ING BudgetBarometer Juni 2012
Btw-verhoging remt kooplust, buffers lopen op
Vrouwen onzekerder over inkomen dan mannen Nederlanders komen moeilijker rond, blijkt uit de ING BudgetBarometer. De stand is in het tweede kwartaal van 2012 gedaald naar 79 punten. Vrouwelijke kostwinners komen moeilijker rond dan mannen en zijn onzekerder over hun inkomen. Lage inkomens zijn het meest onzeker over hun pensioen, terwijl juist hoge inkomens meer last hebben van pensioenkortingen. De gemiddelde buffer is in een jaar tijd met 17% gestegen tot 13.300 euro. De btw-verhoging remt de kooplust van de toch al voorzichtige consumenten verder af.
Drie op de tien (29%) huishoudens verwacht over drie maanden moeilijker rond te komen dan nu. Een verwachte toename van de vaste lasten (31%) en prijsstijgingen (30%) noemen zij als hoofdredenen. Een op de vijf (22%)denkt vooral door een daling van het netto inkomen de eindjes lastiger aan elkaar te kunnen knopen. ING BudgetBarom eter 10 0
90
80
70 2009
Eindjes moeilijker aan elkaar Rondkomen gaat Nederland moeilijker af. De stemming van huishoudens over hun eigen portemonnee is in het tweede kwartaal van 2012 verslechterd. De ING BudgetBarometer is uitgekomen op 79 punten, een evenaring van het dieptepunt van het vierde kwartaal van 2011. Een stand van onder de 100 puntengrens wijst op pessimisme. Per saldo komen huishoudens nu moeilijker rond dan vorig kwartaal, maar vooral over de toekomstige portemonnee is het oordeel negatiever. ING BudgetBarometer Economisch Bureau, juni 2012
2 0 10 2 0 11 B eo o rdeling nu ten o pzichte van verleden To eko mstverwachting
2 0 12
Vrouwen komen vaker geld tekort Huishoudens met een mannelijke kostwinner komen minder vaak geld tekort (17%) dan gezinnen waar een vrouw het meest verdient (26%). Mogelijk komt dat door het hogere inkomen van huishoudens met een mannelijke kostwinner. Mannen verdienen namelijk gemiddeld meer dan vrouwen. Bij veel gezinnen is er meer dan één inkomen en is de kostwinner een man. Eenoudergezinnen – die het van één inkomen moeten doen – vallen relatief vaak onder de hoede van een vrouw. In die situatie kan het lastiger zijn om voltijds te werken en carriére te maken. Vrouwen zelfde stemming, maar ander gedrag Vrouwelijke kostwinners mogen vaker geld tekort komen, er zijn geen significante man-vrouwverschillen bij de stemming over de huishoudportemonnee. Zowel mannelijke als vrouwelijke kostwinners komen per saldo moeilijker rond dan drie maanden terug. De helft (48%) van de vrouwen die moeilijker rondkomt, bezuinigt op de boodschappen – bij de mannen is dat een kwart
(27%). Moeilijker rondkomende mannen kiezen vooral (38%) voor het uitstellen van grote uitgaven – bij de vrouwen is dat 22%. Sparen vanwege onzekerheid Een op de drie (32%) Nederlandse huishoudens heeft de afgelopen drie maanden meer spaargeld ingelegd dan opgenomen. Drie op de tien (30%) heeft juist meer opgenomen dan ingelegd. Een (grotere) financiële buffer voor onvoorziene omstandigheden is de belangrijkste reden om te sparen. Consumenten blijven onzeker vanwege oplopende werkloosheid en aanstaande lastenverzwaringen en bezuinigingen. Onduidelijk is nog hoe het Lenteakkoord precies gaat uitpakken voor de portemonnee. Bovendien is de vraag wat de invloed van de verkiezingen is op de gemaakte afspraken. S pa a rdo e le n na a r ge s la c ht ho o f dk o s t winne r %, meerdere antwo o rden mo gelijk
vier kwartalen geleden. Toen bedroeg de gemiddelde buffer nog 11.400 euro. Mannelijke kostwinners hebben gemiddeld grote buffers (14.600 euro) dan vrouwelijke (6.800 euro). De gewenste buffer is ook gestegen, van gemiddeld 8.000 euro vorig jaar tot 9.200 euro nu, een stijging van 15%. De gemiddelde buffer wordt trouwens flink omhoog getrokken door de gezinnen met grote buffervermogens (vermogens zijn niet gelijkmatig verdeeld). Van alle huishoudens heeft momenteel precies de helft meer dan 2.900 euro als potje onvoorzien opzij gezet en de helft minder (of niets). Dat is ook precies de doorsnede als het gaat om de minimaal gewenste buffer: de ene helft legt de lat hoger, de andere helft lager. M inde r ze k e r o v e r ink o m e n percentage Nederlanders lllllllllll fl 10 0 75
75 50
50
25 0
25
`
2 0 12 Zeer zeker Enigszins o nzeker
0 V a k a nt ie
A ut o
V e rbo uwing
S t udie k inde re n
2 0 11 Enigszins zeker Zeer o nzeker
Meerderheid spaart voor vakantie Van de Nederlandse huishoudens zegt 13% nooit op vakantie te gaan. Van degenen die wel op vakantie gaan legt de meerderheid (56%) geld opzij voor zijn of haar trip(s): 20% spaart zijn hele vakantie bij elkaar en 36% een deel. Kennelijk vertrouwt ruim vier op de tien (44%) op het vakantiegeld of een toereikend saldo op de betaalrekening.
Vrouwen onzekerder over inkomen Huishoudens zijn minder zeker over hun inkomen. Een op de drie (33%) Nederlandse huishoudens is enigszins tot zeer onzeker of hij zijn huidige inkomen kan behouden. Het ging vorig jaar om ‘slechts’ 27%. De groep ‘zeer zekeren’ is geslonken van 35% naar 24%. De oplopende werkloosheid vergroot de inkomenszekerheid natuurlijk niet. Opvallend is dat vrouwen zich vaker (41%) onzeker voelen dan mannen (29%). Vrouwen werken vaak in minder conjunctuurgevoelige sectoren als zorg en onderwijs. Op die manier lopen zij minder risico. Mogelijk moeten we de verklaring zoeken bij de oververtegenwoordiging van vrouwelijke kostwinners onder eenoudergezinnen. Het levert nu eenmaal meer stress op als de enige baan in het huishouden verloren gaat dan wanneer één van de twee banen verdwijnt. In het laatste geval gaat een kleiner deel van het inkomen verloren en kan de partner die nog wel werk heeft mogelijk extra gaan werken.
Buffer stijgt met 17% Met een financiële buffer vallen onvoorziene omstandigheden op te vangen, zoals werkloosheid. Vier op de vijf (79%) huishoudens heeft een buffer van gemiddeld 13.300 euro. Dat is een stijging van 17% ten opzichte van de meting in de ING BudgetBarometer van
Pensioenonzekerheid nog groter Kunnen rondkomen van het (toekomstige) pensioen lijkt geen zekerheid meer. De onzekerheid is nog meer toegenomen dan over het huidige inkomen. Het enigszins tot zeer onzekere kamp is gegroeid van 42% vorig jaar tot 57% nu. De groep die zich zeer zeker voelt
M an
Vro uw
Vrouwen sparen vaker voor vakantie Mannelijke en vrouwelijke kostwinners sparen even vaak voor onvoorziene omstandigheden. Zij wijken wel van elkaar af voorzover zij sparen voor een concreet doel. Vrouwen noemen relatief vaak vakantie (65% tegen 45%) als spaarmotief. Dit terwijl mannen vaker een verbouwing (28% tegen 13%), auto (49% tegen 34%) en studie van de kinderen (19% tegen 7%) als bestemming van hun spaargeld noemen.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, juni 2012
2
M inde r ze k e r o v e r ( t o e k o m s t ig) pe ns io e n percentage Nederlanders llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll fl 10 0 75 50 25 0
`
2 0 12 Zeer zeker Enigszins o nzeker
2 0 11 Enigszins zeker Zeer o nzeker
is geslonken van 16% naar 9%. Door de dalende rente en aandelenkoersen zijn ook de dekkingsgraden van pensioenfondsen onderuit gegaan. Waar enkele jaren geleden ‘afstempelen’ – het korten van pensioenen – slechts een theoretische mogelijkheid leek, lijken flink wat pensioenfondsen daadwerkelijk te moeten gaan korten volgend jaar. Hogere inkomens hebben daar relatief meer last van omdat een groter deel van hun oudedagsvoorziening bestaat uit aanvullend pensioen en minder uit AOW. Er komt weliswaar een hogere pensioenleeftijd, maar het niveau van de AOW-uitkering zelf blijft buiten schot en stijgt mee met de gemiddelde loonontwikkeling. Toch zijn het opvallend genoeg juist de lage inkomens – relatief veel AOW, weinig aanvullend pensioen – die zich over hun oudedagsvoorziening zorgen maken. Beneden modaal is tweederde (66%) onzeker, boven modaal ‘slechts’ de helft (51%). Wel is het natuurlijk zo dat als er zich tegenvallers voordoen, de gevolgen voor lage inkomens sneller pijnlijk zijn. Hogere inkomens kunnen eerst schrappen in de ‘leuke’ uitgaven, maar niet iedereen heeft die luxe.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, juni 2012
3
3% overheidstekort niet heilig Van de Nederlanders hoeft het overheidstekort niet volgend jaar al naar 3% van het Bruto Binnenlands Product, zoals in het Lenteakkoord is afgesproken. De meerderheid (53%) vindt dat het best 2014 of later mag worden. Vier op de tien (38%) Nederlanders wil volgend jaar aan de Europese afspraak voldoen en 10% weet het niet. Economisch valt er ook iets te zeggen om de pijn te spreiden over een langere periode. Dat voorkomt dat het economische herstel in de kiem wordt gesmoord en de werkloosheid harder oploopt dan nodig is. Het risico is namelijk dat ‘menselijk kapitaal’ verloren gaat: werklozen verliezen hun vaardigheden als ze te lang aan de kant staan. En dat schaadt ook de groeimogelijkheden van de economie op lange termijn. Het tekort langzamer terugbrengen is niet onverstandig. Uiteraard is daarbij dan wel de voorwaarde dat de overheid zich vastlegt op een geloofwaardig pad om de overheidsfinanciën op termijn weer gezond te maken. De financiële markten moeten overtuigd blijven dat Nederland in de toekomst goed blijft voor zijn geld. Btw-verhoging remt kooplust In oktober gaat het btw-tarief van 19% naar 21%. Consumenten laten zich daar op verschillende manieren door beïnvloeden. Een op de tien (10%) Nederlanders zegt vanwege de btw-verhoging een aantal grote aankopen te vervroegen. De meerderheid (56%) stelt grote aankopen voorlopig uit of zelfs af vanwege de belastingverhoging. Dat geldt zelfs voor zeven op de tien (71%) huishoudens met een inkomen onder modaal. Van alle Nederlandse huishoudens zegt een op de drie (34%) zijn gedrag niet aan te passen door de btwverhoging. Per saldo is de belastingverhoging geen stimulans voor de winkelverkopen.
Zomerbespaartips Laagste inflatie in ruim een jaar Met 2,1% was de prijsstijging in mei het laagst in een jaar tijd. De prijzen stijgen nog wel harder dan de lonen, maar het verschil was in anderhalf jaar niet zo klein. De inflatie zal echter weer oplopen door hogere energietarieven, huren en de btw. Het ING Economisch Bureau verwacht dit jaar een gemiddelde inflatie van 2,4%. Met een aantal tips kunnen consumenten hun persoonlijke inflatie proberen te drukken. Tijdelijk lagere inflatie In mei bedroeg de inflatie 2,1% - dat wil zeggen dat voor de gemiddelde Nederlander ‘het leven’ 2,1% duurder was dan een jaar eerder. De inflatie is gedaald naar het laagste niveau in ruim een jaar tijd. De prijzen stijgen nog altijd harder dan de cao-lonen –in mei 1,4% hoger dan een jaar eerder – maar het verschil was in anderhalf jaar niet zo klein. Dure olie heeft de inflatie lang hoog gehouden – hoger dan je zou verwachten in een economische recessie. Door de recente daling van de olieprijs tanken automobilisten inmiddels goedkoper. Daardoor neemt de inflatie af, maar helaas zal dat van korte duur zijn. De prijsdaling van olie komt te laat om te voorkomen dat de energietarieven volgende maand met een paar procent zullen stijgen. Ook stijgen in juli de huren naar verwachting harder dan vorig jaar (2,7% tegen 1,8%), wat de inflatie opdrijft. In het najaar komen daar nog de effecten van de btw-verhoging bij. Voor heel 2012 verwacht het ING Economisch Bureau een inflatie van 2,4%. Mee- en tegenvallers Nu voor veel mensen de vakantie voor de deur staat springt een aantal prijsverschillen in het oog. Zo zijn de prijzen van vliegtickets flink gestegen de afgelopen drie maanden, met maar liefst 37%. Daarentegen zijn pakketreizen (die vooraf worden samengesteld) juist in prijs gedaald (-1,5%). Vakantiegangers die hun herinneringen graag vastleggen op de gevoelige plaat hebben de prijs voor een nieuwe foto- of videocamera’s met 4,6% zien dalen de afgelopen drie maanden. De prijzen in het boodschappenmandje daalden de afgelopen drie maanden licht (-0,2%). Zo daalde de prijs van verse groenten flink (-6,9%). De ING BudgetBarometer Economisch Bureau, juni 2012
4
prijs van aardappelen stijgt weer na de prijsval eerder dit jaar. Consumenten zijn voor piepers (13,6%) duurder uit. De invloed van de uitverkoop blijft keer op keer duidelijk waarneembaar in het verloop van de kledingprijzen. In vergelijking met uitverkoopmaand februari lagen de schoen- en kledingprijzen in mei 19,4% hoger. Vooral damesschoenen noteerden een flinke prijsstijging: +24,3%. Zulke grote (gemiddelde) prijsschommelingen betekenen dat consumenten die iets nieuws nodig hebben en niet erg modegevoelig zijn, tijdens de uitverkoop flink hun slag kunnen slaan. Mee- en tegenvallers fffffffff prijsverloop (feb 2012=100)ggg 18 0 16 0 14 0 12 0 10 0 80 jan-11
Bron: CBS
jul-11
Vliegtickets Damesschoenen Foto/video camera's
jan-12
Aardappels Pakketreizen Verse groenten
Bespaartips Prijzen veranderen voortdurend. Consumenten kunnen daar op inspelen door hun aankopen aan te passen: door bijvoorbeeld meer te kopen van de goedkopere producten, ten koste van duurdere. Ook kunnen ze op veranderende omstandigheden inspelen. Hieronder volgt een aantal tips om de portemonnee te sparen. Bespaartips 1. Vakantietip 1: blijf in het eurogebied 2. Vakantietip 2: tank aan juiste kant van de grens 3. Gratis festivals te over 4. Energie besparen loont extra 5. Voordeliger over naar zonne-energie 6. Pak je winterkorting in de zomer 7. Afdingen kan ook in Nederland 8. Anticipeer op de btw-verhoging 9. Sla uw slag tijdens de uitverkoop
Tip 1: Blijf in het eurogebied Bij de keuze voor de vakantiebestemming kunnen consumenten een gunstige valutakoers mee laten wegen. Wat dat betreft is de recente ontwikkeling van de euro geen reden om erg ver weg te gaan. De euro is weggezakt tegenover een flink aantal munten. Vaak in het nieuws is de koers ten opzichte van de dollar, maar dichterbij huis verloor onze munt ook terrein ten opzichte van de Turkse Lira en het Britse Pond. Vakantiebestemmingen binnen het eurogebied worden zo relatief aantrekkelijker. Tip 2: Tank aan de goede kant van de grens De Nederlandse brandstofprijzen zijn de afgelopen paar weken weer iets gedaald. Gemiddeld ligt de prijs voor een liter benzine nu 10 eurocent lager dan op de meest recente piek. Ook over de grens zakken de brandstofprijzen natuurlijk. Consumenten die met de auto op vakantie gaan, kunnen op de website van United Consumers een landenoverzicht bekijken waar in één oogopslag staat, aan welke kant van de grens tanken het voordeligst is. Voor LPG-rijders die het VK bezoeken is het het gunstigst om de auto in België vol te gooien. Dieselrijders doen er goed aan in Nederland hun tank te vullen. Voor dieselrijders die richting het populaire Frankrijk gaan, loont een pitstop in Luxemburg. Dat is één van de weinige landen in Europa waar diesel minder kost dan bij ons. Tip 3: Er op uit? Ga naar een gratis festival Het festival seizoen is weer begonnen en muziekliefhebbers zijn soms flink wat kwijt aan kaartjes. Toch zijn er opties om de portemonnee te sparen. Zo vindt eind juni in Den Haag het grootste gratis popfestival Parkpop plaats en zondag 1 juli in Rotterdam het Metropolis festival. Op internet zijn er verschillende lijsten te vinden met daarop tientallen gratis festivals door heel Nederland (zie bijvoorbeeld www.festivalinfo.nl/). Tip 4. Energie besparen loont extra Vanaf juli stijgen voor veel huishoudens de energietarieven. Dat maakt het extra aantrekkelijk om te investeren in energiebesparing, zoals spaarlampen of tochtstrips. Met extra maatregelen, zoals het huis beter isoleren, dubbel glas plaatsen en een zuinige ketel installeren, valt nog meer besparen. Daarbij gaat de kost wel vaak voor de baat uit. Op verbeteruwhuis.nl kunnen consumenten een inschatting maken van de kosten en de jaarlijkse besparing op de energierekening. Tip 5: Voordeliger over naar zonne-energie Als de energieprijzen stijgen, loont het meer en meer om naar alternatieven te kijken. Vanaf 2 juli worden zonnepanelen extra aantrekkelijk. Consumenten die ING BudgetBarometer Economisch Bureau, juni 2012
5
zonnepanelen aanschaffen om in hun eigen energiebehoefte te voorzien, kunnen 15% van het aankoopbedrag terugkrijgen. Per installatie wordt maximaal 650 euro verstrekt. wel is de met subsidiegeld gemaximaliseerd. Zo’n 30.000 aanvragen kunnen worden gehonoreerd. Consumenten die serieus zonnepanelen overwegen moeten dus niet te lang wachten. Tip 6: Pak je winterkorting in de zomer De tijd van het jaar speelt voor de prijs van sommige producten een belangrijke rol. Dat zien we bijvoorbeeld bij seizoensgroenten of reisproducten. Ook in de zomervakantie zijn er producten waarvan de prijzen zakken. Omdat er minder mensen reizen met de trein, wordt het treinkaartje aantrekkelijker gemaakt. Consumenten die nu al weten dat ze straks op wintersport gaan kunnen in de sportzaak vaak met grote korting nu al hun uitrusting compleet maken. Tip 7: Afdingen kan, ook in Nederland Korting is altijd mooi meegenomen, zeker nu de koopkracht onder druk staat. Juist nu is het de tijd om de stoute schoenen aan te trekken en af te dingen op die wasmachine, auto of keuken. Een keer goed afdingen levert meer op dan een jaar lang tomaten kopen in de bonus. Op MijnGeld kunnen consumenten een aantal tips lezen om de kans op succes te vergroten. Tip 8: Anticipeer op de hogere btw Per 1 oktober gaar de btw omhoog van 19% naar 21%. Als gevolg daarvan zullen de prijzen die consumenten in de winkel betalen omhoog gaan. Consumenten die toch al van plan waren om een grote aanschaf te doen, kunnen dat voor die datum waarschijnlijk voordeliger doen. Tip 9: Sla uw slag tijdens de uitverkoop Korting tot 50% en soms wel 70%. Kleding en schoenen gaan tijdens de uitverkoop soms weg voor minder dan de helft van de ‘gewone’ prijs. Consumenten die hun kledingaankopen juist timen kunnen veel geld op hun garderobe besparen. Wel moeten ze genoegen nemen met niet de allerlaatste mode. Wachten op de uitverkoop brengt kan betekenen dat een favoriet kledingstuk er niet meer (in de juiste maat) is. Vooraf een lijstje en goed opletten wanneer de uitverkoop start helpen dit risico te verkleinen.
Verantwoording en disclaimer ING BudgetBarometer De ING BudgetBarometer meet het oordeel van Nederlandse huishoudens over hoe zij kunnen rondkomen. De feitelijke barometerscore is gebaseerd op een aantal vragen uit marktonderzoek door TNS NIPO onder een representatieve groep Nederlandse huishoudens en geeft aan hoe zij vinden dat het huishoudboekje sluit. De ING BudgetBarometer heeft als minimale waarde 0 en kan maximaal uitkomen op 200. De neutrale stand is 100. Het aantal optimisten en pessimisten over de eigen portemonnee houdt elkaar bij die stand in evenwicht. In meting-14 (in mei afgenomen onder 1061 Nederlandse huishoudens) is de BudgetBarometerscore uitgekomen op 79. De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op de door ING vergaarde informatie en door ING betrouwbaar geachte bronnen. Deze gegevens zijn op zorgvuldige wijze in onze analyses verwerkt. Noch de ING, noch medewerkers van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. ING aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van de publicaties of voor informatie die op of via de sites wordt verstrekt. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd zonder de uitdrukkelijke vermelding van de ING als bron van deze informatie. De afnemer van deze informatie is verplicht aanwijzingen van de ING betreffende het gebruik van de informatie op te volgen. Nederlands recht is van toepassing.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, juni 2012
6
