Vrijwillig Natuurbeheer

Jaarverslag 2012

Vrijwillig Natuurbeheer

Natuur dichtbij!

Actief in je eigen groene omgeving

In 2012 hadden wij veel aandacht voor de begeleiding van buitenschoolse opvang en scholen. Daarnaast was het betrekken van jongeren een speerpunt. Geheel in eigen sfeer staken groepen jongeren de handen uit de mouwen en werkten samen met Landschap Noord-Holland aan natuurbehoud en vergroening. We ondernamen allerlei innovatieve projecten om ons ­traditionele werkgebied van natuurbeheer verder te verbreden, ­zoals ‘Pimp it Green’ in stedelijk gebied. Woningbouwcorporaties, zorginstellingen en gemeenten betrekken m ­ ensen graag bij hun leefomgeving. In 2013 zullen we deze samenwerking intensiveren. Kleinschalig groen brengt meer variatie in het stedelijk gebied èn zorgt voor een betere o ­ vergang naar het buitengebied.

Al deze ontwikkelingen leidden tot een groeiend aantal ­vrijwilligers. Veel mensen werkten bijna elke week in het landschap! In totaal waren 8.449 mensen actief. Samen verzetten zij maar liefst 311.951 uur werk (195 voltijdbanen). Ook de Provincie Noord-Holland vindt de betrokkenheid van mensen bij hun groene omgeving onmisbaar. In haar nota ‘Licht op Groen’ wordt de ondersteuning van vrijwilligersactiviteiten door Landschap Noord-Holland ­geborgd. In 2013 wordt als vervolg op deze nota een gezamenlijk ­programma ‘Draagvlak voor groen’ opgesteld, in samenspraak met andere groene partijen. We zijn ontzettend blij met alle mensen die zich dag in, dag uit inspannen voor natuurbeheer, weidevogelbeheer en soortenbeheer. Daarom spannen wij ons maximaal in om onze vrijwilligers te ­blijven steunen. Nu en in de toekomst! Ernest Briët directeur Landschap Noord-Holland

Ernest Briët • foto: Richard Rood

Spannende ontwikkelingen komen op ons af. Wijkbewoners, vrijwilligers en jongeren voelen zich meer betrokken bij hun groene leefomgeving. We zien steeds meer groene initiatieven in stedelijke omgeving, waar bewoners op zoek gaan naar ­natuur, ontspanning, saamhorigheid en gezondheid. Ook produceren meer mensen hun eigen voedsel. Landschap Noord-Holland ondersteunt de vele mensen die zich enthousiast inzetten voor natuur- en groenbeheer. Niet alleen omdat wij hun bijdrage aan beheer en behoud van het kleinschalige cultuurlandschap in Noord-Holland enorm waarderen, maar ook omdat we deze maatschappelijke verbinding belangrijk vinden.

Burgers zetten zich in voor hun Belang van cijfers

sloten zich bij ons aan. Daarmee krijgen ze toegang tot ­adviezen, cursussen en uitleen van gereedschappen. Nieuw is bijvoorbeeld VCB De Kwakel. Zij zorgt voor ecologisch terreinbeheer bij de Vuurlinie aan de rand van Uithoorn. Nieuw zijn ook de vrijwilligers van Het Landje van Gruijters bij Spaarndam. Zij maaiden het riet om de plas open te houden voor grutto’s. In Amsterdam legden vrijwilligers van Natuurlijk Drieburg oevers, poelen en takkenrillen aan op een sportveld. Met Stichting Groen Muiderberg zetten actieve bewoners zich in voor de prachtige natuur in Muiderberg. Ook op ­Landgoed Oud Naarden, Kasteel Nederhorst en het Huis te Manpad in Heemstede, hielpen nieuwe vrijwilligersgroepen met het beheer van bos, hei, hooiland en stinzenplanten. De kinderen van de Kors Breijerschool in Weesp adopteerden Fort Uitermeer met hulp van Landschap Noord-Holland. Op Het

Vrijwilligers investeren jaarlijks enorm veel uren in natuurbeheer. Dat blijkt uit de jaarlijkse enquête, waarin wij vrijwilligers vragen om gegevens over hun werkzaamheden in natuur, landschap en cultuurhistorie te delen. Dit jaarverslag vertaalt deze resultaten en geeft een mooie weerspiegeling van de vele verschillende activiteiten. Afgelopen jaar verzetten vrijwilligers opnieuw meer werk. In totaal hebben 8.449 mensen 311.951 uur gewerkt. Omgerekend verzetten de vrijwilligers het werk van 195 voltijdbanen (figuur 1). Dat is een groei van bijna 6,7 procent t.o.v. 2011.

Toenemende inzet Er zijn 147 zelfstandige vrijwilligersgroepen aangesloten bij Landschap Noord-Holland. Tien nieuwe vrijwilligersgroepen

2012

Aantal vrijwilligers Aantal gewerkte uren Omgerekend naar voltijdbanen

Vrijwilligersgroepen

Projecten Burgerparticipatie

Terreinen LNH

Weidevogels

Communicatie

Onderzoek en advies

Totaal

4376

1611

385

1011

113

953

8449

208.772

13.750

27.269

50.550

7.780

3.830

311.951

130,5

8,6

17,0

31,6

4,9

2,4

195,0

Figuur 1. Overzicht van de inzet van vrijwilligers, uitgedrukt in aantal gewerkte uren en omgerekend naar voltijdbanen

Overzicht aard werkzaamheden

0

20

40

60

Aantal groepen

Figuur 2. Overzicht aard van de werkzaamheden (absolute aantallen)

80

100 120

Werkdag in het Landschap 2012 • foto: Peter Mol

Type beheer

Beheer gericht op specifieke flora Biotoop verbeteren voor insecten / vlinders / libellen Biotoop verbeteren voor amfibieën / reptielen Beheer gericht op specifieke zoogdieren Beheer gericht op specifieke vogels Bomen vellen / lieren Oeverbeheer / rietland Knotten Takkenrillen Opslag verwijderen Aanplanten Snoeien Maaien en afvoeren

groene omgeving Domijn in Weesp zorgden kunstenaars voor een stukje wilde natuur rond het cultureel bedrijventerrein. Als ­laatste noemen we de bewoners van de Zijpe, die de ­kenmerkende houtwallen een opknapbeurt gaven.

Financiële ondersteuning

Burgerbetrokkenheid Het Landschap ondersteunt de vrijwilligersgroepen op allerlei manieren, door de uitleen van gereedschappen, ­ecologische adviezen of het opstellen van beheerplannen. Dankzij de samenwerking met de werkgroepen vragen meer gemeenten adviezen en ondersteuning om ­bewoners bij hun groene leefomgeving te betrekken. Ook vragen ze adviezen over het ecologische versterken van het groen in woonwijken. In 2012 zijn drie projecten gestart met woningbouwcorporaties en gemeenten. Op Youtube kunt u hierover het filmpje “Landschap Noord-Holland: Rush” bekijken.

Vrijwilligers als initiatiefnemer Steeds vaker nemen vrijwilligers zelf het initiatief om te ­komen tot beter beheer van groen. Zo pleitten vogelwerkgroepen uit Zuid-­Kennemerland en de Meerwijkplas in Haarlem voor een beter beheer van het aangrenzende ­Poelbroekpark. In de ­toekomst krijgt het park een eigen ­vrijwilligersgroep. ­Landgoed Hageveld kreeg dankzij ­vrijwilligers een goed ­beheerplan, gemaakt door ­Landschap ­Noord-Holland. ­Vrijwilligers van het Gier­ zwaluwplatform Noord-Holland h ­ ebben een inventarisatie ­project opgezet. Dankzij hun k­ ennis en ervaring lukte het om de ontwikkeling van de populatie g ­ ierzwaluwen zichtbaar te maken. Ruim 40 vrijwilligers hebben in 10 dorpen en steden in de lucht verzamelende gierzwaluwen geteld. De tellingen worden nog vier jaar herhaald; in 2017 verschijnt het eindverslag. Een lezers­actie van het Landschap droeg bij aan de financiering.

Zaklampvissen • foto: archief LNH

Landschap Noord-Holland krijgt jaarlijks subsidie van de Provincie Noord-Holland voor het ondersteunen van vrijwillig landschapsbeheer en weidevogelbescherming. Voor het realiseren van projecten burgerbetrokkenheid ontvingen wij financiële bijdragen van de Nationale ­Postcode Loterij, Grundtvig, het Aeolusfonds, de Stavos Niachos Foundation, Beschermers van het Landschap, ­gemeenten en woningbouwcorporaties.

Soortenbescherming & Onderzoek Zoogdieronderzoek Samen met de Kerkuilenwerkgroep Noord-Holland en de ­landelijke Zoogdiervereniging onderzoeken we sinds 2011 de verspreiding van kleine zoogdieren. Kerkuilen zijn honkvast en jagen dichtbij hun nestkast. Hun braakballen verraden dus welke kleine zoogdieren in hun territorium voorkomen. De ‘pluisavonden’ van de Kerkuilenwerkgroep trokken maar liefst 900 vrijwilligers. Vleermuizen wie kent ze niet! Om vleermuizen te zoeken ­gingen vrijwilligers ’s nachts 300 uur op stap met een ­batdetector. Daarmee kun je de specifieke geluiden van de diverse vleermuizen onderscheiden. Meer kennis over hun verblijfplaatsen en gebruik van het landschap is ­nodig voor een betere bescherming.

Actief visstandbeheer In het Ilperveld werkten 12 vrijwilligers samen 480 uur aan visstandbeheer. Ze vingen het teveel aan bodemwoelende vissoorten zoals brasem en karper weg om kansen te ­scheppen voor vissen van helder water met veel water­ planten, zoals ruisvoorn en snoek. Google “struiner flecqworld ilperveld” voor een verslag van een van de vissers.

Vissenatlas 30 vrijwilligers waren vele uren met hun schepnet op pad voor de nieuwe Vissenatlas. Enkele liefhebbers gingen ook ‘zaklampvissen’. Ze liepen vele stenenoevers af op zoek naar rivierdonderpad, zwartbekgrondel, baars en pos.

Jeugd & jongeren Landschap Noord-Holland werkt met diverse organisaties samen om jeugd en jongeren bij hun groene leefomgeving te betrekken.

Pimp it green Pleinen in stedelijke omgeving bestaan voornamelijk uit straatstenen en beton. In het project ‘Pimp it Green’ lieten we zien hoe je speelpleinen kunt omtoveren tot een groene speeloase. Samen met basisschool St. A ­ ugustinus uit Landsmeer werd een plein in ­Amsterdam-West aangepakt. Ook leerlingen van de Geert Groote school en Europaschool uit AmsterdamZuid vroegen met hun ‘Pimp’ aandacht voor een ­groenere inrichting van hun schoolplein.

pelijke stage in natuur en landschap. Zij werden begeleid door de vrijwillige mentoren van Landschap Noord-Holland.

10.000 hours Samen met festivalorganisator ID&T hielden we opnieuw vrijwilligersdagen voor jonge festivalbezoekers. Ruim 400 enthousiaste 18-32 jarigen snoeiden, maakten takkenrillen en prikten vuil op recreatieterrein ’t Twiske en het Haarlemmermeerse Bos. Door deze beheerwerkzaamheden hebben zij hun kaartje verdiend voor het ­festival ‘Welcome to the Future’ of ‘ Mysteryland’. Samen met ID&T hebben we de ambitie uitgesproken om met de jongeren tienduizend uur vrijwilligerswerk uit te voeren en dat is ook inderdaad gelukt! Kijk op www.10000hours.nl

Scholieren St. Augustinus onderzoeken amfibieënpoel • foto: Adèle Poelmans

Scholen Kinderen van de basisschool St. Augustinus te Lands­meer legden zelf een knuppelpad aan in het natuur­gebiedje achter hun schoolplein. In Weesp hebben ­kinderen van de basisschool Kors Breijer wilgen geknot, bollen geplant en broeihopen aangelegd op Fort ­Uitermeer. We hielpen verder de kinderen van de Buitenschoolse opvang in ­Beverwijk. Zij vormden hun buitenspeelplein om tot een meer natuurlijk, groen speelplein. Maar liefst 1.015 leerlingen van de middelbare school d ­ eden een maatschap-

Weidevogels Weidevogelbescherming in Noord-Holland 1.011 vrijwilligers, verdeeld over 25 weidevogelbeschermingsgroepen, beschermden in totaal 13.803 legsels van weidevogels. Zij werkten daarbij samen met 933 boeren op 22.624 hectare grasland. De meeste legsels werden gemarkeerd zodat ze bij het maaien gespaard bleven. Landschap Noord-Holland werft vrijwilligers en ondersteunt vrijwilligers en boeren met materialen, cursussen en informatieavonden.

Inventariseren en alarmtellen

de weidevogels. Daarom werd dit jaar een cursus “inventariseren en alarmtellen” gehouden. Zo’n 20 enthousiaste ­vrijwilligers deden hier actief aan mee en leerden hoe terri­ toria te inventariseren aan de hand van weidevogelgedrag. Vervolgens werd er tijdens een alarmtelling gekeken hoeveel weidevogels er nog met kuikens rondliepen. Inzicht in het voortplantingssucces van de verschillende weidevogelsoorten kan sturend zijn voor het weidevogelbeheer. Als meer ­vrijwilligers leren alarmtellen, kunnen zij bijdragen aan de evaluatie en het verbeteren van het weidevogelbeheer.

Weidevogelbescherming • foto: archief LNH

Niet alleen de nesten, maar ook de kuikens hebben bescherming nodig. Dit begint met inzicht in het broedsucces van

Maar liefst 385 vrijwilligers hielpen met excursies en onderhoud op de terreinen van het Landschap. Meestal is dat op wekelijkse basis. In de Noordkop onderhielden vrijwilligers twee eendenkooien en de duingebieden. Van een rommelige schuur maakten zij een ontvangstruimte in Wildrijk. Bij de Tuintjesweg, het Refugium en het Kruiszwin in Den Helder werden omwonenden uitgenodigd om mee te denken èn mee te werken bij het beheer. Vrijwilligers maaiden riet en verwijderden boomopslag in de Eilandspolder en het Ilperveld. Ook hielden zij greppels open en beschermden weidevogels in het broedseizoen. Op de buitenplaatsen rond Heemstede hielpen vrijwilligers bij het onderhoud van de oude bossen. Op de Overplaats plantten zij 130.000 bollen. Zij onderhielden het hakhout in het Bennebroekbos. In het Naaldenveld bij Aerdenhout zijn werkochtenden gehouden waarbij hondenbezitters die het terrein gebruiken, esdoorns hebben o ­ mgezaagd en takkenrillen gemaakt. De vrijwilligers die het Fort bij Krommeniedijk onderhouden, zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van plannen voor een nieuw bezoekerscentrum in het fort.

Bezoekerscentrum & Communicatie

Werkgroep Historische fruittuinen zuid-kennemerland • foto: Peter Mol

78 vrijwilligers zetten zich in om 15.000 bezoekers te laten genieten van het prachtige natuurgebied Ilperveld. Ze zorgden voor een gastvrij bezoekerscentrum en beheerden de wandelpaden bij uitstapplaatsen in het veld. Ze hielpen bij

Promotieteam actief bij Fort bij Krommeniedijk • foto: archief LNH

Onze natuurgebieden

145 schoolexcursies en 28 zondagmiddagexcursies en er werden vele bedrijven en andere groepen ontvangen. De Jeugdclub de Waterratten telt 15 tot 20 actieve kinderen die samen waterdiertjes komen vangen of vogels zoeken ­onder begeleiding van vrijwilligers. Twintig deelnemers van ons nieuwe Wandelteam vergrootten de zichtbaarheid van Landschap Noord-Holland tijdens de Alkmaarse Wandel4daagse en vier andere wandelingen van het Noord-Hollands Dagblad. Ze waren zichtbaar voor duizenden mensen! Vijftien promotieteam vrijwilligers ­wierven Beschermers op 26 open dagen en vertelden over de natuur.

Landschap Noord-Holland voor vrijwilligers

Gereedschappen, cursussen, advies en ­beheerondersteuning

Vrijwilligers slatuinen en het Landschap werken samen tijdens Natuurwerkdag • foto: archief LNH

Landschap Noord-Holland ondersteunt vrijwilligersgroepen op vele manieren. Vooral het uitlenen van gereedschappen wordt door de vrijwilligersgroepen hoog gewaardeerd. ­Afgelopen jaar leenden we maar liefst 2.352 verschillende soorten gereedschappen uit. In totaal gebruikten vrijwilligers 11.036 gereedschapsstukken. Machines worden niet zonder meer uitgeleend; vrijwilligers moeten daarvoor eerst een ­cursus hebben gevolgd. Landschap Noord-Holland heeft 20 technische cursussen aangeboden aan 160 vrijwilligers. ­Vrijwilligers kunnen ook terecht voor beheeradvies en ­kennisverbreding, van korte ecologische adviezen tot beheerplannen, van Arboplannen tot uitleg over veiligheid tijdens werkdagen. De maaimachines en kettingzagen van de Groenploegen hielpen vrijwilligersgroepen in o.a. Landsmeer, de Kennemerduinen, Venhuizen en Hilversum. Vrijwilligers ­coördinatoren kregen als dank voor hun inzet een fleecevest.

aan het hoofd van het groen- en wijkbeheer van de gemeente Huizen, wilde hij zijn kwaliteiten inzetten voor het landschap. Sindsdien bezoekt hij vrijwilligersgroepen om het contact te ­intensiveren en advies te geven over natuurbeheer. Wilt u ook uw ­talenten inzetten voor het ­landschap van Noord-Holland? Kijk op de Talentenbank: www.landschapnoordholland.nl/ vrijwilligers/talentenbank

Internationaal Europese samenwerking Acht Noord-Hollandse vrijwilligersgroepen deden mee aan het internationale ‘Big Green Weekend’ in ­oktober. In dit weekend werd in elf Europese ­landen op 65 locaties natuurwerk uitgevoerd. Landschap Noord-Holland werkt samen met vergelijkbare organisaties in Engeland en Frankrijk aan een ­uitwisselingsprogramma ‘Long Life Learning’. De organisaties willen meer te weten komen over informeel leren: leren door te doen, zonder boeken of cursus. Dit is een belangrijk onderwerp, aangezien steeds meer mensen vrijwilligerswerk gaan doen om iets te leren of verder te komen in hun carrière. Twee Engelse en een Franse vrijwilliger kwamen een week in het Nederlandse landschap werken. Drie Nederlandse ­vrijwilligers werkten in Frankrijk of Engeland een week lang in de natuur. Hun ervaringen zijn van grote ­waarde voor het onderzoek naar informeel leren.

Het team vrijwilligerswerk en burgerparticipatie werd ­versterkt met vrijwilliger Gerrit Reilink. Na een lange carrière

Meer informatie over vrijwilligerswerk, vacatures, uitleen van materialen, cursussen en ­ondersteuning in het veld, vindt u op onze website www.landschapnoordholland.nl/vrijwilligers

Rechte Hondsbosschelaan 24a 1851 HM Heiloo Postbus 222 1850 AE Heiloo

Gerrit Reilink • foto: archief LNH

De Landelijke Natuurwerkdag vestigde in Noord-Holland ­opnieuw een record. Vrijwilligers en maatschappelijke organisaties stelden maar liefst 63 locaties open voor 1300 mensen die een dagje wilden helpen in de natuur. Vrijwilligersgroep Zon en Leven Starnmeer was gastheer van de jaarlijkse ­Werkdag in het Landschap . Tachtig vrijwilligers uit heel Noord-Holland genoten hier van excursies en een middag werken op het groene terrein.

Tel. 088 - 006 44 00 Fax 088 - 006 44 01 www.landschapnoordholland.nl [email protected]

coverfoto ‘Pimp it green’ in stedelijk gebied, Foto: archief LNH • eindredactie Marion de Boo • Vormgeving OPZET, Santpoort-Zuid

Werkdagen