10.000 kg

T: 0651587419 T: 0620019369 T: 0653750126 T: 0622524987

Marvel Parrot ®

0-11

4,00

750 kg

Tresor ®

ong

20,00

Mascara® incl. lic.

4-11

2,50

4.000 kg

Tresor ® oogst 2016

ong

12,50

Mascara® 1 ha lic. 2-jr bet. 0-11

3,00

6.000 kg

Ungaro ®

5-10

2,50 4,00

5.000 kg

Andre Citroen

5-11

2,00

5.000 kg

Matchmaker ®

ong

4,50

2.000 kg

Up Date ®

ong

5.000 kg

Antartica ®

0-11

3,00

1.400 kg

Memphis ®

ong

10,00

5.000 kg

Versace

ong

2.800 kg

Antraciet ®

5-11

2.000 kg

Milkshake ®

ong

15,00

4.500 kg

Viking

0-10

Vogue®

ong

3,50

20.000 kg

White Dream

0-10

1,50

5.000 kg

White Flag ®

4-11

2,50

1,75

Avant Garde ® oogst 2016 ong

7,50

2.000 kg

Minsk ®

ong

13.000 kg

Belicia®

0-11

4,00

10.000 kg

Monte Carlo

5-10

3.000 kg

Beyonce®

0-11

4,00

2.000 kg

Negrita Parrot

ong

Blue Diamond

4-11

2,50

10.000 kg

Orange Cassini

0-10

1,25

20.000 kg

White Marvel

0-10

1,50

-10

1,50

10.000 kg

Orca ®

4-11

3,00

3.000 kg

White Master ®

0-12

5,00

4-11

2,50

1.000 kg

Oviëdo ®

0-11

4,00

1.000 kg

Zorana

ong

80,00

2.000 kg

3.000 kg

4.000 kg 15.000 kg

Blumex ®

10.000 kg

Bolroyal Pink ®

10.000 kg

Bolroyal Silver ®

0-11

2,00

3.000 kg

Boston

0-11

3,00

11.000 kg

Brigitta

0-11

1,50

Parrot Prince ® incl. 1 ha lic. 0-11

5.000 kg

9,00 VRAAG TULPEN 2015

Passoa® (Curry) 2016 10.000 kg

Pink Flag ®

3

2,75

10.000 kg

Carola

5-11

4.000 kg

Buffalo ®

0-11

2,50

2.500 kg

Prada®

ong

4,00

5.000 kg

Denmark

5-11

1.000 kg

Bullit ®

ong

9,50

3.000 kg

Pretty Princess

0-12

10,00

10.000 kg

Laura Fygi

5-11

5.000 kg

Cacharel ®

0-11

Prinses Irene Parkiet ®

0-12

4,00

10.000 kg

Seadov

5-10

Purple Flag

5-10

1,75

10.000 kg

Strong Gold

5-11

10.000 kg

Candy Prince ®

5-10

1,00

15.000 kg

7.500 kg

Cape Town ®

0-11

1,75

2.000 kg

Red Bright Parrot incl. 1 ha0-11

10.000 kg

Strong Love

5-12

2.000 kg

Cartouche®

0-11

2,00

3.000 kg

Red Planet®

0-12

4,00

10.000 kg

Verandi

5-12

2.000 kg

Chantelle®

ong

5,00

1.500 kg

Red Princess

0-11

3,00

10.000 kg

Yellow Flight

5-11

10.000 kg

2.500 kg

Circuit®

ong

5,00

10.000 kg

Residence ®

0-11

2,50

5.000 kg

Columbus ®

4-11

3,50

10.000 kg

Rosa Flag®

5-10

1,75

9.000 kg

Delta Sugar ®

4-11

3,00

20.000 kg

Royal Virgin ®

5-10

1,50

5.000 kg

Destination ®

4-11

4,00

2.000 kg

2.000 kg

Dior®

5-11

2,50

1.5000 kg

4.000 kg

Dynasty ®

5-10

1,75

Russia

ong

Salmon Prince ®

0-10

1,25

Scarlet Verona ® incl. 1 ha ong

29,80

Sambuca®

2.000 kg

Ernesto Hoost®

ong

3,00

500 kg

3.000 kg

Falcon ®

0-11

3,50

8.000 kg

Silver Dollar

5-10

1.000 kg

First Class wit ®

0-11

5,00

2.500 kg

Smirnoff ®

0-11

11.000 kg

Flaming Flag ®

5-10

1,25

5.000 kg

Smirnoff®

0-12

5.000 kg

Flaming Prince ®

ong

4,50

10.000 kg

Snowhill

0-11

7.500 kg

Flash Point ®

5-11

3,50

3.000 kg

Spitfire®

ong

1,50 4,00 5,00

1.000 kg

Frontline ® incl. 1 ha lic. 5-11

4,00

5.000 kg

Strong Gold

5-11

4,00

5.000 kg

Gabriëlla

0-10

2,00

5.000 kg

Strong Love ®

ong

5,00

12.000 kg

Genua ®

4-11

2,50

6.500 kg

Sugar Prince ®

5-11

Hotspot®

ong

12,50

3.000 kg

Icoon® 2016 10.000 kg

Jumbo Pink ®

4-11

3,50

3.000 kg

Lady Andela ®

5-11

2,00

3.000 kg

Super Parrot bladrand

ong

7,50

5.000 kg

Surrender ®

ong

5,00

3.000 kg

The Edge®

ong

7,50

Timeless® 2016

PIET TAKKEN

T: 527203365 F: 201822 T: 0653174194

VRAAG PLANTGOED TULPEN

Laura Fygi Verandi Carola

Seadov Yellow Flight Denmark

Up Pink Strong Gold

Crocosmia &

Montbretia Kwekerij Davelaar Verkoop: Hein Lommerse tel: 0252-431174 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 39

VRAAG EN AANBOD

™ Inlichtingen / information: Tel. +31 252 431 333 Henk de Jong [email protected] René Schrama [email protected]

Voor al uw vraag en aanbod van vaste planten Cultivar US Group/Family Genus Trade name Foliage height Flower height Foliage color Flower color Unique characteristics Flowering period Perpetually flowering Fragrant Habitat Suitable uses Hardiness zone Immersion Decidious Dry sales Plant breeders’ rights Available Cultivar NL Soort Geslacht Handelsnaam Bladhoogte Bloemhoogte Bladkleur Bloemkleur Bijzonderheden Bloeiperiode Doorbloeiend Geurend Standplaats Gebruikerswaarde Winterhard Spoelen Bladverliezend Droogverkoop Kwekersrecht Beschikbaar

‘Forever Pink’ hybrid Phlox Garden phlox 15” 16” Green Pink Compact, rich flowering June-september No Yes Full sun Border 4-8 Yes No Yes PPAF 2015/2016

‘Forever Pink’ hybride Phlox Vlambloem 35-35 cm 35-40 cm groen roze compact, rijkbloeiend juni-september nee ja volle zon border ja ja nee ja PBR EU AF 2015/2016

40 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Phlox ‘Forever Pink’ PBR

GEHEEL VRIJBLIJVEND

CNB BEMIDDELING

Lake Carey®

Cocossa®

INLICHTINGEN:

CNB

TEL. PRIVÉ

FAXNR.

MOBIEL

E-MAIL

Dirk Bloothoofd

0252-431284

0223-769067

0223-769068

06-53 293161

[email protected]

Jurgen de Graaff

0252-431240

06-53 518289

[email protected]

Jan Gutter

0252-431255

06-51 209462

[email protected]

Martin Heemskerk

0252-431256

06-20669208

[email protected]

Siebren Mantel

0252-431259

06-53 690252

[email protected]

Dick de Mooy

0252-431361

071-4023313

071-4028342

06-51 587419

[email protected]

Erwin Vriend

0252-431367

0228-314981

0228-316869

06-53 396784

[email protected]

TEL. PRIVÉ

FAXNR.

MOBIEL

E-MAIL

0252-431176

06-51 588053

[email protected]

0252-431410

06-20 397884

[email protected]

TELEFONISCHE VERKOOP: CNB Henri Omta

0252-431274

Piet Zoutenbier

0252-431345

0252-431254

071-3611104

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 41

Strijbis bloembollen biedt aan : Koel en Droogruimte voor zomergewassen en leliebollen. Opslag in kuubkisten maat 150 x 120x 92, gaasbakken en leliefust. Diverse cellen, veel mogelijkheden. Te huur kuubkisten. Inlichtingen: Strijbis Bloembollen. [email protected] Spanjaardsdam 6, 1834 AC Sint Pancras. Mobiel: 06-55814552

VLAMING Irridelta ZZZYODPLQJLUULGHOWDQO ZHEVKRS

:HEVKRSFRPSOHHWPHWIRWR¶V WHFKQLVFKHLQIRUPDWLHPRQWDJH±HQ JHEUXLNHUVKDQGOHLGLQJHQ

7 

tĞďƐŚŽƉ͗ǁǁǁ͘ǀůĂŵŝŶŐͲŝƌƌŝĚĞůƚĂ͘Ŷů

ŽŶƚƌĂĐƩĞĞůƚĂĂŶŐĞďŽĚĞŶǀŽŽƌƚƵůƉĞŶǀŽŽƌƐĞŝnjŽĞŶϮϬϭϱͲϮϬϭϲ Maak van uw zorg onze zorg KƉĚĞǀŽůŐĞŶĚĞůŽĐĂƟĞƐ͗KŽƐƚĞůŝũŬͲ&ůĞǀŽůĂŶĚʹƌĞŶƚŚĞʹ&ƌŝĞƐůĂŶĚ;ŝŶŽǀĞƌůĞŐͿ͘ sŽŽƌŚĞƚƉůĂŶƚĞŶĞŶƌŽŽŝĞŶǀĂŶƚƵůƉĞŶŚĞďďĞŶǁŝũŚĞƚǀŽůŐĞŶĚĞƚĞďŝĞĚĞŶ͗ ƵďďĞůŶĞƚϭ͘ϴϬʹƉůĂŶƚĞŶĞŶƌŽŽŝĞŶ ƵďďĞůŶĞƚϭ͘ϱϬʹƉůĂŶƚĞŶ;ƚƌĂĐŬƐͿĞŶƌŽŽŝĞŶ  ƵŝƐŶĞƚϭ͘ϱϬͲƉůĂŶƚĞŶŵĞƚŶŝĞƵǁƐLJƐƚĞĞŵ 

tŝůƚƵŵĞĞƌŝŶĨŽƌŵĂƟĞ͗ϬϲͲϱϯϵϭϬϳϳϭ

Een nieuwe klant binnenhalen? Valt niet mee! Zet daarom de eerste stap naar nieuwe klanten door te adverteren in Bloembollenvisie.

Bel 023-5714745 en vraag naar Remco Wijnhout of mail [email protected] voor gratis advies over de advertentiemogelijkheden.

0OSTBUS !!:ANDVOORTsZANDVOORT BUREAUVANVLIETCOM www.bureauvanvliet.com

BRANCHENIEUWS

GOM wil Bollenstreek mooier maken Oude kassen, vervallen schuren en loodsen die in de weg staan. Greenport Ontwikkelingsmaatschappij wil ervan af. In opdracht van de gemeenten in de Duin- en Bollenstreek pakt de organisatie de verrommeling aan. De eerste resultaten zijn nu zichtbaar. Tekst: René Bouwmeester Fotografie: René Faas

G

reenport Ontwikkelingsmaatschapij (GOM) timmert inmiddels vier jaar aan de weg in de Duin- en Bollenstreek. In opdracht van de zes gemeenten in dit gebied (Hillegom, Katwijk, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout en Teylingen) pakt GOM de herstructurering en modernisering van het buitengebied aan. In grote lijnen betekent dit dat de organisatie onder meer afspraken maakt over het slopen van incourante bedrijfsopstallen, nieuwe vestigingsplekken voor bedrijven ontwikkelt en groei voor Greenportondernemingen mogelijk maakt. Dit alles moet leiden tot een mooier landschap, een nieuw modern bollenteeltgebied en versterking van de regionale economie.

BOLLENGROND Voorwaarde bij de hele operatie is dat geen eersteklasbollengrond verloren mag gaan. Met andere woorden, voor elke meter die verdwijnt door de aanleg van bedrijventerreinen, woningbouw of infrastructuur, moet elders een meter beschikbaar komen. Die meters kunnen worden teruggewonnen door oud bedrijfsvastgoed te slopen en percelen opnieuw te verkavelen. Sinds de start vier jaar geleden is GOM geslaagd in die opzet. Sterker nog, op

dit moment is 2,5 hectare meer bollengrond beschikbaar dan bij aanvang. In 2014 zijn de inspanningen van de organisatie voor het eerst zichtbaar geworden. Zo is GOM gestart met de aanleg van bedrijventerrein Bulb Trade Park in Noordwijkerhout. Dit terrein is ontwikkeld voor agrarische handelsen exportbedrijven en toeleveranciers. Daarnaast startte GOM met de ontwikkeling van het Greenhouse Park, bedoeld voor glastuinbouwbedrijven. Deze twee terreinen meten samen 55 hectare. De eerste kavels zijn reeds verkocht. Verder heeft GOM in de regio twee woningbouwlocaties ontwikkeld.

‘Komende jaren mogelijk 70 hectare bedrijfsvastgoed slopen’ Het zal niet bij deze projecten blijven. GOM heeft in totaal 182 plekken in het buitengebied gevonden die voor modernisering in aanmerking komen. Of die allemaal aangepakt kunnen worden, hangt af van de financiën en de bereidheid van de betrokken ondernemers. GOM draagt bij in het opruimen van oud vastgoed, maar betaalt niet de verhuizing naar een

nieuw terrein. De ondernemer zal daar zelf in moeten investeren. GOM heeft inmiddels een investeringsprogramma van 85 miljoen euro, waarvan al 26 miljoen euro is gestopt in de ontwikkeling van de bedrijventerreinen en woningbouw. GOM werkt aan een masterplan om de totale herstructureringsopgave in kaart te brengen. Dit plan moet aan het eind van het jaar gereed zijn. Eerste berekeningen wijzen uit dat er in de komende jaren misschien wel 70 hectare bedrijfsmatig vastgoed in het buitengebied gesloopt kan worden. “Dat wil niet zeggen dat die 70 hectare per definitie weggaat”, zegt directeur Onno Zwart. “Het is een getal waarvan wij denken ‘dit zal op den duur uit de markt moeten worden genomen’. Daar hoort geld bij en als dat er niet is, gebeurt het niet.” Zwart weerspreekt dat het gaat om ‘troep’. “Het gaat om het opruimen van de verrommeling van het landschap. Er kunnen ook hallen staan die in orde zijn, maar niet worden gebruikt. Of ze staan in een gebied dat we actief willen ‘open maken’.” Om de plannen uit te voeren, is een budget nodig tussen de 150 en 220 miljoen euro.

DRAAGVLAK In hoeverre GOM het masterplan kan uitvoeren, hangt voor een groot deel af van de steun van de gemeenten. Zij hebben onlangs de intentie uitgesproken om de organisatie ook in de toekomst te steunen. Zwart ziet in die steun de bevestiging van het hervonden positivisme dat hij ook weer bij ondernemers signaleert. “De afgelopen jaren zag je zorgelijke blikken door de crisis. Dat had zijn weerslag op de bollensector, de woningmarkt en de investeringsbereidheid van ondernemers. 2014 kenmerkt zich door een omslag in dit denken. We merken dat het optimisme weer de overhand krijgt.”

GOM wil verouderd vastgoed saneren om ruimte te maken voor vernieuwing. Het is niet bekend of de eigenaar van deze kas is benaderd 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 43

BLOEM IN BEELD

Tekst: Jeannet Pennings Fotografie: René Faas

Met bijna 30 graden op de termometer is ‘Sorbet’ een nog aantrekkelijkere cultivar dan het al is. Drie lagen bloembladeren, roze-wit-roze, maken deze pioenroos tot een opvallende verschijning.

De grote paarse bollen van Allium ‘Globemaster’ vormen een mooie combinatie met de - hoofdzakelijk - roze en witte tinten van de pioenrozen.

Vingers aflikken bij pioenen Wat je allemaal wel niet kunt doen met een pioen... Met die insteek wordt de jaarlijkse pioenenshow op het landgoed van Kasteel Keukenhof vormgegeven. Dit jaar vormde de tuin van het Koetshuis een bijzonder fraai decor voor het arrangeerwerk van Tineke Geerlings. Ruim duizend bezoekers konden begin juni

Fraaie verschijning is ‘Callie’s Memory’, behorend tot de groep Paeonia itoh. De kleur laat zich niet eenvoudig omschrijven, maar met crème, een roze buitenrand en een rood hart komt het geheel nog het dichtst in de buurt van brons.

hun vingers aflikken bij een breed assortiment pioenrozen, gecombineerd met Alliums, Hosta’s en Astilbes.

Een stevige snuiter is pioenroos ‘Pink Hawaiian Coral’. De stevige stelen dragen moeiteloos de grote koraalroze bloemen. De cultivar bloeit al vroeg in het seizoen en de bloemen worden steeds lichter van kleur. 44

• BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

De hoofdkleuren bij pioen zijn rood, roze, wit en alles wat daar tussenzit. Een tegengeluid komt van de diverse gele cultivars die inmiddels op de markt zijn, waaronder de halfdubbele ‘Garden Treasure’ met rode vlam in het hart. De grote bloemen en donkergele knoppen zijn pluspunten.

BRANCHENIEUWS

Percelen vol bloemen, maar CBS en BKD verschillen van mening over de omvang van het areaal

Het ene areaal is het andere niet Met enige regelmaat verschijnen areaalcijfers over de bloembollensector. Opvallend genoeg wijken de cijfers van de belangrijkste bronnen, CBS en BKD, altijd van elkaar af. Het verschil is echter verklaarbaar. Tekst: René Bouwmeester Archieffoto: René Faas

W

ie wil weten hoe groot het areaal tulpen, hyacinten of lelies in Nederland is, komt al snel uit bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) of de Bloembollenkeuringsdienst (BKD). De organisaties melden niet dezelfde getallen. Uit de gegevens van CBS blijkt bijvoorbeeld dat het areaal tulp in 2013 11.350 hectare is geweest. De afgelopen jaren lag dat getal consequent boven de 11.000 hectare. De BKD meldt echter dat het areaal tulpen in het seizoen 2013/2014 10.412 hectare bedroeg. De voorgaande jaren was de oppervlakte iets kleiner. Al met al is dat een verschil van ruim acht procent. “Best een groot verschil”, erkent Cor Pierik van het CBS.

KOPAKKER De verschillen in het areaal worden waarschijnlijk voor een belangrijk deel veroorzaakt door de wijze van meten. Dit verschilt. “Het CBS meet de echt gebruikte oppervlakte waarop landbouwproductie mogelijk is”, zegt woordvoerder Pierik. “De kadastrale maat

speelt geen rol. Als een perceel formeel tot halverwege de sloot loopt, tellen we dat niet mee. Kopakkers tellen wél mee, ook als ze niet worden gebruikt.” Bij de BKD is dat anders. “De registratie geeft de netto beteelde oppervlakte aan”, zegt directeur Vincent Cornelissen. Kopakkers en vergelijkbare ongebruikte stukken als bloeiende akkerranden tellen niet mee. “Het gevolg is dat de arealen van de BKD altijd kleiner zijn dan die van het CBS.” De achtergrond van de metingen verschilt duidelijk. De CBS-meting maakt onderdeel uit van de verplichte landbouwtelling. Die is oorspronkelijk ingevoerd om de voedselzekerheid te waarborgen. Via de meting kon de overheid inschatten of er voldoende voedsel werd verbouwd om de bevolking te voeden. Later zijn daar in Europees verband regels bijgekomen. De data is voor de landbouw nu van cruciaal belang voor de regelgeving, bijvoorbeeld over de hoeveelheid mest die een akkerbouwer mag uitrijden of hoeveel subsidies of toeslagrechten een boer kan ontvangen. Pierik wijst erop dat de telling zelfs een rol speel bij de totstandkoming van nieuwe wet- en regelgeving.

De BKD heeft de areaalcijfers nodig om te weten hoe groot de oppervlakte van de bollenteelt is per soort en hoeveel bollen uit een partij zijn te verwachten. Verder berekent de BKD voor het uitvoeren van een veldkeuring onder meer een vergoeding per are, al is dit maar een deel van de keuringskosten. De BDK controleert de opgegeven oppervlakte. Voor beide metingen moeten de telers zelf hun areaal registreren bij de betreffende diensten. De cijfers worden gecontroleerd door de betreffende instantie. De gegevens die het CBS gebruikt, zijn verzameld door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. Wanneer een teler een waarde buiten de kadestrale afmetingen invoert, accepteert het computersysteem dit niet. Pierik is er van overtuigd dat op deze wijze een goed beeld is te vormen van hetgeen in Nederland wordt verbouwd.

KRIMP De trendmatige ontwikkeling van de arealen is voor beide methoden gelijk. Groei en daling van het areaal zijn duidelijk terug te zien in de cijfers. De belangrijkste conclusie: het totale areaal landbouwgrond neemt af. De toenemende verstedelijking, groeiende infrastructuur en ruimte voor de natuur, missen hun uitwerking op het landbouwareaal niet. “Elk jaar krimpt het areaal landbouwgrond”, zegt Pierik. “Dat gaat al tientallen jaren zo. Om het areaal te laten stijgen, moet er eerst een nieuwe polder bijkomen.” 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 45

BRANCHENIEUWS

IDC koppelt kennis van praktijk, o Sinds eind 2013 kent de bloembollen- en vasteplantensector zijn eigen Innovatie- en Demonstratie Centrum (IDC). Het is gevestigd bij PPO in Lisse en brengt praktijk, onderzoek en onderwijs bij elkaar. Het is een nieuwe manier om met innovatie en kennisvragen aan de slag te gaan. In dit artikel komen drie voorbeelden aan de orde die illustreren wat het IDC kan betekenen. Tekst: Arie Dwarswaard Fotografie: René Faas

D

e tijd dat elke onderzoeksvraag via het PT kans maakte op honorering en geld ligt achter ons. Ondernemers die nu met vragen komen, kunnen bijvoorbeeld terecht bij het Innovatie- en Demonstratie Centrum (IDC) voor de bollen en vaste planten. Het IDC, gevestigd bij PPO in Lisse, zoekt bij vragen van ondernemers partijen die support kunnen

geven om deze vragen op te lossen. De ene keer leidt dit tot onderzoek, de andere keer tot een stageopdracht.

INNOVATIE SNIJHYACINT “De markt voor snijhyacint groeit. Grote kopers willen meer stuks, maar dat is met de huidige arbeidsintensieve manier van werken eigenlijk niet te doen.” Dat zegt Ferdinand van Haaster van P.J.G. van Haaster uit Zwaanshoek, een van de vier deelnemers in het IDC-project Innovatie teelt snijhyacint. De andere drie zijn Van Haaster Vijfhuizen, Kwekerij Oud Breeland uit De Zilk en Leo van Schie uit Noordwijkerhout. Zij werden door Sam van Egmond, directeur bemiddelen bij Hobaho, in contact gebracht met andere partijen, zoals PPO, de KAVB en de Rabobank. Samantha Dooijenburgh en Haye van Leeuwen

‘Het is de smeerolie die je nodig hebt’

flinke stap verder gekomen. Juist voor bedrijven in deze sector is de rol van het IDC belangrijk. Het is de smeerolie die je nodig hebt.”

“Dat heeft al veel opgeleverd aan nieuwe kennis en contacten”, aldus Van Haaster. “Wat we willen is nu duidelijk: een duurzame en beheersbare manier om meer snijhyacinten te gaan broeien.” Het afgelopen jaar is duidelijk geworden dat broei op water wel de oplossing is, maar hoe dat technisch kan, is nog niet duidelijk. “PPO heeft gekeken of de systemen uit de tulpenbroeierij bruikbaar zijn. Dat is niet het geval. De tulp is veel steviger dan de hyacint. Bij het optrekken blijven de omringende tulpen staan, maar hyacinten niet. Bij hyacint is de afgelopen jaren al heel wat geprobeerd met broei op water; tot nu toe zonder resultaat.” Via het IDC is de groep in contact gekomen met studenten van TU Delft. “Die kijken met een frisse blik naar de vragen die wij hebben. Het resultaat is een model waarmee we aan de slag kunnen. We willen recirculerend broeien. We staan nu op het punt om een kunststofproducent te vinden die bereid is om een model te maken dat we kunnen testen. We zijn er nog niet, maar we zijn in een jaar tijd wel een

Discussies vanuit de maatschappij over duurzaamheid zette een aantal telers aan het nadenken. Hoe duurzaam is mijn bedrijf eigenlijk? Waar kan ik dat mee bepalen? Wel een vraag, geen antwoord. Het IDC ging met deze vraag van de telers aan de slag en vond in partner KAVB een partij die hierin tevens een interessante stageopdracht zag. Met als gevolg dat sinds 1 maart 2015 Vincent van Adrichem bij de KAVB werkt aan een duurzaamheidsscan voor de teelt en broeierij van bloembollen. Van Adrichem is student Greenport Business and Retail aan Hogeschool Inholland in Delft. Als derdejaars student voert hij zijn stage van twintig weken uit bij de KAVB. De duurzaamheidsscan waarvoor hij de basis gaat leggen tijdens zijn stage moet bedrijven snel een beeld geven van de mate van duurzaam werken. Na een nadere bestudering van teelt en broeierij is Van Adrichem op bezoek gegaan bij een aantal bedrijven. “Ik heb gevraagd wat ze verwachten van een duurzaamheidsscan en wat ze

DUURZAAMHEIDSSCAN

Vincent van Adrichem 46 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

nderzoek en onderwijs

Over het IDC Het IDC is nu bijna anderhalf jaar operationeel. Een aantal activiteiten is al uitgevoerd. Er zijn drie kennisarena’s georganiseerd: biobased kansen, energie en sensorbased farming. Er wordt nog een kennisarena bewaren en bewerken bloembollen georganiseerd. Diverse masterclasses zijn uitgevoerd, met name gericht op bedrijfshygiëne, marketing en veredeling. Er volgen nog masterclasses over veredeling, onderzoek doen, internationale handel en plantgezondheid en teelttechniek. Kennis wordt gedeeld via de website www.bloembollenweb.nl en er is een intensive samenwerking met het Flower Science Center en het Greenport programmabureau. Dit heeft geresulteerd in een gezamenlijke nieuwsbrief voor de regio. Met name vanuit de betrokken partners van het IDC zijn er totaal 24 Businesscases ingediend. Hiervan zijn er 17 goedgekeurd en lopend. Bij elke Businesscase zijn minimaal twee ondernemers betrokken, waarvan in elk geval een uit de Greenport Duin & Bollenstreek. Lees meer op de IDC pagina op www.BloembollenWEB.nl. Meer informatie: projectleider mw. Barry Looman, [email protected] of tel. 0252462 181. Het IDC ondersteunt en stimuleert ondernemers in de Greenport Duin & Bollenstreek bij kennis- en innovatievragen. Het IDC wordt mogelijk gemaakt door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkelingen van de EU en een bijdrage van de provincie Zuid-Holland.

denken er aan te hebben. Ook heb ik met een aantal medewerkers van PPO overleg gehad.” Uit de gesprekken met de ondernemers hield Van Adrichem een duidelijke boodschap over. “De telers gaven aan dat de scan niet te veel tijd mag vragen. Een aantal van hen vindt vergelijking met collega-bedrijven belangrijk, anderen gaven aan het goed te vinden als de scan aangeeft welke vervolgstappen het bedrijf kan zetten om op bepaalde onderdelen nog duurzamer te worden.” Inmiddels is Van Adrichem zo ver dat hij aan de opzet van de scan kan gaan beginnen. Die zal bestaan uit een aantal hoofdthema’s, zoals bodem en bemesting, plantgezondheid, energie, water, biodiversiteit en gewasbescherming voor de teelt. Bij de broeierij ligt de nadruk op onderwerpen zoals energie, gewasbescherming en water. “Wat vooral lastig is, is het bepalen van de scores. Daarbij moet alles zo feitelijk mogelijk worden weergegeven.” Als half juli de stage voorbij is, zal de scan nog niet klaar zijn. “Ik zorg voor de inhoudelijke invulling van de scan. Na mij wil de KAVB dit najaar een groep studenten van InHolland verder laten werken aan de scan. Zij zullen zich

richten op het maken van de scan voor toepassing via het internet en een goede verwerking van de gegevens.”

SPEURHOND Het klinkt als een utopie: niet de mens maar de hond speurt in het veld zieke planten op. Toch zou het zo maar kunnen, stellen Samantha Dooijenburgh en Haye van Leeuwen. Samantha is vierdejaars student dier- en veehouderij op Inholland te Delft. Haye volgt op dezelfde school Tuinbouw & Agribusiness. Beiden werken aan een IDC-project bij Naktuinbouw in Roelofarendsveen om zieke gewassen te detecteren met een speurhond. Samantha zorgt voor de dierkundige inbreng. “Ik ben gaan kijken of er in andere sectoren voorbeelden zijn van ziektes die door honden zijn op te sporen. En die zijn er: bijvoorbeeld een ziekenhuisbacterie en bepaalde vormen van kanker bij mensen. Ook zijn er ratten die mijnen kunnen opsporen. En iedereen kent op de luchthaven de honden die verdovende middelen ruiken. Daar gaat het uiteindelijk ook om: alles heeft een geur. De vraag is of je een hond zodanig kunt trainen dat hij al in een heel vroeg stadium van infectie een zieke plant kan ruiken. Hoe train je zo’n hond en zijn er al

vergelijkbare voorbeelden? Die heb ik gevonden. Er is een hond die overleden vleermuizen kan ruiken. Deze helpt bij onderzoek naar het effect van windmolens op de vleermuizenstand.” Haye van Leeuwen heeft uitgezocht welke bloembolgewassen en vaste planten in oppervlakte belangrijk zijn en welke ziektes van belang zijn in deze gewassen. “Daarna ga ik onderzoeken of die ziektes ook zijn op te sporen. Voor zuur in tulpen is dat niet zo moeilijk, maar voor virussen lijkt dat veel lastiger. Het virus zelf is niet te ruiken, maar een met virus geïnfecteerde plant zal waarschijnlijk een andere geur verspreiden.” Voor beiden zit de stage er deze zomer op. Ze zullen adviseren om aan hun stage nog een vervolg te geven. Ze zien mogelijkheden genoeg voor een verdere verdieping. De keurmeester die met een hond komt controleren? Ze zien het als een mogelijkheid. “Eén hond kan tot twaalf verschillende geuren herkennen. En het reukvermogen van een hond is duizenden malen beter dan dat van de mens”, aldus Samantha. 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 47

ADVIES

Opbrengstregistratie tulpen 2014 Jaarlijks stelt Flynth adviseurs en accountants een groot aantal bedrijfsrapporten samen voor bloembollenbedrijven en -kwekerijen. In twee voorgaande artikelen hebben we aandacht besteed aan rendementen in de tulpenteelt en arbeidskosten in de lelieteelt. In dit artikel gaan we dieper in op opbrengsten in de tulpenteelt. Tekst: Hans Tesselaar, Flynth Archieffoto: René Faas

O

p basis van de waarnemingen van Flynth blijkt dat 2013 een relatief goed jaar is geweest voor de tulpenteelt waarin de rendementen voor de meeste teelten zich hebben weten te herstellen. Voor het eerst in zeven jaar werden er bedrijfseconomisch gezien gemiddeld weer zwarte cijfers geschreven. In het artikel van een maand geleden is dat als volgt weergegeven (zie onderstaande grafiek).

‘Ondanks dat jaarlijks veel nieuwe tulpen worden uitgebracht, verdwijnen (te) veel nieuwe cultivars weer snel van de markt’ De opbrengsten en kosten in de tulpenteelt 2013 zijn ontleend aan de door Flynth opgestelde bedrijfsvergelijkingen. Hoewel deze bedrijfsvergelijkingen een goed beeld geven van de ontwikkelingen, is het aantal waarnemingen beperkt.

De verschillen in opbrengst per RR zijn bij tulp erg groot, zo blijkt uit de gegevens van Flynth Flynth verzorgt voor een groter aantal ondernemingen de registraties van de opbrengsten van gewassen. Deze waarnemingen komen vanuit alle teeltgebieden van Nederland. Het aantal waarnemingen van deze registratie is beduidend groter, en bevat ruim 18 procent van alle in Nederland geteelde tulpen. Wij hebben dit in twee overzichten samen-

Opbrengsten en kosten per RR (tulpen)

48 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

gevat (zie pagina 49). In het eerste overzicht zijn de totalen weergegeven van het teeltjaar 2013-2014, alsmede de gegevens van de cultivars waar meer dan tien waarnemingen zijn geregistreerd. In het tweede overzicht staan de gegevens van het teeltjaar 2012-2013 als vergelijk.

WAT VALT OP? Op basis van deze gegevens valt een aantal zaken op: • 2014 was een goed tulpenjaar. De gemiddelde opbrengst in 2014 van alle waarnemingen is € 41,29 per RR met 725 stuks leverbaar per RR; • De gemiddelde opbrengst van alle waargenomen metingen kwam uit op € 44,11, een stijging van € 2,10 per RR ten opzichte van het jaar daarvoor; • Het aantal afgeleverde tulpen per RR bedroeg in 2014 737 stuks. In 2013 was dit 777 stuks; • In beide jaren is ‘Strong Gold’ verreweg de grootste cultivar. In 2014 zagen we 34 individuele waarnemingen en een totale oppervlakte van meer dan 80.900 RR (115 ha). In 2013 waren er 36 waarnemingen; • Van de 34 waarnemingen ‘Strong Gold’ in 2014 varieerden de opbrengsten van € 33,98 tot € 99,13. De geteelde stuks per RR lagen met gemiddeld 769 stuks boven het gemiddelde; • 27 procent van de waarnemingen in 2014 werd gevormd door de vijftien cultivars waarvan meer dan tien waarnemingen zijn geregistreerd. Dit aandeel ligt nagenoeg gelijk aan het landelijke aandeel (29 procent) van deze cultivars volgens de uitgebrachte statistiek. De gemiddelde opbrengst van deze vijftien cultivars ligt met € 43,72 boven het gemiddelde, terwijl het aantal afgeleverde bollen met 678 stuks onder het gemiddelde ligt; • Van de vijftien waarnemingen in 2014 zijn van veertien cultivars ook in 2013 meer dan tien waarnemingen geregistreerd. Hieruit valt te concluderen dat in de laatste twee jaren 30 procent van het in Nederland geteelde areaal door vijftien cultivars wordt gevormd, waarbij vastgesteld kan worden dat de opbrengsten hiervan bovengemiddeld is; • Van deze vijftien waarnemingen is de gemiddelde opbrengst per RR ten opzichte van 2013 gestegen met € 1,07 naar € 43,72, terwijl het aantal afgeleverde stuks met 55 afnam naar 678. Naast een iets hogere gemiddelde prijs wordt dit deels veroorzaakt door de waarnemingen van de cultivar ‘Strong Love’, waarvan er in 2013 negen waarnemingen waren, maar ook door de gevolgen van tulpenstengelaaltje;

Opbrengst tulpen 2014 Totaal alle waarnemingen zichtbare waarnemingen Cultivar ANTARCTICA BARCELONA CAROLA DENMARK DYNASTY KUNG FU LALIBELA LEEN VAN DER MARK ORANGE PRINCESS PURPLE FLAG PURPLE PRINCE STRONG GOLD STRONG LOVE VERONA YELLOW FLIGHT

1.039 730 Aantal waarnemingen 12 12 10 12 14 10 11 10 13 12 12 34 11 13 11

aantal waarnemingen > 10

1.032.009 Opplant in rr per 1/1

5.715.978 1.644.769 BKD rr 2013/2014

41,29 725 44,11 737 Totale opbrengst Stuks per rr per rr

11.585 17.599 9.775 8.204 20.164 14.008 8.310 32.193 6.890 20.885 19.156 80.979 3.177 12.331 16.989

45.787 60.165 56.945 31.472 93.758 65.254 38.395 301.630 41.195 159.061 187.761 416.955 24.682 41.139 80.570

53,51 59,28 43,17 38,08 44,31 35,56 53,54 34,41 34,06 39,60 38,13 47,92 47,49 40,20 46,50

713 746 779 529 784 647 487 784 523 821 753 769 392 624 826

282.244 27 procent

1.644.769 29 procent

43,72

678

54 56 gem. prijs per 1.000 bollen 69 79 55 67 56 52 83 44 65 46 46 57 105 57 54

Noot: in de rapportage worden slechts die cultivars weergegeven (=zichtbare waarnemingen) waarvan meer dan één waarneming is geregistreerd. Opbrengst tulpen 2013 Totaal alle waarnemingen zichtbare waarnemingen Cultivar ANTARCTICA BARCELONA CAROLA DENMARK DYNASTY KUNG FU LALIBELA LEEN VAN DER MARK ORANGE PRINCESS PURPLE FLAG PURPLE PRINCE SEADOV STRONG GOLD VERONA YELLOW FLIGHT

1.005 737 Aantal waarnemingen 11 12 11 11 11 11 11 14 11 14 11 10 36 13 12

aantal waarnemingen > 10

• In 2014 hebben we de waarnemingen geregistreerd van in totaal 489 verschillende cultivars, waarvan 1.039 metingen zijn waargenomen. Van 309 cultivars hebben we slechts een keer een waarneming geregistreerd; • In 2013 waren dit 476 verschillende cultivars in 1.005 metingen, van 303 cultivars was er slechts een keer een waarneming; • Het aandeel van nieuwe cultivars in de waarnemingen blijft beperkt. Gevestigde cultivars

1.042.131 Opplant in rr per 1/1

40,10 42,01 Totale opbrengst per rr

749 777 Stuks per rr

9.556 18.570 13.304 6.976 15.190 17.337 7.060 41.674 5.527 29.143 12.562 11.696 80.984 13.028 22.758

60,24 58,66 43,37 41,30 42,66 34,23 52,15 29,10 42,70 38,49 38,68 34,22 47,63 37,35 38,98

752 767 856 650 723 636 402 711 596 869 862 795 842 652 885

305.364 29 procent

42,65

733

blijven het leeuwendeel van het areaal tulpen uitmaken. Ondanks dat jaarlijks veel nieuwe tulpen worden uitgebracht, verdwijnen (te) veel nieuwe tulpen weer snel van de markt; • In de afgelopen vijf jaar varieert de gemiddelde prijs per bol (van alle waarnemingen) tussen de € 47 per 1.000 stuks (2012) en € 54 per 1.000 stuks (2014). De afgeleverde stuks per RR varieert tussen de 691 stuks (2011) en 749 stuks (2013).

52 51 gem. prijs per 1.000 bollen 73 76 51 64 57 49 93 40 72 44 44 38 51 55 44

Bent u er in geïnteresseerd om uw opbrengsten te laten analyseren en te vergelijken of heeft u vragen en wilt u nadere informatie, dan kunt u contact opnemen met Hans Tesselaar, tel. 06-51 42 94 27 of hans.tesselaar@flynth.nl, of Richard Schaft, tel. 0228-562 004 of richard.schaft@flynth.nl.

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 49

TOPPERS

Om de opbrengst van een partij tulpen op peil te houden, gebruikte men de ‘toppers’ om door te telen: bollen boven ziftmaat 12-13. Toppers is een bekend bollenbegrip geworden met ook een menselijke variant. De bloembollengeschiedenis kent diverse grootheden die met hun prestaties de huidige generaties een dienst hebben bewezen. Deze ‘Toppers’ zijn geraapt uit ereleden van de (K)AVB en de laureaten van het Damesfonds. In deze aflevering aandacht voor Nicolaas Dames (1862-1920).

Nicolaas Dames

Kunde en gemeenschapszin Tekst: Maarten Timmer Foto: Arie in ‘t Veld

A

ls zoon van een bloembollenteler begon Nicolaas Dames in 1888 voor zichzelf in Heemstede en vestigde zich in 1896, het jaar van zijn huwelijk, in Lisse samen met G. F. van der Horst met wie hij in 1893 een vennootschap was aangegaan. Als exporteurs op Amerika behoorden zij in 1897 tot de oprichters van de Verzendersbond, een bundeling van exporteurs op Amerika: een voorloper van de Bond van Bloembollenhandelaren. In 1899 eindigde de vennootschap en ging Dames door als kweker en veredelaar. Bij tulpen won hij verschillende verscheidenheden die in december en begin januari gebroeid konden worden en slaagde hij er als eerste in gele Darwintulpen te winnen. Bij hyacinten won hij een nieuwe, lichtroze cultivar, die nog steeds wordt geteeld en die hij naar zijn vrouw ‘Anna Marie’ noemde. Hij was een van de eersten die in 1912 in Breezand een bedrijf stichtte, dat vrijwel geheel verloren ging bij de overstroming van 13 op 14 januari 1916. In 1917 nam hij A. Werkhoven als vennoot in de zaak. Na het overlijden van Dames in 1920 ging de zaak verder onder de naam Dames & Werkhoven. 50 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Dames had een niet aflatend enthousiasme voor het doen van onderzoek. Zo ontdekte hij rond 1890 bij toeval het nut van het geven van een warmte aan het plantgoed in de schuur. Dat verlaatte de opkomst, verlaagde de kans op nachtvorstschade en liet het gewas langer doorgroeien. Het leidde tot een belangrijke vernieuwing bij de bouw en inrichting van bloembollenschuren. Warmte geven in de schuur speelde ook een rol bij zijn ontdekking van het prepareren van hyacinten voor Kerstmisbloei. Met zijn methode ‘speciaal cultuur van vroeg broeiende hyacinten’ kon hij in 1910 Kerstmisbloei garanderen. Het ontketende een sensatie die uitvoerig ter sprake kwam in de rondvraag van de algemene vergadering van de AVB op 27 december 1910. Daar werd uitvoerig de loftrompet over zijn werk gestoken. Het laatste woord op die vergadering was van Dames zelf: ‘Ik heb 1.000 hyacinten in bloei, kom maar kijken’. Met zijn gevleugelde uitdrukking ‘het gewas ligt in de schuur’ benadrukte hij het belang van de schuurbewaring. Maar ook promootte hij het gebruik van kunstmest en deed hij onderzoek naar de bestrijding van ziekten (zoals geelziek). Naast het te gelde maken van zijn preparatiemethode deelde hij zijn kennis graag met anderen. Zo verzamelde hij een kring van onderzoekers en vakgenoten om zich heen zoals ir. K. Volkers, dr. E. van Slogteren en

professor Blaauw uit Wageningen naast vakgenoten als P. Eldering, J. Roozen en J. van der Weyden.

GEMEENSCHAPSZIN Dames was bestuurslid van de afdeling Lisse van de AVB en een gezien figuur. Sinds 1905 ijverde de AVB voor het stichten van een rijkstuinbouwwinterschool voor de bloembollensector. Lisse, Haarlem en Sassenheim boden zich aan als vestigingsplaats en de AVB koos na een lange interne discussie voor Haarlem. Toen begon N. Dames zijn strijd voor Lisse als vestigingsplaats. Met een brief in het Weekblad voor Bloembollencultuur van 17 december 1907 bond hij de strijd aan met de AVB in de persoon van E. Krelage. Een van Dames’ argumenten tegen Haarlem was dat hij als vader zijn jongens van vijftien tot achttien liever naar een dorp stuurde dan naar Haarlem. Daar was minister Talma, van beroep dominee, gevoelig voor. Toen hij op 20 april 1910 met eigen ogen had gezien dat de meeste bloeiende bollenvelden in Lisse lagen, was het pleit ten gunste van Lisse beslecht. Dames werd lid van de Commissie van Toezicht van de school en bleef dat tot zijn dood. Ook maakte hij deel uit van het bestuur van de aan de school verbonden Vereniging Proefschooltuin die in het vak de naam ‘de Proeftuin van Dames’ kreeg.

STUDIEBOL

‘Theoretische kennis uitbreiden’ Handel en Logistiek op het Wellantcollege Aalsmeer. Deze opleiding lijkt misschien geen groenopleiding, maar dat is het zeker wel. Zo ervaart student Jelle Kraakman dat ook. Inmiddels hebben veel groenopleidingen aandacht gehad in de serie Studiebol. Met de komst van de zomervakantie komt daarom een einde aan deze serie. Tekst en fotografie: Lilian Braakman

D

e 20-jarige Jelle Kraakman komt uit een echte ondernemersfamilie. Zijn vader en stiefmoeder runnen namelijk café Welgelegen in Voorhout. Hierdoor heeft hij de nodige horeca-ervaring opgedaan, maar in zijn jeugd was Jelle elke zomer aan het werk bij bollenbedrijf W.P.C. Prins uit Voorhout. “Toen ik mijn vmbo-diploma had behaald, wist ik niet wat voor beroep ik zou willen uitoefenen. Omdat ik het werken in de bloembollensector leuk vond, heb ik gekozen voor de studie Handel en Logistiek op het Wellantcollege in Aalsmeer.” Tijdens zijn gehele studie van drie jaar, loopt Jelle twee dagen per week stage. De andere drie

dagen gaat hij naar school. Wanneer het een drukke periode was op zijn stageplek, liep hij de hele week stage om zoveel mogelijk in de praktijk te leren. “Ik heb bij verschillende bedrijven stage gelopen, waaronder bij Jac. Uittenboogaard, H.C. Damen, W.P.C. Prins, Van Gent van der Meer Nuyens en Gebr. J & W van der Slot & Zn. Over mijn stageplaatsen heb ik veel overlegd met mijn docent. Hierdoor heb ik niet alleen in de droogverkoop stage gelopen, maar diverse aspecten van de sector gezien. Over deze begeleiding ben ik zeer tevreden.”

LESSTOF In taal krijgt Jelle veel les. Zo leert hij naast Nederlands en Engels ook Spaans. “Omdat Spaans de tweede wereldtaal is, wordt dat bij

Jelle Kraakman voor café Welgelegen, dat zijn vader en stiefmoeder bestieren

ons op school gegeven. Daarnaast hebben we vakken zoals administratie, financiering, management, personeel, economie en handel. Ook krijgen we elke week vijftig plantennamen om te leren, namen van bomen, snijbloemen, potplanten en bolgewassen.”

THEORIE Jelle is bijna klaar met zijn opleiding. Zo heeft hij zijn laatste lesdag al gehad. Half juni hoort hij of hij geslaagd is. Wat de student hierna gaat doen, is niet helemaal duidelijk, maar hij is wel van mening dat hij eigenlijk nog verder wil studeren. “Ik ga eerst naar Australië om te werken. Als ik terugkom, heb ik weer hetzelfde probleem als drie jaar geleden: welke studie ga ik volgen? Ik kan wel gaan werken, maar met een hbo-opleiding heb je meer kansen. Daarom wil ik een hbo-opleiding gaan volgen zodat ik mijn theoretisch kennis kan uitbreiden en verdiepen.” De studie van Jelle voldeed aan zijn verwachtingen. “Het klonk uitdagend en dat was het ook. Alleen had ik verwacht nog meer te leren. Doordat ik zo leergierig ben, heb ik veel vragen gesteld tijdens mijn stages. Ik keek bij verschillende bedrijven mee die het allemaal anders doen. Dan ben ik benieuwd waarom, en vraag dat dan ook.”

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE 51 • 51

BOOMKWEKERIJ

Grote pluimen met draaddunne witte bloemen. Dat is de belangrijkste sierwaarde van Chionanthus. De heester is vrij onbekend en niet overal makkelijk te verkrijgen. ‘Wie de heester echter één keer in volle bloei heeft gezien, zal hem niet snel vergeten’, aldus Bert Vermeijden van Garden Tours en GroenVisie. Tekst: Emiel van den Berg Fotografie: www.visionspictures.com

B

ij de Oleaceae, de olijffamilie, denken de meeste mensen al snel aan Mediterrane planten, planten die gelijkenis vertonen met de zonaanbiddende olijf. Verrassend is echter dat de olijffamilie veel ‘Nederlandse’ vertegenwoordigers kent. Forsythia, Ligustrum, Syringa, Jasminum en Fraxinus zijn enkele voorbeelden. Minder bekend zijn Abeliophyllum, Phillyrea en Fontanesia. En ook Chionanthus behoort tot de Oleaceae. Het geslacht telt twee soorten. C. virginicus - de Virginische sneeuwvlokkenboom - is te vinden in delen van Noord-Amerika, met name in vochtige bossen en struikvegetaties. C. retusus de Chinese sneeuwvlokkenboom - groeit van nature in bos- en rotsgebieden in China. De geslachtsnaam Chionanthus bestaat uit twee Griekse woorden. ‘Chiôn’ betekent sneeuw en ‘anthos’ bloem. De Nederlandse naam sneeuwvlokkenboom is een letterlijke vertaling van de wetenschappelijke naam en verwijst naar de draaddunne sneeuwwitte bloemen die de heester jaarlijks sieren. Zowel om de wetenschappelijke als de Nederlandse naam ontstaat soms verwarring. De wetenschappelijke naam wordt nogal eens verward met die van Chimonanthus. Dit is echter een heester die elke winter met gele bloemen op het kale hout bloeit. De Nederlandse naam wordt regelmatig verward met de sneeuwklokjesboom, Halesia. Ook al bloeien de sneeuwvlokkenboom en de sneeuwklokjesboom op min of meer hetzelfde tijdstip, zowel de groeials bloemvorm verschillen. Bij Halesia lijken de bloemen op die van sneeuwklokjes.

KLEINE BOOM Voor Bert Vermeijden, eigenaar van tuinreisorganisatie Garden Tours en tuinontwerpbureau 52 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Chionanthus virginicus

Plantnaam: Chionanthus virginicus - Sneeuwvlokkenboom Groeivorm: brede struik tot kleine boom Blad: omgekeerd eirond- langwerpig Bloem: wit, in hangende pluimen Bijzonderheden: sierlijke, geurende bloeiwijze

BERT VERMEIJDEN:

‘Draadachtige, bijna sprookjesachtige bloemen’ GroenVisie, is Chionanthus een favoriet. “Tijdens de vele groenreizen die ik maak, kom ik de plant geregeld tegen. Heb je de struik één keer in volle bloei gezien, met de overdaad aan sprookjesachtige draaddunne bloemen, dan vergeet je hem nooit meer.” Vermeijden heeft het dan over C. virginicus, de soort die in de Nederlandse handel het meeste voorkomt. “De plant is echter niet eenvoudig te verkrijgen. Slechts een paar leveranciers hebben hem standaard in hun sortiment. Zeker als je een wat forse maat zoekt, wordt het lastig.” De winterharde C. virginicus bereikt een hoogte en breedte van enkele meters. “Na tien jaar is de plant circa 2,5 meter hoog en breed. In een mooie ronde vorm. Hij vraagt zeker ruimte, maar wordt niet enorm groot. Hele oude exemplaren groeien soms uit tot kleine boom.” Aan de jonge olijfgroene twijgen, die na verloop van jaren relatief dik worden, verschijnt omgekeerd eirond tot langwerpig blad met een lengte van 8 tot 20 cm. De bladtop loopt spits toe en de bladkleur is donkergroen. Onder de nieuwe groeischeuten, op het in voorgaand jaar gevormde hout, ontluiken de bloemen. Deze staan in grote, hangende pluimen en hebben een sneeuwwitte kleur. Opvallend zijn de smalle en lange kroonbladeren die de bloem een sierlijk uiterlijk geven. De lengte van die

kroonbladeren kan tot circa 6 cm reiken terwijl de breedte niet meer dan 3 mm bedraagt. Behalve dat de bloemen een sierlijke uitstraling hebben, geuren ze aangenaam.

HERFSTVERKLEURING Afhankelijk van de weersomstandigheden bloeit C. virginicus tussen eind april en begin juni. “Die bloei is spectaculair maar duurt jammer genoeg niet enorm lang. Het is daarom zaak om de heester te voorzien van buurplanten die in andere periodes de show stelen, het gaat in een tuin uiteindelijk altijd om de mix.” Overigens noemt Vermeijden de gele herfstverkleuring ook nog als bijzondere sierwaarde. De eveneens bladverliezende C. retusus blijft kleiner dan C. virginicus. Mocht er al sprake zijn van een boomvorm dan bereikt deze slechts zelden een hoogte van 5 à 6 meter. Ook het blad is opvallend kleiner. Een ander groot verschil met C. virginicus is dat C. retusus enkele weken eerder bloeit en dat de bloemkleur nog witter is. Ook zijn de bloempluimen groter en meer opstaand. “Wat de groeiplaats betreft, verlangt de sneeuwvlokkenboom voedzame, lichtzure en niet te droge grond. Liefst in een beetje schaduw”, besluit Vermeijden. C. retusus verdraagt iets meer kalk.

TIEN VRAGEN AAN... Tekst: Monique Ooms Fotografie: René Faas

1

IN WAT VOOR OMGEVING BEN JE OPGEGROEID? “Ik ben opgegroeid op het bloembollenbedrijf samen met mijn ouders en broer. Ik woon nu alweer een flinke tijd op het bedrijf aan de Kamperzandweg in Ens, waar mijn opa het bedrijf ooit begonnen is dat vervolgens is voortgezet door mijn ouders.”

2

IS GEZIN EN WERK GOED TE SCHEIDEN? “Zeker. Het mooie van bij het bedrijf wonen, is dat je vaak in de buurt bent. Als de kinderen uit school komen, loop ik makkelijk even naar binnen om ze te zien en te spreken. Gelukkig heb ik goed personeel waardoor ik best even gemist kan worden.”

3

Johan Koomen Johan Koomen (44) is opgegroeid in de bollensector. Hij runt het bloembollenbedrijf in Ens dat zijn opa ooit begonnen is en zijn ouders hebben voortgezet. Met Johan staat de derde generatie aan het roer. Hij is bovendien voorzitter van

HOE ZORG JE ERVOOR DAT JE BEDRIJF IN ONTWIKKE LING BLIJFT? “Daarvoor is het belangrijk om goed op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen in het vak en in het assortiment. Als ondernemer blijf je altijd kijken hoe het beter kan. Wat ook leerzaam is: regelmatig bij collega’s gaan kijken om te zien hoe zij het doen. Ook samenwerken levert veel op. Zo doen wij de gladiolenteelt samen met Balk Bloembollen.”

4

WAAROM BEN JE ACTIEF ALS BESTUURDER? “Als voorzitter van Glaco ben ik betrokken vanaf de selectie totdat een soort in de markt komt, met alles wat daarbij komt. Daar leer ik heel veel van. In Ens ben ik actief in het bestuur van de feestweek. Samen met een grote groep vrijwilligers proberen we het dorp leefbaar te houden. Daarbij is dit werk ook nog eens zeer gezellig.”

5

WAAR WIL JIJ OVER VIJF JAAR STAAN MET JE BEDRIJF? “De schaalvergroting zal doorzetten in de teelt, maar ook in de broeierij. Inmiddels doen wij er ook een stuk akkerbouw bij en contractteelt voor

derden. Dat moet er allemaal toe bijdragen dat we er ook over vijf jaar nog goed voorstaan.”

6

HOE ZIE JIJ DE ROL VAN HET BEMIDDELINGSBUREAU IN DE TOEKOMST? “Ik verwacht dat die rol zal veranderen. De rechtstreekse verkoop zal toenemen en daar moeten de bemiddelingsbureaus op inspelen. Iedereen zou bollen moeten kunnen verkopen zonder dat het uitmaakt wiens koopbriefje het is. Meer samenwerking dus.”

7

WAT ZOU ER ANDERS/BETER KUNNEN BIJ DE BELANGEN ORGANISATIE? “Naar mijn smaak heeft de belangenorganisatie op dit moment te weinig binding met het vak. Met het samenvoegen van kringen zijn de ogen en oren van het vak verkleind. We zouden opnieuw moeten kijken naar de doelstellingen, ons daarop moeten richten en alle nevenactiviteiten elders onderbrengen.”

8

HOE STA JE TEGENOVER DE POLITIEK? “Ik volg de politiek wel en vind het ook interessant, maar zit er vaak met kromme tenen naar te kijken. Ze hebben het meer over elkaar, in plaats van dat ze het land regeren.”

9

ZULLEN BLOEMBOLLEN EN MILIEU OOIT VRIENDEN WORDEN? “Dat zou mooi zijn. Als je ziet wat de landbouwsector voor sprongen heeft gemaakt ten gunste van het milieu, kun je constateren dat we op de goede weg zijn. Het is belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven, we hoeven geen vijanden te zijn.”

10

HOE STEM JIJ VRAAG EN AANBOD OP ELKAAR AF? “Door goed te communiceren met onze afnemers. Zowel in de afzet van bollen als bloemen kunnen we redelijk inspelen op de markt.”

kwekersvereniging Glaco.

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 53

www.ibulb.org Promotie in Scandinavische landen In mei heeft iBulb in bijeenkomsten met alle Scandinavische landen de promotieprogramma’s van het afgelopen seizoen geëvalueerd. Vanaf januari tot eind april zijn de voorjaarsproducten weer volop gepromoot. Daarbij lag de focus op de lokaal geproduceerde tulpen. In Noorwegen, Zweden en Denemarken zijn abri’s geplaatst in steden, langs snelwegen, op metrostations en in winkelcentra. In Finland werden radiospots uitgezonden. Daarnaast hebben de uitgebreide pr-programma’s in alle landen geresulteerd in een grote hoeveelheid publicaties in offline en online media en veel aandacht in tv-programma’s. Anne Verdoes, accountmanager van

iBulb, over de promotie in Scandinavië: “Wat me het meest opviel, was dat er een duidelijke verschuiving van traditionele pr en advertising naar online pr en advertising plaatsvindt.” Het was voor het eerst dat iBulb met alle Scandinavische landen tegelijk om tafel zat. Tijdens de bespreking zijn veel nieuwe ideeën geboren voor de promotieprogramma’s in het seizoen 2016. iBulb werkt de programma’s de komende maanden verder uit, waarna ze in het najaar gepresenteerd zullen worden.

Deelnemers Scandinavische bijeenkomst

Nieuwe nieuwsbrieven Om het plantmoment voor bloembollen in het voor- en najaar extra onder de aandacht te brengen, stuurt iBulb digitale nieuwsbrieven naar consumenten. Dit jaar heeft iBulb in mei twee nieuwsbrieven met informatie over zomerbollen verstuurd. Later dit jaar volgen twee nieuwsbrieven met informatie over voorjaarsbollen. De afbeelding hiernaast toont de eerste twee nieuwsbrieven, waarin thema’s stonden als ‘Calla, bloembol van het jaar’, ‘Wat ‘vitamine groen’ met de buurt kan doen’, ‘Top 10 zomerbollen’ en ‘Stress te lijf met tuinieren’. Jessica Wagemaker, pr-manager van iBulb, licht toe: “Veel consumenten weten onvoldoende over hoe ze bloembollen kunnen toepassen. Onze nieuwsbrieven zijn bedoeld om consumenten te inspireren en om de leukheidsfactor van bloembollen over te brengen.” Elke nieuwsbrief is verzonden naar 14.000 consumenten verspreid over Nederland, Duitsland en Engeland. De resultaten van de eerste twee nieuwsbrieven zijn positief. Het Duitse en Engelse percentage dat de nieuwsbrief opent en daarna doorklikt is vergelijkbaar met gemiddelde resultaten van e-mailmarketing. De scores binnen de Nederlandse ontvangers liggen zelfs flink boven het gemiddelde. Het effect was dan ook veel extra bezoekers naar de website www.bulb.com. 54 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

ANTHOS Weeresteinstraat 10 • postbus 170 • 2180 AD Hillegom • tel. 0252 535080 • fax 0252 535088 • www.anthos.org

COLUMN

Korte impressie ledenvergadering Anthos Op woensdag 27 mei hebben de leden tijdens de Algemene Ledenvergadering van Anthos ingestemd met de jaarrekening van 2014 en de begroting van 2016. Anthos kon de boeken over het jaar 2014 opnieuw met een positief resultaat afsluiten. Tijdens de vergadering zijn de leden geïnformeerd over de stand van zaken betreffende de residuproblematiek, de oprichting van een brancheorganisatie voor de sierteelt en de cao’s. Ook de promotionele activiteiten van iBulb en iVerde voor respectievelijk de bloembollen- en boomkwekerijsector kwamen aan de orde.

Jaap-Jan Uittenbogaard nieuw bestuurslid Anthos Tijdens de Algemene Ledenvergadering is Jaap-Jan Uittenbogaard benoemd tot lid van het Bestuur Bloembollen en daarmee ook tot het Algemeen Bestuur van Anthos. Met de benoeming van Jaap-Jan werd afscheid genomen van zijn vader Jaap Uittenbogaard. Jaap maakte sinds 1995 deel uit van het bestuur en heeft daarnaast verschillende andere functies namens Anthos vervuld. Het is voor het eerst in de geschiedenis van Anthos dat een zoon zijn vader opvolgt in het bestuur.

iVerde en ‘De Groene Agenda’ Dit voorjaar is ‘De Groene Agenda’ in de boomkwekerijsector van start gegaan. De focus van dit vijfjarige programma ligt op groen in en om de bebouwde omgeving en heeft als uitgangspunt de positieve effecten van groen op gezondheid en welbevinden. Als dragende partij binnen de stichting iVerde, maakt Anthos zich via ‘De Groene Agenda’ hard om in te zetten op kennisontwikkeling en valorisatie rond de baten van groen. Het programma speelt in op maatschappelijke ontwikkelingen als verstedelijking, vergrijzing en klimaatverandering. Zo kan groen een bijdrage leveren aan de omgang met extreme weersomstandigheden. Het programma is gestart met de volgende projecten: 1) Van Groen naar Gezond, 2) Ecosysteemdiensten van boomkwekerijproducten, 3) Groen voor Grijs en 4) Groene gezonde ziekenhuizen. In de toekomst worden meer projecten toegevoegd aan ‘De Groene Agenda’. Linken met Bloembollen iVerde heeft voor dit programma een convenant gesloten met FloraHolland en werkt samen met kennisinstellingen als Wageningen UR en de VU Amsterdam. Leon Smet, secretaris boomkwekerijproducten bij Anthos, is van mening dat dit initiatief mogelijkheden voor het hele vak biedt, dus ook voor de bloembollensector. Smet: “Het mooie aan dit programma is dat veel kennis opgediept wordt over de bijdrage van groen aan een gezonde leef-, woonen werkomgeving. Deze kennis wordt omgezet naar marktkansen en innovatieve groenconcepten voor bedrijven. De komende jaren ligt er bijvoorbeeld een enorme potentie op het gebied van groen rondom ziekenhuizen en in de zogenaamde versteende wijken waar veel ouderen wonen. De bollensector kan ideeën uit ‘De Groene Agenda’ oppakken of erbij aanhaken. De kennis die we de komende jaren opdoen, stelt ons in staat om de dialoog op gang te brengen. Groen verdient een fundamentele plek in onze leefomgeving!“

De kracht van collectieve promotie Recentelijk sprak ik enkele vakgenoten die zich afvroegen wat de toegevoegde waarde van collectieve promotie is. “Ik verkoop er geen bol of bloem meer door” roept de een, terwijl de ander vindt dat hij het zelf beter kan dan het collectief. Het is een oud vraagstuk dat ook opspeelde toen het vak nog over haar eigen IBC beschikte. Persoonlijk vind ik dat collectieve promotie het onderscheidend vermogen van een bedrijf nooit mag frustreren en dat betekent dat het alleen een functie mag hebben in de precompetitieve fase, waarbij in principe geen activiteiten worden ontplooid in de richting van de afnemers van de handel. Die is immers zelf mans genoeg om dat samen met zijn afnemer te regelen en dus moeten daarvoor geen collectieve gelden worden ingezet. Anders ligt het bij de communicatie in de richting van de consument, want voor een individuele ondernemer is het vrijwel onmogelijk om grootschalige pr-activiteiten te ontwikkelen waarmee de consument constant wordt geconfronteerd met de meerwaarde van de producten die hij levert. En juist daarin ligt de promotionele kracht van iBulb dat nauwe contacten onderhoudt met de nationale en internationale media. Met een grote regelmaat worden meer dan 2.500 journalisten wereldwijd voorzien van allerhande persberichten en nieuwe beelden die de eindgebruiker moeten inspireren om bloembollen, bolbloemen en bollen op pot aan te schaffen. Daarnaast heeft iBulb internationale faam verworven, waardoor zij een vraagbaak is geworden voor de media, die steeds vaker om assistentie vragen bij het schrijven van artikelen en het ontvangen van up-to -date beelden. De voor de hand liggende vraag is of wij door die sterk groeiende media-aandacht meer van onze producten verkopen en ik realiseer me dat het antwoord daarop niet te geven is. Wat ik echter wel weet is dat iBulb op het gebied van collectieve promotie zeer succesvol is, want een voorzichtige calculatie leert dat met een budget van 0,7 miljoen euro wereldwijd pr wordt bedreven die een marktwaarde van meer dan 15 miljoen euro vertegenwoordigt. Zelfs de grootste criticaster zal het met mij eens moeten zijn dat met zo’n investering de ondernemers echt waar voor hun geld krijgen. Henk Westerhof [email protected] 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 55

Uw uitgangsmateriaal onder een veilig dak. Molenvaart 226 0223 52 14 20 1764 AW Breezand 06 53 41 66 89 www.aadprins.nl

Voor het

SCHUBBEN

van Uw

LELIES Sorteerplaten nieuw of revisie

ARIE TUIN

0048 601 159 267 [email protected]

AVH BreezandͲtŝũĚĞŶĞŶƐ^ƉĂĂŶƐǁĞŐϱϳͲϭϳϲϰ'<ƌĞĞnjĂŶĚ <ŝũŬŽƉwww.avh-breezand.nlŽĨďĞů085 4016808 ŝŶĨŽΛĂǀŚͲďƌĞĞnjĂŶĚ͘Ŷů

Bloembollen blijven in topconditie in de folies van Europak Naast de uitgebreide kennis en ervaring op ons vakgebied

(

(

onderscheiden wij ons door het bedenken van creatieve oplossingen, het leveren van kwaliteit en het verlenen van snelle service. ° KLIMAATBEHEERSING ° CO2- EN ETHYLEENREGELING ° KRACHT-, LICHT- EN

HUISINSTALLATIES ° PROGRAMMA’S VOOR

BOLLENCELLEN EN KASSEN ° ZONNEPANELEN ° KEURING EN INSPECTIE VAN

INSTALLATIES ° ADVISERING

Zandvaart 25, 1764 NK Breezand Telefoon: (0223) 52 1500

[email protected] www.kaandorp-wijnker.nl

T 0252 419027 F 0252 415273

I www.europak.nl E [email protected]

www.gebrvdgeest.nl Trekkers te koop gevraagd

  





Voor export alle types • • • •

Massey Ferguson John Deere Same Universal / UTB

• • • •

Landini Ford Fiat Zetor

Schade, roest of mankementen geen bezwaar. U kunt alles aanbieden! H&G Exporttractors Abbestederweg 30 B T 06 10922015

1759 NB Callantsoog T 06 53672173

www.exporttractors.nl

Optimaal voorraadbeheer door automatische kistenregistratie

U gaat toch ook voor het hoogste rendement?

Innovatieve bewaartechniek Improving your agribusiness in an intelligent way

www.tolsma.nl/bloembollen

Transport- en sorteersystemen

WERELDBOL

Van Utrecht naar Baarn en weer terug Plantentuinen vormen een interessante bron van vernieuwing voor de bloembollensector. Peter Knippels bezocht de afgelopen jaren een aantal van deze tuinen in binnen- en buitenland. Dit keer staat de Botanische Tuinen Universiteit Utrecht centraal. Tekst en fotografie: Peter Knippels

W

ie vandaag de dag de Botanische Tuinen Universiteit Utrecht binnenloopt, ziet een modern complex met als een van de beeldbepalende gebouwen het Fort Hoofddijk met ernaast de ‘heuvel’ die is beplant met rotsplanten en bolgewassen. De lange geschiedenis van de tuin is in tegenstelling tot andere horti hier niet meer zichtbaar. Maar die historie is er wel. In maart 1639 besluit het stadsbestuur tot oprichting van een Hortus Medicus op het in het zuidwesten van de oude stad gelegen bolwerk de Sonnenborgh. In 1723 verhuist de Hortus naar de Nieuwe Gracht. De tuin aan de Sonnenborgh is te klein geworden. In 1918 koopt Universiteit Utrecht het Cantonspark in Baarn. In 1920 wordt een deel van de collectie verplaatst van Utrecht naar Baarn. Hiermee verliest de Hortus een deel van haar functie en raakt ze langzaam in verval. In de jaren zestig verhuist de Hortus naar Fort Hoofddijk. De Hortus in de stad heeft geen functie meer. Gelukkig wordt het complex, nu bekend onder de naam Oude Hortus, niet gesloopt, maar opgeknapt om deel uit te maken van het Utrechts Universiteitsmuseum. Op de locatie Fort Hoofddijk wordt een kas voor (sub)tropsiche planten gebouwd en wordt de collectie uit Baarn teruggebracht naar deze locatie in Utrecht. In 1987 verkoopt Universiteit Utrecht het Cantonspark in Baarn.

BLOEDSOMLOOP Ik vind met name een bezoek in het voorjaar mooi, dan bloeien de bolgewassen en rotsplan58 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Hepatica transsylvanica

ten op de heuvel. Wat kan je dan zoal tegenkomen? Erythronium, Anemone, Primula, Saxifraga, Muscari, Ipheion, Iris, Tulipa, Fritillaria, Narcissus en Hepatica. De tuin biedt meer dan bolgewassen en rotsplanten. Wat? Dat kunt u zelf ontdekken. Ik kom minder vaak in Utrecht dan in Amsterdam en Leiden, dus ontdek ik tijdens een bezoek aan de tuin in Utrecht iedere keer weer nieuwe dingen. Even terug naar de geschiedenis van de Hortus en bekende namen. De eerste directeur van de Hortus is in 1639 Henricus Regius (1598-1679). Later is hij rector magnificus van de universiteit, in 1649-1650 en 1662-1663. Regius geniet

Bezoekinfo: Oude Hortus Lange Nieuwstraat 106 Utrecht www.uu.nl/NL/universiteitsmuseum/oudehortus/Pages/default.aspx Fort Hoofddijk Budapestlaan 17, Utrecht (De Uithof ) www.uu.nl/NL/BotanischeTuinen/Pages/ default.aspx

zijn opleidingen in Nederland aan de universiteiten van Franeker, Groningen en Leiden. Hij is filosoof, plantkundige en arts. Hij is bevriend met Descartes en promotor van de denkbeelden van deze Franse filosoof. Regius is een van de eersten die de bloedsomloop beschrijft.

NAAMGEVING De hortus aan de Nieuwe Gracht wordt ingericht door Joseph Serrurier (1668-1742). Hij legt hier in 1723 een tuin aan volgens de naamgevingsprincipes van Herman Boerhaave. Deze principes zijn geen lang leven beschoren. Ze worden ingehaald door het binominale systeem van Linnaeus dat in 1753 wordt gepubliceerd in zijn ‘Species Plantarum’. Serrurier is rector magnificus van de Utrechtse universiteit in 1721-1722. Verschillende directeuren van de Utrechtse Hortus hebben zo hun eigen mening over naamgeving van planten. Na Serrurier beschrijft in 1747 Evert Jacob van Wachendorff (1703-1758) een eigen plantensysteem, de ‘Horti Ultraiectini Index’, gebaseerd op het systeem van Linnaeus. Van Wachendorff richt de tuin in volgens zijn eigen ideeën. Evenmin als de principes van Serrurier is dit systeem een lang leven beschoren.

VASTEPLANTENVARIA

Water geven niet vanzelfsprekend In de rubriek Vasteplantenvaria geeft teeltadviseur Henk van den Berg zijn visie op actuele onderwerpen en belangrijke thema’s in de vasteplantensector. Dit keer: wanneer beregenen en welke factoren zijn hierop van invloed? Tekst: Henk van den Berg teelt- en bedrijfsadvies 0252-340 301 / 06-513 122 07 Fotografie: René Faas

W

ater is een eerste levensbehoefte van de plant. Toch is het geven van water niet altijd even gemakkelijk. Er zijn veel factoren die bepalen of een perceel beregend moet worden of niet. Bij de vasteplantenteelt is het doel de ondergrondse groei. Het bovengrondse gewas staat dus ten dienste van de ondergrondse plant. Natuurlijk zijn er tal van factoren die de bovengrondse groei belangrijk maken, zoals onkruidbeheersing en groeiritmes. Nog belangrijker zijn echter de grondsoort, grondwaterstand en de beschikbaarheid van goed gietwater. Dit alles maakt de steeds terugkerende afweging ‘wel of niet water geven’ soms tot een ingewikkelde keuze.

STRESS VOORKOMEN Zonder water een sterkere plant? Ja en nee. Het klopt dat als een plant moet zoeken naar water, deze betere wortels maakt dan wanneer het water steeds op een presenteerblaadje wordt opgediend. Toch zijn er omstandigheden dat een plant sneller van start gaat als er water wordt gegeven. Als de plant net geplant is en er is door stug weer weinig groei, dan kan een beetje water zorgen voor groei in plaats van dat de plant nog een week staat te stressen. Zeker

bij ziektegevoelige planten kan een snelle start veel problemen voorkomen. De hoeveelheid water die wordt gegeven, hangt helemaal van de grondsoort af. Het is belangrijk dat er zo veel water wordt gegeven dat er aansluiting met de ondergrond ontstaat. Het is namelijk niet goed voor de wortelvorming als de bovenlaag nat is en de laag eronder te droog. Geen water geven is dan beter, want dan gaat de plant (als hij niet verdroogt) wel met de wortels naar beneden. Een enkele keer alleen het bovenlaagje nat maken kan bij de start helpen, maar als er vaak beregend moet worden, moeten de beregeningsbeurten langer zijn om een droge tussenlaag te voorkomen. Als een plant later in het seizoen goed aan de wortel staat en totaal geen tekenen van droogte geeft, is water geven vrijwel overbodig. Geeft de plant wel aan dat er watergebrek is, door bijvoorbeeld overdag slap te hangen, dan is water geven vrijwel nooit verkeerd. Veel schimmelziekten worden voorkomen als de plant geen bovenmatige stress heeft. Geef in deze situatie veel water in een keer, want vaak is de watervoorraad in de grond te laag. Net geplante stekjes beregenen om te voorkomen dat ze niet slap gaan, heeft niets te maken met water geven, maar met het beperken van de verdamping op dat moment.

GRONDWATERSTAND Belangrijkste factor bij het geven van water

is de grondwaterstand. In gebieden waar het water erg diep staat, is de keuze voor water geven vaak eenvoudiger dan bij een hoge grondwaterstand. Als het water ver weg zit en de planten hebben water nodig, dan moet er gewoon beregend worden. Het water zakt dan in de ondergrond en wordt door de planten opgemaakt. Probleem is vaak de beperkte aanwezigheid van goed gietwater en de kosten die het vele beregenen met zich meebrengt. Bij een hoge grondwaterstand kan water geven heel negatief uitpakken. Zeer regelmatig veel water geven, zorgt dan voor een inactief wortelgestel, waardoor er steeds sneller water gegeven moet worden en er steeds zwakkere planten ontstaan. Bij droog weer het water verder weg laten zakken en van boven water geven is een veel betere oplossing dan het dichtstoppen van de drainage. Wees op deze gronden dus, zeker later in het seizoen, terughoudend met beregenen als de plant niet echt water nodig heeft.

KWALITEIT GIETWATER Tot slot: gietwater van goede kwaliteit is niet overal vanzelfsprekend. Als de EC-waarde (zoutlast) van het water boven 1 uitkomt, is het water niet geschikt om overdag te broezen en minder geschikt om op de dag te geven. Met meer dan 2 EC is het gietwater eigenlijk niet goed. Als er toch met dit water gegoten moet worden, doe dit dan altijd ‘s nachts en geef behoorlijke hoeveelheden per keer. Op deze manier verdampt er het minste water en heeft de grond het minste last van het zout. Tussentijdse controle van het gietwater gebeurt nog veel te weinig, terwijl de kosten van een EC-meter te verwaarlozen zijn. Zeker in gebieden met een wisselende waterkwaliteit kan het zinvol zijn om pas na het meten van de EC te besluiten om al dan niet te gaan gieten.

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 59

TEELTADVIES

INHOUD ALGEMEEN Afzet en kwaliteit ...........................................................60 Bijmestmonster Bladrollers Roest Watergift potten Wieden

CAMPANULA Stengelrot

LAVATERA Colletotrichum

PIOEN Snijden

SIERGRASSEN Trips

LELIE Let op stikstofbemesting ..........................................61 Koppen lelies Wortelonkruiden en opslag

HYACINT Welke partijen heetstoken Voorbereiding vermeerdering Snijden en hollen

FRITILLARIA Bolrot

TULP Voldoende verse lucht Plantgoedbewaring .....................................................62

GLADIOOL Onkruidbestrijding met MCPA

DAHLIA Ziekzoeken Maaien

KROKUS Warmwaterbehandeling

LELIE Bladverbranding.............................................................63 Bemesten volgens grondonderzoek Bruine knoppen

NARCIS Temperatuurbehandelingen

ALGEMEEN Vuurbestrijding en beregening Groenbemesters

VASTE PLANTEN • BOLLEN • KNOLLEN • BLOEMEN • ALGEMEEN

ALGEMEEN

AFZET EN KWALITEIT In de praktijk zien we in de afzetfase relatief veel problemen ontstaan met de kwaliteit van zachtbladige vaste planten in pot. Deze planten zijn extra gevoelig voor verdroging of schimmels. Om kwaliteitsproblemen tijdens de afzetfase te voorkomen, is het belangrijk dat de planten voldoende zijn afgehard. Zorg verder dat de potkluit goed vochtig is en het gewas droog is als de planten op karren worden gezet. Gebruik geen dicht wikkelfolie om ophoping van warmte en vocht te voorkomen. BIJMESTMONSTER Controleer de stikstofvoorraad in de bodem in de komende weken door middel van een (tweede) N-mineraalmonster. Aan de hand hiervan kan worden bekeken wat de benodigde stikstofgift is. Houd hierbij rekening met de wettelijke 175 kg per ha voor vaste planten, de reeds gegeven hoeveelheid werkzame stikstof, de bodemvoorraad en de stand van het gewas. Houd rekening met het feit dat veel gewassen zich juist in de nazomer ondergronds sterk ontwikkelen en ook dan stikstof nodig hebben. BLADROLLERS In diverse vaste planten in de vollegrond en in pot worden bladrollers waargenomen. De kleine rupsjes spinnen zich in tussen het blad en vreten aan het blad. Biologische bestrijding is mogelijk met Turex of Xentari. Dit zijn middelen op basis van Bacillus thuringiensis. Daarnaast zijn er selectieve rupsenmiddelen als Runner en Nomolt. Deze zijn redelijk veilig voor spontaan voorkomende natuurlijke vijanden. Decis heeft ook een goede werking tegen bladrollers maar is breedwerkend. ROEST In Iris ensata, Carex, Phragmites en andere gewassen worden aantastingen waargenomen van roestachtige bladvlekken. Bestrijd deze aantasting met bijvoorbeeld 100 g of 60 ml Folicur per 100 liter water. Dit heeft de voorkeur boven Tilt omdat dit middel groeiremming veroorzaakt. Een andere mogelijkheid is Signum, gebruik hiervan 100 ml op 100 liter water. WATERGIFT POTTEN Geef bij langere periodes van droog en schraal weer niet zozeer vaker water, maar geef langere gietbeurten op de potten. De neiging bestaat om vaker water te geven en niet zozeer langer. Het gevolg hiervan is dat er zoutophoping in de pot ontstaat. Geef dus langere gietbeurten, minimaal 150% van de hoeveelheid die normaal gesproken gegeven zou worden.

DE TIPS OVER VASTE PLANTEN WORDEN SAMENGESTELD DOOR DE VASTEPLANTENADVISEURS VAN DLV PLANT BV, TEL. 017221 28 27. 60 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

WIEDEN Blijf het onkruid voor en zorg dat iedere 14 dagen het hele areaal schoongehouden kan worden. Is dit niet mogelijk, trek dan extra arbeid aan. Anders is het niet mogelijk om de

onkruiddruk voor te blijven. Begin bij de percelen waar de onkruiddruk het laagst is en eindig bij de plaats waar het meeste onkruid staat.

CAMPANULA

STENGELROT Wees alert op aantasting door stengelrot in Campanula persicifolia en teelten als Doronicum en Sidalcea. Stengelrot is in eerste instantie te herkennen aan het pleksgewijs slap gaan hangen van de planten en komt vaak pleksgewijs voor. In een later stadium kunnen de planten geelachtig verkleuren en de stengels omvallen. Schimmels als Glomerella en Colletotrichum zijn de voornaamste veroorzaker. Deze aantasting kan goed worden bestreden met bijvoorbeeld 350 ml Mirage Plus of 80 ml Switch per 100 liter water.

LAVATERA

COLLETOTRICHUM Lavatera is gevoelig voor de schimmel Colletotrichum, evenals Lupinus. De scheuten verdorren en de plant kan er aan te gronde gaan. Belangrijk is de Lavatera niet te veel stikstof te geven. Wanneer de planten te welig groeien, is de kans op een aantasting door Colletotrichum groot. Zorg er voor dat het gewas niet te dicht komt te staan. Maai het gewas eventueel terug, mits de stengels nog niet teveel zijn verhout. Dit terugmaaien moet niet te laag gebeuren. Er moet nog wel blad op de plant blijven staan. Spuit preventief met 100 ml Kenbyo, 100 ml Ortiva of 12,5 gram Flint per 100 liter water of spuit met 350 ml Spirit, op 100 liter water.

PIOEN

SNIJDEN Laat bij het snijden van de bloem zoveel mogelijk blad zitten. Dit is hard nodig voor een goede groei. Snijd bovendien niet als de plantontwikkeling onvoldoende is. Snijden in het eerste en tweede jaar heeft vaak weinig zin omdat de productie erg laag is en het snijden ten koste gaat van de plantopbouw.

SIERGRASSEN

TRIPS Controleer vaste planten op de aanwezigheid van trips. De slanke licht- tot donkergekleurde larven en volwassen insecten veroorzaken zuigschade waardoor er verkleuring, misvorming en groeiremming ontstaat. Andere gevoelige gewassen zijn Lupinus en Phlox. Uitzetten van roofmijten biedt mogelijkheden. Een middel van natuurlijke oorsprong die goed ingezet kan worden is het schimmelpreparaat BotaniGard WP. Bestrijding is mogelijk met 250 ml NeemAzal, spuit dit regelmatig. Onder glas mag worden gespoten met Conserve en verder blijft over 50 ml Vertimec Gold of 20 ml Decis op 100 liter water. Herhaal de bespuiting na 10 dagen.

LELIE

LET OP STIKSTOFBEMESTING De hoeveelheid stikstof die nu nog gegeven moet worden hangt af van de voorraad in de grond. Deze kunt u laten bepalen. In juli en augustus neemt het gewas circa 35 kg/ha stikstof op. Er moet 55 kg/ha stikstof beschikbaar zijn in de grond. De overbemesting gebeurt vaak met gecoate kalksalpeter. Strooi - om schade te voorkomen - op een droog gewas. Als op korte termijn geen regen wordt verwacht en de kunstmest op een droge grond blijft liggen de meststof inregenen met 10-15 mm water. Overbemesten met kalkammonsalpeter is ook mogelijk. Dit kan uitsluitend op een droog gewas. Het risico van bladverbranding blijft groter dan bij het gebruik van kalksalpeter. Kalibemesting Met Multi K kan naast stikstof ook kali worden gegeven. Strooi Multi K als uit de grondanalyse blijkt dat ook het kaligehalte daalt. KOPPEN LELIES Bij beddenteelt is machinaal koppen van lelies goed mogelijk, mits het gewas redelijk gelijk van lengte is en niet meer dan 75% machinaal wordt gekopt. Kop alleen op droge, zonnige dagen. Begin met PlAMV-vrije partijen en vervolgens verdachte partijen en kop uiteindelijk als laatste de besmette partijen. Kies voor een kopmachine met ‘ronde’ messen, deze nemen de zijkanten van de bedden mee. Controleer of de messen voldoende scherp zijn en slijp deze indien nodig. Het beste koptijdstip is als de grootste knoppen ± 2,5 cm lang zijn. Het nastreven van hogere percentages kan vrij forse opbrengstderving betekenen. Voor ongelijke gewassen is machinaal koppen ook mogelijk, maar zal men met een lager percentage dan 75% tevreden moeten zijn. Het gaat er om zo weinig mogelijk blad mee te nemen. Een tweede keer machinaal koppen is een goede mogelijkheid om toch zoveel mogelijk handwerk uit te sparen. De voordelen zijn: nauwkeuriger sortering in de opbrengst en arbeidsbesparing. Voer gelijktijdig met het koppen een vuurbestrijding uit. Wanneer goed machinaal gekopt is, dan is nakoppen niet meer noodzakelijk. Voordeel is dat medewerkers niet meer door een bespoten gewas hoeven. WORTELONKRUIDEN EN OPSLAG Wortelonkruiden, zoals kiek, akkermunt, melken akkerdistels zijn in een leliegewas niet zonder schade volvelds te bestrijden. De breedbladige onkruiden zijn te bestrijden door ze te behandelen met glyfosaat. Gebruik 2% oplossing in een bulbkiller. Hoge concentraties van het middel geven een te heftige reactie, waardoor de systemische werking onvoldoende is om de planten volledig te doden. Groeistoffen werken niet op grasachtigen.

Daarnaast lopen planten in de omgeving ook een verhoogde kans op geelverkleuring.

HYACINT

WELKE PARTIJEN HEETSTOKEN Partijen waarin geelziek voorkomt, moeten een heetstookbehandeling krijgen. Voor pluis en het kleinere plantgoed hoort heetstoken een standaardbehandeling te zijn. Het wel of niet heetstoken van bollen die bestemd zijn voor de preparatie is afhankelijk van de historie en de cultivar. De kans op geelziek in de partij en de nadelen van heetstook moeten tegen elkaar worden afgewogen. Met name ‘Pink Pearl’ en mutanten zijn gevoelig voor bosjesplanten. Er zijn wel mogelijkheden om hol- en snijbollen heet te stoken, maar zonder opbrengstderving gaat dat niet. VOORBEREIDING VERMEERDERING Hol- en snijbollen vormen de basis voor de hyacintenteelt in de komende jaren. Gebruik daarom uitsluitend gezonde bollen die goed gegroeid zijn. Voor een goed resultaat zijn de volgende punten van belang: • Droog de bollen na de oogst met veel lucht die slechts enkele graden wordt opgewarmd. Voor snijbollen is minimaal een week drogen aan te bevelen. Voor holbollen is meestal twee weken noodzakelijk. Bij een cultivar zoals ‘Jan Bos’ is drie weken drogen bij minimaal 25°C noodzakelijk voor een goede opbrengst; • Partijen toetsen op agressief snot en bij aantasting niet gebruiken; • Tijdens het hollen of snijden kunnen de mesjes ziekten overbrengen, zoals agressief snot. Ontsmet de mesjes daarom regelmatig. Gebruik hiervoor een hete vlam of dompel in 10% reinigingsmiddel. Bij snijden is de kans op overdracht veel groter dan bij hollen; • Bij hollen gaat Fusarium minder snel over naar de nieuwe bolletjes. Verdachte partijen daarom beter hollen in plaats van snijden; • Als gesneden bollen de heetstookbehandeling krijgen is een ontsmetting, ter voorkoming van roet na het snijden, noodzakelijk. Ontsmet vlak na het snijden vijf tot vijftien minuten in een oplossing van 0,5% reinigingsmiddel + 0,2% prochloraz 450 g/l.

SNIJDEN EN HOLLEN Snijden De snede in de bol moet regelmatig zijn en juist diep genoeg om de spruit te vernietigen. Als tijdens het snijden bollen knappen, is

het beter de bollen eerst nog een week te drogen. Bewaar de bollen na het snijden een week bij een RV van 60% en ventileer flink. Voorkom temperaturen boven de 25°C in verband met agressief snot en roet. Droog bij voorkeur in een aparte cel. Als de snijvlakken goed gedroogd zijn en open staan, is het niet langer nodig om veel te ventileren. Rij de snijbollen over naar de holkamer en zet de temperatuur op 25°C. De luchtvochtigheid moet wel beneden 75% blijven om uitgroei van roet en Penicillium tegen te gaan. Hollen Bewaar de bollen na het hollen met de wond naar beneden in gaasbakken of rekken in de holkamer. In de eerste week moeten de bollen snel drogen met veel luchtverversing. Voorkom temperaturen boven de 25°C in verband met agressief snot en roet. Droog altijd in een aparte cel. Als het snijvlak goed gedroogd is, is het niet langer nodig om veel te ventileren. Rij de holbollen over naar de holkamer en zet de temperatuur op 23°C. Het is daarbij belangrijk dat de RV wordt gestuurd op 60-65% om roet en Penicillium geen kans te geven. Houd de RV vanaf begin september op circa 70% om uitdroging van de bollen tegen te gaan.

FRITILLARIA

BOLROT Bolrot (Fusarium oxysporum) is de belangrijkste ziekte in Fritillaria imperialis. De bollen zijn zeer gevoelig voor beschadigingen. Door deze beschadigingen kan bolrot zich sterk uitbreiden. Preventie Rooi de bollen zo voorzichtig mogelijk. De rooi-raapmachine is een methode die goed werkt. Maak het fijne plantgoed binnen 24 uur na het rooien zandvrij, zodat het goed kan drogen. Droog de bollen goed en snel. Bewaar de bollen na het drogen bij 25-30°C. Opmerking: Het is beslist nodig om voorzichtig te rooien en snel te drogen, omdat een ontsmetting niet voldoende is om een besmetting te bestrijden. Over de ontsmetting meer informatie in september.

TULP

VOLDOENDE VERSE LUCHT Bij tulpen is tijdens de bewaring luchtverversing belangrijk om het ethyleengehalte in de cellucht laag te houden. Verder mogen de bollen niet teveel uitdrogen. Bewaar tulpen tot september in een ruimte met voldoende ventilatie van verse lucht (100 m³/m³ bollen/uur) en een goede luchtcirculatie (500 m³/m³ bollen/uur). Hanteer vanaf september 60 m³/m³ bollen/uur (ventilatie) en 300 m³/m³ bollen/uur (circulatie). De lucht moet langs de bollen kunnen stromen. Het gebruik van een ethyleenanalyser kan ervoor zorgen dat de waarden voor ethyleen niet worden overschreden en dat bespaard kan worden op de energie voor koe12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 61

TEELTADVIES len en verwarmen. Bij gebruik van een ethyleenanalyser kunt u de hoeveelheid ventilatie laten afhangen van de concentratie ethyleen. Uit onderzoek komt naar voren dat een afstelling van een maximum van 100 ppb een veilige grens is. Bij gaasbakken of ander klein fust mag het fust niet te vol zijn. Stapel niet hoger dan ongeveer vijftig centimeter onder het plafond. Langs de wanden van de cel moet tien centimeter vrij blijven. Gebruik bij bewaring in bakken aan weerszijden van de afdeling hetzelfde fust. Stapel in koelcellen niet hoger dan de onderkant van de verdamper. Houd het gangpad vrij en plaats zeker geen stapels onder de ventilatoren. Zure bollen Zure tulpen produceren ethyleen. Ethyleen kan schade geven. Deze schade kan bestaan uit gommen, sterkere verklistering, kernrot, slechte wortelgroei en/of bloemverdroging. Zet partijen met zuur daarom nooit in een cel waar ook gezonde bollen staan. Zet ze op een plek waar u de tulpen veel verse buitenlucht kunt geven. Pas wanneer de zure bollen zijn uitgezocht en de partij weer is terug gedroogd, kunnen deze partijen weer bij de andere in de cel. Regelmatige controle op zuur blijft nodig. PLANTGOEDBEWARING Algemeen Geef plantgoed de eerste vier tot zes weken na het rooien 25-27°C, daarna 20°C tot 1 november en vanaf 1 november 17°C. Een rustig aflopende reeks geeft ook goede resultaten, bijvoorbeeld 25°C tot 15 augustus, dan twee tot vier weken 23°C, 20°C tot 1 november en daarna 17°C. Uit onderzoek blijkt dat een aflopende reeks vanaf 30°C ook goed gaat. Als de bewaarcel is uitgerust met koeling kan de temperatuur na het rooien op 20°C. Denk daarbij aan de energiekosten; de kosten voor bewaring bij 20°C lopen snel op bij het zomerse weer dat augustus kent. Zorg in de bewaring steeds voor voldoende ventilatie. Slechte verklistering Het is beter om cultivars die slecht verklisteren een hogere voortemperatuur te geven. Geef deze cultivars de eerste zes tot acht weken na het rooien 30°C, daarna tot 1 november 20°C en vanaf 1 november 17°C. De bedoeling van deze behandeling is meer klisters te verkrijgen.

GLADIOOL

ONKRUIDBESTRIJDING MET MCPA In een gewas gladiolen zijn wortelonkruiden tijdens het groeiseizoen vaak een probleem. Ook zijn andere onkruiden, zoals melde, erg hardnekkig en bieden de huidige middelen soms onvoldoende uitkomst. MCPA versterkt de onkruidbestrijding. Werking MCPA Opname vindt via het blad plaats. Bij veel neerslag kort na toepassing is inspoelen van MCPA mogelijk. Hierdoor is opname via de 62 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

VASTE PLANTEN • BOLLEN • KNOLLEN • BLOEMEN • ALGEMEEN wortels mogelijk. Dit leidt tot misvorming van de wortels en kralen, waardoor de pelbaarheid achteruit gaat. Gevoelig zijn diverse wortelonkruiden en zaadonkruiden, vooral melde. Ongevoelig zijn kweek en andere grassen. Enkele aandachtspunten: • Toepassen tijdens groeizaam weer; • Niet toepassen in gladiolen voor de snij vanwege risico van enige bloem- of stengelmisvorming; • De dosering voor pitten is 2 liter MCPA 500 g/l per hectare in 300 liter water per hectare (niet voor eind juli toepassen in verband met opbrengstderving); • Toepassing met de rijenspuit heeft de voorkeur; • Hoe kleiner de opgeplante maat is, hoe voorzichtiger men moet zijn met het toepassen van MCPA; • Niet combineren met andere gewasbeschermingsmiddelen; • Tussen de bespuitingen een wachtperiode van enkele dagen aanhouden.

DAHLIA

ZIEKZOEKEN Let bij het ziekzoeken op planten die zijn aangetast door verwelkingsziekte of virus. Verwelkingsziekte is te herkennen aan planten die achterblijven in de groei en een donkere bladkleur hebben. Afhankelijk van de weersomstandigheden verwelken de bladeren. Bestrijding: Verwijder aangetaste planten. Bij dahlia’s komen als belangrijke virusziekten tomatenbronsvlekkenvirus, dahliamozaïekvirus en komkommermozaïekvirus voor: Tomatenbronsvlekkenvirus (TSWV). Trips brengt dit virus over. Het virus is zichtbaar als ronde tot hoekige vlekken met een afwisselend lichten donkergroene mozaïektekening. Soms is er sprake van kringvormige, concentrische kringen en lijnen in het blad. Bladluizen brengen het dahliamozaïekvirus en het komkommermozaïekvirus over. Bij het dahliamozaïekvirus is in de jonge scheuten langs de bladnerven een bleekgroene verkleuring zichtbaar. Bij gevoelige cultivars blijven de planten vaak gedrongen. Komkommermozaïekvirus geeft op jonge bladeren een mozaïektekening. Vaak zijn de bladeren misvormd. Bestrijding: Verwijder aangetaste planten. Bestrijd trips met 0,05 liter Karate Zeon of 0,4 liter Decis of Sumicidin Super per ha - de middelen bestrijden ook rupsen - plus 0,25 l Calypso of 0,5 l Vertimec Gold of Abamectine of 0,23 kg Gazelle per ha. Lokfructose en andere suikeroplossingen versterken de werking van de middelen. Opmerkingen Spuit de stekken vlak voor het uitplanten in de

koude bak of snel na het uitplanten op het land. Als de dahliastekken nieuw blad gaan maken spuit dan weer. In de maaiperiode is regelmatige bestrijding nodig om nieuw gevormd blad te beschermen. Spuit echter niet kort voor het maaien, dit heeft nauwelijks effect. Stop met de bestrijding als het gewas geen nieuw blad meer maakt. Bij aanwezigheid van trips is het raadzaam om vlak voor het maaien Decis te spuiten om verspreiding van trips tegen te gaan. Het kweken van opleg uit weefselkweek bespaart tijd bij het ziekzoeken. MAAIEN Maaien neemt de bovenste scheuten weg, waardoor de plant meer in de breedte gaat uitstoelen. Door te maaien ontstaan stevige planten. Een laag gewas is beter bestand tegen weer en wind. Begin het maaien bij de weefselkweek en werk dan naar de standaard partijen. Maai eerst onverdachte partijen. Wacht niet te lang met maaien omdat: • Bij machinaal maaien er schade aan het gewas kan ontstaan, omdat het over het pad hangt; • Achtergebleven planten niet op tijd de ruimte krijgen om voldoende uit te groeien; • Veel afgemaaide bladresten op het gewas leidt tot groeiremming en/of schimmelaantasting; • Het maaien van een lang houtig gewas waarvan de stengels hol zijn, bij veel regen tot gevolg heeft dat de kragen van de knollen gaan inrotten, omdat het regenwater in de holle stengels blijft staan.

Houdt bij de volgorde van maaien rekening met de mate van Erwiniabesmetting van de partij. Maai het gewas elke keer een paar cm hoger af dan de laatste maaibeurt. Voor de uiteindelijke lengte kan 30-35 cm worden aangehouden.

KROKUS

WARMWATERBEHANDELING Geef ter bestrijding van aaltjes het plantgoed een warmwaterbehandeling (wwb). Let hierbij op het volgende: • Voer de wwb uit binnen tien dagen na het rooien; • Bewaar de knollen vooraf een week bij 25-30°C. Bij 25°C is de bestrijding het meest effectief, maar is de kans op kookschade iets groter. Bij 30°C is de kans op kookschade het

kleinst, maar de bestrijding wat minder; • Week het product voor het koken 24 uur voor in schoon water; • Kook het plantgoed van soortkrokussen vier uur in water van 45°C of 43,5°C. De tijd gaat pas in als het bad 43,5°C is; • Kook het plantgoed van gele krokus 4 uur bij 45°C; • Droog het product zo snel mogelijk terug. Opmerking: soortkrokussen koken gedurende 4 uur bij 45°C geeft wel enige kookschade. Cultuurkook Geef aaltjesgevoelige cultivars een preventieve behandeling van 4 uur 43,5°C. Voorweken is dan niet nodig.

LELIE

BLADVERBRANDING Sommige lelierassen zijn gevoelig voor bladverbranding. Verklein de kans op bladverbranding door: • Kleinere bolmaten te nemen, bijvoorbeeld de maten 10/12 bij sommige Aziaten, 12/14 en 14/16 bij ‘Expression’. Grotere bolmaten geven meer kans op bladverbranding en zelfs broeikoppen; • De bollen voldoende diep te planten: 6-8 cm grond op de bol. Ondieper planten geeft meer kans op verbranding; • Zorg voor een verticale luchtstroom (Nivolator); • Bevorder de verdamping door gebruik van assimilatiebelichting; • Na het planten de kastemperatuur de eerste tijd zo laag mogelijk te houden in verband met optimale beworteling; • Een zo gelijkmatig mogelijk klimaat na te streven in temperatuur en in luchtvochtigheid als de gevoeligheid voor verbranding het grootst is. Dit is vlak voordat de knoppen loskomen en de spruit nog net gesloten is; • De knoppen rustig te laten loskomen; • Niet in het gevoelige stadium, vlak voordat de knoppen loskomen, beregenen; • Beperk een hoge EC in de bodem. BEMESTEN VOLGENS GRONDONDER ZOEK Een algemeen advies over de bemesting in de bloementeelt van lelies is niet te geven omdat de voedingstoestand per kas of afdeling kan verschillen. Belangrijk hierbij is, dat de grond soms een te hoog zoutgehalte heeft, bijvoorbeeld wanneer zout gietwater is gebruikt of na

bepaalde teelten die aan het eind nogal droog zijn gehouden of die tijdens de teelt nogal zwaar zijn bemest. Laat daarom minstens vier weken voor het planten een grondmonster nemen. U krijgt dan informatie over het zoutgehalte en de pH. Verlaag het zoutgehalte door de grond door te spoelen. Een grondmonster geeft ook inzicht in de bemestingstoestand. Door de bemesting hierop af te stemmen worden geen overbodige hoeveelheden gebruikt. Hoe gerichter de bemesting wordt uitgevoerd, des te minder ‘zout’ zal het drainwater bevatten. Hierdoor is het drainwater ook weer beter bruikbaar als gietwater. De pH is door bemesting nauwelijks te verlagen. BRUINE KNOPPEN Verbruining van de bloemknoppen is een klacht uit de bloemenhandel. Het probleem treedt vooral op tijdens de zomermaanden. Advies: Knopverbruining bij Oriëntals is te voorkomen door: • Tijdig te oogsten; op warme dagen voor 10.00 uur zodat de producttemperatuur niet te hoog wordt; • De bloemen zo snel mogelijk naar de schuur af te voeren en daar minimaal enkele uren laten acclimatiseren; • Enkele uren voor te wateren. Dit kan tijdens het acclimatiseren in de schuur; • De celtemperatuur in te stellen op 4-5°C. Opmerking: Controleer of de werkelijke celtemperatuur niet lager is dan de ingestelde waarde. Bij lagere celtemperatuur neemt de kans op knopverbruining sterk toe!!

NARCIS

TEMPERATUURBEHANDELINGEN Voor de broeierij van narcis gelden verschillende temperatuurbehandelingen. Deze hangen af van het gewenste bloeitijdstip. Dit leidt tot de volgende adviezen: Zeer vroege bloei (eind november-begin december): Rooi de bollen eind juni - begin juli. De temperatuurbehandeling na het rooien is een week 34°C en twee weken 17°C, daarna koeling bij 9°C tot planten. Vanwege de kans op het optreden van Rhizopus (zachtrot) is het beter de bollen eerst goed te drogen. Als de bollen een week buiten liggen trek dan deze perio-

de van de tussentemperatuur van twee weken 17°C af. Bloei in december : Rooi voor half juli. De behandeling van de bollen is een week 34°C + twee weken 17°C + 9°C tot planten. Als de broeier de bollen pas 30 juli ontvangt en toch voor Kerstmis bloei wenst, geef dan de volgende behandeling: een week 34°C + 9°C tot planten. De tussentemperatuur van twee weken 17°C wordt dan overgeslagen. Bloei in januari: Voor de bloei in januari is het geven van een week 34°C zinvol, vooral na een koud groeiseizoen. De 34°C-behandeling geeft een gelijkmatiger gewas en een kortere kasperiode maar in januari vergroot het de kans op strijken van het gewas. De verdere temperatuurbehandeling is 17°C tot 1 september en 9°C tot planten. Latere bloei (februari - april): Voor latere bloei is de temperatuurbehandeling 20°C tot planttijdstip oktober-november.

ALGEMEEN

VUURBESTRIJDING EN BEREGENING Als het nodig is om gewassen te beregenen, is het soms verstandig om de vuurbestrijding een dag van tevoren uit te voeren. Hiermee wordt voorkomen dat de schimmel zich tijdens de bladnatperiode na de beregening kan ontwikkelen. Het al dan niet spuiten zal afhangen van de infectiekans. Als beregening aansluit op een bladnatperiode, dan neemt de kans op vuur toe. Spuit onder die omstandigheden voor het beregenen. Voor alle vuurbestrijdingsmiddelen geldt dat ze in een bepaalde mate afspoelen tijdens neerslag. Voor Flint en Folicur geldt dat deze een goede hechting op het blad hebben en daardoor minder snel afspoelen dan bijvoorbeeld Mancozeb. GROENBEMESTERS Tussen het rooien en planten kan een groenbemester worden ingezaaid. Positieve punten van een groenbemester zijn: • Slemp- en stuifbestrijding; • Een kleine structuurverbetering; hiervoor zijn grassen het geschiktst; • Onkruidremming; • Toevoer van organische stof; • Stimulering bodemleven. Voor groenbemesting komen de volgende gewassen in aanmerking:

Zaaitijd

SAMENSTELLING: DLV BLOEMBOLLEN EN BOLBLOEMEN. NADERE INFORMATIE: DLV TEAM HILLEGOM TEL. 025268 85 41

Bladrammenas Tagetes patula Italiaans raaigras 40 Westerwolds raaigras Phacelia Gele mosterd

juni/augustus juni/15 juli juni/augustus juli/augustus juli/15 augustus augustus/begin september

Japanse haver (Avena strigosa)

juni/begin september

Organische stof kg/ha (na 1 jaar nog aanwezig) 700 1500 1000 1000 500 700 > 1500

Zaad kg/ha 20 7 40 50 10 15 80

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 63

AGENDA Tekst: Jeannet Pennings Fotografie: René Faas

t/m 25 oktober Fluwel’s Tulpenland. Locatie: Belkmerweg 65 Sint Maartenszee. Meer info: www.fluwelstulpenland.nl. 12 t/m 30 juni Online materialenveiling Maas en van Stein. Organisatie: CNB en Troostwijk Veilingen. Opdrachtgever: vasteplantenkwekerij Maas en van Stein te Hillegom. Kijkdag: zaterdag 27 juni. Sluiting: 30 juni vanaf 19.00 uur. 12 en 13 juni Bodem Beleef Dagen. Organisatie: Mulder Agro in Kollumerzwaag. Meer info en aanmelden: via www.mulderagro.nl. 12 juni Open middag bloembollen West-Friesland. Organisatie: Proeftuin Zwaagdijk en Agrifirm Plant. Adres: Proeftuin Zwaagdijk, Tolweg 13, Zwaagdijk-Oost. Tijden: 13.00-17.00 uur. Netwerkbijeenkomst Operatie Steenbreek. Tijden: 12.30 - 17.00 uur. Locatie: Helicon Opleidingen - Helmond. 13 t/m 20 juni

loord. Meer info: Piet van der Avoird, tel: 06 - 51 239 661.

Speciale Corcosmiakeuring. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB - Lisse.

15 juni Speciale Iriskeuring. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB - Lisse.

26 t/m 29 augustus Plantarium 2015. Thema: ‘Focus op verkoop’. Locatie: Plantariumgebouw International Trade Centre Boskoop - Hazerswoude-Dorp/Boskoop. Meer info: www.plantarium.nl.

20 juni Open Kwekerijendag Boskoop. Tijden: 10.00 tot 17.00 uur. Meer info: www.openkwekerijdag.nl. 20 en 21 juni Lekker naar de Boer! Open huis bij biologische boeren en tuinders. Meer info: www.lekkernaardeboer.nl. 23 juni Go Café over communiceren met planten. Locatie: Wellantcollege, Linnaeuslaan 2 - Aalsmeer. Aanvang:16.30 uur. Aanmelden: via [email protected]. 26 juni Young Farmers Day. Organisatie: NAJK en Coöperatie FromFarmers. Thema: De trots en toekomst van jonge agrariërs. Tijden: 10.00 - 16.00 uur. Locatie: ForFarmers in Lochem. Aanmelden: op www.youngfarmersday.nl.

7 t/m 11 september CNB Dahliaweek. Locatie: CNB - Lisse. 7 september Speciale Dahliakeuring. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB - Lisse. 8 en 9 september Four Oaks Trade Show (UK). Meer info: www.fouroaks-tradeshow.com. 28 september Keuring Najaarsbloeiende bolgewassen. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB, Heereweg 347 - Lisse. 30 september t/m 2 oktober

27 juni Kijkdag materialenveiling Maas en van Stein. Organisatie: CNB en Troostwijk Veilingen. Locatie: vasteplantenkwekerij Maas en van Stein, 3e Loosterweg - Hillegom. 29 juni

GrootGroenPlus 2015. Thema: ‘Growing strong! Celebrating 25 years’. Locatie: voormalig veilingterrein Zundert. 12 oktober Speciale Siergrassenkeuring. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB - Lisse.

Nationale Tuinweek 2015. Organisatie: vereniging Groei & Bloei. Thema ‘Water in en om de tuin’. 13 en 14 juni Piet Panthusdagen 2015. Tijden: 11.00 -16.00 uur. Locatie: Kwekerij P. Zonneveld, Veenenburgerlaan 118a, 2182 DC Hillegom. Streekmarkt en streekdiner Kroon van Holland. Organisatie: Stichting Kroon van Holland. Locatie: oude bollenschuur van GA Preijde, Molenvaart 230 - Breezand. 13 juni Dag van de Sterretjes. Locatie: Kwekerij Jaap Duijs, Haarweg 2 in Otterlo. Tijden: 10.00 -17.00 uur. Flevolands Bloembollen Open. Aanvang: 8.30 uur. Locatie: golfclub, Casteleynsweg 6 - Emme64 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Speciale Alliumkeuring. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB - Lisse. 20 juli t/m 7 augustus CNB Gladiolenshowtuin. 27 t/m 31 juli CNB Gladiolenweek. Locatie: CNB -Lisse. 27 juli Speciale Gladiolenkeuring. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB-Lisse.

22 oktober Algemene Ledenvergadering CNB. Locatie: Mijnzaal CNB, Heereweg 347 - Lisse. 2 t/m 6 november CNB Lelieweek. Locatie: CNB - Lisse. 2 november Speciale Leliekeuring. Organisatie: KAVB. Locatie: Showkas CNB, Heereweg 347 - Lisse. 4 t/m 6 november IFTF Vijfhuizen. FloraHolland Trade Fair Aalsmeer.

17 t/m 21 augustus CNB Crocosmiaweek. Locatie: CNB -Lisse. 17 augustus

Aanmeldingen voor deze agenda: [email protected]

-

SERVICE

Anders naar de bodem kijken Wat hebben Rachel Carson en Hans Peter Rusch met elkaar gemeen? Beiden publiceerden in de jaren zestig een boek dat nog lang zou doorwerken. Waar Carson met ‘Silent Spring’ de wereld wakker schudde waar het ging om het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen, zette Rusch met het in 1968 verschenen boek ‘Bodenfruchtbarkeit, ein Studie biologisches Denken’ een hele andere kijk neer op de manier waarop agrariërs met hun grond zouden moeten omgaan. De originele versie beleefde inmiddels acht herdrukken. Sinds eind vorig jaar is er ook een Nederlandse versie van het boek beschikbaar, getiteld ‘Bodemvruchtbaarheid, een zaak van biologisch denken’. De aanzet tot deze vertaling was al twintig jaar geleden gegeven door de Vlaming Peter Vanhoof, maar pas in 2009 deed zich de gelegenheid voor om dat werk af te ronden. Hans Peter Rusch was eigenlijk gynaecoloog, maar kwam in de jaren vijftig van de vorige eeuw in contact met de Zwitserse bioloog dr. Hans Müller. Samen stonden ze aan de wieg van de organisch-biologische landbouw, een manier van werken waarbij de bodem als sterk bepalende factor werd beschouwd waar het de gezondheid van gewassen betrof. Die methode maakte vooral opgang in de land- en tuinbouw in Zwitserland. Na het overlijden van Rusch in 1977 nam de belangstelling er weer voor af. Maar in zijn boek uit 1968 legde hij wel de basis voor een andere manier van kijken naar de bodem. In de vertaalde uitgave komt die visie helder naar voren. Rusch presenteert de bodem als een levend organisme waarin tal van kringlopen zijn te onderscheiden. Allerlei bodemleven is van belang, evenals de vele soorten bodemdeeltjes. Hoe zij zich tot elkaar verhouden, legt Rusch allemaal uit. In feite legt Rusch in dit boek de basis voor een vorm van land- en tuinbouw die de laatste jaren steeds meer in de belangstelling komt te staan. Daarbij gaat het om de kwalijke aspecten van kunstmest, de snelle afbraak van organische stof en de rol die het bodemleven kan spelen bij de bestrijding van allerlei bodemgebonden organismen. Het is bijna ongelofelijk dat het zo lang heeft moeten duren voordat dit wat meer algemeen geaccepteerd gedachtengoed is geworden in de land- en tuinbouw. Slechts op enkele punten kent de uitgave nadelen. Ten eerste is de opmaak niet al te modern. Bovendien worden met grote regelmaat zinnen vet gedrukt. Dat maakt het leesbeeld erg onrustig. In de derde plaats is het ook heel veel tekst, bijna 350 pagina’s. Geen boek om even lekker weg te lezen, wel een boek om eens rustig te bestuderen en per onderwerp te bekijken wat er allemaal kan als het gaat om de bodem. Arie Dwarswaard Bodemvruchtbaarheid, een zaak van biologisch denken - Hans Peter Rusch, 356 pagina’s, ISBN 978-83-940842-0-2, prijs 35 euro exclusief verzendkosten. Het boek is te bestellen via de website www.organic-forest.eu.

COLUMN

Blij met een dooie mus Na veel lobbywerk van KAVB en LTO kregen we afgelopen winter eindelijk bericht dat we grasland mogen scheuren in de zomer ten behoeve van tagetesteelt. Halleluja, de politiek werkte ook eens mee aan een goed idee. Er zijn in Nederland teeltgebieden waar telers zijn aangewezen op ruilen van percelen met veehouders. Inmiddels heeft HLB door middel van praktijkonderzoek aangetoond dat er met de teelt van tagetes geen stikstofuitspoeling plaatsvindt. Veehouders kunnen nu eerst twee sneden gras winnen en dan rond de langste dag het grasland scheuren (vernietigen) om vervolgens afrikaantjes te zaaien. Tagetes vraagt op grasland maar weinig bemesting, desnoods zou de zode nog een keer met drijfmest kunnen worden bemest. Tijdens het onderzoek bleek ook dat tagetes tijdens het groeiseizoen de vrijkomende stikstof nodig heeft en opneemt. Het seizoen erop zal de stikstof vrijkomen in de volgteelt. De bodem is dan wat aaltjes betreft gereset. HLB kijkt dit jaar verder en is op zoek gegaan naar rendement in deze teelt. Luteïne schijnt veel in de bloem van afrikaantjes te zitten en kan gewonnen worden en verkocht. Het is een gele kleurstof die voor meerdere toepassingen wordt gebruikt, onder andere het gezichtsvermogen. Hoe veel kg of welke ordegrootte, is na dit seizoen pas bekend. Wel kunnen we meerdere machines hiervoor gebruiken, zoals de kopmachine om bloemen te winnen. Voor info kan men altijd terecht bij HLB. Hopelijk kunnen de kosten voor de teelt op deze manier worden terugverdiend. Het enige wat mevr. Dijksma nog moet aanpassen is dat bij de opgave van de meitelling de teelt van tagetes niet als bouwland wordt gezien. De veehouder kan deze teelt nu niet opgeven vanwege de derogatie, waarbij veehouders 80 procent grasland moeten aanhouden en 20 procent bouwland. Dijksma, maak van tagetesteelt een aanvulling als tijdelijk grasland en we kunnen allemaal verder. Zo eenvoudig kan het zijn. Je hoeft hier niet voor naar Brussel. Een kleine aanpassing van een regeltje. Dat kan toch niet te veel gevraagd zijn. Nu zijn we blij gemaakt met een dooie mus. Hans van der Heijden Lelieteler Vledder (Drenthe) [email protected]

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 6565

SERVICE HOBAHO

HOBAHO BEMIDDELEN

zaak (0252) 434 709

fax (0252) 434 609

mobiel 06 301 880 14

e-mail [email protected]

zaak (0252) 434 715

fax (0252) 434 615

mobiel 06 510 115 83

privé (0252) 411 258

zaak (0252) 434 706

fax (0252) 434 606

e-mail [email protected]

zaak (0224) 591 444

fax (0224) 593 518

naam Rick Bleeker

zaak (0252) 434 743

fax (0252) 434 643

mobiel 06 229 714 35

e-mail [email protected]

fax privé (0252) 434 643

Rober Dol

(0252) 434 717

(0252) 434 617

06 510 872 80

[email protected]

(0252) 434 617

John Droog

(0252) 434 747

(0252) 434 647

06 212 629 39

[email protected]

(084) 750 23 27

DIRECTEUR

Sam van Egmond RECLAMES

Theo van Dijk ADMINISTRATIE

In- en verkoop REGIOKANTOOR

Kantoor BolleNoord

e-mail [email protected]

VERTEGENWOORDIGERS

Piet Goemans

(0252) 434 728

(0252) 434 628

06 534 302 06

[email protected]

(0252) 434 628

Ronald van Gijlswijk

(0252) 434 829

(0252) 434 625

06 538 451 33

[email protected]

(0252) 434 625

Per Hoogenboom

(0252) 434 724

(0252) 434 624

06 201 374 57

[email protected]

(071) 33 19 365

Simon Huisman

(0252) 434 723

(0252) 434 623

06 539 306 24

[email protected]

(0228) 562 517

Wilfred Keijzer

(0252) 434 756

(0252) 434 656

06 551 827 23

[email protected]

(0252) 434 656

Johan Kiekebos

(0252) 434 746

(0252) 434 646

06 139 353 83

[email protected]

(0224) 582 351

Tinus Lustig

(0252) 434 752

(0252) 434 652

06 537 337 83

[email protected]

(0223) 647 600

Marco Meijer

(0252) 434 718

(0252) 434 618

06 511 456 19

[email protected]

(0252) 434 618

Rob Müller

(0252) 434 749

(0252) 434 649

06 513 897 39

[email protected]

(0252) 434 649

Marcel Noppen

(0252) 434 722

(0252) 434 622

06 533 779 82

[email protected]

(0252) 434 622

Peter Nulkes

(0252) 434 735

(0252) 434 635

06 513 897 38

[email protected]

(0252) 434 635

Ruud Pennings

(0252) 434 750

(0252) 434 650

06 513 894 79

[email protected]

(0252) 434 650

Frank van der Ploeg

(0252) 434 742

(0252) 434 642

06 533 799 36

[email protected]

(0252) 434 642

Aad Rood (agent)

(0252) 434 834

(0252) 434 677

06 511 942 94

[email protected]

(020) 600 57 16 (0252) 434 632

Rik Schoon

(0252) 434 732

(0252) 434 632

06 516 873 20

[email protected]

Joost Schut (agent)

(0591) 521 508

(0252) 434 677

06 528 442 06

[email protected]

(0252) 434 677

Bob Siecker

(0252) 434 730

(0252) 434 630

06 533 795 69

[email protected]

(0252) 434 630

Eric Steltenpool

(0252) 434 754

(0252) 434 677

06 215 008 47

[email protected]

(0252) 434 677

Dick Timmer

(0252) 434 720

(0252) 434 620

06 533 666 71

[email protected]

(0224) 299 997

Paul Verkleij

(0252) 434 753

(0252) 434 653

06 116 036 88

[email protected]

(0252) 434 653

Rob Visser

(0252) 434 738

(0252) 434 638

06 513 894 75

[email protected]

(0252) 434 638 (0252) 434 639

Gert Vriend

(0252) 434 739

(0252) 434 639

06 536 718 57

[email protected]

Nico Wiering

(0252) 434 721

(0252) 434 621

06 533 119 01

[email protected]

(0229) 574 872

Kuno Zonneveld

(0252) 434 719

(0252) 434 619

06 531 735 15

[email protected]

(0252) 434 619

zaak (0252) 434 777 (0252) 434 811 (0252) 434 777

fax (0252) 434 603 (0252) 434 603 (0252) 434 603

mobiel 06 533 915 07

(0252) 434 855

(0252) 434 607

fax (0252) 434 608 (0252) 434 608 (0252) 434 608

mobiel

Patrick Blijleven Kees Hopman

zaak (0224) 590 888 (0224) 590 888 (0224) 590 888

06 202 189 99 06 150 209 94

e-mail [email protected] [email protected] [email protected]

Eline Schilder

(0224) 590 888

(0252) 434 608

06 515 535 39

[email protected]

HOBAHO KETENDIENSTEN

functie Manager Administratie kwekersverenigingen Administratie licentiebeheer

naam Arno Verkley Erwin Hoogkamer Wendy Struik/Veronique de Zwart

e-mail [email protected] [email protected] [email protected]

TESTCENTRUM VOOR SIERGEWASSEN

adres: Prof. van Slogterenweg 2, 2161 DW Lisse

[email protected]

HOBAHO VEILEN

functie Kantoor BolleNoord Veilingmeester Veilingen, bemiddeling materialen & machines

66 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

naam

NIEUWS HOBAHO

‘Marktbroei is uniek podium voor tulp’ Tulpenkwekers kunnen van half december tot half april hun nieuwe ‘marktrijpe’ sortiment onder de aandacht brengen tijdens de Marktbroei 2015/2016. Dat lijkt nog ver weg, maar het Top7/Broeibollenteam van Hobaho roept telers nu al op om hun bollen direct na de oogst aan te leveren voor dit podium.

Hobaho is gestart met de voorbereidingen voor de Marktbroei tulp 2015/2016. Bij dit evenement broeit Hobaho in haar eigen kas nieuwe marktrijpe tulpencultivars die door bollentelers worden aangeleverd. De Marktbroei is vervolgens toegankelijk voor telers en kopers. Het is de tweede keer dat dit evenement wordt georganiseerd. De editie van seizoen 2014/2015 was een succes. De belangstelling van telers, broeiers en handelaren was zo groot dat een vervolg niet uit kon blijven. Marktbroei is volgens Hobaho hèt platform voor het pre-commercieel assortiment: nieuwe soorten die klaar zijn om de markt op te gaan, bestemd voor zowel handel, leverbaar als kiloverkoop. Het is ook een kans voor belangstellenden om de ontwikkeling in de broei te zien, van vroeg tot laat en zowel op water als op potgrond. Hobaho verwacht dat de Marktbroei veel informatie oplevert voor kweker, broeier en intermediair. Die kennis is essentieel voor de keuze van een nieuw assortiment. “Groeit de tulp snel? Heeft ie een korte steel of juist een lange? Hoe is de houdbaarheid?”, somt intermediair Per Hoogenboom op. “Dat soort vragen wordt beantwoord tijdens de Marktbroei.” Kassen Hobaho beschikt over een prachtige plek voor Marktbroei. In het pand aan de Professor van Slogterenweg in Lisse is in de kassen en cellen ruimte vrijgemaakt voor de tulpen. Bollentelers kunnen hier hun vers geoogste of afbehandelde bollen naar toe brengen. Medewerkers van Hobaho verzorgen de bollen en laten de tulpen tot wasdom komen. “Het is een unieke locatie”, zegt Hoogenboom. “We kunnen de bollen in cellen prepareren zoals we willen. Kwekers hebben de mogelijkheid om deze zomer na het rooien bollen af te leveren voor de proef. Hobaho prepareert deze bollen. Ze mogen vanaf eind november ook opgeplante en afbehandelde bollen leveren die direct de kas in gaan.” De aangeleverde bollen moeten wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Het moe-

Hobaho-intermediairs (v.l.n.r.) Rik Schoon, Per Hoogenboom, Rick Bleeker en Frank van der Ploeg kijken uit naar de Marktbroei 2015/2016 ten relatief nieuwe soorten zijn en het moet gaan om cultivars waarin leverbaar of kilohandel gedaan kan worden. De minimum aanlevering bedraagt zo’n honderd stuks, oftewel een broeibak vol. Bezoek Belangstellenden kunnen de kassen bezoeken om de bloemen te bekijken. De Marktbroei is vanaf half december tot half april toegankelijk. Op maandag en donderdag zijn intermediairs aanwezig, maar wie op een ander moment een bezoek wil brengen, kan op afspraak terecht. De grootste belangstelling voor de Marktbroei is de periode voor kerst en de Hobaho-relatieweek begin januari. Om die reden is Hobaho op zoek naar het sortiment dat broeibaar is voor Kerstmis. Hobaho wil tijdens de Marktbroei ook zo

veel mogelijk handelsinformatie beschikbaar hebben over de getoonde tulpen. Intermediair Rik Schoon: “We denken aan teelt- en broei-informatie, zoals hoeveel dagen de bol nodig heeft om tot een bloem te komen. Verder willen we melden hoeveel kilo leverbaar beschikbaar is en tegen welke prijs. We laten dus niet alleen de tulp zien.” Hobaho doet een oproep aan kwekers om zich aan te melden via hun intermediair. In overleg wordt vervolgens een preparatieschema gemaakt. Het is belangrijk tijdig aan te geven wat de wensen voor aflevering zijn. Intermediair Frank van der Ploeg benadrukt dat telers hun voordeel kunnen doen met Marktbroei. “Het platform dat Hobaho aanbiedt, is een kans om je product te laten zien. Met dit platform kunnen we inzichtelijk maken wat goede cultivars zijn voor teelt, handel en broeierij.” 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 67

VRAAG EN AANBOD HOBAHO

GEHEEL VRIJBLIJVEND

Lelie ‘Forever®’

Hyacint ‘Purple Sensation’

Hyacint ‘Aqua’

Informatie: Salecom, tel. 0252 - 434 777

Informatie: Hyacinten Team Hoboho, 0252 - 434 777

Informatie: Hyacinten Team Hoboho, 0252 - 434777

Aanbod tulpenplantgoed 2015 Aantal kg 4.000 500 5.000 2.000 5.000 2.000 15.000 3.000 10.000 5.000 10.000 20.000 4.000 3.000 1.500 20.000 8.000 2.000 10.000 2.500 3.000 5.000 4.000 10.000 2.500 15.000 6.000 3.000 3.000 2.000 4.000 10.000 10.000 15.000 1.000 15.000

Productnaam Maat Milkshake® 2016 ong Novi Sun® 2016 ong Orange Juice® 2016 ong Passoa® 2016 ong Queensday® 2016 ong Red Bright Parrot® incl. 1 ha 0-11 Red Passionale® 4-11 Red Planet® 0-12 Ronaldo® 4-11 Roussillon® 0-12 Royal Ten® 4-10 Royal Virgin® 0-10 Russia® ong Sambuca® ong Sandor® 2016 ong Salmon Prince® 4-11 Silver Dollar 5-10 Smirnoff® 0-12 Snowhill® 0-11 Spitfire ong Strong Fire® 2016 ong Strong Love® 2016 ong Sugar Prince® 0-11 Sugar Parrot® 0-10 Supermodel® ong Super Parrot® 0-10 Surrender® ong Synaeda Blue 5-11 The Endge® ong Timeless® incl.1 ha lic. 0-12 Time Out® ong Time Out® 2016 ong Tineke van der Meer® 5-10 Tom Pouce® 0-11 Tresor® ong Unique de France® 5-10

68 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Prijs 8,00 20,00 4,00 6,50 6,00 2,50 2,50 4,00 2,00 5,50 1,00 1,25 10,00 7,50 5,50 1,00 1,75 4,00 4,00 4,50 4,00 5,00 3,00 2,75 4,00 2,00 5,00 1,75 7,50 6,00 11,00 6,50 2,50 20,00 1,50

7.500 5.000 10.000 10.000 5.000 10.000 5.000 5.000 4.000 10.000 8.000 8.500

Up Date® Verona Veronique Sanson Versaci® Vikareus® Viking Voque® White Flag® White Master® White Prince® White Prince® 2016 Winter Parrot®

0-12 4-11 5-10 ong 0-11 5-10 ong 5-10 0-11 0-11 0-11 0-10,5

4,00 2,75 2,00 5,00 3,00 1,50 4,50 2,00 4,00 2,75 2,50 2,50

Artnr.

Artikel

19142 Broeibakken

Aafke® Denmark® Flash Point® Jan Seignette® Lalibela Margarita Pallada Purple Flag

Broeibollenteam Rick Bleeker Per Hoogenboom Simon Huisman

5-11 5-11 0-5 5-10 5-12 5-10 5-10 5-10

2,25 3,50 3,75 1,50 2,75 2,00 2,00 1,50

06 229 714 35 06 201 374 57 06 539 306 24

Nipla

p.s.1,00 400,00

-

500,00

19168 Gaasbakken

-

p.s. 0,60

19172 Onderzetters

-

p.s. 2,00

Flygt

850,00

Compas

2.000,00

Schouten

1.000,00

Compas

1.500,00

Toyota

3.750,00

19178 Vuilwaterpomp 19179 Tractor Universal

2.500,00

19182 Rollensorteerder 19186 Leesband 19193 Heftruck 19194 Pelstoelen

- p.s. 60,00

19195 Transporteur

-

300,00

19196 Onstmettingsbak

-

1.250,00

19200 Rollenbanen

- p.s.150,00

19201 Leliekratten

-

p.s. 2,00

Gulko

500,00

19202 Kopmachine 19203 Plukkarren

Sjon Bakker p.s. 60,00 Van den Berg

19207 Droogsloffen

06 510 872 80 06 511 456 19 06 533 779 82 06 533 799 36 06 516 873 20 06 215 008 47 06 533 666 71 06 533 119 01 06 531 735 15

Vraagprijs

19162 Kantoorunit

19204 Ontbolmachine

TOP7 Rober Dol Marco Meijer Marcel Noppen Frank van der Ploeg Rik Schoon Erik Steltenpool Dick Timmer Nico Wiering Kuno Zonneveld

Merk

19148 Ploeg Niemeyer

19181 Bochtband

Vraag 10.000 5.000 2.000 20.000 10.000 10.000 20.000 20.000

Machines & Materialen

19208 Kuubkisten

750,00

- p.s.1.25,00 150x120x100 cm p.s. 30,00

19209 Pelmachine

Van Dijke

1.950,00

19210 Doseerbunker

Schouten

750,00

Hobaho Veilen 0224 590888 @hobahoveilen

ACTUEEL HOBAHO

Kwekersvereniging: Markglory Markglory is een samenwerkingsverband van acht gerenommeerde hyacinten teelt- en handelsbedrijven die nieuwe hyacintenrassen veredelen. Criteria hierbij zijn onder andere: knopkleur, bolkwaliteit, groei, stevigheid, geur, bladstand en trekduur. Soorten die door de strenge selectiecriteria zijn gekomen, zijn bijvoorbeeld: ‘Aqua’, ‘Siberia’, ‘Yellow Stone’ en ‘Red Glory’. Van deze soorten zijn nieuwe inspiratiebeelden beschikbaar voor vrij gebruik, vraag ernaar. Coördinator van Markglory is Bob Siecker Tel. 06-53 37 95 69 of [email protected] Meer informatie en foto’s van de soorten: www.markglory.nl

‘White Survival’: een lelie met een bijzonder verhaal

‘Red Glory’

‘Yellow Stone’

Remarkable tulp voor Paul McCartney

Peter Kortekaas, voorzitter van Marklily, heeft op maandag 1 juni de lelie ‘White Survival’ uit de kraam van Marklily gedoopt. Deze nieuwe witte OT wordt aangeboden door Marklily aan de voorzitter als dank voor zijn betrokkenheid. De leden laten met dit gebaar zien zijn inzet te waarderen en oprecht verheugd te zijn met zijn herstel na een zware periode van ziekte. Peter heeft zelf de naam voor de lelie bedacht. De lelie blijft binnen de leden van Marklily en Hobaho doet de coördinatie.

Dutch Lily Days succesvol verlopen De lelies in de kassen van het Testcentrum voor Siergewassen stonden er buitengewoon goed bij. Mede hierdoor hebben we vele bezoekers mogen verwelkomen. In showkassen waren de lelies van Marklily en Casino Lilies te zien, maar ook het hele assortiment van United Calla. In de hal van Hobaho waren er naast lelies ook diverse bijzondere bolgewassen te zien. Een bezoek is uiteraard nog steeds mogelijk.

Paul McCartney heeft zondagavond 7 juni een rode tulp met witte rand gedoopt. De tulp is aangeboden door Kwekersvereniging Remarkable Tulips in nauwe samenwerking met de firma Jac. Uittenbogaard & Zonen bv. Voor Paul was speciaal een tulp in de kleuren rood/wit van Liverpool uitgekozen. Remarkable Tulips bood de tulp aan vanwege Pauls enorme bijdrage aan de muziekgeschiedenis.

7 juli, start online bloembollenveiling

Foto: René Faas

Taart voor alle inbrengers van bollen en kopers op deze dag!

Volg ons op Twitter & Facebook voor de meest actuele zaken en schrijf in voor onze wekelijkse Hobaho-nieuwsbrief via [email protected] 12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 69

KAVB NIEUWS KEURING

Indrukwekkende variatie Het leek de afgelopen periode wel voorjaar in de KAVB-keuringszaal. Zo veel gewassen en zoveel variatie. Iris, pioen, Allium, dahlia, gladiool en een scala aan andere bol- en knolgewassen en

D

e keuringen van de afgelopen weken laten heel mooi de overgang zien van het voorjaar naar de zomer. Die verloopt dit jaar rustig, met name door het aanhoudend koele weer. Door dat koele weer kon Sjaak de Groot maandag 1 juni nog Tulipa sprengeri tonen, en zette Osco Gardens uit Aalsmeer de dinsdag na Pinksteren nog een aantal nieuwe tulpen neer. In deze tijd laat de iris zich ook van zijn fraaiste kant zien. Dat betreft natuurlijk de Hollandse iris, maar de variatie binnen het geslacht Iris is vele malen groter. Zo maakte Sjaak de Groot de bezoeker attent op onder meer Iris acutiloba ssp lineolata var longipetala, en trok Smakman

Bloembollen de aandacht met Scorpiris cycloglossa. Maandag 1 juni vond de eerste van drie speciale keuringen rond de iris plaats. Dat leverde mooi showwerk op van diverse inzenders. Zo gaf Maveridge de bezoeker een kijkje in de keuken van de irisveredeling. In vaasjes waren forse bloemen, felle kleuren en frappante kleurcombinaties te zien. Ook interessant: uit ‘Monticello’ is een geheel gele mutant ontstaan. Die kleur is binnen de grofbolligen zeldzaam. Bij Iris Nova was het vooral ‘Park Avenue’ die de aandacht trok. Deze combineert een hardblauwe lip met geel oog met blauwpaarse staanders in een flinke bloem. ‘Hommes Blue’ was te zien bij de gelijknamige kwekersvereniging. ‘Nofa White’ staat op tafel bij zowel Kwekersvereniging Saturnus als Hommes Iris. René Zijerveld liet bezoekers kennismaken met enkele bijzonder orchideeën, te weten Calanthe en Cypripedium. Van beide liet hij diverse hybriden zien.

WAT NIET?

Foto: Arie Dwarswaard

C.P.J. Breed maakte maandag 1 juni indruk met een fraai sortiment Allium dat nu al gewoon bloeit, zoals A. falcifolium, A. unifolium en A. ‘Purple Rain’. Maandag 8 juni laste de KAVB een extra Alliumkeuring in die veel inzenders trok. Van Woesik Veredeling liet de dieproodpaarse ‘Ostara’ zien, Sjaak de Groot maakte indruk met de blauwe A. litvinovii en de witte A. amplectens, Bulbs of Lowland zette de forse ‘Powder Puff’ en ‘Metallic Shine’ neer, en Mellema-Versteeg spande de kroon met meer dan tachtig verschillende soorten en selecties. Alleen al een gemengd bloemstuk telde ruim zestig variëteiten. Onder de blikvangers namen als Allium dolichostylum, A. schubertii, ‘Round ’n Purple’, A.caesium en A. moly ‘Jeannine’. Gebr. Valkering showde ‘Globemaster’, Fa. J.H. Oostdam liet ‘Purple Caila’ zien en A. Warmerdam trof in Nectaroscordum siculum een bijzondere mutant aan.

Allium dolichostylum

KONINKLIJKE ALGEMEENE VEREENIGING VOOR BLOEMBOLLENCULTUUR Postbus 175 • 2180 AD Hillegom • Bezoekadres: Weeresteinstraat 10a • 2181 GA Hillegom, telefoon (0252) 536 950 • fax (0252) 536 951 • e-mail: [email protected]

70 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

Foto: René Faas

vaste planten stonden uitgestald in Lisse.

Iris ‘Park Avenue’

Op 8 juni stonden ook Hosta en Heuchera centraal, resulterend in onder meer Hosta ‘Paul Revere’, ‘Eleonor Lachman’ en ‘Don Stevens’ van Heemskerk Vaste Planten en ‘Royal Standard’, ‘Francee’ en ‘Sun and Substance’ van C.P.J. Breed. Bij Heuchera zorgde het Greenteam van CNB voor een fraaie collectie, met onder meer ’Renoir’ en ‘Gaugain’ uit de Master Painter-serie en ‘Flores Sea’ en ‘Black Sea’ uit de Sea-serie. Ook fraai: Heucherella ‘Art Nouveau’, frisgroen met rood in het blad. Heucherella is een hybride van Heuchera en Tiarella. De CNB Pioenweken brachten een immens sortiment pioenrozen naar Lisse met onder meer ‘Buckeye Belle’, ‘Pink Hawaiian Coral’, ‘Mary Jo LeGare’ en de kleurrijke ‘Walter Mainz’. De eerste gladiolen en dahlia’s konden op 8 juni ook worden genoteerd: dahlia ‘Pink Magic’ van H.M. Weijers uit de kas en van Flower Boost/A. van Ruiten de kleinbloemigen ‘Emma’ en ‘Vanta’. Beide zijn afkomstig uit de veredeling van Chr. van der Salm. Jaap Duijs zette de eerste bloeiende Rhodoxisselecties op tafel, waaronder ‘Ruby Giant’ en ‘Aya San’.

www.kavb.nl

HET PANEL Vorig jaar liet Greenpeace onderzoek doen naar sporen van gewasbeschermingsmiddelen op producten in tuincentra. Een flink aantal bolgewassen maakte onderdeel uit van dat onderzoek. PPO herhaalde het onderzoek en trof weinig zorgwekkende stoffen aan. De verwachting is wel dat leveranciers steeds meer met eisen te maken krijgen als het gaat om bollen zonder residuen van gewasbeschermingsmiddelen. Vandaar dit keer de stelling

Ik kan aantonen dat mijn bollen aan de hoogste eisen voldoen Hans Smakman, teler van lelies en tulpen, Creil Ik ben voorzichtig met het bevestigen van deze stelling. Qua innerlijke en uiterlijke eigenschappen zijn mijn bollen prima, maar op het gebied van residuen plaats ik een vraagteken, en wel hierom: vorig jaar had ik op een akkerbouwperceel een aantal lelieplanten die duidelijk ergens last van hadden. We konden op het oog de oorzaak niet achterhalen, dus lieten we enkele planten onderzoeken op residuen van bestrijdingsmiddelen. Uit dit onderzoek kwam een hele lijst aan middelen die in het verleden op dit perceel waren gebruikt. Zelfs residu van slakkenkorrels, vijf jaar daarvoor gebruikt in koolzaad, werd aangetoond. Weliswaar werden minieme percentages gemeten, maar het was géén nul. Als nul de norm wordt, hebben we als agrarische sector een enorm probleem.

Piet van der Poel, teler van tulp, narcis, hyacint en broeier van snijhyacint, Noordwijkerhout Dat tuincentra en consumenten steeds hogere eisen stellen, is een maatschappelijk gegeven. Of dit terecht is, moeten we ons afvragen. Als bedrijf produceren wij maatschappelijk verantwoord. We kunnen zo laten zien wat we allemaal aan middelen gebruiken en ook dat we MPS gecertificeerd zijn. Bij de consument wordt het beeld bijgebracht dat we maar aan spuiten, terwijl dat alleen gebeurt als het noodzakelijk is en volgens een computergestuurd waarschuwingssysteem. Waar ik bang voor ben, is dat kopers straks gaan zeggen dat er geen residuen op onze bollen en bloemen mogen zitten, ook niet van wel toegelaten middelen. Ik vind dat zorgelijk, omdat we in principe alleen dingen doen die door de wetgeving toegestaan zijn.

Rob Geerlings, teelt en handel van Zantedeschia, Noordwijkerhout Retailers vragen regelmatig welke middelen er gebruikt worden in de teelt. Ze hebben lijsten met verboden middelen die niet mogen worden aangetroffen. Je moet hier een getekende verklaring voor afleggen. Weet dus wat je eigenlijk verklaart. Wij gebruiken uitsluitend toegelaten middelen in de teelt, dus zou er geen probleem mogen zijn. Meten is echter weten. Daarom hebben we de laatste tijd veel monsters laten nemen om na te gaan welke stoffen er exact in onze Zantedeschiaknollen aanwezig zijn. Gelukkig komt daar niets ontoelaatbaars uit, al zien we ook afbraakresten die je niet altijd meteen kan thuisbrengen. Ook blijkt dat sommige systemische stoffen langer dan een groeiseizoen aanwezig kunnen blijven in de knollen. Vaak gaat het wel erg ver achter de komma, maar de detectiemethoden worden steeds beter. Wij weten niet altijd zeker van aankooppartijen of die aan de eisen voldoen en zijn afgelopen jaar begonnen met ook die te screenen. Daar komen wel enkele negatieve analyses uit, waardoor we ook onze leveranciers laten verklaren dat er geen ontoelaatbare stoffen in hun knollen voorkomen. Zo wordt de gehele keten op scherp gezet wat op zich een goede zaak is.

COLUMN Vakjargon Wie voor het eerst met de bloembollensector in aanraking komt, wordt al snel geconfronteerd met termen die eigenlijk alleen in onze sector worden gebruikt. Vooral op het gebied van ziekten en plagen worden de meest curieuze benamingen gebruikt. Waar denkt u bijvoorbeeld aan bij termen als ‘agressief snot’, ‘zuur’ en ‘kwade grond’? Waarschijnlijk denkt u hierbij aan heel andere zaken dan bijvoorbeeld een arts of een consument. Gelukkig leidt dergelijk vakjargon meestal niet tot grote problemen; iedereen in de sector weet immers wat ermee bedoeld wordt. Heel anders ligt dat echter op het gebied van kwaliteit. Hebben we bijvoorbeeld allemaal dezelfde beleving bij de termen ‘Beste kwaliteit’ en ‘Klasse Europa’? Of vinden we met z’n allen dat een goede kwaliteit betekent dat bloembollen moeten voldoen aan de (vaak niet) uitgesproken verwachtingen van een klant? En wie is dan die klant? Is dat de professionele broeier in Nederland, is het een consument in de Europese Unie of is het een overheid in een land buiten de EU? En nog belangrijker is de vraag hoe we op een efficiënte en rendabele manier aan al die verschillende verwachtingen en eisen kunnen voldoen? Het antwoord hierop is niet eenvoudig, maar zal wel gevonden moeten worden. De kosten voor toetsingen op de teeltbedrijven zijn de afgelopen jaren fors toegenomen. Ook zien we dat de eisen die gesteld worden aan bloembollen toenemen terwijl de mogelijkheden om ziekten en plagen te bestrijden alleen maar afnemen. Hiermee zit de sector in een onmogelijke spagaat. Gelukkig ziet het Ministerie van EZ dit ook en wordt er gezamenlijk met de KAVB, Anthos, de NVWA en de BKD gezocht naar oplossingen. Er wordt scherp onderhandeld met derde landen, er worden brieven gestuurd en er worden werkbezoeken van derde landen aan Nederland georganiseerd. Ondanks deze inspanningen zullen we echter ook op zoek moeten naar een robuust en effectief systeem waarmee we met zo weinig mogelijk kosten voor teelt en handel de overeengekomen garanties kunnen bieden. Hier ligt een grote uitdaging voor de KAVB-productgroepen. Zij kennen tenslotte hun gewassen en bijbehorend jargon het beste! Prisca Kleijn, Directeur KAVB

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 71

KAVB NIEUWS

Milieuplatform:

Onderwerpen genoeg voor het Milieuplatform, dat onder voorzitterschap van Kees Stoop onlangs bijeenkwam. Vooral over gewasbescherming werd volop gesproken, aldus Stoop. Vorig voorjaar vroeg Greenpeace aandacht voor residuen van gewasbeschermingsmiddelen. De KAVB en Anthos ondernamen hier gezamenlijk actie op, resulterend in onderzoek naar residuen van middelen bij bol-op-potproducten, vaste planten en boomkwekerijproducten dat op verzoek van LTO, Anthos en de KAVB is uitgevoerd door PPO. Tijdens de onlangs gehouden vergadering van het Milieuplatform waren Fred Moolenaar vanuit de handel en Mark Heemskerk vanuit de kwekerij aanwezig om met het Milieuplatform te discussiëren over de laatste ontwikkelingen. “Centrale vraag hier is hoe we onze afnemers garanties kunnen geven over de eventuele aanwezigheid van stoffen op de bol. Afnemers stellen daar steeds hogere eisen aan. Als Milieuplatform gaan we hier verder over praten. Uitgangspunt is dat oplossingen het vertrouwen moeten hebben van de gehele sector, inclusief teelt, handel, retail en consument.” Ook op het gebied van oppervlaktewater werkt de sector aan vooruitgang. Intensieve samenwerking tussen onder meer Agrodis, de KAVB en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) leidde afgelopen twee seizoenen tot het project ‘Schoon erf, schone sloot’. Het Milieuplatform vindt het belangrijk dat hierop een vervolg komt. “Op basis van de huidige kennis en ervaringen, ontwikkelen we nu een erfscan samen met Agrodis. De ondernemers zullen deze scan samen met hun teeltadviseurs maken. Op basis daarvan wordt er in groepen van ondernemers gewerkt aan oplossingen. Komend seizoen gaat het project nog op kleine schaal verder met tien nieuwe deelnemers. We werken er samen met verschillende waterschappen en provincies aan om het project daarna over het hele land uit te rollen. Hier gaat het echt om bewustwording over wat er ongemerkt toch allemaal vanaf het erf in het oppervlaktewater terecht kan komen.” Ditzelfde doet zich volgens HHNK voor bij de tijdelijke opslag op het land van compost, stalmest en organisch afval. Stoop: “Daar gelden dui-

delijke regels voor over bijvoorbeeld de afstand tot de sloot en het wel of niet afdekken van het product. HHNK stelt vast dat niet elke teler zich houdt aan die regels. Daar gaan we als Milieuplatform met HHNK over in gesprek. Dat doen we samen met de Milieupolitie en de Regionale Uitvoeringsdienst Noord-Holland Noord die op bedrijven de milieucontroles uitvoeren.” Ook wil het Milieuplatform binnen een aantal maanden een handig hulpmiddel voor telers op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen presenteren, aldus de voorzitter. “Er wordt een instrument ontwikkeld waarmee telers kunnen zien hoe het zit met de termijnen van de gebruikte gewasbeschermingsmiddelen. Daarbij gaat het er bijvoorbeeld om hoeveel tijd er tussen twee opeenvolgende bespuitingen mag zitten. Dat hangt sterk af van wat er op het etiket staat. Een wettelijk gebruiksvoorschrift is een harde regel, terwijl een gebruiksaanwijzing wel ruimte biedt aan telers. Let je daar als teler niet goed op, dan kan je daar een boete voor krijgen.” Ten slotte gaat het Milieuplatform op korte termijn het gesprek aan met het Ctgb over de toelating van zogenoemde biociden. “Nu is het zo dat voor de bloembollensector alle gebruikte middelen standaard worden gezien als gewasbeschermingsmiddelen, terwijl sommige middelen puur voor hygiënische doeleinden worden gebruikt en volgens de wet eigenlijk biociden zijn. Dit leidt er nu in de praktijk toe dat we deze biociden niet mogen gebruiken, terwijl deze middelen wel kunnen bijdragen aan een gezonde en duurzame sector. Dit is een technische kwestie, maar wel een kwestie met een grote impact. Het Milieuplatform zet zich ook daar voor in.”

Maandag 29 juni vindt in de KAVB-keuringszaal in Lisse de tweede Speciale Alliumkeuring plaats. De eerste werd op woensdag 27 mei in BolleNoord gehouden. Inzenders kunnen op deze keuring hun sieruien in de volle breedte van het sortiment laten zien. De keuring door een deskundige vakjury start om 11.00 uur. Er zijn net als vorig jaar twee prijsvragen: • Allium van meer dan 50 cm; • Allium van minder dan 50 cm Alle inzendingen dienen van tentoonstellingskwaliteit te zijn. De commissie zal in elke categorie de beste aanwijzen, die een certificaat zal krijgen. Deze Alliumkeuring biedt de mogelijkheid aan bedrijven om meer bekendheid te creëren voor hun eigen product. Ook de veredeling kan nieuwe cultivars laten zien. Daarnaast biedt het iedereen in het vak de mogelijkheid om kennis te maken met de enorme breedte van het moderne Alliumsortiment.

KONINKLIJKE ALGEMEENE VEREENIGING VOOR BLOEMBOLLENCULTUUR Postbus 175 • 2180 AD Hillegom • Bezoekadres: Weeresteinstraat 10a • 2181 GA Hillegom, telefoon (0252) 536 950 • fax (0252) 536 951 • e-mail: [email protected]

72 • BLOEMBOLLENVISIE • 12 juni 2015

www.kavb.nl

Foto: Arie Dwarswaard

Speciale Alliumkeuring

Foto: Arie Dwarswaard

‘‘Schoon erf, schone sloot’ krijgt vervolg’

Gevarieerd nieuw programma KAVB Jong!

KAVB start crowdfunding voor onderzoek Nontox Bij de vorige editie van BloembollenVisie troffen lezers een bijlage aan waarin de KAVB ondernemers opriep om financieel bij te dragen aan onderzoek naar het effect van Nontox op een aantal schimmel- en bacterieziekten in tulp, narcis, hyacint en iris. Adjunct-directeur André Hoogendijk over de aanleiding van deze actie: “De KAVB kreeg de afgelopen tijd meermalen telefoontjes van leden met de vraag of zij moesten investeren in een Watter-apparaat voor de productie van Nontox. Onderzoekresultaten bij tulp, narcis, hyacint en iris zijn er niet, maar zo’n apparaat is wel een investering van 25.000 euro. Voor een goede afweging is onafhankelijk onderzoek nodig en daarom hebben we eerder dit jaar ondernemers opgeroepen om deel te nemen in een begeleidingscommissie. Dat leverde uiteindelijk vier ondernemers op en een aantal specifieke onderzoeksvragen. Dit alles in overleg met de producent van Nontox, het HLB en Proeftuin Zwaagdijk. We hebben 40.000 euro nodig voor een jaar onderzoek aan de vier genoemde gewassen. Daarbij ligt de nadruk niet op virussen, zoals bij lelie, maar op schimmels en bacteriën, zoals zuur in tulp en geelziek in hyacint. Ondernemers die 500 euro betalen, kunnen met dat bedrag beter bepalen of de investering in een Watter-apparaat zinvol is voor hen.” Het onderzoek start bij voldoende belangstelling in juli en zal een heel teeltseizoen duren. Ondernemers die meedoen, krijgen de beschikking over de resultaten. Aanmelden kan tot 1 juli 2015. De eerste bedrijven hebben zich inmiddels gemeld.

naar Enza Zaden in Enkhuizen. Dit bedrijf behoort tot de tien grootste groenteveredelingsbedrijven ter wereld. De derde excursie betreft een bezoek aan gewasbeschermingsmiddelenproducent Certis. Dit bedrijf richt zich steeds meer op biologische middelen en heeft daar een duidelijke visie op. De workshops vinden plaats bij Flynth en starten om 16.30 uur en eindigen rond 21.00 uur. De locatie van de workshops wordt afgestemd op de deelnemers. De netwerkgroep is bestemd voor jonge (25-40 jaar) leidinggevenden, ondernemers, bedrijfsopvolgers en medewerkers die verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering gaan dragen, en voor mensen die zich thuis voelen in de groep. Deelname kost 500 euro. Aanmelden kan bij Stan van Oers of Daniëlle Kroes, tel. 0252-536 966 of [email protected].

Foto: René Faas

Met vijf workshops en drie excursies, mogelijk nog aangevuld met een retailsafari naar Berlijn, ziet het programma van de netwerkgroep van KAVB Jong! er ook voor komend seizoen gevarieerd en goed gevuld uit. Daniëlle Kroes en Stan van Oers van de KAVB hebben de afgelopen tijd gewerkt aan de invulling van het nieuwe programma. Daarbij zijn de suggesties van de deelnemers van het afgelopen seizoen nadrukkelijk meegenomen. Stan van Oers: “We hadden voor het einde van het afgelopen seizoen al heel wat ideeën voor komend seizoen. Die ideeën hebben we voorgelegd aan de deelnemers van afgelopen seizoen. Op basis van die reacties konden we het nieuwe programma samenstellen.” Het afgelopen seizoen kende diverse bijzondere bijeenkomsten, zoals een bezoek aan Kwekerij Sion, winnaar Tuinbouw Ondernemersprijs 2014, het straatjutten in Haarlem, de retailsafari naar Parijs en de ontwikkeling van de duurzaamheidsscan. Voor komend seizoen staan er vijf workshops op het programma. Deze gaan onder meer over fiscale arbeidszaken en wet- en regelgeving op het gebied van arbeidsovereenkomsten. Deze twee onderwerpen neemt Flynth voor zijn rekening. ConsumerView, begeleider van de retailsafari’s, verzorgt een workshop over categorymanagement. Mogelijk krijgt deze workshop nog een vervolg met een retailsafari naar Berlijn. Ype Jorna gaat in zijn workshop in op het vertellen van een goed verhaal bij je product. Als vijfde workshop staat een gesprek met staatssecretaris Dijksma of een lid van de Tweede Kamer gepland. Een van de excursies gaat naar de Rotterdamse Markthal. Daarbij krijgen de deelnemers een rondleiding door het hele gebouw en bezoeken ze bloemenwinkel KAS (zie foto). Aan dit verkooppunt levert een aantal ondernemers uit de bloembollenwereld. Een andere excursie gaat

Stengelaaltjesfonds Narcis Najaar 2013 introduceerde de KAVB voor narcissentelers het Stengelaaltjesfonds Narcis. Bedrijven die hieraan meedoen betalen een bedrag per hectare, dat gebruikt kan worden als bij een of meer deelnemers een aantasting door stengelaaltje is vastgesteld. Het bestuur van de KAVB-productgroep Narcis houdt toezicht op het fonds. In de laatstgehouden bestuursvergadering is gemeld dat in 2014 een van de 26 deelnemers een beroep heeft moeten doen op het fonds. Na taxatie door twee deskundigen is de hoogte van de schade bepaald. In dit geval kom het maximale bedrag aan de getroffen teler worden uitgekeerd. Omdat vorig jaar maar een gedeelte van het ingelegde bedrag is uitgekeerd, heeft het bestuur van de productgroep besloten om het bedrag per hectare voor 2015 aanzienlijk te verlagen. Deelname aan het fonds voor het aankomende teeltseizoen 2015-2016 kan nog steeds. Ondernemers die hierin zijn geïnteresseerd, kunnen de voorwaarden voor deelname opvragen bij Daniëlle Kroes van de KAVB. Deelname is alleen mogelijk voor leden van de KAVB.

Nieuwe leden Kring Noordelijk Zandgebied: Plant International, Kanaalkade 77, 1756 AD ’t Zand Kring Bloembollenstreek: Dynaplant, Kasteelweg 4, 2678 SC De Lier Kring Zuidwest-Nederland: Maatschap Van der Steen, Schouwenbaan 14, 4725 ST Wouwse Plantage

12 juni 2015 • BLOEMBOLLENVISIE • 73

plant ik mijn bollen stevig in de markt?

Samen met CNB t Marktkennis t Product- en assortimentskennis t Kwaliteitsbegeleiding t Betalingszekerheid t Ondersteuning bij reclames en geschillen t Marketing en promotie van uw product t Toegang tot de juiste zakelijke netwerken t De beste verkooppositie Neem voor meer informatie vrijblijvend contact met ons op.

Heereweg 347 2161 CA Lisse Tel. +31 (0)252 43 14 31

cnb.nl

Vi r u s t o e t s i n g e n Productcontroles Cursussen

Cursus

Inspectietechniek V O O R J A A R S B L O E I E N D E G E WA S S E N Op 6 en 9 juli biedt BQ Support een praktijkgerichte cursus aan waarin de ziektebeelden van droge bollen centraal staan.

Verleng uw spuitlicentie!

ANEMONEN

e-mail: [email protected]

Onderhoud en levering van onderdelen

Acirea tulipae in Allium

Daarnaast zijn de ziektebeelden van andere zomerbloeiende gewassen onderdeel van de cursus. Indien beschikbaar zal ook van deze gewassen ziek materiaal getoond worden. Spuitlicentie en Colland De cursus geldt als een bijeenkomst, benodigd voor de verlenging van uw spuitlicentie. Tevens komt de cursus in aanmerking voor de vergoedingenregeling van Colland.

Robijnslaan 54 2211 TH Noordwijkerhout mob. 06 20297365 tel. 0252 344509 fax 0252 341632

Er wordt uitgebreid ingegaan op het herkennen en benoemen van ziektebeelden in de droge bollen van zes hoofdgewassen: Tulp, Narcis, Hyacint, Crocus Iris en Allium. Van deze gewassen is ziek materiaal voor handen.

Voor aanvullende informatie en aanmelden kunt u terecht op onze website of neemt u contact met ons op.

Bulb Quality Support B.V. Zwartelaan 2 2161 AL Lisse Postbus 300 2160 AH Lisse The Netherlands T > +31 (0)252 43 30 60 F > +31 (0)252 41 78 56 I > www.bqsupport.nl E > [email protected]

www.bqsupport.nl

Polytechniek ontzorgt bij het realiseren en onderhouden van uw technische installaties

Exclusieve verkoop van:

Sorteermachines Total Systems - Industrieweg 31 - 1775 PV Middenmeer - Tel. 0227-501211 Fax 0227-501853 - [email protected] Ton Zuidema: 0653224915

Frank Warnaar: 0610924242

Advisering - Koudetechniek - Luchtbehandeling - Watertechniek Verwarming - Regeltechniek - Elektrotechniek - Service & Onderhoud

WWW.POLYTECHNIEK.NL Koggeweg 63, 1607 MT Hem. Postbus 2, 1606 ZG Venhuizen. Telefoon 0228-54 54 54. E-mail: [email protected]

OK O L U O Y FABULOUS!

t c u d o r p w U ! l a a t i v r e lang

Luna SENSATION is het nieuwe fungicide uit de Luna familie, met een uitstekende werking tegen Botrytis. De gecombineerde eigenschappen van fluopyram en trifloxistrobine zorgen voor een ongekend sterke werking in bloembollen. Toepassing met Luna SENSATION leidt tot een: ▶ zeer langdurige bescherming ▶ verbeterde kwaliteit /BayerCropNL

Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig.