Activiteitenplan Doursum Ferwerderadiel April 2013 Update oktober 2013 Inleiding In dit Activiteitenplan wordt een overzicht gegeven van de activiteiten op het gebied van duurzaamheid die de afgelopen tijd hebben gespeeld, de zaken die momenteel lopen en welke projecten gewenst zijn om te verduurzamen ( vanuit rapport Mearwearde foar minsk en miljeu, juni 2012). Een aantal van de gewenste zaken passen in de gangbare beleidsvelden. Anderen zal extra inspanning voor nodig zijn. 1. Wat is er reeds gebeurd Er gebeurt al veel in Ferwerderadiel op thema’s die je als duurzaam mag betitelen. Ook is er al veel vastgelegd in beleidsplannen over ruimte, leefbaarheid, verkeer en vervoer, milieu en natuur. Het overzicht van de zaken die gebeurt zijn staat los van de bestaande beleidsvelden zoals Milieu en Afvalbeheer en richt zich op de projecten die tijdens het ‘opkomen’ van het begrip duurzaamheid hebben gespeeld. Uit het onderzoek van de Milieuadviesdienst (Milieuadviesdienst, 2008) blijkt dat binnen de gemeentegrenzen van Ferwerderadiel ongeveer 42% van de gevraagde energie duurzaam opgewekt wordt. Onbekend is wat het aandeel nu is ( 2012). De gemeenteraad heeft daarbij de ambitie uitgesproken dit aandeel in 2020 op 100% te willen hebben. Duidelijk is wel als de doelstelling gehaald wil worden er een duidelijke inspanning nodig is van alle partijen in Ferwerderadiel, in het bijzonder van de gemeente als faciliterende partij. Aanzet verduurzaming; 1) Stimulering Lokale klimaat initiatieven (SLOK) SLOK betreft een financiële bijdrage vanuit het Rijk voor gemeenten om het duurzaamheidsaspect in de gemeente te krijgen. Deze SLOK subsidie heeft een belangrijke bijdrage geleverd als het gaat om initiatieven en bewustwording van het begrip duurzaamheid ( met name energiebesparing) in gemeente Ferwerderadiel. De volgende projecten zijn middels de subsidie opgepakt: a. openbare verlichting / openbare gebouwen; b. nieuwbouw Burdaard (pilot); c. bewonersgedrag inzake energie; d. nieuwbouw MFC en School Burdaard; e. duurzame energie-opties gemeente Ferwerderadiel; f. duurzame woningbouw; g. educatie. Ad a. Gemeentelijke gebouwen zijn geïnventariseerd en er zijn besparingsmogelijkheden toegepast. Gemeente Ferwerderadiel heeft geen besparingsplan voor wat betreft de openbare verlichting. In het rapport van de Milieuadviesdienst (MAD, 2008) zijn deze zaken buiten beschouwing gelaten. Een concreet voorbeeld waar wel energiezuinige verlichting is toegepast in het openbare gebied is de LED-verlichting bij het haventje/speelterrein van Wanswert (Project Mei Faert en Faesje). Een ander voorbeeld is LED-verlichting aan de Wytsmastrjitte te Burdaard. Ad b. Bij nieuwbouw in Burdaard realiseren van energieneutrale woningen. Deze ambitie ligt er nog steeds voor bij het te ontwikkelen recreatiepark.
Ad c. Bewonersgedrag veranderen middels bewustwording van de mogelijke besparende maatregelen en energiezuinig gedrag, alsmede energiebesparing in de particuliere woningbouw. In Burdaard is bij de aanvang van het totale project informatie verschaft over energiezaken. Op dit moment wordt er geen extra aandacht aan bewonersgedrag besteed ( gewenste actie) Ad d. De nieuwbouw van het MultiFunctioneleCentrum en de school realiseren met een verscherpte EPC van 75% of energieneutraal. (deels toegepast) Ad e. Gemeentebreed meer dan 10% van de energie duurzaam opwekken en deze binnen de gemeentegrenzen gebruiken. Uit het rapport van de MAD blijkt dat deze hoeveelheid ruimschoots wordt gehaald. Ad f. In samenwerking met initiatiefnemer Vellema Hallum b.v. komen tot de oprichting van vier energieneutrale woningen waarvan één als modelwoning wordt ingezet. Dit betreft het project Juffer Frederikestrjitte te Hallum. Het project heeft geen doorgang gevonden Ad g. Een educatie project opzetten. Er is een eerste verkennende afspraak met schoolbesturen geweest. Provinsje Fryslân zou een lespakket ( laten) ontwikkelen. De provincie heeft hier verder geen gevolg aan gegeven, hierdoor is het project is stil komen te liggen 2) Aanzet duurzaam inkopen (in Middelsee verband, stil komen te liggen) In NNO wordt er momenteel uitvoering gegeven aan een nieuw, gezamenlijk aanbestedings protocol ( april 2013). Inmiddels is de notitie aankoopbeleid met een duidelijke insteek op duurzaam inkopen in Noordoost vastgesteld Gemeente Ferwerderadiel heeft het convenant Duurzaam Inkopen voor gemeenten ondertekend. Hiermee is de doelstelling gesteld dat er in 2012 minimaal 75% duurzaam in wil kopen en in 2015 100%. In 2007 is het Inkoopbureau Middelsee opgericht, een centraal inkoopbureau van de Middelsee gemeenten. Ferwerderadiel zou dit traject verder uitwerken voor alle Middelsee gemeenten. Na het vertrek van de ambtenaar die belast was met (duurzaam) inkopen wordt er minder aandacht aan duurzaam inkopen besteed. In 2010 heeft de gemeente deelgenomen aan een beleidstraject duurzaam inkopen onder aanbieden van Agentschap NL en de VFG. Gemeente Ferwerderadiel heeft dit traject namens de Middelsee gemeenten (deels) doorlopen. Het is echter niet zover gekomen dat het tot een duidelijke implementatie van duurzaam inkopen in de organisatie heeft geleid. Momenteel wordt er geen (extra) aandacht aan duurzaam inkopen besteed, dan wel voor de eigen organisatie als bij aanbestedingen van bijvoorbeeld openbare werken. Inkoop van kantoorartikelen gebeurt via het Centraal Inkoopbureau (CIB) van de VNG. Het CIB heeft duurzaamheid hoog aangeschreven staan en omschrijft dit op haar website met de punten duurzaam inkopen, duurzaam assortiment, duurzame distributie, cartridge retoursysteem en cradle to cradle. 3) Subsidieaanvragen Waddenfonds, UKP en SDE Voor de geplande warmtenetten in Burdaard en Ferwert zijn een aantal externe subsidiemogelijkheden aangeschreven. Helaas zijn dezen niet gehonoreerd waardoor het project (destijds) niet rendabel is geacht. Inmiddels is de situatie dusdanig veranderd dat de onderzochte optie niet meer haalbaar is. Voor het project Burdaard worden momenteel een aantal mogelijkheden in beeld gebracht ( zie ook lopende projecten). Waddenfonds: Tender 2008 - Aanvraag Herstructurering Burdaard ( 15-10-2008)
Niet gehonoreerd-Duurzaam energieplan Burdaard ( 15-10-2008) Niet gehonoreerd Tender 2010 - Duurzame verwarming Ferwert ( 28-04-2010) Niet gehonoreerd - Duurzame verwarming Ferwert ( 28-04-2010) Niet gehonoreerd Unieke Kansen Projecten (UKP) Aanvraag 1-12-2008 Project warmtenet Burdaard Niet gehonoreerd. 4) Inventarisatie agrarische daken voor zonnepanelen ( 2010) in samenwerking met IGO. Er is ondersteuning geboden aan agrariërs die interesse hadden in zonne-energie. Na een bijeenkomst waar meer dan 100 mensen aanwezig waren zijn 30 aanvragen voor SDE subsidie verzorgd. De subsidiepot was dusdanig overtekend dat er helaas geen subsidie is toegekend. Een aantal agrariërs heeft separaat subsidie aangevraagd. Er worden anno 2012 her en der weer panelen ( met of zonder subsidie) geplaatst. 5) Oprichting Stichting LEF LEF is statutair in 2012 opgericht. Aangezien het een vernieuwend concept betrof heeft het een lange aanloopperiode gekend. Voor de (extra) inspanningen heeft de gemeente de P-nuts Award gewonnen en een ondersteunende subsidie van de provincie mogen ontvangen. Ook zijn er een aantal presentaties gegeven om het concept bekend te maken bij andere gemeenten en partijen ( o.a. ARK Burdaard). Tijdens het proces is gesteld dat LEF pas ‘opgetuigd’ kan worden als er een rendabel project aan komt te zitten. Zover is het vooralsnog niet gekomen( meer over LEF in de lopende zaken). Opbrengsten Houtsnippers De opbrengsten van de houtsnippers die de buitendienst in hun processen produceren gaan naar de rekening van LEF. Dit betreft het zgn externe geld LEF. Dit is om de stichting in stand te houden en activiteiten te ontplooien die minder direct aan de gemeente zijn gelinkt. 6) Elektrische oplaadpalen geplaatst Eind 2011 zijn er 2 oplaadpalen voor elektrische auto’s in de gemeente geplaatst. Het betreft de locaties bij het gemeentehuis te Ferwert en het MFC te Burdaard. Stichting E-laad heeft de palen geplaatst. Gemeente Ferwerderadiel heeft de parkeerplaats beschikbaar gesteld en een verkeersbesluit genomen. 7) Warmtenetten Burdaard en Hallum Burdaard zie lopende zaken. Hallum: Er is gekeken naar de mogelijkheden om de bestaande ketel te vervangen voor een duurzame verwarming. Er is een rapport opgesteld door NIAG ( 2011) waarbij ook is gekeken naar de combinatie met het multifunctionele centrum, tennisgebouw en bibliotheek. De resultaten uit het onderzoek laten zien dat er mogelijkheden zijn, echter met hoge investeringskosten en dus een lange terugverdientijd. Aangezien het een publiek zwembad betreft is een lange terugverdientijd niet gewenst. Inmiddels is er een traditionele ketel aangeschaft. Tevens heeft er een onderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheden voor riothermie ( zie onderdeel riothermie). 8) Initiatief windmolens en notitie kleine windmolens Met de huidige windmoleneigenaren zijn gesprekken gevoerd over de wensen en de mogelijkheden van windenergie. Veel eigenaren zien mogelijkheden in opschaling en clustering. Hier waren/zijn vergaande ideeën over. Door het beleid van Rijk, provincie en gemeente is dit nu stil komen te liggen. Aansluitend hierop heeft Ferwerderadiel een notitie kleine windmolens opgesteld. Hierbij zou het in bepaalde gevallen mogelijk moeten zijn om kleine windmolens te plaatsen. De
notitie ligt momenteel ter goedkeuring voor bij Provinsje Fryslân. Provinsje Fryslân geeft geen ruimte voor toepassing van kleine windmolens.
9) Klimaatoverleg Fryslân (KLOF) Gemeente Ferwerderadiel neemt al een aantal jaren deel aan het Klimaatoverleg Fryslân. Tijdens deze 3 jaarlijkse (ambtelijke) bijeenkomst op het provinciehuis worden actuele zaken op het gebied van duurzaamheid ( duurzame energie) besproken. Nagenoeg alle Friese gemeenten nemen deel aan dit overleg. Ieder jaar vindt ook de bijeenkomst Fryslân jout Enerzjy plaats. Hierbij worden gemeentebestuurders ook uitgenodigd. Ambtelijke vertegenwoordiging vanuit Ferwerderadiel. 10) Ondersteunen bedrijven De afgelopen jaren heeft de gemeente intensief contact gehad met een aantal ‘koplopers’ in de gemeente. Bedrijven waarmee op verschillende terreinen is samengewerkt zijn Vellema Hallum b.v. en Kelstein Algen te Hallum. Het is van belang om duurzame initiatieven in de gemeente te ondersteunen waar dit als overheid of als stichting LEF mogelijk is. 11) Energieatlas Liander In samenwerking met de provincie is tegen een gereduceerd tarief de energieverbruikgegevens in de gemeente vrij gegeven door Liander( eenmalige opname op postcodeniveau). Hierbij is inzichtelijk te krijgen welke delen van de gemeente ( delen van dorpen) de meeste energie gebruiken. In de toekomst is het wenselijk dat er een systeem komt dat doorlopend de gegevens inzichtelijk geeft zodat er middels maatwerk energiebesparingsacties kunnen plaatsvinden. Dit zal dan wederom met de provincie en de andere Friese gemeenten opgepakt moeten worden. 12) Onderzoek mogelijkheden duurzame wagentractie gemeentewerken Er zijn veel mogelijkheden om tegen een interessant bedrag een elektrische auto te leasen. Hiermee kan er duurzaam worden voorzien in een dienstauto hetgeen woon-werk verkeer (op de fiets) kan bevorderen. Vanuit de stichting Drive4 Elektric is het project ‘Twitterauto’ gelanceerd. Hierbij kunnen gemeenten (kosteloos) ervaring opdoen met elektrisch rijden en hierover twitteren/communiceren. ( 2012 plaatsgevonden) In 2011 is bekeken wat de mogelijkheden zijn om een busje van de buitendienst ( die aan vervanging toe is) te vervangen voor een elektrisch aangedreven busje. Gezien de gewenste mogelijkheden van een dergelijk busje en het bijbehorende prijskaartje is hier vooreerst vanaf gezien. Wel is de mogelijkheid voor een personenauto met laadruimte positief ontvangen. Meer hierover bij duurzame mobiliteit. 13) Pv prive Ontzorging en voorfinanciering van zonnepanelen voor werknemers. Dit project kende een gezamenlijke start met gemeente Leeuwarden. Hierbij is gebruik gemaakt van de kennis van mevr. Jadranka Cace. De installateur is middels een aanbestedingsprocedure geselecteerd. Inmiddels zijn de panelen plaatst en wordt er door medewerkers van gemeente Ferwerderadiel al duurzame energie opgewekt. Er hebben 6 mensen aan deelgenomen en heeft een duidelijke bewustwording teweeg gebracht. 14) Riothermie Door adviesbureau TAUW wordt een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van riothermie ( gebruik van aanwezige warmte in het riool) in Hallum en Burdaard. In Hallum betreft het de warmte in het persriool voor opwarmen van het zwembad. In Burdaard wordt er gekeken naar de warmte uit het effluent van de rioolwaterzuivering om het warmtenet in Burdaard te voeden. Partners: Wetterskip Fryslân, Aquario b.v., Tauw advies, Gemeente Ferwerderadiel. Inmiddels zijn de uitkomsten bekend en speelt er een terugverdientijd van 85 jaar. Dit komt met name doordat met riothermie geen hoge temperaturen worden gehaald en dus nog opgewaardeerd moet worden. Derhalve wordt er geen gevolg aan gegeven. Er zijn nieuwe ontwikkelingen die een mogelijke pilot in Hallum zouden kunnen dienen.
2. Lopende zaken De zaken die momenteel in beeld zijn en die de relatie met duurzaamheid kennen zijn de volgende. Naast deze projecten worden algemene ontwikkelingen en interessante zaken gevolgd en opgepakt. De lopende zaken kennen veelal een meerjarige planning/looptijd ( Onderdeel begroting 2014). Project 1 Wat
Wie
Wat levert het op Wanneer Financieel Ambtelijk Opmerkingen
Duurzaam Noordoost ( ANNO); Gebiedsvisie Aansluiting bij programma Duurzaam Noordoost; Eerste stap/project is het op ( laten) stellen van een gebiedsvisie voor de gemeenten. Dit wordt gecoördineerd door Tytsjerksteradiel maar betreft de gehele regio Gemeenten Achtkarspelen, Kollumerland, Dongeradeel, Dantumadiel, Tytsjerksteradiel en Ferwerderadiel ANNO Ferwerderadiel onderdeel Ruimte en Infra Goed overzicht van de gezamenlijke ambitie en mogelijkheden. Ferwerderadiel kan hierna bepalen welke ( aanvullende) thema’s op te pakken Eindproduct juli 2013 ter besluitvorming voorleggen aan colleges Zie bijlage 1 Budget ANNO Vertegenwoordiging in project duurzaam Noordoost; Hugo Bruinsma Uren p/w= 4 - Gebiedsvisie richt zich op de thema’s; - a. Duurzame (bestaande) woningbouw - b. Duurzame energie - c. Duurzame mobiliteit - d. Duurzaam ondernemen * Deze thema’s waar mogelijk opnemen in uitvoeringsplan en begroting Ferwerderadiel De gebiedsvisie is n september 2013 opgeleverd. Najaar 2013 en in 2014 uitvoering aan geven.
Project 2
Lokale Enerzjy Ferwerderadiel (LEF)
Wat
‘doorstart’ LEF
Wie
Bestuur LEF, dorpsbelangen, gemeente
Wat levert het op
Draagkracht/draagvlak en financiële impulsen duurzaamheid
Wanneer
2013-2014
Financieel
Momenteel is LEF officieel opgericht maar beschikt over een beperkt budget ( 5000,- per jaar en opbrengst houtsnippers)
Ambtelijk
Medewerker duurzaamheid ( H. Bruinsma) en ondersteuning. Communicatie en ondersteuning werkzaamheden worden cruciaal de komende tijd LEF is in 2012 statutair opgericht. Gezien de huidige financiële marktsituatie is het moeilijk om rendabele projecten op te starten. Wellicht kan LEF eerst een meer ondersteunende rol ipv investerende rol aannemen
Opmerkingen
Warmtenet Burdaard Project 3 Wat
Wie Wat levert het op Wanneer Financieel
Ambtelijk Opmerkingen
Project 4 Wat Wie Wat levert t op Wanneer Financieel
Ambtelijk Opmerkingen
Duurzaam verwarmen gedeelte Burdaard. ( MFC, School, 12 woningen en eventueel bestaande bouw) Momenteel worden een aantal mogelijke warmtebronnen onderzocht waaronder een houtketel en riothermie. Ook wordt er gekeken naar een aantal financieringsmogelijkheden ( naast subsidies ook met SVN en Groenfonds contact) Gemeente en externe partij Is als project ondergebracht in ANNO Een goed voorbeeldproject en duurzame warmte in deel Burdaard Van 2009-heden Met name kosten eigen personeel ( tijd). Bij in gebruik name van het net zal er een sluitend exploitatieplan (moeten) liggen deze door externe partij op laten stellen. Voortraject wordt geregeld binnen project Burdaard. Extra inzet is gewenst om routeplan bij provincie in te bedden. Project is ondergebracht in Agenda Netwerk Noordoost als voorbeeldproject Vanwege het voorkomen van dubbele investeringen is in het gedeelte waar nieuwe bestrating is gekomen al een deel leidingnet aangelegd. Hierdoor is het project ook goed te faseren. Project loopt stroef binnen ANNO. Wordt overwogen nieuwe aanvraag Waddenfonds in te dienen. Hier worden eerste stappen toe genomen.
Elektrisch varen Burdaard-Aldtsjerk Elektrisch varen op de Noordelijke Elfsteden Vaarroute. Aanschaffen van twee elektrische sloepen om de duurzame recreatie te bevorderen. Regio in Actie ( RIA) en, gemeente Tytsjerksteradiel, provinsje Fryslân en gemeente Ferwerderadiel Meer duurzame recreatie en bekendheid route. Aanvullend het achterland verkennen door recreant Start 2013 2013 tot 2018 onderhoud, verzekering en stalling bij gemeente Gelden Ria; gelden provincie ( PMJP), Tytsjerksteradiel en Ferwerderadiel (inmiddels een begrotingswijziging van 20.000,- doorgevoerd). Vaste jaarlijkse kosten voor verzekering, onderhoud en stalling sloepen bij gemeente. Hiervoor bijdrage vanuit exploitatie ontvangen. Duurzaamheid ( H. Bruinsma) en project Burdaard Project kan uiteindelijk uitgebreid worden met andere routes en projecten ( waterrecreatievisie Noord Oost). Gemeente Het Bildt is ook overgegaan tot de aanschaf van een sloep. Hiermee wordt het project afgerond. De afrekening zal worden opgemaakt.
Project 5 Wat
Havengebouw Burdaard Oprichten nieuw havengebouw in haventje Burdaard. Hierbij is middels bouwvorm en technische toepassing een energieneutraal gebouw ontworpen
Wie
Regio in Actie ( RIA) Gemeente Ferwerderadiel
Wat levert het op
Een nieuw, energieneutraal en aansprekend havengebouw
Wanneer
Voorjaar 2013
Financieel
Bouwkosten havengebouw €177.000,- + voorbereidingskosten. Dekking uit RIA-gelden en project Burdaard. Inspanning voor publiciteit.
Ambtelijk
Onderdeel van Ria en herstructureringsproject Burdaard. Betrokken ambtenaar S. Terpstra Vanwege het unieke element is het aan te bevelen (extra) aandacht te besteden aan de opening van het gebouw. Zomer 2013 aandacht aan geven= gebeurd middels persbericht, in de lijn van berichten met zonne-energie.
Opmerkingen
Project 6 Wat Wie Wat levert het op Wanneer
Zonnepanelen publieke daken Zonnepanelen plaatsen op de gymzaal te Marrum in samenwerking met ANNO-gemeenten en op eenzelfde dag. ANNO gemeenten en Wetterskip Duidelijk signaal van een duurzame, samenwerkende gemeente. Eigen energieopwekking gymzaal Marrum 2013
Financieel
Eigen uren en investering 2013 van € 6000,- aan zonnepanelen ( hiervoor is een begrotingswijziging gemaakt)
Ambtelijk
H. Bruinsma
Opmerkingen
Voor Ferwerderadiel zijn vooreerst 2 panden geschikt. Dit heeft te maken met de ligging van een gebouw ten opzichte van de zon en de hoeveelheid electra dat gebruikt wordt. Gemeentewerf later meenemen in totale dakrenovatie en nu inzetten op gymzaal Marrum. In het vervolg bij onderhoudsprognoses de verduurzaming van het pand (nog meer) meenemen. Gymzaal Marrum is binnen dit project voorzien van 14 zonnepanelen. De gemeentewerf is in het najaar van 2013 voorzien van een nieuw dak en 40 zonnepanelen. Bij toekomstige renovaties en onderhoud van andere panden zal gekeken worden of het plaatsen van zonnepanelen lonend is.
Project zonnepanelen voor burgers Dit is een lopend project welke ( wanneer deze in uitvoering gaat) over een 10-tal jaar zal gaan lopen. In 2013-2014 zal de piek in de werkruk plaatsvinden. De jaren erna zullen de werkzaamheden met name bestaan uit bijhouden van deelnemers en contacten andere partijen ( bv banken,SVN). Project eerst van de baan vanwege prioritering en reeds toegankelijkheid van zonnepanelen.
Project 7 Wat
Wie Wat levert het op
Voorlichting duorsume doarpen Provinsje Fryslan heeft het verzoek gedaan om een voorlichting voor burgers te organiseren in de gemeente. Doarpswurk wil graag informatie verstrekken over Duorsume Doarpen. Koppelen aan project zonnepanelen voor burgers van LEF. Provinsje Fryslân, Doarpswurk, LEF, gemeente Gemeente faciliterend Burgers bereiken over de mogelijkheden van zonnepanelen en de kracht van dorpen om te verduurzamen
Wanneer
2013
Financieel Ambtelijk
Locatiekosten/ facilitaire kosten Geschat € 1000,Coördinator duurzaamheid ( H. Bruinsma)
Opmerkingen
Bijeenkomst is te koppelen aan meerdere zaken waarbij communicatie van belang is ( LEF en elektrische oplaadpunten)
Project 8 Wat
Wie
Wat levert het op Wanneer Financieel Ambtelijk
Opmerkingen
Elektrische auto gemeente ( werken) Leasen van een elektrische Renault Kangoo voor (hoofd) buitendienst en sporadisch dienstreizen personeel binnendienst. Gehele organisatie Betere vervoersmogelijkheden (hoofd)buitendienst. Duidelijke voorbeeldfunctie gemeente op het gebied van duurzame mobiliteit. Mei 2013- mei 2017 Jaarlijks € 10.000,- voor leasen auto en bijkomende kosten Deels in minder te brengen bij reiskosten Coördinator duurzaamheid Baliemedewerker (hoofd) buitendienst Naast deze concrete actie ook inzetten op kennisverbreding bij burgers en bedrijven op het gebied van duurzame mobiliteit. ( in ANNO verband) De auto wordt sinds september 2013 geleased. Idee is om voorjaar 2014 event duurzaam rijden te organiseren in Ferwerderadiel.
* Opnemen in de begroting van 2014,2015,2016,2017
3. Gewenste/toekomstige projecten (Onderdeel begroting 2014) Het is vooral een kwestie van tijdig de kansen te grijpen en proberen (gemeentelijke) vraagstukken hierin te combineren. Een goede samenwerking met andere gemeenten, bedrijven en burgers is van belang om een duurzame gemeente te worden. De samenwerking in ANNO is er een om regionale vraagstukken op te pakken. De samenwerking en communicatie met en naar de burgers en bedrijven zou een stuk intensiever kunnen. Om kansen tijdig te kunnen benutten is het wenselijk dat er een voldoende ‘werkbudget’ voor handen is. Rol gemeente in dezen: Om als gemeente met duurzaamheid aan de slag te gaan is het van belang om de rolverdeling goed voor ogen te hebben. De Milieuadviesdienst ziet voor gemeente Ferwerderadiel de volgende rollen weggelegd: o Voorbeeldrol: opdrachtgever en duurzame inkoper; o Ontwikkelen, stimuleren en innoveren van activiteiten; o Voorlichten, faciliteren en soms subsidiëren van burgers en bedrijven; o Vergunningverlener en handhaver. (Milieuadviesdienst, 2011) Belangrijk punt is de samenwerking binnen de ANNO gemeenten op het thema Duurzaam Noordoost. Nadat de gebiedsvisie is opgesteld en er actuele projecten zijn geformuleerd zal er ook ruimte moeten zijn om als Ferwerderadiel in de uitvoering deel te nemen. Aansluiting gebiedsvisie Noordoost op de punten: Duurzame mobiliteit - Elektrisch rijden gemeentedienst - Oplaadpunten faciliteren - stimuleren fietsen werknemers - elektrisch varen ( e-sloepen). - Informatie richting burgers en bedrijven Duurzame energie - Eigen opwekking gemeente - LEF met projecten - Informatie burgers en bedrijven Duurzame woningbouw - Eigen panden - Monitoringssystemen - nieuwbouw ( bestemmingsplannen) - Informatie burgers en bedrijven Duurzaam ondernemen - Duurzaam inkopen gemeente - Informatie bedrijven Naast de duidelijke rol van de gemeente heeft Ferwerderadiel ook stichting LEF opgericht, Rol LEF: uitvoerend, investerend en ondersteunend De concrete doelstelling van LEF is om burgers uit Ferwerderadiel (kan ook breder) te laten participeren in duurzame energieprojecten, om zo meer projecten te realiseren en meer draagkracht te creëren. LEF is tevens een investeringsfonds dat zelf investeert in lokale duurzame energiepro-
jecten. LEF ontwikkelt projecten of participeert daarin, met zeggenschap van de eindgebruikers. Het is een combinatie van risicodragende financiering en betrokkenheid bij de ontwikkeling. Uiteindelijke revenuen uit de projecten keren terug naar LEF waarmee zij nieuwe projecten kan ondersteunen. Ook kan een deel van de revenuen gereserveerd worden voor het behoud en bevorderen van de leefbaarheid. Zie ook onderstaande zinsnede uit de statuten van LEF.
Communicatie gemeente Door duidelijk te communiceren, over wat er gebeurt op het gebied van duurzaamheid, en door actief informatie te verstrekken kun je burgers en bedrijven stimuleren om meer aan duurzaamheid te doen. De gemeente zal informatie moeten geven over regelingen, mogelijkheden en over eenvoudige maatregelen die mensen kunnen nemen met betrekking tot duurzaamheid. Daarnaast kan zij aangeven welke duurzame ontwikkelingen er (in de gemeente) spelen. Door een vast agendapunt ‘duurzame ontwikkeling dorpen’ op te nemen bij de (jaarlijkse) gesprekken met de dorpsbelangen en ondernemersverenigingen kan meer draagkracht gegenereerd worden. Deels kan Stichting LEF, met name op het gebied van duurzame energie, dit faciliteren in het onderdeel Belanghebbendenoverleg. Gewenst is dan ook om een communicatieplan/paragraaf op te stellen, zowel intern gericht als extern. Hierbij is een thematische aanpak veelal een goede methode ( voorbeeld It kin oars, it mat oars! Van gemeente Tytsjerksteradiel). Afdeling voorlichting en communicatie of extern uitzetten. Eigen organisatie Binnen de eigen organisatie zijn veel mogelijkheden om te verduurzamen. Naast praktische mogelijkheden is het ook vooral van belang dat de medewerkers weten waar men binnen het beleidsterrein kan verduurzamen. Om de bewustwording te activeren kunnen er bijeenkomsten worden georganiseerd. Goed voorbeeld is een MVO-spel welke gemeente Dantumadiel voor de eigen werknemers heeft georganiseerd. Tijdens deze dag is er verteld over duurzaamheid en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en is het spel gespeeld om de kennis te toetsen en bewustwording te creëren. Coördinator duurzaamheid dit op pakken en in gang zetten. Monitoring Monitoren is het (goed) bijhouden van bv energieverbruik. Monitoring wordt steeds belangrijk, mede omdat hier serieus geld mee te verdienen is. De Milieuadviestdienst gaat in de komende tijd het energieverbruik en de facturering van de gemeente onder de loep nemen. Dit is in de gebouwen van de gemeente goed doorgevoerd ( 2010-
2011). De eerste cijfers laten zien dat hier een besparing is behaald. Het verdient onderzoek om de besparingsmogelijkheden in de rioleringspompen en openbare verlichting inzichtelijk te krijgen. Dit kan prima als studieopdracht bij onderwijsinstellingen worden uitgezet. Hiervoor dient dan wel ruimte te komen/zijn voor begeleiding. Vraag die hierbij ook op komt is: Hoeveelheid aan duurzame energie dat anno 2013-2014 wordt opgewekt binnen de gemeentegrenzen ? In 2008 heeft de Milieuadviesdienst een onderzoek uitgevoerd naar energiezaken in de gemeente. Hier is ook een globale inventarisatie gedaan naar de hoeveelheid duurzame energie dat in de gemeente wordt opgewekt ( destijds 42%!) Het is interessant om nu 4-5 jaar later wederom te inventariseren hoeveel energie er binnen de gemeente duurzaam wordt opgewekt. Provinsje Fryslân ziet hier ook een meerwaarde in en komt waarschijnlijk binnenkort met een verzoek tot (medewerking) inventarisatie. Deze onderzoeken zouden door studenten uitgevoerd kunnen worden. Hierbij de samenwerking met afdeling Weg en Waterbouw.
Warmtenet Burdaard Afhankelijk van de gekozen route en verantwoordelijkheid zal dit de nodige tijd van de gemeente/LEF vergen. In 2013 bestaat dit voornamelijk uit voorbereiding( proces). Voor 2014 is er ook ruimte nodig voor uitvoering ( contacten verschillende partijen, communicatie, in-/verkoop etc) Natuur en Milieu Naast de duidelijke duurzaamheids ( veelal energie) projecten zijn er ook projecten en samenwerkingsverbanden op het gebied van milieu(educatie). Deze activiteiten vallen nu veelal tussen wal en schip van de beleidsvelden milieu en duurzaamheid. Belangrijkste is de Natuur en milieu educatie (NME). Gemeente Ferwerderadiel doet momenteel geen activiteiten binnen het NME. De partners in Noordoost zetten juist volop in op natuur en milieueducatie. Derhalve overwegen om deel te nemen namens Ferwerderadiel. Geschatte jaarlijkse kosten €10.000,- ( €1,13X inwoner) Ambtelijke uren ± 3-5 uren per week. Zie ook jaarprogramma NME voor bereik van natuur en Milieueducatie. Eerst keuze gemeenteraad voor deelname aan NME Noord-oost, in de loop van 2013 bekend! Nacht van de Nacht Jaarlijks terugkerend evenement om duisternis in de nacht terug te brengen, dit in het kader van de toenemende lichthinder. Er zijn verschillende gradaties waarop een gemeente/partij deel kan nemen. Van een uitgebreid programma tot een attentie bij burgers en bedrijven. De afgelopen jaren is het beperkt gebleven tot het aanschrijven van bedrijven om hun energieverbruik ( licht) te beperken op de geplande datum. Om een duidelijk signaal af te geven zouden er meer activiteiten ontplooit kunnen/moeten worden. Dit in samenwerking met scholen en maatschappelijke partijen. Hiervoor zal een ‘werk’budget beschikbaar moeten zijn. In 2013 geen (extra) aandacht aan gegeven. WKO monitoring Vanuit de provincie wordt er de komende tijd ingezet om de warmtepompen ( wko) in beeld te brengen om met name de bodemgevolgen etc in beeld te krijgen. Vanuit Ferwerderadiel is gesteld deze communicatie en begeleiding in eigen beheer te houden ipv uit te besteden aan de MAD. Dit vanwege de geringe hoeveelheid warmtepompen die er op dit moment verwacht worden.
Naast deze punten komen er uiteraard steeds actuele punten naar voren, welke om te verduurzamen, actief gevolgd en aan deelgenomen dient te worden.
