Vuistregels voor vredestichters Preek 1: Gods ene doel Ik wil graag met u gaan lezen Romeinen 12:18. Het tweede gedeelte is uit Matheus 18. Het is een hoofdstuk wat gaat over omgaan met elkaar in gespannen situaties. Matheus 18: 10-20, daarvoor gaat het over de kinderen die bij Jezus gebracht worden en die volgens de leerlingen er niet bij horen. En Jezus zegt dat ze er wel bij horen. Gemeente van onze Here Jezus Christus, Vandaag wil ik het met u hebben over spanningen en conflicten in de kerk. Een 1ste serie van drie die over dat thema gaan. Het lijkt erop dat het ook nodig is. Zolang als ik betrokken ben bij de kerk heb ik gezien dat er spanningen voorkomen tussen mensen en groepen in de kerk. Vaak werd daar niet goed mee omgegaan en kwam het niet tot een bevredigend oplossing tussen de partijen. In plaats van verzoening en herstel leidde het tot heel veel verbittering, pijn en verdriet. Relaties die verstoord raakten. Ik heb het meegemaakt in de gemeente in Bussum waar ik groot geworden ben. Ik heb het meegemaakt in de gemeente in Heerde, waar ik het vlak om mijn heen heb zien gebeuren met de eigen kerkenraad. Ik heb het gezien in Koudekerke waar ik predikant was, en waar er net een heftig conflict was geweest voordat ik er kwam. Ik heb het meegemaakt bij Willow Creek Community Church, waar een enorm conflict ontstond over een gast op de Leiderschapsconferentie. En waar mensen het zo hoog opnamen, dat verbittering en haat voorheen vriendschappelijke relaties gingen bepalen. En ik heb het ook meegemaakt hier in Zeist. Ook hier gebeuren dingen waar het niet goed gaat tussen mensen. Iedereen weet bovendien ook vanuit de geschiedenis hoeveel kerkelijke conflicten tot scheiding hebben geleid. Doordat conflicten niet goed afgewikkeld werden. Waardoor mensen niet meer samen verder konden. Waardoor scheuren ontstonden in vriendschapsrelaties, waardoor scheuren ontstonden in familierelaties die nooit meer goed zijn gekomen. De vraag is hoe moet je daar nu mee omgaan? Hoe ga je zo om met spanningen en conflicten dat er wel een bevredigende oplossing komt? Om te beginnen wil ik eerst even stilstaan bij antwoorden die hierop in de kerk al dan niet uitgesproken gegeven worden. Eén van de antwoorden die vaak gegeven wordt op die vraag is: “Ja het is wel goed om naar vrede en verzoening te streven maar de waarheid is ook belangrijk. We moeten de waarheid in het oog houden en soms gaat de waarheid boven de vrede.” Wat je ook ziet gebeuren is dat mensen niet in kerken niet in staat zijn om hun eigen culturele traditie te relativeren. Zoals wij het gewend zijn, zoals wij het altijd gedaan hebben zo moet het blijven. Dat is heilig. Daar moeten we vanaf blijven, want als wij daar van afwijken dan wijk je als het ware af van Gods bedoelingen. Soms is het antwoord dat de pijn die het conflict ons bezorgd heeft een bevredigende oplossing onmogelijk maakt. Pijn en verdriet kunnen je weerhouden om naar herstel te streven. “Ik kan veel hebben maar dit gaat te ver, dit kan ik niet meer verdragen, ik ben niet in staat om over die pijn heen te komen en te zoeken naar verzoening.” Ook wordt onrecht dat je is aangedaan, of dat je groep is aangedaan genoemd als iets dat zwaarder kan wegen dan de relatie. Het onrecht kan niet goed gemaakt worden en daarom kan de relatie niet hersteld worden. Soms is het angst die bepaalt hoe mensen omgaan met spanningen. Angst om het echt aan te pakken met elkaar. En eigenlijk daaronder een angst dat je iets prijs zou moeten geven waar je
niet zonder kunt leven. “Als ik werkelijk het pad van verzoening in ga wat gaat mij dat kosten? Kan ik dat wel hebben, kan ik dat wel aan?” Een heel ander antwoord is dat we ons houden aan de weg van de lieve vrede. Laten we het maar uit de weggaan, laten we maar net doen alsof het er niet is. En gewoon net doen alsof we het goed hebben met elkaar, niets aan de hand. Zijn het werkelijk antwoorden die ons verder helpen? Ik vraag het mij af. Bij het zoeken naar antwoorden zou ik graag eens willen kijken naar wat ons in Matheüs wordt aangereikt. Ik heb het in een ander verband gelezen dan vaak gedaan wordt. Vaak wordt gelezen vanaf vers 15 tot 20 of nog korter. Maar het staat in een breder verband. Het begint met woorden die te maken hebben met de vraag: Horen kinderen er nu echt bij of horen kinderen er echt niet bij. En in die woorden van Jezus die hierop antwoordt klinkt in mijn ogen een belangrijke uitgangspunt, dat richtinggevend is voor ons zieken naar antwoorden op onze vraag. Jezus zegt: ”Jullie Vader in de hemel, hij wil niet dat één van deze geringen verloren gaat.” De wens van God dat niet één van deze geringe verloren gaat. Is dat niet wat het leven van Jezus volledig tekent? Denk aan het verhaal over de verloren zoon. Denk de herder die op zoek gaat naar het ene verloren schaap of aan de vrouw die een verloren penning zoek. Is Jezus niet voortdurend bezig om het verloren te zoeken en de relatie te herstellen? Denk ook maar aan Zacheüs, aan al die tollenaars en zondaars waarmee hij zomaar aan tafel gaat, waardoor hij hen weer betrekt in de gemeenschap met hem, in de gemeenschap met mensen, in de gemeenschap met de volken. Het heeft allemaal te maken met dit ene, de Vader wil niet dat één van deze geringe verloren gaat. Wat heeft dit nou met vrede te maken, wat heeft dit nu met het streven naar verzoening te maken. Ik denk heel veel. Om dat te begrijpen moet je eerst begrijpen waar we het over hebben als we het over verloren gaan hebben. Het is een begrip die tegenwoordig niet zo’n positieve lading heeft. Verloren gaan, wordt vaak geassocieer met onze toekomst als mensen na de dood. Wordt het hemel of wordt het hel? Ik denk dat het een begrip is dat een veel bredere betekenis heeft dan dat. Als je goed luistert naar al die plaatsen in de Bijbel waar over verloren gaan gesproken wordt, dan gaat het er in essentie om dat je losraakt van de gemeenschap waar je bij hoort. Het kan allerlei redenen hebben. Het kan als reden hebben dat anderen je er niet meer bij willen hebben en je er dus uitgooien. Het kan als reden hebben dat je jezelf hebt losgemaakt en gedacht hebt, ik heb die anderen niet nodig ik red het alleen wel. Het kan zijn omdat je geminacht en veracht wordt. Het kan zijn dat er een conflict niet goed werd opgelost waardoor samenleven niet meer mogelijk bleek te zijn en alleen maar gescheiden verder leven mogelijk was. In Bijbelse termen is dan sprake van verloren gaan. De eenheid zoals God die heeft bedoeld heeft is verbroken. De eenheid van de Vader en de Zoon, de eenheid van de schapen en de Herder. De eenheid van de broeders en zusters in die gemeenschap, de eenheid van de mensheid is verbroken. Dat is verloren gaan. En in die zin is een conflict wat niet opgelost wordt, een conflict wat leid tot een scheiding met verbitterde harten, scheiding met gevoelens van wrok, haat, dat is verloren gaan. Dan gaan er mensen verloren. Eigenlijk gaan allebei de partijen verloren. Verloren gaan heeft dus alles te maken met een gemeenschap die verloren gaat door haat. De gemeenschap van liefde die verbroken wordt door haat en bitterheid. In de Bijbel wordt dit als het grote kwaad gezien. En God is het erom te doen die gebrokenheid weer heel te maken. Dat we hier de kern van het kwaad raken is ook te horen in begrippen die gebruikt worden om het kwaad aan te duiden. In de Bijbel wordt gesproken over de duivel en over satan. De betekenis van die woorden alleen al maakt duidelijk wie ze zijn. De duivel dat is de
scheidingmaker, de tweedrachtzaaier, de intrigant, dat is de valse getuige, dat is degene die kwaad spreekt over mensen en daardoor uiteen haalt wat bij elkaar hoort. De duivel, de personificatie van het kwaad dat is degene die achter het uiteen scheuren van de gemeenschap zit. Hetzelfde geld voor de satan, vertaling van de duivel, de tegenstander, de aanklager, degene die altijd het negatieve naar boven haalt van die ander. Het kwaad wil de gemeenschap verstoren waar God de gemeenschap wil herstellen. Thema van deze dienst is Gods ene doel. Als ik kijk naar Jezus die er alles voor over heeft om te redden wat verloren is, dan kan ik het niet anders zien dan dat het ene doel van God VREDE is. Vrede tussen mensen. Want waar die gemeenschap hersteld wordt daar is sprake van behoud, van redding. Daar wordt de gemeenschap hersteld, daar is verzoening, daar zie je iets van het Koninkrijk naar boven komen. Daarom wordt die Koning ook een vredevorst genoemd. Die Koning die wij in deze adventstijd verwachten. Hij is de bijeenbrenger. Alles in het Evangelie is gericht op vrede. Het is enorm belangrijk om je hiervan bewust te zijn. Het besef dat het God om Vrede te doen is en onze overgave aan die wil van God vormt de basis voor elk omgaan met spanningen tussen mensen. Nou zeg ik hier niet veel nieuws mee. Dit besef heeft alle eeuwen door wel in de kerk geleefd. Juist in de kerk hoort vrede tussen mensen te bestaan en de kerk hoort dat uit te dragen. Tegelijk blijkt dat echter een belangrijke reden waarom we het zo moeilijk vinden om met spanningen en conflicten om te gaan. Het is een reden waarom we snel kiezen voor de weg van de lieve vrede. Laten we het er maar niet over hebben om de vrede niet te verstoren. Bedekken met de mantel der liefde. Probleem is dat de onderliggende spanningen daarmee niet weg zijn. Aan de buitenkant lijkt het vrede, maar aan de binnenkant woekert het verder. Dit is geen echte vrede. In het gedeelte dat we met elkaar gelezen hebben wordt niet de lieve vrede gepropageerd. Integendeel er wordt een weg van confrontatie geschetst. Als er iets mis is tussen twee mensen dan moet dat niet onder de mantel der liefde bedekt worden, maar dan moet je de confrontatie aangaan. Om te beginnen tussen vier ogen. Dat is respectvol. Niet over de ander gaan praten. Niet kwaad over de ander gaan spreken want dan laat je je gebruiken in de handen van de duivel van die satan, van die aanklager van die intrigant. Maar respectvol de weg van één op één gaan. En daar de weg van de confrontatie durven gaan. Durven aan te kaarten wat er aan de orde is. Niet weglopen. Niet net doen alsof er niets is. Nee, echt benoemen wat er mis is. Het doel is niet om ruzie te zoeken, het conflict te zoeken, maar het doel is dat juist daardoor de weg naar de vrede weer mogelijk wordt. Dat is al een moeilijke weg want dat moet je durven. Maar het doel is verzoening, herstel. Heel de contekst van dit gedeelte maakt dat duidelijk. Jezus dringt er op aan dat je daarin tot het uiterste gaat. Tot het uiterste om de onderlinge relaties te herstellen zodat er geen scheiding in de gemeenschap komt. Wat overigens niet hetzelfde is als het helemaal met elkaar eens worden. Drie stappen worden er geschetst, beeld dat je er echt alles aan gedaan hebt. Als het dan nog niet lukt, dan moet je elkaar maar beschouwen als heiden en tollenaar. Dat lijkt het einde van het streven naar herstel, maar eigenlijk is dat dan nog niet het geval. Immers je hoeft maar te kijken hoe Jezus met de heiden en de tollenaar omging om te beseffen dat voor Jezus, de heidenen en tollenaar juist degene zijn waar de liefde van God naar uit blijft gaan.Het houdt dus eigenlijk nooit op. Het zoeken naar herstel van de gemeenschap houdt uiteindelijk nooit op al moeten we soms tijdelijk een scheiding accepteren. In het laatste stukje wat we met elkaar gelezen hebben gaat het over 2 of 3 mensen die met elkaar samen zijn en die samen bidden. God vragen en God zal hen er antwoord op geven. Ik
denk dat het niet voor niets is dat het in dit gedeelte staat. Dat het staat in het gedeelte waar het gaat over zoeken naar herstel van gemeenschap. Waarmee eigenlijk gezegd wordt, daar waar je met elkaar blijft bidden voor herstel van gemeenschap, daar mag je verwachten dat God het je ook geeft. Dat uiteindelijk herstel mogelijk wordt. We zijn onderweg naar Kerst. En met Kerst vieren we toch niet anders dan God die vrede zoekt? God die de eerste stap zet, in Jezus, in dat kind. God die de confrontatie met ons aangaat en laat zien wat ons te kort is en tegelijk ons niet los wil laten. Dat is het voorbeeld We hebben maar een klein gedeelte gelezen en eigenlijk zou je het gedeelte er achteraan ook moeten lezen. Want daar gaat het over de vraag: als het nou zo ver is dat uiteindelijk die ene mens tot heiden, tot tollenaar wordt, wat dan? Duidelijk wordt dat het ook dan niet ophoudt, want Jezus antwoordt Petrus dan dat hij degene die tegen hem zondigt tot 70 tot 7 maal behoort te vergeven. Als er geen verzoening mogelijk is, dan is er nog wel vergeving mogelijk. De intentie van onze kant, van de kant van degene die zich wil blijven oriënteren op Jezus, blijft altijd het zoeken naar herstel van gemeenschap. Bereid zijn te vergeven is daar een heel belangrijk element in. De essentie van vergeven is dat je het kwaad wat de ander in jouw ogen jou heeft aangedaan, niet blijvend aanrekent. Waar het niet mogelijk is om van twee kanten herstel te bewerkstellingen is er altijd de mogelijkheid om van één kant de weg open te houden. Eenzijdig herstel te kiezen. Ook dat is de weg die Jezus is voorgegaan aan het kruis. De bereidheid om altijd de handen, de armen open te houden. Dan houd je altijd de weg open naar behoud, naar leven. Het gedeelte eindigt in het verhaal van de koning en die knecht.En eigenlijk lijkt het wel of het heel hard eindigt. Want die knecht wil zijn medeknecht niet vergeven. En dan zegt die koning als je dat niet kunt dan is er voor jou ook geen vergeving mogelijk. En eigenlijk is het koninkrijk voor jou dan gesloten. Dat is hard. Maar ik denk dat het komt omdat het Koninkrijk niet kan bestaan als er geen vrede ontstaat tussen mensen. Daar waar niet vergeven wordt, daar waar je niet bereid bent om te blijven vergeven daar is het Koninkrijk verstoord. Daar kan het Koninkrijk niet doorbreken. Het is een Gods onmogelijkheid om die twee samen te brengen, het Koninkrijk van vrede en het voortbestaan van gebrek aan vergeving en van onopgeloste conflicten. Hoe moet je nou omgaan met conflicten? Als je te maken hebt met spanningen en conflicten moet je dan maar zoeken naar de lieve vrede? Dat is niet de weg denk ik. De weg die getoond wordt is de weg van ga de confrontatie maar aan. Maar wel met als doel de vrede. Kan het ooit zijn dat de waarheid boven het streven naar vrede uitgaat? Ik geloof het niet. Ik geloof dat de grootste waarheid die bestaat is dat het God te doen is om die vrede, om die verzoening. Er is geen waarheid die daar bovenuit gaat. Geen theologische, geen geloofswaarheid die daar bovenuit gaat. Het is de allerbelangrijkste waarheid die er is. Kan onze pijn, onze gevoelens van onrecht en recht, kunnen onze cultuur en onze traditie, kunnen die uiteindelijk toch er voor zorgen om niet de weg te gaan van vergeving en verzoening? Ik denk het niet. Want zo komt het Koninkrijk er nooit. Het is niet goed voor jezelf en het is niet goed voor die ander. Uiteindelijk kom je alleen maar verder als je over die pijn, over die gevoelens van onrecht, over je gewoontes en tradities heen kunt stappen naar die ander toe. Alleen dan zet je een stap naar de weg van het Koninkrijk toe. Betekent het dat we altijd maar samen moeten zijn en één kerk moeten vormen? Ik geloof er helemaal niets van. Het kan best zijn dat mensen naar een andere plek vertrekken. Maar het maakt wel uit hoe. Of het zonder rancune, zonder pijn en zonder verdriet is. Soms is je plek
ergens anders. We mogen verschillen. Maar het zegt alles over de waarde die je aan elkaar hecht, het respect wat je voor elkaar hebt. En onze angst dan? Het is goed te beseffen dat Gods doel vrede is. Het Koninkrijk van vrede. Het is goed je te blijven voeden door het Evangelie, wat je het geloof geeft, de hoop geeft, de verwachting geeft dat het tot vrede kan komen. Dat wat je wint meer is dan wat je kunt verliezen. Vuistregels voor vredestichters is het thema van deze diensten. De eerste vuistregel is dat je allemaal, ieder die betrokken is in spanningen en conflicten, er van uit gaat dat Gods ene doel vrede is. Dat je bereid bent om dat doel boven alles te stellen. Uw wil geschiede, te zeggen. Als één van beide partijen dat niet kan dan is vrede haast niet meer te realiseren. Je zult het allebei moeten accepteren. En dan vanuit die basis samen op weg gaan. In vertrouwen dat die Koning komt, de Vredevorst. De Koning die vrede komt brengen waar we het als mensen niet waar kunnen maken. Amen.
