Vrijwilligersbeleid gemeente Steenwijkerland
Wegwijzer voor een sociaal en duurzaam vrijwilligersbeleid
Uitvoeringsprogramma 2011 - 2012
Maatschappelijke Ontwikkeling December 2010
Voorwoord
Oorspronkelijk lag het in de bedoeling alleen een uitvoeringsplan Vrijwilligerswerk te schrijven voor de komende twee jaren. Beleid voor vrijwilligerswerk lag immers vastgelegd in het Visiedocument Vrijwilligersbeleid dat in April 2008 door de gemeenteraad werd vastgesteld. Maar tijdens het opzetten van een uitvoeringsplan werd duidelijk dat er de laatste twee jaren veel aan het veranderen is rondom het onderwerp vrijwilligerswerk. Diverse bezuinigingen vanuit het Rijk maken het dat er steeds meer een beroep zal worden gedaan op de eigen kracht van de samenleving. Eigen verantwoordelijkheid is het woord dat steeds vaker valt.
Door een terugtrekkende overheid worden vrijwilligers belangrijker dan ze al waren. Er zal namelijk steeds meer een beroep worden gedaan op vrijwilligers. De rijksoverheid heeft daarom de gemeenten handreikingen gegeven om vrijwilligersbeleid voor de komende jaren goed neer te kunnen zetten. Daarnaast hebben diverse vakorganisaties als MOVISIE en SVWO/Arcon, deels uit opdracht van het rijk anderzijds vanuit hun professie, gemeenten aangeboden hierbij te helpen.
Gemeente Steenwijkerland heeft beide handreikingen aangenomen en voor u ligt het resultaat. Een beleidsnotitie die aanvullend is op het bestaande beleid. Vanuit het Visiedocument Vrijwilligersbeleid en dit aanvullende beleid zijn onze doelstellingen voor de komende twee jaren geformuleerd. Hoe wij deze doelstellingen willen bereiken staat uitgewerkt in het bijgevoegde uitvoeringsplan.
De organisaties MOVISIE en SVWO/Arcon ondersteunen deze notitie. Steunpunt Vrijwilligerswerk (Timpaan) is nauw betrokken geweest bij de formulering van de doelstellingen en het opzetten van de voorgestelde activiteiten. Voor hen, maar ook voor ons als gemeente, is dit een duidelijke wegwijzer voor de komende jaren.
Tijdens de afronding van deze notitie, werd door de gemeenteraad op 9 november 2010 een motie aangenomen van de fracties CDA, PvdA, CPB, CU en PAS. Hierdoor werd het college opgedragen om in het eerste kwartaal van 2011 de raad een voorstel aan te bieden waarin de haalbaarheid en betaalbaarheid wordt uiteengezet van de invoering van een vrijwilligerskaart of andere vormen van waardering. Een aantal waarderingsvormen zijn reeds opgenomen in het uitvoeringsprogramma. Een uitgewerkt voorstel voor het eventueel invoeren van een vrijwilligerskaart zal tegelijkertijd met deze notitie aan de gemeenteraad worden aangeboden.
2
Inhoudsopgave 1
Inleiding
pagina 4
2
Samenvatting en conclusies
6
3
Begripsomschrijving
7
4
Vrijwilligerswerk in het algemeen
8
4.1
Het belang
8
4.2
De kenmerken
9
4.3
De vormen
10
4.3.1 De vrijwillige brandweer 4.4 4.5
5
6
De afbakening
10
De waarde
11
4.5.1
De maatschappelijke waarde
11
4.5.2
De persoonlijke waarde
11
4.5.3
De economische waarde
11
Huidige situatie
12
5.1
Onze visie
12
5.1.1
12
Collegeprogramma 2010 – 2014
5.2
Omvang
12
5.3
Omnibusenquête
13
5.4
Bureau Vrijwilligerswerk Steenwijkerland
13
5.5
Digimon enquête
14
5.6
Collectieve verzekering
15
5.7
Stichting Present Steenwijkerland
15
5.8
Financiën
16
Ontwikkelingen en trends
17
6.1
Maatschappelijke ontwikkelingen
17
6.2
Ontwikkelingen vanuit het Rijk
18
6.2.1
Ondersteunende begeleiding uit AWBZ
18
Basisfuncties Vrijwilligersbeleid
18
6.2.2.1
19
6.2.2
6.2.3
7
10
Project “Goed voor elkaar”
Maatschappelijke stage
Doelstellingen en aanpak
20
21
Bijlagen 1.
Aanpak in schema
2.
Visiedocument vrijwilligersbeleid
3.
Adviesrapport over vrijwilligerswerk Steenwijkerland
4.
Nulmeting basisfuncties vrijwilligerswerk
3
1
Inleiding
Vrijwilligers leveren een onmisbare bijdrage aan de kwaliteit van onze samenleving en worden daarom ook wel “het cement van onze samenleving” genoemd. De inzet van vrijwilligers maakt het mogelijk dat er activiteiten plaatsvinden op het gebied van bijvoorbeeld sport, hulpverlening, zorg, kunst, cultuur, jeugdwerk, ouderenwerk, kerken en onderwijs. Zonder vrijwilligers ziet onze samenleving er heel anders uit en kunnen veel voorzieningen niet in stand blijven. Daarnaast zorgt vrijwilligerswerk ook voor sociale samenhang en voor integratie van inwoners, die anders misschien aan de zijlijn blijven staan.
Sinds de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (hierna Wmo) op 1 januari 2007 zijn gemeenten via prestatieveld 41 verantwoordelijk voor vrijwilligersondersteuning. Het ondersteunen van vrijwilligers is voor de gemeente Steenwijkerland geen nieuwe taak. Tal van activiteiten op het gebied van vrijwilligerswerk worden al ondersteund. Nieuw is de wettelijke verplichting en hiermee gepaard gaand het opstellen van een vrijwilligersbeleid. Een uitgelezen kans voor de gemeente Steenwijkerland om een stevig fundament te leggen en het vrijwilligersbeleid op lokaal niveau goed te waarborgen.
Vrijwilligerswerk vertegenwoordigt bij uitstek datgene waar de Wmo voor staat: iedere burger moet volwaardig deel kunnen nemen aan de samenleving. Het welslagen van dit uitgangspunt van de Wmo zal voor een belangrijk deel afhangen van de vitaliteit en de kwaliteit van het vrijwilligerswerk. Voor bepaalde groepen betekent deelname aan de samenleving hetzelfde als het doen van vrijwilligerswerk, andere groepen zijn juist afhankelijk van vrijwilligerswerk om deel te kunnen nemen aan de samenleving.
Met voorliggende notitie streeft de gemeente Steenwijkerland ernaar vrijwilligerswerk de komende jaren een stevige impuls te geven. Elementen als voldoende vrijwilligers, waardering, sponsoring, promotie en goede ondersteuning zijn hierbij belangrijk. Voor al deze aspecten is zicht op maatschappelijke ontwikkelingen, knelpunten en kansen een noodzakelijke basis. Deze aspecten zijn dan ook verwerkt in onderliggende notitie.
Ook wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de uitgangspunten die verwoord staan in het visiedocument vrijwilligersbeleid dat in april 2008 vastgesteld is door de gemeenteraad, het adviesrapport vrijwilligerswerk van Movisie2 (zie hoofdstuk 5.5 Digimon enquête) en de uitkomsten van de werkconferentie vrijwilligersbeleid die in het najaar van 2008 door de gemeente en Movisie gehouden is.
De Wmo is opgebouwd uit negen prestatievelden. Gemeenten zijn vrij om zelf invulling te geven aan een prestatieveld. Zo kan de gemeente de Wmo op eigen wijze vormgeven, toegespitst op de lokale situatie. Het beleid, de inzet en de prioritering worden door de gemeente bepaald. Prestatieveld 4 is: Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. 2 Movisie verzamelt, ontwikkelt en verspreidt kennis en adviseert overheden en vrijwilligersorganisaties op het gebied van welzijn, zorg en sociale veiligheid met als doel de participatie en zelfredzaamheid van burgers te vergroten. Voor een gedegen cijfermatige en inhoudelijke onderbouwing rond vrijwilligerswerk in Steenwijkerland heeft Movisie in 2008 de Digimon (Digitale Monitor Vrijwilligerswerk) enquête uitgevoerd en een adviesrapport geschreven. Omdat dit onderzoek in Steenwijkerland voor de eerste keer werd gedaan, worden de uitkomsten als nulmeting gezien (als bijlage bijgevoegd). 1
4
Het beleid is ondergebracht in de “basisfuncties vrijwilligerswerk”, die mw. Bussemaker, Staatssecretaris van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) begin april 2009, aan gemeenten heeft aangeboden. Zij streeft ernaar dat alle gemeenten in 2011 hun vrijwilligersbeleid rond deze basisfuncties formuleren.
Met deze notitie voldoet de gemeente Steenwijkerland aan dit streven.
5
2
Samenvatting en conclusies
Vrijwilligers maken het mogelijk dat er activiteiten plaatsvinden op uiteenlopende gebieden. Zonder vrijwilligers zou onze samenleving er heel anders uitzien en zouden veel voorzieningen niet in stand kunnen blijven. Vrijwilligerswerk heeft een onmisbare waarde voor onze samenleving, voor de vrijwilliger zelf, maar ook voor de economie.
De gemeente Steenwijkerland heeft baat bij de vele vormen van vrijwilligerswerk en kent aan het vrijwilligerswerk verschillende waarden toe. Met de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning op 1 januari 2007 is de gemeente ook verantwoordelijk geworden voor vrijwilligersondersteuning.
Ondersteunen van vrijwilligers is uiteraard niet iets nieuws. De gemeente Steenwijkerland ondersteunt haar vrijwilligers en organisaties al vele jaren op verschillende manieren. Nieuw is wel de wettelijke verplichting vanuit de Wmo en hiermee gepaard gaand het opstellen van vrijwilligersbeleid.
Door bezuinigingen en het verleggen van verantwoordelijkheden richting de burger, zal vrijwilligerswerk de komende jaren in onze samenleving steeds belangrijker worden. Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen hebben invloed op het vrijwilligerswerk. Daarnaast is de vrijwilliger veranderd en is vrijwilligerswerk is niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger. Vrijwilligersorganisaties geven aan dat het moeilijker wordt vrijwilligers duurzaam aan zich te binden.
Naast de wettelijke verplichting is het juist hierom dat er beleid nodig is. De gemeente wil een gezond fundament neerleggen waarop vrijwilligers én vrijwilligersorganisaties kunnen bouwen en/of op terug kunnen vallen.
De gemeente Steenwijkerland gaat de komende jaren daarom een impuls geven aan vrijwilligerswerk. Voldoende vrijwilligers, waardering, sponsoring, promotie en goede ondersteuning zijn hierbij de belangrijkste punten.
Doelstellingen De volgende doelstellingen worden voor de periode 2011-2012 geformuleerd: 1.
Op interactieve wijze wordt beleid gevormd en uitgevoerd;
2.
Vraag en aanbod worden op elkaar afgestemd door bondgenootschappen aan te gaan;
3.
De “nieuwe” vrijwilliger is in 2012 bereikt;
4.
Vrijwilligerswerk wordt gepromoot en gewaardeerd;
5.
Opgedane kennis en ervaringen worden gewaarborgd en vastgelegd.
6
3
B
egripsomschrijving
Vrijwilligerswerk is het werk dat onbetaald en onverplicht in enig georganiseerd verband, voor anderen of voor (de kwaliteit van) de samenleving in het algemeen wordt verricht.
Een vrijwilliger kiest ervoor onbetaald, in zijn of haar eigen tijd vanuit een organisatie werkzaamheden te doen of maatschappelijk relevante activiteiten uit te voeren. Vrijwilligerswerk is vrijwillig, maar niet vrijblijvend: vrijwilligers zijn tot niets verplicht en kunnen op basis van beschikbare vrije tijd en interesse hun werkzaamheden afstemmen en plannen; aan de andere kant mogen de organisaties wel een regelmatige inzet van hen verwachten.
Vrijwilligersbeleid richt zich op de wijze waarop binnen een organisatie wordt omgegaan met de Vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. Het beleid van de gemeente is gericht op het beïnvloeden van vrijwilligerswerk.
Een vrijwilligersorganisatie is een organisatie waar activiteiten worden verricht door vrijwilligers, zowel bestuurlijke als uitvoerende taken. In een vrijwilligersorganisatie kunnen ook beroepskrachten werkzaam zijn. Het gaat dan om activiteiten die nodig zijn om de continuïteit te waarborgen of waarvoor specifieke deskundigheid, bevoegdheid of bekwaamheid vereist is. Bij deze vrijwilligersorganisaties wordt het gros van de activiteiten nog steeds uitgevoerd door vrijwilligers. In deze notitie gaan we niet verder in op de vrijwilligersondersteunde organisaties, organisaties die voornamelijk werken met beroepskrachten en waar vrijwilligers ondersteunend werk verrichten.
Sociaal
Dat is een samenleving die een stootje kan hebben Die creëren we samen. Wie dreigt om te vallen krijgt een uitgestoken hand. Een nieuwe kans. Sociaal zijn is betrokkenheid tonen. Mensen stimuleren om maatschappelijk actief te blijven.
Duurzaam
Dat is zuinig zijn op wat we hebben We willen investeren in de toekomst van huidige en nieuwe generaties. We willen voorzieningen hebben die lang meegaan en waar we langere tijd plezier van hebben.
7
4
Vrijwilligerswerk in het algemeen
4.1
Het belang
Vrijwilligerswerk is bij uitstek een manier voor burgers om zelf verantwoordelijkheid te nemen, en niet alles van een ander of van de overheid te verwachten. Met zijn vrijwillige inzet is de burger niet slechts consument van publieke diensten, maar levert hij actief een bijdrage. In het kader van de Wmo geeft de burger die zich vrijwillig inzet voor de samenleving niet alleen zijn eigen ‘meedoen’ vorm. Hij draagt ook bij aan het ‘meedoen’ van anderen, waaronder hen die tot kwetsbare groepen behoren.
“De” vrijwilliger bestaat niet. Zo is er onder vrijwilligers een grote verscheidenheid aan leeftijden, opleidingsniveaus, beschikbare tijd, maar ook motieven om aan vrijwilligerswerk te doen.
Redenen voor vrijwilligerswerk zijn vaak:
• • • • • • • • • •
het is leuk om te doen; mensen helpen; iedereen moet iets nuttigs doen voor de samenleving; eigen capaciteiten gebruiken; opdoen van sociale contacten; opdoen van (werk)ervaring; geeft het leven zin; iets om handen hebben; weg zijn van huis; snel contacten leggen in een nieuwe omgeving.
Vrijwilligerswerk is niet alleen nuttig voor de direct betrokken organisaties. Ook de samenleving heeft baat bij het vrijwilligerswerk. Vanuit dit beeld kennen we aan het vrijwilligerswerk verschillende waarden toe:
•
Vrijwilligers zorgen ervoor dat organisaties hun aanbod divers kunnen houden: Dit betekent een uitgebreid, meer divers aanbod van voorzieningen voor de inwoners. Tegelijkertijd is met de inzet van vrijwilligers het aantal voorzieningen in een gemeente groter. Het uitgebreidere aanbod aan voorzieningen dat ontstaat door de inzet van vrijwilligers, biedt inwoners meer keuzemogelijkheden in de vrijetijdsbesteding, de zorg , het onderwijs etc.
•
Een vrijwilliger kan zowel uitvoerende als beleidsmatige functies vervullen binnen een organisatie: Hierdoor ontstaat er een hogere kwaliteit van voorzieningen en wordt de kwaliteit van het aanbod vergroot.
•
Vrijwilligerswerk biedt de mogelijkheid tot zelfontplooiing: Met vrijwilligerswerk kan andere kennis en ervaringen worden opgedaan dan bij “normale” bezigheden. Ook biedt het de mogelijkheid bestaande kennis en vaardigheden uit te bouwen. De samenleving heeft hier baat bij.
8
•
Vrijwilligerswerk is een waardevolle tijdsbesteding: Veel mensen gaan bewust om met de tijd die zij hebben. Vrijwilligerswerk biedt de mogelijkheid dingen te doen die zij zinvol achten voor zichzelf en/of de samenleving.
•
Met vrijwilligerswerk worden netwerken ontwikkeld die de sociale samenhang bevorderen: Vrijwilligerswerk kan een wapen zijn tegen de individualisering van de samenleving. Het zorgt voor sociale netwerken waardoor men meer bij elkaar betrokken raakt.
•
Vrijwilligers(organisaties) worden intermediairs voor participatie en gemeentelijke beleidsvorming: Gemeentelijk beleid komt meer en meer in samenspraak met burgers tot stand. (Vrijwilligers) organisaties vormen een schakel tussen burgers en gemeente. Zij kunnen de gemeente informatie aanleveren over wensen en behoeften van inwoners van een gemeente.
•
Vrijwilligerswerk biedt mogelijkheden voor sociale activering: Voor mensen die langdurig op een uitkering of sociaal minimum zijn aangewezen dreigt sociaal isolement. De gemeente kan vrijwilligerswerk bij hen stimuleren, wat op termijn wellicht kan leiden tot betaald werk. Ook voor ouderen kan maatschappelijke activering van belang zijn, met name in die gevallen waar vereenzaming dreigt. Vrijwilligerswerk kan voorzien in betere kwaliteit van leven. Het stimuleert de geestelijke en lichamelijke gezondheid.
4.2
De kenmerken
Bijna iedereen doet wel eens iets vrijwillig voor een ander: een boodschap halen voor een zieke buurman, de kinderen opvangen van een kennis, collecteren voor een goed doel. Maar iets dat je vrijwillig doet, is nog niet automatisch vrijwilligerswerk. Voor het Steenwijkerlandse vrijwilligersbeleid hanteren we voor vrijwilligerswerk de volgende criteria:
Het besluit om zich al dan niet als vrijwilliger in te zetten is een vrije keuze. Een vrijwilliger kan op elk moment beginnen en stoppen. Vrijwilligerswerk in het kader van een opleiding, werkervaring, maatschappelijke stage, uitkering (re-integratie) of straf is geen vrijwilligerswerk in de zuivere betekenis van het woord. Toch kan deze onbetaalde inzet voor de gemeente grote waarde hebben: het kan een stap zijn om mensen weer te laten deelnemen aan het arbeidsproces of iemand een zinvolle dagbesteding bieden.
Vrijwilligerswerk is in principe onbetaald werk. Een vrijwilliger ontvangt voor zijn inzet geen geldelijke beloning, anders dan een eventuele onkostenvergoeding.
Vrijwilligerswerk wordt gedaan ‘om niet’. Vrijwilligerswerk dat wordt gedaan terwijl er een tegenprestatie wordt verwacht of verlangd is geen vrijwilligerswerk, maar ‘sponsoring’. Wat niet wil zeggen dat het vrijwilligerswerk de vrijwilliger niets mag opleveren (in de zin van zelfontplooiing, werkervaring, voldoening). Deze aspecten vormen nu juist voor een groot deel de motivatie van veel vrijwilligers.
9
Samenvattend is de definitie van vrijwilligerswerk als volgt:
De vrijwillige en onbetaalde inzet van burgers ten behoeve van het algemeen belang, de lokale samenleving en/of de ondersteuning van inwoners met een hulp- of ondersteuningsvraag. Vrijwilligerswerk is hetzij structureel, hetzij incidenteel of kortdurend.
4.3
De vormen
Vrijwilligerswerk kent verschillende vormen. Ook de mate waarin vrijwilligerswerk
is
georganiseerd en de manier waarop het wordt uitgevoerd loopt zeer uiteen. Veel organisaties en verenigingen met weinig tot geen beroepskrachten drijven op vrijwilligers. Denk daarbij aan sportclubs, koren, muziekverenigingen, etc. Daarnaast zijn er professionele organisaties of instellingen die voor specifieke taken of werkzaamheden gebruik maken van vrijwilligers, zoals welzijnsinstellingen, ziekenhuizen, zorginstellingen of scholen. Hier zijn de vrijwilligers aanvullend op of ondersteunend aan de professionele krachten. Tot slot zijn er nog de vrijwilligers die individueel opereren, zonder de ruggensteun van een organisatie.
4.3.1
De vrijwillige brandweer
Een bijzondere groep vrijwilligers is te vinden bij de brandweer. Deze vrijwilligers zijn geen ‘amateur brandweerlieden’. Hun opleiding is precies hetzelfde als bij de beroepsbrandweer. Het enige verschil is dat zij geen dagtaak hebben aan hun brandweertaak. Zij hebben een ‘gewone’ baan en kunnen in geval van nood opgeroepen worden. Aan deze vorm van vrijwilligerswerk zijn bepaalde risico’s verbonden. Vanwege deze bijzondere positie hebben brandweervrijwilligers een eigen rechtspositieregeling. Wie wil en aan de voorwaarden voldoet, kan door de gemeente als vrijwillige brandweerman/vrouw worden aangesteld. Deze brandweervrijwilliger zet zich in, neemt deel aan cursussen en oefeningen en staat natuurlijk paraat voor brandbestrijding en hulpverlening. Deze brandweervrijwilliger ontvangt daarvoor een vergoeding.
4.4
De afbakening
Niet meegenomen in deze notitie is Mantelzorg.
Mantelzorg en vrijwilligerswerk worden vaak in één adem genoemd. Beide worden gerekend tot de zogenaamde ‘informele zorg’, ofwel zorg die niet door professionals wordt geleverd. Mantelzorg, hoewel in naam vrijwillig, is echter geen vrijwilligerswerk. Kenmerkend voor mantelzorg is een al bestaande persoonlijke relatie tussen mantelzorger en zorgvrager (vaak is de laatste een partner, ouder, familielid, goede vriend of buur).
Het belangrijkste onderscheid tussen vrijwilligerswerk en mantelzorg is dat mantelzorg over het algemeen geen vrije keuze is: vrijwilligerswerk kies je, mantelzorg overkomt je. In tegenstelling tot een mantelzorger kan een vrijwilliger op elk moment besluiten om te stoppen met het vrijwilligerswerk.
Toch is er wel een relatie tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk. Vrijwilligers worden veel ingezet ter ondersteuning van mantelzorgers. Vrijwilligers kunnen een belangrijke rol spelen om het voor mantelzorgers mogelijk te maken hun mantelzorgtaken te blijven uitvoeren. Mantelzorg is reeds uitgewerkt in het uitvoeringsplan Mantelzorg 2010-2012.
10
4.5
De waarde
De waarde van vrijwilligerswerk kan op verschillende manieren worden benaderd. Vrijwilligerswerk heeft waarde voor de samenleving, voor de vrijwilliger zelf, maar ook voor de economie. Op deze verschillende aspecten gaat deze paragraaf in.
4.5.1
De maatschappelijke waarde
Wanneer mensen wordt gevraagd naar de waarde van vrijwilligerswerk, zal de maatschappelijke waarde doorgaans als eerste worden genoemd. Deze laat zich als volgt omschrijven:
•
Vrijwilligerswerk draagt in belangrijke mate bij aan de leefbaarheid van de samenleving. Zonder vrijwilligers zouden er geen sportverenigingen zijn, zouden veel activiteiten en evenementen niet kunnen plaatsvinden. De activiteiten zelf dragen op hun beurt bij aan het welzijn en welbevinden van vele deelnemende inwoners.
•
Vrijwilligerswerk zorgt voor sociale samenhang. Vrijwilligerswerk stelt mensen in staat deel te nemen aan de samenleving, hetzij door zelf vrijwilligerswerk te doen, hetzij door de ondersteuning die mensen van een vrijwilliger ontvangen. Daarmee helpt de inzet van vrijwilligers voorkomen dat mensen in een isolement raken en
• 4.5.2
Integratie van inwoners, die anders misschien aan de zijlijn blijven staan.
De persoonlijke waarde
De persoonlijke waarde van vrijwilligerswerk heeft alles te maken met de motivatie van de vrijwilliger. Vrijwilligerswerk wordt niet meer beleefd als een ‘sociale plicht’, zoals dat in de eerste helft van de vorige eeuw vaak het geval was. Om mensen voor vrijwilligerswerk te interesseren en motiveren, zal aangesloten moeten worden bij de waarde die het doen van vrijwilligerswerk kan hebben voor het individu:
•
vrijwilligerswerk biedt de mogelijkheid voor persoonlijke verrijking. Vrijwilligerswerk stelt mensen in staat om de eigen kwaliteiten en talenten te benutten, of nieuwe talenten te ontdekken en te ontwikkelen;
•
vrijwilligerswerk biedt mensen de mogelijkheid om nieuwe contacten te leggen, het sociale netwerk uit te breiden of nieuwe vrienden te maken;
•
vrijwilligerswerk geeft voldoening. Iets doen voor anderen of de samenleving geeft veel mensen een gevoel van voldoening, van nuttig zijn of van eigenwaarde;
•
vrijwilligerswerk kan het persoonlijk belang ondersteunen (actief in belangenorganisaties, buurt, vrouwen of dorp);
•
vrijwilligerswerk draagt bij aan welzijn. Voor de ‘ontvanger’ van het vrijwilligerswerk draagt de inzet van de vrijwilliger bij aan het welzijn.
4.5.3
De economische waarde
Vrijwilligerswerk vervangt niet zelden de inzet van professionele krachten. Veel activiteiten, evenementen en diensten zouden onbetaalbaar zijn zonder de inzet van vrijwilligers. In die zin levert vrijwilligerswerk de samenleving een enorme besparing op. Voor vrijwilligers zelf speelt de economische waarde nauwelijks een rol, maar voor de gemeente is het een van de drijfveren om het vrijwilligersbeleid goed en gedegen vorm te geven.
11
5
Huidige situatie
5.1
Onze visie
In April 2008 werd het visiedocument vrijwilligersbeleid door de gemeenteraad vastgesteld.
Samenvatting van de visie: 1.
de gemeente ondersteunt besturen van vrijwilligersorganisaties omdat zij in belangrijke mate de basis vormen voor een duurzame sociale infrastructuur in onze samenleving.
2.
de gemeente heeft hoge waardering voor vrijwilligerswerk in alle vormen en soorten. Zij wil deze waardering meer dan tot nu toe het geval is tot uitdrukking brengen.
3.
De gemeente wil bondgenootschappen aangaan met organisaties die bestaan uit vrijwilligers en met organisaties die werken met vrijwilligers. In deze bondgenootschappen zal van hen een extra of bijzondere bijdrage worden gevraagd aan de realisatie van gemeentelijke doelen.
5.1.2
Collegeprogramma 2010 – 2014
Het college van B&W heeft het collegeprogramma ‘2010 – 2014: Met kracht naar kwaliteit’ opgesteld. Het collegeprogramma is de vertaling van het coalitieakkoord, zoals dat gesloten is door PvdA, CDA, VVD en ChristenUnie. Het collegeprogramma vormt de basis voor de ambities en het voorgenomen beleid van het college voor de komende vier jaar.
Kijkend naar het vrijwilligerswerk in relatie tot participatie wil de gemeente Steenwijkerland:
• • •
dat zoveel mogelijk mensen actief meedoen in de samenleving; de eigen kracht van inwoners versterken door in te zetten op zelfredzaamheid; belemmeringen voor mensen om aan het werk te gaan of anderszins actief te zijn wegnemen door problemen die mensen ervaren vroegtijdig te signaleren en aan te pakken;
•
dat iedereen die geen betaalde arbeid verricht actief meedoet in de samenleving; dat kan via het reguliere aanbod van zorg en welzijn, of door het verrichten van vrijwilligerswerk;
•
langdurig werklozen kunnen meewerken aan het verbeteren van de leefbaarheid van de buurt;
5.2
Omvang
In 2004 en 2008 is een scan uitgevoerd (Movisie) onder alle vrijwilligersorganisaties in de gemeente Steenwijkerland. De cijfers3 zijn redelijk stabiel en geven zo een goed beeld hoe de verdeling is in de diverse sectoren. De gemeente telde in 2004 circa 700 organisaties waarin vrijwilligers actief zijn.
Soort vrijwilligersorganisaties
Sport en recreatie Belangenbehartiging Kunst en cultuur Zorg en dienstverlening Onderwijs Buurt, wijk, dorpshuizen, bibliotheek Ideële organisaties en buitenland Natuur, milieu, dieren Vakantie 3
Aantal
171 166 118 89 53 53 18 13 9
Movisie/Digimon 2004
12
5.3
Omnibus enquête
Gemeente Steenwijkerland laat periodiek een omnibusonderzoek onder haar bevolking uitvoeren. In dit onderzoek zijn ook vragen over de mate waarin de bevolking vrijwilligerswerk verricht opgenomen. Vanaf 2004 is het percentage inwoners dat actief is als vrijwilliger constant en hoog (48 procent). Movisie hanteert landelijk een percentage van 32% van mensen die hulp en vrijwilligerswerk verrichten (trendrapport vrijwillige inzet, 2008). In de tabel op de volgende bladzijde ziet u in welke sector(en) de vrijwilliger in Steenwijkerland actief is.
sector(en)
Sport en recreatie religie of levensbeschouwing zorg of hulpverlening onderwijs en vorming kunst en cultuur belangenbehartiging sociaal cultureel werk natuur en milieu informatie en advies politieke en ideële doelen anders Bron: Omnibusonderzoek 2009 5.4
2009
32% 27% 25% 16% 10% 10% 10% 8% 7% 5% 21%
Bureau Vrijwilligerswerk Steenwijkerland
Er zijn veel manieren waarop vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties ondersteund kunnen worden. In de gemeente Steenwijkerland wordt de ondersteuning uitgevoerd door Bureau Vrijwilligerswerk Steenwijkerland (hierna Bureau Vrijwilligerswerk) welke valt onder de welzijnsorganisatie Timpaan Welzijn.
Het Bureau Vrijwilligerswerk zorgt voor bemiddeling van vraag en aanbod (digitale vacaturebank) en biedt ondersteuning. De ondersteuning is gericht op zowel de individuele (aspirant) vrijwilliger, als op de vrijwilligersorganisaties. Ondersteuning van de individuele vrijwilliger wordt onder andere gedaan door het aanbieden van cursussen, workshops en/of door begeleiding naar vrijwilligerswerk. Bemiddeling en ondersteuning zijn tevens gericht op cliënten en jongeren die een maatschappelijke stageplaats zoeken (zie hoofdstuk 6.2.3 Maatschappelijke Stage). Voor vrijwilligersorganisaties is de ondersteuning vooral gericht op het verkrijgen van de juiste basiskennis en handvatten voor de volgende onderwerpen:
• • • • • • •
Effectieve werving van vrijwilligers en bestuursleden; Fondsenwerving; Promotie van het vrijwilligerswerk; Huisvesting; Deskundigheidsbevordering; Organisatie van de financiële middelen Organisatie van activiteiten.
13
5.5
Digimon enquête
In 2008 heeft Movisie een enquête uitgezet onder de vrijwilligersorganisaties in Steenwijkerland. In de vrijwilligersenquête hebben organisaties hun mening kunnen geven over de situatie voor vrijwilligers in Steenwijkerland. Knelpunten die eruit sprongen hebben zij kunnen toelichten in de conferentie en vervolgens konden zij meedenken over mogelijke oplossingen. Van de 588 uitgenodigde vrijwilligersorganisaties hebben 189 organisaties (32,1%) de enquête ingevuld. De vraagstukken en knelpunten van de diverse sectoren verschillen onderling niet wezenlijk.
De belangrijkste uitkomsten zijn als volgt: 1.
67% van de organisaties is niet tevreden over het aantal leden, deelnemers of cliënten en wenst een toename van dit aantal. Organisaties ervaren vooral knelpunten op het gebied van werving van leden, deelnemers, cliënten, bestuursleden en overige vrijwilligers. In Steenwijkerland staat het werven van vrijwilligers voor het bestuurswerk boven aan het lijstje. Daarnaast zijn organisaties vooral op zoek naar jonge vrijwilligers, tussen 20 en 50 jaar.
2.
Het aantal organisaties dat aangeeft te kampen met een tekort aan vrijwilligers voor bestuurswerk en het uitvoeren of begeleiden van activiteiten is tussen 2004 en 2008 gestegen van 34 naar 82%.
3.
De organisaties willen graag meer weten wat ze van de gemeente mogen verwachten, willen een vast contactpersoon en betere afstemming tussen gemeentelijke diensten.
4.
De bekendheid en het gebruik van het bureau vrijwilligerswerk komt redelijk overeen met de bekendheid en het gebruik van steunpunten in andere gemeenten. In Steenwijkerland is 86% van de organisaties bekend met het Bureau Vrijwilligerswerk en 25% maakt er ook gebruik van. De behoefte aan ondersteuning is niet zo groot in Steenwijkerland.
5.
33% van de organisaties geeft aan geen behoefte te hebben aan (extra) ondersteuning. Als er ondersteuning is, dan komt deze vooral van landelijk dan wel provinciaal/regionaal niveau (net als elders).
6.
Organisaties willen vooral ondersteund worden in fondsenwerving, promotie van het vrijwilligerswerk, huisvesting, deskundigheidsbevordering en de organisatie van activiteiten.
7.
Organisaties en vrijwilligers verwachten erkenning en waardering van de gemeente voor de rol die zij spelen in de samenleving.
Movisie adviseert de gemeente op basis van de uitkomsten van de enquête te komen tot een gemeentelijke visie. Deze visie ligt nu voor u. Ook in de kadernota maatschappelijke ondersteuning en gezondheid, die door het college wordt voorbereid, zal aandacht zijn voor de positie van het vrijwilligerswerk. In deze kadernota zal ook aandacht worden besteed aan het boeken van resultaten en volgen van de effecten, over de hele breedte van het beleid. Verder adviseert Movisie de gemeente te bepalen wat passende ondersteuning is en nieuwe vormen van vrijwillige inzet te stimuleren. Wij doen met dit uitvoeringsprogramma daarvoor een eerste voorzet.
14
5.6
Collectieve Verzekering
Net als een gewone werknemer heeft een vrijwilliger recht op goede werkomstandigheden. Verzekeringen tegen risico’s in het vrijwilligerswerk maakt hier onderdeel van uit. Toch zijn er nog steeds vrijwilligers die onverzekerd werken, of maar tegen een deel van de risico’s verzekerd zijn. Om een einde te maken aan deze ongelijkheid heeft VNG Verzekeringen in samenwerking met Centraal Beheer Achmea een tweetal verzekeringspaketten ontwikkeld. De VNG VrijwilligersBasisPolis en de VNG VrijwilligersPlusPolis. Beide verzekeringen bieden een scala van dekkingen voor nagenoeg het gehele terrein waarop vrijwilligers actief zijn. De gemeente Steenwijkerland is sinds 1 februari 2009 aangesloten bij beide polissen. Alle vrijwilligers in de gemeente Steenwijkerland zijn collectief verzekerd en zijn gedekt voor de risico’s verbonden aan het vrijwilligerswerk.
5.7
Stichting Present Steenwijkerland
Op 13 april 2010 heeft de Raad, op advies van het college, de stelpost ontwikkeling actief vrijwilligersbeleid vrijgegeven waarmee een subsidie werd toegekend aan de Stichting Present Steenwijkerland (hierna Present) voor een periode van drie jaar.
Present is een bemiddelingsorganisatie voor mensen die zich vrijwillig willen inzetten. De werkwijze van Present vertrekt vanuit het aanbod. Dit betekent dat bij Present de groep die zich vrijwillig wil inzetten (het aanbod) centraal staat en niet de hulpvraag. Present biedt mogelijkheden aan groepen om écht iets te betekenen voor een ander. Bestaande groepen kunnen tijd beschikbaar stellen, bijvoorbeeld een dag(deel). Present begeleidt de groep en zoekt een passend project. De projecten hebben als doel om hulp te bieden aan iemand die dit nodig heeft. De groep geeft aan wanneer ze beschikbaar wil zijn en Present zoekt daar een passend project bij. Present werkt nauw samen met maatschappelijke organisaties die actief zijn in onze gemeente. Zij hebben een goed beeld van de hulp die nodig is en bij wie deze hulp het beste op haar plek is.
De volgende subsidievoorwaarden zijn opgenomen: 1.
In 2010 worden tenminste 12 projecten verwezenlijkt;
2.
In 2011 worden tenminste 25 projecten verwezenlijkt;
3.
In 2012 worden tenminste 25 projecten verwezenlijkt.
15
5.8
Financiën
De structurele middelen ten behoeve van vrijwilligersbeleid waaronder vallen: - Subsidiëring Bureau Vrijwilligerswerk Steenwijkerland (Timpaan);
• • •
Vacaturebank Bureau Vrijwilligerswerk € 37.483 Informatie en advies vrijwillige inzet € 68.745 Maatschappelijke stages € 45.353 voor 2010, € 68.275 voor 2011 en verder
- Collectieve vrijwilligersverzekeringen € 11.000 per jaar; - Internationale vrijwilligersdag € 1699,00 per jaar beschikbaar; - Stelpost ontwikkeling actief vrijwilligersbeleid € 30.0004
Totaal beschikbaar € 217.202 (2011 e.v.)
De middelen staan opgenomen in de gemeentebegroting en worden voldoende geacht om vrijwilligersbeleid overeenkomstig te kunnen uitvoeren.
Voor het jaar 2010 zal van de stelpost ontwikkeling actief vrijwilligersbeleid een bedrag van € 20.000 niet worden besteed. Dit bedrag was gereserveerd voor het laten schrijven van een uitvoeringsplan Vrijwilligerswerk door een externe organisatie. Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling is het echter gelukt zelf dit uitvoeringsprogramma te schrijven. Voorgesteld is het overgebleven bedrag over te hevelen naar 2011 zodat het ingezet kan worden voor organiseren van een promodag en het eventueel invoeren van een vrijwilligerskaart (apart raadsvoorstel). 4
16
6
Ontwikkelingen en trends
6.1
Maatschappelijke ontwikkelingen
Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen hebben invloed op het vrijwilligerswerk.
1.
Individualisme, levensinvulling en eigen wensen Voor de vrijwilliger van vandaag spelen persoonlijke motieven mee. Vrijwilligerswerk is er niet alleen voor de ander, maar ook voor de vrijwilliger zelf. Het toegenomen individualisme in de samenleving staat soms op gespannen voet met het beleid van de overheid. Om een voorbeeld uit de zorg te noemen: Het beleid om de zorg zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving van zorgvrager te bieden, veronderstelt een grote inzet van informele zorg. Het is de vraag of de hedendaagse samenleving daarop is ingericht. Was er vroeger in elk gezin slechts één kostwinner, tegenwoordig wordt in veel gezinnen door beide partners betaald werk verricht. Daarnaast stijgt het aantal alleenstaanden en eenoudergezinnen. Als daarbovenop nog mantelzorg wordt verleend (ook een verwachting vanuit rijksbeleid) blijft er geen vrije tijd over. Zo ziet het er niet bij iedereen uit. Veel mensen willen wel vrijwilligerswerk doen, maar stellen daarbij voorwaarden. Ze willen er bijvoorbeeld niet meer ‘structureel aan vast zitten’, een eenmalige of projectmatige inzet op het moment dat het de vrijwilliger zelf uitkomt, zal daarom steeds vaker voorkomen. De meeste vrijwilligers willen niet alleen iets doen voor mensen of de samenleving, maar er zelf eveneens iets voor terugkrijgen: voldoening, ervaring of persoonlijke groei. Voor jonge gepensioneerden geldt dat zij vooral hun opgedane kennis en werk of levenservaring willen inzetten. Zij zijn wel kritischer geworden in hun keuze voor hun inzet als vrijwilliger. Plichtsgevoel speelt voor de vrijwilliger van nu (zeker de jongere vrijwilliger) veel minder een rol. Dat betekent dat de motivatie van de huidige vrijwilligers anders is. Daarom moeten organisaties zorgen voor maatwerk. Het vrijwilligerswerk moet meer dan voorheen afgestemd worden op de wensen en behoeftes van de vrijwilliger. Door deze ontwikkelingen en trends ontstaat er een nieuw type vrijwilliger. De nieuwe vrijwilliger moet meer uitgedaagd worden om actief te zijn. Er zijn nog steeds voldoende vrijwilligers te vinden, maar dat zijn geen vrijwilligers voor het leven. De vrijwilliger stelt vandaag de dag duidelijk grenzen aan zijn inzetbaarheid.
2.
Afname van vrijwilligerswerk onder jongeren Jongeren participeren veel minder in het vrijwilligerswerk. Voor hen geldt dat de jongerencultuur consumptiegericht is: de vrije tijd van veel jongeren wordt besteed aan geld verdienen én uitgeven. Het Rijk onderkent de afname van het vrijwilligerswerk onder jongeren. In dat kader bevordert hij de maatschappelijke stage (zie hoofdstuk 6.2.3 Maatschappelijke Stage) in het voortgezet onderwijs. Het doel van de maatschappelijke stage is leerlingen ten behoeve van hun ontwikkeling een vorm van buitenschools leren te bieden. Door het doen van vrijwilligersactiviteiten maken de leerlingen actief kennis met verschillende aspecten van de samenleving.
17
3.
Hogere eisen aan vrijwilligers (differentiatie in vraag) De behoefte aan vrijwilligers ontwikkelt zich van een eenvoudige helpende hand, naar ook steeds meer speciale kennis, vaardigheden of betrokkenheid. Het vrijwilligerswerk professionaliseert. In de zorg is dat heel zichtbaar. Met de vermaatschappelijking5 en de verschuiving van formele naar informele zorg, groeit en differentieert de vraag naar vrijwilligers, in het bijzonder voor kwetsbare groepen, zoals mensen met een verstandelijke, psychische beperking of met dementie. Dat vraagt om voldoende vrijwilligers die affiniteit hebben met mensen met bepaalde beperkingen. Maar ook de ontwikkelingen in wet- en regelgeving vragen om een vrijwilliger met meer kennis en vaardigheden!
6.2
Ontwikkelingen vanuit het Rijk
6.2.1
Ondersteunende begeleiding uit AWBZ
Op 1 januari 2009 werden de mogelijkheden beperkt om vanuit de AWBZ een beroep te kunnen doen op vormen van begeleiding (de zogeheten pakketmaatregelen AWBZ). Voor de mensen met een lichte beperking is het recht op begeleiding komen te vervallen. Het gaat hierbij vaak om ondersteuning bij boodschappen doen, culturele uitjes of ondersteuning bij administratieve zaken. Het ministerie van VWS wijst er nadrukkelijk op dat deze wijziging in de AWBZ geen overheveling naar gemeenten is via de Wmo. Er bestaat dus geen recht op een Wmo voorziening voor deze groep cliënten. Door deze wijziging zal er dus nog vaker een beroep op vrijwilligers en mantelzorgers worden gedaan.
6.2.2
Basisfuncties vrijwilligersbeleid
De Wmo heeft de regie voor het bevorderen van actief burgerschap bij de gemeenten gelegd. Het ministerie van VWS heeft zich tot doel gesteld gemeenten te ondersteunen bij het ontwikkelen van gemeentelijk beleid. Om gemeenten te ondersteunen bij het ontwikkelen van vrijwilligersbeleid, heeft het ministerie van VWS, samen met de VNG en de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk, kaders aan de gemeenten aangeboden. Deze kaders worden basisfuncties genoemd. De volgende vijf basisfuncties werden gemeenten aangeboden: 1.
Vertalen maatschappelijke ontwikkelingen;
In de gemeente is men in staat om een visie te ontwikkelen op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen en daar door interactieve beleidsvorming beleid op te formuleren en uitvoering aan te geven. 2.
Verbinden en makelen;
De gemeente is in staat om de verwachtingen en belangen van de verschillende maatschappelijke spelers met elkaar te verbinden, meer in het bijzonder het makelen van vraag en aanbod op terreinen die door de gemeente van speciaal belang wordt geacht. 3.
Versterken;
In de gemeente is men in staat om een effectieve lokale of regionale ondersteunings-infrastructuur op te bouwen en te onderhouden. De ondersteuningsinfrastructuur kan worden opgevat als: De verzameling georganiseerde netwerken, die op een centraal punt wordt samengebracht en vanuit een specifieke expertise vrijwilligerswerk wordt ondersteund en onderhouden.
5
Vermaatschappelijking: integratie in de samenleving van mensen die voorheen leefden in een instelling.
18
4.
Verbreiden;
In de gemeente is men in staat om vrijwilligerswerk te promoten en uiting te geven aan waardering van het vrijwilligerswerk. Hierbij draait het om de kernwoorden: Inspireren, zichtbaar maken van goede voorbeelden;
•
Verleiden, door proactief, op een laagdrempelige en aantrekkelijke manier verspreiden van kennis over wat vrijwilligerswerk de (aanstaande) vrijwilliger kan opleveren;
•
Verbreden, voor veel mensen heeft vrijwilligerswerk nog een oubollig imago. Zichtbaar maken van inspirerende voorbeelden, kan het imago verbeteren en de drempel voor vrijwilligerswerk verlagen;
•
Waarderen, in het zonnetje zetten van de hele breedte van het vrijwilligerswerk door de gemeente. Organisaties kunnen uiting geven van waardering voor hun vrijwilligers. Waardering van vrijwilligers heeft een bindende werking.
5.
Verankeren.
In de gemeente is men in staat om opgedane kennis en ervaring in het vrijwilligerswerk te borgen en vast te leggen.
Primair zijn dit dus handvatten voor de uitvoering en bieden het lokale partijen een houvast om met elkaar het debat te voeren over de concrete invulling van het Wmo-beleid.
Doel basisfuncties De basisfuncties geven gemeenten kaders bij het invullen van het gemeentelijk vrijwilligersbeleid ten behoeve van reflectie en discussie op lokaal niveau.
Hoewel deze basisfuncties richtinggevend zijn en niet verplicht, vinden wij dat iedere burger daarop zou moeten kunnen rekenen. Dat is dan ook de belangrijkste reden waarom wij deze basisfuncties als uitgangspunt nemen voor het formuleren van onze doelstellingen voor 2011 t/m 2012.
6.2.2.1 Project “Goed voor elkaar” Vanuit het ministerie van VWS werd MOVISIE verzocht gemeenten te ondersteunen om invulling te geven aan de basisfuncties voor het vrijwilligersbeleid. MOVISIE ontwikkelde hiervoor het project Goed Voor Elkaar. Voor de uitvoering hiervan in Overijssel is SVWO / Arcon6 onderaannemer voor de uitvoeringen ervan in Overijssel. Het project bestaat uit drie onderdelen: 1.
Nulmeting: in welke mate zijn de basisfuncties al vormgegeven bij gemeenten?
2.
Advisering bij de uitwerking en implementatie basisfuncties op verzoek van gemeenten.
3.
Analyse van het trajectverloop en aanbevelingen voor de toekomst.
Gemeente Steenwijkerland heeft twee gesprekken gehad met SVWO / Arcon. In het eerste gesprek werd er een nulmeting uitgevoerd (zie bijlage 4). In het tweede gesprek werd de inhoud van deze notitie besproken waarbij hun adviezen zijn meegenomen.
6
SVWO/Arcon is Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling (CMO) in Overijssel.
Zij zijn experts op de gebieden vrijwillige inzet, senioren, jeugd, participatie en informele zorg. Op deze programmalijnen bieden zij procesbegeleiding, beleidsadvies, informatie- en kennisuitwisseling, training en onderzoek, in samenwerking met meerdere partners. Op verzoek van de Provincie Overijssel voeren zij de steunfunctietaken Senioren en Vrijwillige Inzet uit.
19
6.2.3
Maatschappelijke stage
Het kabinet heeft besloten dat alle leerlingen die in het voortgezet onderwijs instromen, op een bepaald moment in hun opleiding een maatschappelijke stage volgen. In december 2007 is hiertoe een convenant ondertekend door de staatssecretarissen van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap en Volksgezondheid, Welzijn & Sport en de VNG.
In dit convenant staat onder andere dat het essentieel is dat gemeenten een makelaarsfunctie gaan opzetten die tegemoet komt aan de volgende drie uitgangspunten: 1.
Versterking van het vrijwilligerswerk in brede zin en passend aanbod aan de maatschappelijke stagiair/leerling die niet gemakkelijk zelf een match weet te realiseren;
2.
Raad en daad voor vrijwilligersorganisaties (vooral de kleinere) bij het effectief plaatsen van stagiairs en vrijwilligers in het algemeen;
3.
Bevorderen dat de maatschappelijke stagiairs van nu, de vrijwilliger van de toekomst wordt.
Bij bemiddeling staat het initiatief van de leerling centraal. Deze krijgt alle ruimte om zelf een stageplek te bedenken, contact te leggen, afspraken te maken enzovoort. De school kan daarbij ondersteuning bieden. De door de gemeente te realiseren bemiddelingsfunctie is het sluitstuk van de matching en tevens gericht op ondersteuning van de vrijwilligersorganisaties.
Deze bemiddelingsfunctie heeft de gemeente Steenwijkerland ondergebracht bij Bureau Vrijwilligerswerk. Het Bureau Vrijwilligerswerk fungeert als intermediair tussen de scholen, de maatschappelijke organisaties en de gemeente.
20
7
Doelstellingen en aanpak
Op basis van onze visie, de resultaten uit de Digimon enquête, de ontwikkelingen, trends en de wens om het beleid zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de basisfuncties vrijwilligerswerk, kunnen nu de doelstellingen 2011 t/m 2012 worden geformuleerd . Onder de doelstelling staat wat we hiervoor gaan doen. Op sommige punten wordt de te ondernemen activiteit toegelicht. In de bijlage “aanpak” vindt u dit hoofdstuk in tabelvorm. In de bijlage “aanpak” staat concreet wat we gaan doen, wie het gaat uitvoeren, wat het tijdspad is en de beoogde wijze van bekostiging.
Doelstellingen 2011 t/m 2012
Doelstelling 1 Op interactieve wijze wordt beleid gevormd en uitgevoerd.
Geformuleerd uit de basisfunctie 1: vertalen van maatschappelijke ontwikkelingen
Wat gaan we hiervoor doen?
•
Twee themabijeenkomsten organiseren;
Bureau Vrijwilligerswerk en SVWO/Arcon nemen het initiatief om twee themabijeenkomsten te organiseren met als doel gericht in contact te komen met vertegenwoordigers uit de vrijwilligerssector. Deze twee bijeenkomsten krijgen een belangrijke signaal-, klankbord- en afstemmingsfunctie.
•
Uitkeringsgerechtigden stimuleren vrijwilligerswerk te doen;
In 2011 willen we onderzoeken of en in welke mate er aantrekkelijke scenario’s ontwikkeld kunnen worden om uitkeringsgerechtigden tegen lage kosten te activeren. Wij denken hierbij aan poules van uitkeringsgerechtigden
die
schooltuinen
en
tuinen
van
instellingen
en
bejaardentehuizen
onderhouden, ’s winters sneeuw kunnen ruimen, etc.
•
De gemeente heeft per kwartaal een overleg met Bureau Vrijwilligerswerk;
Gekeken wordt naar de stand van zaken. Welke effecten worden er bereikt? Hier worden ook de maatschappelijke en lokale ontwikkelingen besproken. In overleg kunnen wijzigingen worden aangebracht in het werkplan van Bureau Vrijwilligerswerk.
Doelstelling 2 Vraag en aanbod worden beter op elkaar afgestemd door bondgenootschappen aan te gaan.
Geformuleerd uit de basisfunctie 2: verbinden en makelen
Wat gaan we hiervoor doen?
•
De gemeente gaat bondgenootschappen aan met vrijwilligersorganisaties en/of professionele organisaties;
Bondgenootschappen aangaan kan op verschillende manieren. Ons inziens is het een nieuwe kijk op de vrijwilligersorganisaties en op samenwerken. Dit vergt een verandering bij alle partijen: vrijwilligersorganisaties, maatschappelijke organisaties en de gemeente. Er is al gestart met nieuwe vormen van samenwerking en het ontstaan van netwerken.
21
Een vorm van een nieuw samenwerkingsverband is de inzet van de cultuurcoaches en het beweegteam7. Zij scheppen de voorwaarden om partijen elkaar te brengen en de samenwerking te bevorderen. Hierbij kan gedacht worden aan een samenwerking tussen scholen, verenigingen en buitenschoolse opvang: een sport- en cultuuraanbod op school, na school, bij de vereniging en buiten de vereniging. De vrijwilligersorganisaties worden ook ondersteund om zich te kunnen richten op deze maatschappelijke taak.
Daarnaast wil de gemeente ondernemers uitnodigen om meer maatschappelijk betrokken te ondernemen (MBO). Bedrijven die kiezen voor MBO, kijken niet vanaf de zijlijn toe. Zij investeren in specifieke doelgroepen of ze verbinden hun bedrijfsbelang aan een maatschappelijk belang. Jaarlijks doet gemeente Steenwijkerland mee aan de campagne Nederland Doet (voorheen Make a difference day). In 2012 zal de gemeente ondernemers stimuleren zich hierbij aan te sluiten.
•
Bureau Vrijwilligerswerk start met “de warme overdracht”;
Bureau Vrijwilligerswerk voert een persoonlijk gesprek met potentiële vrijwilligers. Wat zoekt deze vrijwilliger? Wat zijn de verwachtingen? Bureau Vrijwilligerswerk gaat op zoek naar de juiste match tussen de vrijwilliger en het vrijwilligerswerk. Hierdoor kunnen eventuele teleurstellingen worden voorkomen. Maar ook nazorg heeft hier een vaste plek. Hoe ging het? Sluit het werk aan bij de wensen?
Doelstelling 3 De “nieuwe” vrijwilliger is in 2012 bereikt.
Geformuleerd uit de basisfunctie 3: versterken
Wat gaan we hiervoor doen?
•
Uitbreiden digitale vacaturebank met vacatures die meer gericht zijn op eenmalige of projectmatige inzet;
•
Begeleiden van vrijwilligersorganisaties bij het creëren van vrijwilligerswerk voor kortere perioden;
•
Aanbod cursussen en workshops hierop aanpassen;
Naast het bestaande laagdrempelige ondersteuningsaanbod, richt Bureau Vrijwilligerswerk zich steeds meer op de vrijwilliger van de toekomst. Het vrijwilligerswerk moet meer dan voorheen afgestemd worden op de wensen en behoeftes van de “nieuwe” vrijwilliger. Vrijwilligerswerk makkelijker en toegankelijker!
•
Minimaal 50 projecten verwezenlijken waarbij burgers worden uitgedaagd en uitgenodigd zich als groep(je) aan te melden voor vrijwilligerswerk.
7
Voor meer informatie verwijzen wij u naar de nota: “Actief en Gezond. Stimuleren van Sport en Bewegen van jeugd.”
22
Doelstelling 4 Vrijwilligerswerk wordt gepromoot en gewaardeerd.
Geformuleerd uit de basisfunctie 4: verbreiden
Wat gaan we hiervoor doen?
•
Deelname aan Nederland Doet;
Jaarlijks doet gemeente Steenwijkerland mee aan de campagne Nederland Doet (voorheen Make a difference day). Dit wordt georganiseerd door een projectgroep die ieder jaar verschilt. Deze dag blijft een bij uitstek geschikt promotiemoment voor het vrijwilligerswerk. Andere organisaties zullen worden uitgenodigd om mee te doen.
•
Organiseren van diverse Promoactiviteiten;
2011 is het Europees jaar van de vrijwilliger. Daarom wil de gemeente dit jaar een promodag organiseren. De invulling van deze dag zal in samenwerking met Bureau Vrijwilligerswerk worden opgezet. Deze dag is bedoeld om vrijwilligersorganisaties, vrijwilligers en maatschappelijke stageleerlingen te erkennen en te bedanken. Deze dag kan mede ondersteund worden door leerlingen die hiermee hun maatschappelijke stage uitvoeren. Aan de promodag gaat een postercampagne vooraf waarin al onze vrijwilligers worden bedankt.
•
Onderzoek naar de mogelijkheid Invoering Vrijwilligerskaart:
De Vrijwilligerskaart is een kleine pas met grote voordelen. Hiermee krijgen de vrijwilligers toegang tot een compleet pakket van diensten en privileges dat is afgestemd op de wensen van vrijwilligers. Het helpt vrijwilligers bij het uitvoeren van hun vrijwilligerswerk en geeft ze allerlei prettige en leuke voordelen in het dagelijkse leven op het gebied van:
o
persoonlijke ontwikkeling (gratis workshops, gratis loopbaanadvies, kortingen op erkende opleidingen)
o
ondersteuning bij Vrijwilligerswerk (collectieve zorgverzekering, gratis juridisch advies, korting op huur auto, korting op aanschaf van een computer)
o
vrije tijd (korting bij theatervoorstellingen, musea, attractieparken, wellness centra, bladen, reizen etc.)
Een uitgewerkt voorstel voor het eventueel invoeren van een vrijwilligerskaart zal tegelijkertijd met deze notitie aan de gemeenteraad worden aangeboden.
23
Doelstelling 5 Opgedane kennis en ervaringen worden geborgd en vastlegd.
Geformuleerd uit de basisfunctie 4: verankeren
Wat gaan we hiervoor doen?
•
Monitoring 2011 t/m 2012 middels Digimon onderzoek;
Herhaling van het Digimon vrijwilligersonderzoek in 2012 moet laten zien of en in hoeverre het ingezette beleid heeft bijgedragen aan verbetering van het vrijwilligersklimaat in Steenwijkerland.
•
Uitvoeringsplan vrijwilligerswerk 2013 t/m 2014;
•
Via de reguliere beleidsrapportages rapporteren uitkomsten van de aangegane bondgenootschappen en de wijze waarop dit vervolg krijgt.
De hiervoor genoemde doelstellingen worden omgezet in concrete prestatie-eisen die SMART8 geformuleerd opgenomen moeten worden in het prestatiecontract met het Bureau Vrijwilligerswerk voor de periode 2010-2012. Om invulling te geven aan de doelstellingen wordt het bureau gezien als de belangrijkste partij.
De letters van SMART staan voor: Specifiek; De doelstelling moet eenduidig zijn Meetbaar; Onder welke (meetbare/observeerbare) voorwaarden of vorm is het doel bereikt Acceptabel; Is deze acceptabel genoeg voor de doelgroep en/of management Realistisch; De doelstelling moet haalbaar zijn Tijdgebonden; Wanneer (in de tijd) moet het doel bereikt zijn 8
24
BIJLAGE 1
Aanpak in schema
25
1
Doelstelling Op interactieve wijze wordt
beleid gevormd en uitgevoerd.
(geformuleerd uit basisfunctie 1)
Hoe 2 themabijeenkomsten organiseren;
Wanneer
Kosten
Wie
- themabijeenkomst voor
najaar 2011
€ 3000 (dekking vanuit de stelpost actief
Bureau Vrijwilligerswerk
(raadsvoorstel)
vrijwilligersorganisaties met als
vrijwilligersbeleid 2011)
doel versterking onderlinge
verbinding;
- themabijeenkomst voor jonge
voorjaar 2012
€ 3000 (dekking vanuit de stelpost actief
Bureau Vrijwilligerswerk
(raadsvoorstel)
vrijwilligers (17+ t/m 25 jaar) met
vrijwilligersbeleid 2012)
als doel interesse voor
vrijwilligerswerk te vergroten.
-het uitwerken van een voorstel op
najaar 2011
Niet van toepassing
Gemeente Steenwijkerland
doorlopend
Niet van toepassing
Gemeente Steenwijkerland i.s.m. het
welke wijze uitkerings-
gerechtigden gestimuleerd kunnen
worden om vrijwilligerswerk te
doen
- kwartaal overleg met het bureau
vrijwilligerswerk;
Bureau Vrijwilligerswerk
2
Doelstelling
Hoe
Wanneer
Kosten
Wie
Vraag en aanbod worden op
- inzet van de cultuurcoaches en
Start 2010
Financiering vanuit het budget Sport en Cultuur
Gemeente Steenwijkerland
elkaar afgestemd door
het beweegteam;
Maart 2012
€ 2.000 (dekking vanuit de stelpost actief
Gemeente Steenwijkerland
bondgenootschappen aan te
gaan.
- ondernemers gevestigd of actief
(geformuleerd uit basisfunctie 2)
in Steenwijkerland uitnodigen mee
(raadsvoorstel)
vrijwilligersbeleid 2012)
te doen aan Nederland Doet;
- starten met de “warme
Januari 2011
Dekking vanuit het reguliere budget
Bureau Vrijwilligerswerk
Invoering mei 2011
Dekking vanuit het reguliere budget
Bureau Vrijwilligerswerk
- begeleiden van
Invoering januari
€ 4.000 (dekking vanuit de stelpost voor 2011)
Bureau Vrijwilligerswerk
vrijwilligersorganisaties bij het
2011
overdracht”.
3
De “nieuwe” vrijwilliger is in
- uitbreiding digitale vacaturebank
2012 bereikt.
met
(geformuleerd uit basisfunctie 3)
eenmalige of projectmatige inzet
vacatures gericht op
(raadsvoorstel)
creëren van vrijwilligerswerk voor
kortere perioden;
- cursussen en workshops hierop
Invoering mei 2011
Dekking vanuit het reguliere budget
Bureau Vrijwilligerswerk
aanpassen
27
Doelstelling Vervolg 3
Hoe
Wanneer
Kosten
Wie
- In 2011 minimaal 25 projecten
Looptijd 2011 t/m
Dekking vanuit stelpost actief vrijwilligersbeleid
Stichting Present Steenwijkerland
De “nieuwe” vrijwilliger is in
verwezenlijken en in 2012
2012
2012 bereikt.
minimaal 25 projecten
(geformuleerd uit basisfunctie 3)
verwezenlijken waarbij burgers
(reeds geaccordeerd door de raad) € 15.000 in 2011
€ 20.000 in 2012
worden uitgedaagd en
uitgenodigd zich als groep(je) aan
te melden voor vrijwilligerswerk;
4
Vrijwilligerswerk wordt
- deelname aan Nederland Doet;
maart 2011en 2012
ander budget (gem. secretaris)
Gemeente Steenwijkerland
- organiseren van diverse
Medio 2011
€ 16.700
Gemeente Steenwijkerland i.s.m. het
promoactiviteiten waaronder een
€ 1.700 dekking uit de post internationale
Bureau Vrijwilligerswerk (koppelen
Promodag en een postercampagne
vrijwilligersdag
aan een Maatschappelijke Stage)
gepromoot en gewaardeerd.
(geformuleerd uit basisfunctie 4)
€ 5.000 overgeheveld vanuit de stelpost actief
vrijwilligersbeleid 2010 (reeds vrijgegeven)
€ 8.000 (dekking vanuit de stelpost voor 2011)
(raadsvoorstel) € 2000 (dekking vanuit de stelpost actief
(raadsvoorstel)
vrijwilligersbeleid 2012)
- mogelijk invoeren
Vrijwilligerskaart (apart
Najaar 2011
€ 15.000 overgeheveld vanuit de stelpost actief
Gemeente Steenwijkerland
vrijwilligersbeleid 2010 (reeds vrijgegeven)
raadsvoorstel)
28
5
Doelstelling
Hoe
Wanneer
Opgedane kennis en ervaringen
- monitoring 2010 – 2012 middels
Najaar 2012
worden geborgd en vastlegt.
Kosten
Wie
€ 3.000 (dekking vanuit de stelpost actief
(raadsvoorstel)
vrijwilligersbeleid 2012)
Digimon vrijwilligersonderzoek;
Gemeente Steenwijkerland
i.s.m.
MOVISIE
(geformuleerd uit basisfunctie 5) uitvoeringsplan schrijven
Najaar 2012
Niet van toepassing
Gemeente Steenwijkerland
vrijwilligersbeleid 2013 – 2015
Via de reguliere
Doorlopend
Niet van toepassing
Gemeente Steenwijkerland
beleidsrapportages rapporteren
uitkomsten van de aangegane
bondgenootschappen en de wijze
waarop dit vervolg krijgt.
29
BIJLAGE 2 Visiedocument vrijwilligersbeleid
BIJLAGE 3 Adviesrapport over vrijwilligerswerk Steenwijkerland
31
BIJLAGE 4 Nulmeting basisfuncties vrijwilligerswerk
32
