VRIJETIJDSLANDSCHAPPEN PORTFOLIO

Grontmij is een multidisciplinair advies- en ingenieursbureau voor duurzame planning & ontwerp, infrastructuur & mobiliteit en water, energie & industrie. Wij leveren meerwaarde in het hele proces van advies, ontwerp, engineering, management en realisatie van projecten. Hierbij streven we sinds jaar en dag naar de meest globale duurzame oplossing. Grontmij heeft een brede ervaring met een zorgzame aanpak van openbare ruimte in België. Onze stedenbouwkundigen, verkeersdeskundigen en landschapsarchitecten werken samen aan kwalitatieve oplossingen.

@ Grontmij

VRIJETIJDSLANDSCHAPPEN

PORTFOLIO

@ Grontmij

PLANNING CONNECTING RESPECTING THE FUTURE

Grontmij is een multidisciplinair adviesen ingenieursbureau voor duurzame planning & ontwerp, infrastructuur & mobiliteit en water, energie & industrie. Vanuit een toekomstgerichte visie geven wij kwalitatief advies en realiseren we creatieve ontwerpen en projecten. Wij dragen zo bij tot een betere woon-, werk- en leefomgeving. Het is onze missie om het beste duurzame advies- en ingenieursbureau te zijn en meerwaarde te bieden, van A tot Z, in het hele proces van advies, studie, ontwerp, engineering, uitvoering en managment van projecten.

VRIJETIJDSLANDSCHAPPEN BELEID, ONTWERP EN INRICHTING Het aanbod aan toeristisch-recreatieve activiteiten is vandaag zeer ruim en kent een grote diversiteit en variatie. Diverse maatschappelijke veranderingen stimuleren een groeiende vraag naar vrijetijdsbestedingen. Een opvallende evolutie is de toenemende geïndividualiseerde behoefte aan levenskwaliteit waarbij ontspanning en vermaak een centralere positie innemen. Dit blijkt onder meer uit een grotere behoefte aan toegankelijke natuurgebieden en stadsbossen in de nabijheid van de woning. Ook themaparken, waar beleving centraal staat, scoren hoog als bijzondere bestemming. Aan vrije tijd- en sportvoorzieningen worden ook steeds hogere eisen gesteld. In de stedelijke context van Vlaanderen en Brussel is de behoefte aan ‘groene en rustgevende’ ontspanningsruimte meer dan ooit aan de orde. Grontmij ondersteunt recreatieve ontwikkeling in het stedelijk gebied en het buitengebied. Waar stad en platteland in elkaar overgaan, ontwerpen we recreatieve gebieden en plekken, veelzijdig in grootte, vorm en functie: •

Kwalitatieve sportterreinen met hedendaagse accommodatie;

•

Grootschalige multifunctionele vrijetijdsfuncties, themaparken en vrijetijdsparken;

•

Aangename en goed bereikbare stadsrandbossen;

•

Stadsparken en stedelijke natuurgebieden;

•

Regionale ‘groene’ recreatiegebieden en wandelbossen;

•

Aantrekkelijke recreatieve landelijke gebieden met netwerken voor toervaart, wandelen en fietsen.

Grontmij is sterk in ontwerpstrategieën voor recreatieve belevingslandschappen en parken. Zowel op de regionale als de stedelijke schaal zoeken we er telkens naar om de juiste emotie en beleving uit de plek en het landschap te halen. Uitgangspunt is de vraag hoe interessant we het gebied voor de recreant kunnen maken, zonder de behoeften van de plaatselijke gebruiker of bewoner uit het oog te verliezen. We hebben hierbij aandacht voor het versterken van een leefbaar economisch perspectief voor allerhande recreatieve voorzieningen en arrangementen. Grontmij combineert een unieke mix van expertise betreffende vrijetijdslandschappen: een multidisciplinair team, een betrokkenheid bij beleidstudies en regionale strategieën voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling, ontwerpvaardigheden op het vlak van de inrichting van landschap en open ruimte en een zeer goede kennis van uitvoeringstechnieken. Wanneer de ontwikkeling via een Publiek Private Samenwerking verloopt, dan kunnen we ondersteuning en begeleiding aanbieden.

NATUUR- EN RECREATIELANDSCHAP BURCHTSE WEEL & MIDDENVIJVER ANTWERPEN 2006 - 2009

© Gazet van Antwerpen

Om een duurzame oplossing te bieden aan de Antwerpse verkeersproblematiek, ontwikkelde de Vlaamse Overheid het Masterplan Mobiliteit Antwerpen. Eén van de 16 projecten van het Masterplan is het sluiten van de Ring. In het kader van mitigerende maatregelen voor Linkeroever worden de Burchtse weel en de Middenvijver (her)ingericht als natuurgebied in het geheel van het Parkproject Linkeroever. Doelstelling is het ecologische potentieel van het gebied te verhogen en ruimte te voorzien voor ontspanning en recreatie. Middenvijver, tot voor kort een droog, opgespoten gebied, werd afgegraven en omgevormd tot een waterrijk gebied. Zo werden nieuwe kansen gecreëerd voor een aantal broedvogelpopulaties en vegetaties die enkel kunnen leven in een waterrijke omgeving. Middenvijver kreeg er maar liefst 8 hectare watergebied bij via een grote waterplas en verschillende waterlopen. Ook kwamen er 38.000 nieuwe planten, struiken en bomen bij. In combinatie met de wateringrepen in het gebied vormt Middenvijver een waardevol natuurgebied. Er werd gekozen voor een inrichting van natuur en recreatie in verschillende zones. Aan de westkant van Middenvijver, aan de grote waterplas, kan de natuur zich vrij ontwikkelen. Er zijn kijkheuvels om de vogels in hun habitat te bezichtigen. Daarnaast is er een zone die meer voor recreatie is bestemd.

Het gebied Burchtse Weel wordt omgevormd tot een slikken- en schorrengebied onder invloed van de getijdenwerking van de Schelde. Dankzij het inrichten van een gecombineerde GGG (gecontroleerd gereduceerd getijdegebied) en GOG (gecontroleerd overstromingsgebied) ontstaat een waardevol biotoop voor rietsoorten en broedvogels. Aan de tunneltoegangen van de Oosterweelverbinding onder de Schelde zal tijdens de constructiefase slik- en schorgebied (habitatrichtlijngebied) worden afgegraven. Om deze impact op een gedeelte van het Natura 2000 gebied op te vangen, wordt een nieuwe slik- en schoroppervlakte gerealiseerd in de Burchtse Weel. Burchtse Weel wordt met de Schelde verbonden en een deel van het gebied wordt afgegraven. Burchtse Weel en Middenvijver bieden ruimte aan nieuwe fiets- en wandelpaden die aansluiten op de bestaande en toekomstige fiets- en wandelstructuur in het nieuwe ‘Park Linkeroever’.

RIVIERENHOF ANTWERPEN 2007 - 2008

Het Rivierenhof, gelegen aan de rand van de stad Antwerpen, is een sterk gewaardeerd en druk bezocht park dat voor iedereen vrij toegankelijk is. Het Rivierenhof is een stede-lijke publieke groene ruimte van formaat. Het Provinciaal Groendomein Rivierenhof maakt deel uit van het valleigebied van het Groot Schijn en is zo ook een belangrijke schakel in deze groene vinger van het grootstedelijk gebied Antwerpen. Het park is ontstaan uit de kasteeldomeinen Sterckshof en Rivierenhof en werd in 1921 door de provincie aangekocht en voor het publiek opengesteld. Het Rivierenhof vervult sindsdien, door haar ligging binnen de stedelijke omgeving, een belangrijke taak op het gebied van vrijetijdsbeleving. Het park beschikt over een zeer ruim aanbod aan ontspanningsmogelijkheden en sportfaciliteiten. Deze intense benutting heeft echter veel afbreuk gedaan aan zowel het oorspronkelijke karakter van het historische park, als aan de natuurlijke vallei. Verbindingswegen, die toegang geven tot het voetbalstadion, werden Verbindingswegen werden door het park aangelegd.

Grontmij werkte een samenhangende gebiedsvisie en ruimtelijk uitvoeringsplan uit voor het herstel en de herwaardering van het park. Het doel was tot een evenwichtige verhouding te komen van de gebruiksfuncties in het park met respect voor de kenmerkende identiteit en structuur van het park en omgeving. Er werd gekozen voor een gedeeltelijke ruimtelijke herschikking van de hardere recreatieve functies en het versterken van de waarden van drie deelgebieden: een sportlandschap (geclusterd aan de hoofdtoegangen), een natuurlandschap in de vallei van het Schijn en een te herwaarderen historisch parklandschap in het kerngebied van het domein.

KADERPLAN VOOR FORTENGORDELS ROND ANTWERPEN ANTWERPEN 2010

© Natuurpunt

De provincie Antwerpen werkt aan een strategisch ontwikkelplan voor de fortengordel rond Antwerpen. De Stelling van Antwerpen is een militaire verdedigingsgordel rond Antwerpen bestaande uit twee ringen van forten. De fortengordels, die de stad moest beschermen, werden gebouwd tussen 1859 en 1914. Samen vormen ze een 95 km wijde ring rond Antwerpen. Aan Grontmij is het gevraagd een kaderplan te schrijven voor zowel de binnenste als de buitenste fortengordel rond Antwerpen onder het motto “2 fortengordels = 1 geheel”. De opgave is om de fortengordels ruimtelijk in te passen in het (rand-)stedelijk landschap. Hiervoor maken wij een kaderplan op bestaande uit een visie en een actieplan opstellen. De uitdaging is om in de visie de volgende doelen te verwerken: •

versterken van de ruimtelijke samenhang

•

behouden en versterken van de cultuurhistorische waarden

•

behouden en versterken van de ecologisch-landschappelijke waarden

•

een optimale programmatische invulling voor betere vermarkting

•

het verhogen van de toegankelijkheid

Voor de uitvoering van de ruimtelijke visie op de terreinen stellen we vervolgens een uitvoeringsgericht actieplan op. Hierin omschrijven we o.a. de rol van overheden en privépartners. Het project is onderdeel van het Europees Interreg project “Forten en linies in grens breed perspectief”.

RECREATIE IN HET NATUURGEBIED VAN DE VALLEI VAN DE ZWARTE BEEK BERINGEN 2005 De vallei van de Zwarte Beek is één van de belangrijkste beekvalleien van ons land. Naast de eigenlijke beekvallei liggen er duizenden hectaren bos en heide. De natuurwaarden zijn er zeer hoog. Het gebied heeft ook een waardevolle recreatieve medegebruiksfunctie. In het kader van het natuurinrichtingsproject werd de doelstelling vooropgesteld om te komen tot de ontwikkeling van een kwalitatief hoogwaardig natuurgebied met behoud van ‘zacht’ recreatief medegebruik voor wandelaars, fietsers en ruiters. Er wordt gestreefd naar een wenselijk ecologisch beeld met een optimale inpassing van de recreatie. De recreatieve functie dient afgestemd te worden op de natuurwaarden. De concentratie van activiteiten gebeurt dan ook daar waar de draagkracht voor recreatieve activiteiten het grootst is. De belangrijkste ingrepen situeren zich in de omgeving van de drie attractiepolen in het gebied, met name Koersels Kapelleke, de uitkijktoren/speeltuin en het bezoekerscentrum de Watersnip (met een ecologisch waterzuiveringssysteem voor de zwemvijver door middel van een percolatierietveld). Daarnaast

worden

een

aantal

belangrijke

maatregelen

vooropgesteld met betrekking tot de onthaalinfrastructuur: aanpassingen weginfrastructuur, omvormen van een zone tot jeugdkampeerplaats, aanleg van een groene randparkeerplaats.

Het domein De Merel werd in 2009 door de gemeente Brecht aangekocht. Het domein De Merel werd in de jaren ’50 en ‘60 door de stad Antwerpen uitgebouwd als vakantieverblijf en ontspanningsoord voor het personeel van de stad Antwerpen. Het laatste decennium werd het domein echter niet meer gebruikt (op de tennisvelden en chalet na), waardoor het sporthotel, de voetbalvelden, het basketveld sterk verkommerden en het sporthotel in 2010 moest worden afgebroken. Brecht heeft de ambitie om het domein De Merel uit te bouwen tot een uniek, hedendaags en aantrekkelijk sportpark. Om De Merel uit te bouwen tot een sportpark is een zorgvuldige inpassing van de sportvoorzieningen en een kwalitatieve inrichting van het openbaar domein essentieel. De aanwezige dreven- en grachtenstructuur wordt aangegrepen om het gebied op te delen in verschillende landschapskamers. Elke landschapskamer krijgt een eigen identiteit. De identiteit wordt vooral bepaald door het al dan niet open karakter. De sportvoorzieningen worden geconcentreerd ten westen van de Schippersdreef zodat een samenhangend gebied ontstaat. Het sportpark contrasteert ruimtelijk met het open gebied aan de oostzijde van de Schippersdreef (onderdeel van de ankerplaats Brechtse Heide). Een centrale fiets- en wandelboulevard die parallel met de Schippersdreef loopt, verbindt de verschillende landschapskamers met elkaar. De fiets- en wandelboulevard staat via een fiets- en voetgangersbrug ook rechtstreeks in verbinding met het uitgesterkte gebied ten zuiden van het kanaal (Brechtse Heide). De centrale boulevard vormt de hoofdas waarlangs de toegang tot de meest publiekaantrekkende functies (voetbal, sporthal, zwembad) zich situeert.

MASTERPLAN ‘DE MEREL’ BRECHT 2010

De open ruimte tussen de kern van Diepenbeek en de Demer wordt opgewaardeerd als een ‘actieve’ buitenruimte voor het dorp. Het recreatieve programma, aansluitend bij een bestaande sporthal, bestaat in de eerste plaats uit voetbalvelden, tennisterreinen, een atletiekpiste en een Finse looppiste. Het recreatiegebied is zo ontworpen om het als een ‘samenhangend geheel’ te beleven. De ligging op de linkeroever van de Demer maakt het landschap van deze vallei beeldbepalend. Het doortrekken van het coulisselandschap van de Demer binnen het ‘recreatiepark’ creëert een eigen identiteit en belevingswaarde. Het recreatieve programma wordt op deze wijze op een semitransparante wijze ingeschakeld in het doorlopende landschap. Bestaande landschapscomponenten zoals het geboortebos, een dreef, taludaanplantingen en fietspaden worden behouden als structuurelementen. Dicht bij de Demer is een meer natuurlijke en speelse inrichting voorzien. Hier is plaats voor vermaak en beleving, rond de vijver en op de lig- en picknickweiden. Hier komt de naam van het ‘Demerstrand’ pas goed tot zijn recht.

DEMERSTRAND DIEPENBEEK 2009 - heden

LANDSCHAPS- EN RECREATIEPARK ‘OUDE LANDEN’ (Laureaat van de ontwerpwedstrijd ‘Masterplannen Stad Antwerpen’) (Genomineerd voor de Publieke Ruimte 2011) EKEREN Het projectgebied, waaronder een bestaand sportpark, vormt van2009 - 2010 daag een restzone ingeklemd tussen een spoorlijn en een woonwijk. De geplande infrastructuurwerken aan de spoorlijn hebben een problematische impact op het functioneren van deze zone. De verhoging en verbreding van de spoorwegbundel zal het barrièreeffect verder versterken evenals de beleving ervan als ‘bufferstrook’. Grontmij werkte aan een overkoepelende visie (masterplan) voor de gehele zone die na de aanleg van de infrastructuurbundel overblijft. We beschouwen de zone als een volwaardig ‘landschapspark’ met eigen ruimtelijke kwaliteiten. Het concept is opgebouwd uit twee langwerpige zones en vormt zo het onderscheid tussen natuur en zachte recreatie enerzijds en sportinfrastructuur anderzijds. Een eerste zone is een verbrede spoorwegberm die integraal deel gaat uitmaken van het landschapspark. In plaats van met een traditionele spoorwegberm wordt het hoogteverschil (10-12m) tussen spoorlijn en maaiveld opgevangen door een brede, licht hellende boszone tot 65m breed waarin verschillende vormen van vrije nietclubgebonden sporten mogelijk zijn, zoals wandelen, fietsen, looppiste, bmx-parcours, speelbos, … De tweede zone is een horizontale open ruimte met daarin de verschillende sportvelden. Deze zone heeft een intensief karakter. Het is efficiënt en rationeel verkaveld in functie van het optimaliseren van een aantal sportvelden. Afhankelijk van de behoefte kunnen op termijn de verschillende zones ingevuld worden zonder daarbij aan de grote structuur van het park te moeten raken.

In deze tweede zone wordt een structurerend waternetwerk voorzien met een vierdubbele functie: het realiseren van een sterke stedenbouwkundige structuur met de nodige flexibiliteit, berging en infiltratie van overtollig water (ook van naburige zones), ecologische verbindingen tussen de bestaande beken doorheen, het gebied, het ruimtelijk structureren van het park en de optimale drainage van de sportvelden. Een deel van het park wordt ook verlaagd (± 50cm), waardoor dit als extra buffer kan dienen voor de opvang van water. Zo kan bijvoorbeeld in de winter een schaatspiste gecreëerd worden door de toevoer van water uit de Oude Landsebeek.

Dwars op deze twee zones wordt een centrale strip uitgewerkt waarin alle harde voorzieningen worden gebundeld. Een nieuwe sporthal wordt daarbij voor een groot deel in de helling van de spoorwegberm geschoven, waardoor een bereikbaar dakterras kan gerealiseerd worden. Hierdoor zal deze sporthal geïntegreerd zijn en niet als een blikken doos het zicht op de omgeving verstoren. De sporthal biedt ruimte aan 3 speelvelden en de nodige voorzieningen (cafetaria, sanitair, …). Ook de voorzieningen van de bestaande voetbalclub zullen hierin geïntegreerd worden. Enkel deze centrale plaats is bereikbaar voor het autoverkeer. Voor fietsers en voetgangers is er een volwaardig netwerk van verbindingen uitgewerkt tussen de verschillende zones, in de richting van de aanliggende woonwijk, naar het centrum van Ekeren en Antwerpen en naar het naastgelegen natuurgebied.

SPORT- EN RECREATIEPARK ‘BLAARMEERSEN’ (Vermelding in het praktijkboek publieke ruimte 2010)

GENT 2006 - 2009

Het sport- en recreatiepark Blaarmeersen is een intens gebruikt groengebied in het grootstedelijk gebied Gent. Met de renovatie laat Grontmij de strandzone terug uitgroeien tot een aangename attractiepool. De strandzone is nu uitgebreid van 5000 m² tot 13.500 m³, zo groot als de Gentse Vrijdagsmarkt. ‘27 jaar na de opening van de Blaarmeersen waren we echt aan vernieuwing toe. We botsten op nogal wat praktische problemen. Het strand was niet breed genoeg, de redders hadden weinig overzicht, de ondiepe zwemzone was te klein,... het was tijd voor iets nieuws. Niet alles is klaar, het water stijgt nogal langzaam en we mogen er geen water bijpompen, dat is niet goed voor de fauna en flora onder het wateroppervlak.’ (Schepen Christophe Peeters in het Nieuwsblad van 5 juli 2008) Grontmij voorzag voor de herinrichting vier interventies in het huidige park. De recreatieve zone is grondig aangepakt via de heraanleg van de ligweiden en strandzones, de vervanging van het sanitair en de plaatsing van nieuwe speeltuigen. Voor de jongste bezoekers is er nu een Krekenplas, waar ze in een ondiepe zwemzone naar hartelust, en onder begeleiding, kunnen spelen. Daarnaast krijgen de watersporters een eigen plek en het bosgebied wordt verder ontwikkeld. En sinds de zomer van 2009 is het waterpeil terug in orde.

PARKBOSPROJECT GENT 2010

Het Parkbosproject beoogt de uitbouw van een multifunctionele groenpool van ca. 1200 ha ten zuiden van de stad Gent. In deze groenpool is ruimte voorzien voor 340 ha oud en nieuw bos, 200 ha park- en natuurgebied en 500 ha duurzaam landbouwgebied. Het Parkbos is van prioritair belang voor de provincie OostVlaanderen, en in het bijzonder voor de Gentse regio, gezien daar een groot tekort aan toegankelijk groen heerst. In het kader van realisatie van het Parkbos en in opdracht van de provincie Oost-Vlaanderen verzorgde Grontmij de uitwerking van een schetsontwerp en uitvoeringsdossier voor de realisatie van een recreatieve route doorheen het Parkbos. Deze recreatieve route bestaat in een eerste fase uit 5 deelroutes (Vogelroute, Grand Noble route, Kastelenroute, Bosroute, Zevendrevenroute). Uitgangspunten bij de uitwerking van deze recreatieve routes waren landschappelijke inpassing, detecteren van bestaande knelpunten en potenties, integreren van de huisstijl langsheen de routes, aandacht voor educatie en natuurherstel, voorzien van speel- en zitgelegenheden…

GEBIEDSVISIE ANTITANKGRACHT: NATUUR, ERFGOED EN RECREATIE HAACHT 2007 - 2008 De Antitankgracht- en muur te Haacht is een uniek overblijfsel van de verdedigingen, die aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog worden opgericht. De bouw ervan werd gestart in 1939 en is een onderdeel van de zogenaamde stelling Koningshooikt-Waver of Dijlestelling. Bij de Duitse inval op 10 mei 1940 werden de sluizen geopend en kon het Dijlewater het achterliggende gebied, van ongeveer 700 ha groot, vrij overstromen. Na een grote publieksaandacht op de erfgoeddag van 2004 werd de Antitankgracht in 2005 door de lezers van het Nieuwsblad verkozen tot “mooiste plekje van Vlaanderen’’. Ondanks deze aandacht en het beschermingsstatuut had het gebied aan attractiviteit ingeboet. Daarom werd overgegaan tot een serieuze opknapbeurt en herinrichting. De Antitankgracht- en muur te Haacht is volledig gelegen in een natuurgebied en is tevens beschermd als monument. Het landschapecologische en cultuurhistorische aspect vormden dan ook belangrijke uitgangspunten bij de herwaardering en inrichting. De initiatiefnemers van het project, de Vlaamse Landmaatschappij, de vzw Natuurpunt en de gemeente Haacht, wensten in de eerste plaats de mogelijkheden én beperkingen te verkennen voor de uitbouw van het gebied tot een attractiepunt voor een breed en divers publiek. Het onderzoek verduidelijkt waarden en mogelijkheden van de recreatieve, toeristische en educatieve attractiviteit en gaf inrichtingsvoorstellen aan.

Grontmij bracht deze inzichten samen in een samenhangende gebiedsvisie met doelstellingen op drie vlakken •

Natuur en landschap.

- het verhogen van de zichtbaarheid in het landschap; - het openmaken van dichtgeslibde grachtdelen en het verwijderen van afval afkomstig van sluikstorten; - de gecontroleerde vernatting om op termijn een stabieler en meer waardevol biotoop te verkrijgen door fluctuaties van het waterniveau in de gracht in grootte en tijd te milderen; - het herstel van het moerasgebied in de omgeving van site ‘kasteel van Roost’; •

Recreatie en toerisme.

- het verbeteren van de toegankelijkheid; - nieuwe en betere informatieborden en bewegwijzering; - de keuze van een onthaalsite en de inrichting ervan; •

Erfgoed.

- het toegankelijker maken en inrichten van de noordelijk gelegen bunker; - de ontsluiting van de site van het kasteel van Roost; - de reconstructie van de sluis en het herstel van het spaarbekken, kleinere sluisjes en andere cultuurhistorische aspecten van de Antitankgracht. De studie resulteert in een concreet actieprogramma voor de betrokken partners met haalbare acties op het vlak van civieltechnische ingrepen, inrichtingsmaatregelen en natuurtechnische maatregelen.

STRATEGISCH RECREATIEF PROJECT ‘TWEEDE GOLF’ KNOKKE-HEIST 2007 -2009

Op de landschappelijke overgang van de badstad naar de polders hebben het provincie- en gemeentebestuur een Strategisch Recreatief Projectgebied gedefinieerd dat inspeelt op de verruiming en de verbreding van de toeristisch-recreatieve infrastructuur van Knokke-Heist. In het programma komen onder andere ‘all weather’ infrastructuur, een recreatieve vijver, een tweede golfterrein, wandel- en fietsmogelijkheden en een sporthotel aan bod. Grontmij maakt mee de ontwikkeling van dit gebied mogelijk door het aanreiken van inrichtingscenario’s in het kader van de afbakening van het stedelijk gebied en de opmaak van het plan-MER. De scenario’s gaan uit van een inplanting van het bebouwd programma waarbij een aansluiting wordt gezocht bij het morfologisch stedelijk geheel en een goede landschappelijke overgang naar het buitengebied kan gemaakt worden. Belangrijke bouwsteen voor de landschappelijke vormgeving vormt de bestaande grachten- en perceelstructuur. Bepaalde aantrekkelijke zichten op het omringende polderlandschap kunnen versterkt worden, terwijl op andere plaatsen in het gebied het landschap minder open kan worden vormgegeven. Bij de ontwikkeling van het strategisch projectgebied is verdere bebossing mogelijk in functie van de ruimtelijke mogelijkheden, de na te streven landschappelijke inpassing en beeldwaarde en de gewenste ruimtelijke samenhang en onderlinge versterking van de programma-elementen. De Isabellavaart, die het projectgebied in twee helften verdeelt, wordt in de toekomst drager van een belangrijke recreatieve fietsas. Deze as garandeert een vlotte oost-west verbinding voor voetgangers en fietsers.

MASTERPLAN LILLO (Laureaat van de ontwerpwedstrijd ‘Masterplannen Stad Antwerpen’)

LILLO 2009 - 2010 Dit project omvat de opmaak van een masterplan voor een ontwerpwedstrijd in het kader van de ‘Masterplannen voor de stad Antwerpen’. De landschappelijke en cultuurhistorische waarde maken van Lillo een unieke plek binnen de Antwerpse context. De ligging langs de Schelde en de uitbouw van Lillo als militaire vesting in de zestiende eeuw vormen dan ook het kader waarbinnen dit masterplan wordt opgemaakt. Uitgangspunt van het ontwerp is het herstellen van de vestingmorfologie van het vijfhoekig bastion. Een bijzondere uitdaging van het project betrof het herstellen van de visuele en functionele relatie van Lillo met de Schelde. De Scheldedijk wordt er immers op Sigma-hoogte gebracht. Grontmij bedacht een innovatieve oplossing waarbij ter hoogte van het dorp en haven een verlaagde kruin met waterkeringsmuur wordt gebouwd. Ter hoogte van de nieuwe buitendijkse haven komt er eveneens een panoramisch terras. Het masterplan zal de landschappelijke en cultuurhistorische waarden uit het verleden verwerken en een blik richten op de toekomst. Het masterplan Lillo wordt tegelijk geplaatst in een ruimer perspectief. Naast Lillo telt de stad Antwerpen immers nog historische verdedigingslinies op haar grondgebied. Daarom heeft het stadsbestuur zich geëngageerd om het masterplan Lillo volgens de opzet van het Interreg-project ‘Forten en linies in grensbreed perspectief’ op te maken. Dit project gaat uit van een samenwerking met verschillende provinciale partners en wenst de historische linies en versterkingen in een grensbreed project te ontsluiten en te promoten.

BOS, NATUUR EN RECREATIE IN HET DRONGENGOED MALDEGEM - KNESSELARE - AALTER 2007 - 2008

Voor het Agentschap voor Natuur en Bos werkte Grontmij een visie uit voor een kwaliteitsvol samengaan van natuur, bos en landschap en recreatief medegebruik voor het Drongengoed – Maldegemveld. Deze visie moet de basis vormen voor het eigen beleid en het beheer van terreinbeherende organisaties en het Agentschap voor Natuur en Bos. Deze visie omvat streefbeelden en inrichtingsscenario’s voor natuur, bos en landschap en voor het recreatief medegebruik, voor de korte en lange termijn. De studie werd uitgewerkt in overleg met een klankbordgroep.Dit bood aan de terreinbeherende instanties een forum voor het overleg met andere actoren en gebruikers. In dit overleg wordt de samenhang met andere functies van het gebied getoetst (landbouw, horeca, recreatie). Wandel-, fiets- en ruiterroutes werden uitgezet met respect voor de natuurontwikkeling. Bijzondere plekken voor natuurobservatie en natuureducatieve bezoeken werden aangeduid. In de visievorming ging bijzondere aandacht naar de recreatieve structuur, met de uitwerking van inrichtingsscenario’s. De wensen en mogelijkheden van de verschillende functies in het gebied werden grondig in kaart gebracht. Een grote focus lag op de recreatiemogelijkheden en het mobiliteitsaspect (toegankelijkheid). De visie zal naderhand verfijnd nog worden in natuur- of bosbeheerplannen en zal tevens kunnen fungeren als sectorvisie voor het natuurrichtplan, voor de ruimtelijke planning en het opstellen van ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP).

RECREATIE- EN SPORTDOMEIN ‘DE NEKKER’ MECHELEN 2000 - 2006

Grontmij heeft het meer dan veertig jaar oude provinciaal recreatie- en sportdomein De Nekker vernieuwd. Dit domein is een belangrijke vrijetijdspool in het stedelijk gebied Mechelen. Er zijn tal van sportvoorzieningen en het geheel biedt een ruime groene long voor de stad. Vooral de waterzone met strand, zwem- en speelzone kent een hoge attractiviteit en is goed gekend bij jong en oud in Mechelen. De toegang tot het domein werd eigentijds heringericht en in de sporthal werd een functionele reorganisatie en modernisering doorgevoerd. De atletiekpiste met voetbalveld, dat eind jaren ‘70 werd aangelegd, voldeed niet langer aan de hedendaagse eisen. De verharding, de afwatering van de piste, alsook de balustrade werden vernieuwd. De kampnummers die slecht waren ingeplant en daarom vaak voorwerp van conflict vormden, werden herschikt. In de waterzone werden de oevers vernieuwd, afwatering en riolering van de omgeving aangepakt, de speeltoestellen hersteld of vervangen, net zoals de spelfiguren in de krekenplas. De omgevende speelweide werd beter gedraineerd en de spel- en parkinfrastructuur kreeg een opknapbeurt. Grontmij heeft het domein comfortabeler en veiliger, duurzaam en beleefbaar gemaakt, met respect voor het groen landschapskarakter.

GROEN LINT (vermelding in het praktijkboek openbare ruimte 2012)

MOORSELE (WEVELGEM) 2009 - 2011 Het Groen Lint is een langgerekte, 4,5 hectare grote groenzone langs de slingerende Heulebeek, gelegen in het centrum van Moorsele. Het gebied was jarenlang weggestopt, als een achterkant in het dorp. De vroegere Heulebeek met de stankhinder en het overstromingsgevaar was in het verleden vooral een bron van ergernis voor de bevolking. Deze negatieve connotaties lagen ook aan de oorsprong van de eerder onhandige maskeeracties in het verleden. Diverse boomplantacties in de jaren tachtig en hoge groene gordels stopten de boosdoener vakkundig weg.

De collectorwerken van Aquafin in het gebied waren de onmiddellijke aanleiding voor het project Groen Lint. Een propere Heulebeek gelegen in het centrum biedt immers nieuwe kansen. Het vroegere groene keurslijf is weer opengemaakt met verrassende zichtassen en een intiemer contact met het water als resultaat. Vlonders, de flauwe oevers, een wadi, een poel en het eilandje versterken dit gevoel. Het park biedt ruimte voor fietsen, wandelen en spelen.Drie nieuwe bruggen en een paden aan weerszijden van de beek maken het park tot een nieuwe ruggengraat. Het Groen Lint verbindt het de woonwijken met de kern van Moorsele en de landelijke omgeving. Er is ook resoluut gegaan voor meer ruimte voor het water zelf waardoor de natuurlijke bergingscapaciteit is verbeterd. Bestaande knelpunten van overstroomde tuinen en wateroverlast zijn lokaal aangepakt door de aanleg van kleine dijklichamen of plaatsing van houten damwanden. Er is extra aandacht voor natuurvriendelijke oevers, voor beekmeanders en voor een ruime overstromingszone bij het eilandje.

DIJLEMONDING - ZENNEGAT RUPEL 2007 - 2009

Het SIGMAPLAN staat voor een betere overstromingsbeveiliging in het Scheldebekken en meer natuur in het Scheldestuarium. In dit kader voert Grontmij een aantal ecologische infrastructuurprojecten uit. Het project Dijlemonding bestaat uit een cluster van drie overstromingsgebieden langs het stroomafwaartse deel van de Dijle: Zennegat, Grote Vijver en Heindonk. Het Zennegat en een deel van de Grote Vijver richt Grontmij in als Gecontroleerd Gereduceerd Getij (GGG). Het gebied zal dus onderhevig zijn aan de getijwerking van de Dijle en het huidige polderlandschap zal naar een natuurlijk schorren- en krekenlandschap evolueren. Om die spontane natuurontwikkeling te beschermen, plant Grontmij geen recreatieve voorzieningen in het gebied. De voorzieningen voor wandelaars en fietsers zijn beperkt tot een nieuwe ringdijk, van waarop de recreant het panorama van het overstromingsgebied kan bewonderen. Het gebied Heindonk krijgt een bestemming als gecontroleerd overstromingsgebied (GOG). Dit poldergebied beschermt de achterliggende gronden en heeft de landbouw als voornaamste activiteit. Grontmij vrijwaart het weidse polderlandschap en het typische grachtenstelsel en past, waar mogelijk, verbeteringen toe. Rondom Heindonk komt er ook een nieuwe ringdijk. De dijk tussen de Dijle en het GOG zal daarbij als overloopdijk fungeren.

PARK DE MULDER SINT-AGATHA BERCHEM 2005 -2007 Bij de ontwikkeling van de wijk Katteput werd in 1982 een klein parkje aangelegd, met toegang vanaf de Josse Goffinlaan. De benaming verwijst naar een vroegere belangrijke grondeigenaar, Jean De Mulder. Na zijn dood in 1964 schonk hij de gemeente een belangrijk legaat onroerend goed. Meer dan 20 jaar na de aanleg van het eerste parkje werd door Grontmij, in samenwerking met architect Jonathan Coenen, een volledige herinrichting van Park De Mulder uitgevoerd. De herwaardering van het park kadert in de beleidsaandacht om het groene karakter van Sint-Agatha-Berchem te bewaren en te versterken. Naast het De Mulder-park gaat in de omgeving eveneens aandacht uit naar Saint-Moulin-park en het Pirsoul-park. De filosofie van de herinrichting gaat uit van het bevorderen van het contact tussen de jonge stadsbewoners en de groene en natuurlijke habitat. De nadruk ligt nu op een actieve beleving van het park. Daartoe werden verscheidene zaken voorzien: speeltuin, ligweide, petanqueveld, zwevende wandeling, ... .

GROENE WANDELING SINT-JANS-MOLENBEEK 2010

Met het introduceren van de Groene Wandeling is het vooral de bedoeling parken, groenobjecten en sport- en speelvelden op een aangename en “groene manier” met elkaar te verbinden, zowel voor de wandelaar als de fietser. De Groene Wandeling zal niet direct als een route functioneren die men van begin tot eind gaat afwandelen, hoewel dit natuurlijk wel mogelijk is. De Wandeling kruist het Groene Netwerk van BIM en andere structurerende groenelementen op een aantal punten, waardoor de groenstructuur binnen Molenbeek geïntensiveerd wordt. Dit draagt bij aan een beter leefmilieu en zal ook op ecologisch vlak een steentje bijdragen. Buiten Molenbeek sluit de route aan op de omringende gemeenten waardoor het netwerk zich over de grens kan voortzetten. Verschillende mogelijke ontwikkelingen zoals kleine pleksgewijze acties of geheel nieuwe inrichtingen van locaties die soms ook boven de gemeentelijke mogelijkheden uitstijgen. worden onder de aandacht gebracht. De bewoners informeren en soms mobiliseren behoren tot de acties om de Groene Wandeling onder de aandacht te brengen, maar ook om bepaalde wensbeelden te kunnen realiseren. Om een goed overzicht te krijgen van de verschillende onderdelen wordt de gehele route als het ware afgewandeld waarbij de ‘plussen en minnen’ komen naar voren en men zo een overzicht van aandachtsplekken verkrijgt. Door de verscheidenheid in vorm, grootte en functie zullen een aantal aandachtspunten de mogelijkheden tot uitvoering binnen de Groene Wandeling overstijgen, belangrijk is echter dat ze benoemd worden. Andere ingrepen zijn sneller realiseerbaar en kunnen zo als stimulans werken voor vervolgingrepen. De Groene Wandeling vormt een staalkaart van de verschillende types groen die in Sint-Jans-Molenbeek aanwezig zijn. Dit varieert van beschermde klassieke parken tot ruigtezones en van kleine groenobjecten in een dicht stedelijk weefsel tot een landelijk/ agrarisch gebied. Duidelijk is dat Molenbeek een rijke waaier heeft aan groenelementen en wie de Wandeling ooit van A tot Z zal afwandelen, wordt zeker aangenaam verrast.

WANDELNETWERKEN IN VLAANDEREN 2007 Toerisme Vlaanderen staat in voor in voor de bevordering van het ‘vrijetijdstoerisme’ naar en in Vlaanderen en voor de kwaliteitsvolle ontwikkeling van het toeristisch aanbod. Op basis van het besluit toeristisch-recreatieve projecten subsidieert Toerisme Vlaanderen ondermeer projecten die bijdragen tot wandeltoerisme en wandelrecreatie. Een nieuwe tendens vormen wandelnetwerken waarbij de wandelaar van knooppunt naar knooppunt wandelt, naar voorbeeld van de fietsknooppuntennetwerken. In het kader van de landschappelijke en toeristisch-recreatieve studie met betrekking tot wandelnetwerken heeft Grontmij een ruimtelijke afbakening uitgewerkt van gebieden, op Vlaams niveau, die landschappelijk en toeristisch interessant zijn om in te wandelen. Uit de studie zijn gebieden met aantrekkelijke landschappen geselecteerd waar wandelnetwerken en/of recreatieve lussen ontwikkeld kunnen worden. Het hoofddoel van deze studie was dus een inzicht te verwerven in gebieden op Vlaams niveau die een voldoende hoge landschappelijke waarde bezitten voor het uitstippelen van toeristisch-recreatieve wandelproducten (hetzij wandelnetwerken, hetzij recreatieve wandellussen). Grontmij gaf voor deze gebieden telkens de karakteristieke waarden aan. Deze vormen de basis voor de beoordeling van subsidiedossiers.

BELEEF HET GROEN: FIETSROUTENETWERK IN HAGELAND 2006 - 2008 Met Europese steun werd in het Hageland het fietsknooppuntensysteem uitgewerkt. In 11 steden en gemeenten is het voortaan aangenaam en veilig fietsen. Van historische stadjes naar karakteristieke dorpen, langsheen vierkantshoeven en tumuli. De provincie Vlaams-Brabant heeft de uitbouw van dit fietsknooppuntennetwerk Hageland aan Grontmij toevertrouwd. De ongereptheid en kleinschaligheid van het landschap in het Hageland vormde een bijzondere uitdaging voor de landschappelijke inpassing bij de (her-)aanleg van de fietsroutes. Grontmij heeft deze diversiteit respectvol behandeld door het tracé en de materiaalkeuze af te stemmen op de omgeving.

GROOTSCHALIGE VRIJE TIJDSEN LEISUREPROJECTEN 2007

Op vraag van het Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed – Ruimtelijke Planning (Vlaamse Overheid) bracht Grontmij trends en ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden in de vrijetijdssector in kaart. In binnen- en buitenland werd een inventaris gemaakt van grootschalige multifunctionele leisureprojecten en trends in het ontwerp van landschappen voor vrijetijdsbeleving. In dit strategisch ruimtelijk onderzoek werden de representatieve ontwikkelingen in beeld gebracht. Het betreft voorbeelden waarvan we verwachten dat deze de komende jaren in Vlaanderen tot ontwikkeling worden gebracht: clusters van vrije tijdsactiviteiten, zoals multifunctionele sport- en voetbalstadions in combinatie met winkelcentra; skipistes en ‘snowdomes’, attractieparken met congres- en hotelfaciliteiten,… De analyses en marktverkenning leidden tot een duidelijker inzicht in locatie- en vestigingsvoorwaarden. Dit zijn elementen die bruikbaar kunnen zijn voor de opbouw van een ruimtelijk beleidskader. De opdracht kaderde in de herziening van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen.

BELEIDSSTRATEGIE VOOR RECREATIEF MEDEGEBRUIK 2010

Een belangrijk deel van de vrijetijdsfuncties komt verweven voor. Het gericht stimuleren van verweving van vrijetijdsfuncties en recreatief medegebruik is van groot belang om ruimte te voorzien voor vrijetijdsfuncties. ‘Recreatief medegebruik’ is een sterk principe om op lokale schaal het aanbod aan recreatieve activiteiten te bevorderen. Bij recreatief medegebruik gaat het over het faciliteren van een recreatieve infrastructuur in het buitengebied zonder de natuur-, bos- en landbouwfunctie te verstoren. In opdracht van Toerisme Vlaanderen onderzoekt Grontmij de toepassingsmogelijkheden en operationele beleidskaders voor het verweven van vrijetijdsfuncties in het buitengebied. Bijzondere aandacht gaat naar de wijze waarop dit in het stedenbouwkundig vergunningsbeleid en de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen kan worden toegepast. Grontmij verkent hierbij innovatieve recreatieve beleidsstrategieën op een regionale schaal. Hierbij staat de vraag centraal hoe nieuwe samenhangen tussen recreatieve bestemmingen kunnen ontworpen worden, waarbij het accent verschuift van versnipperd recreatief medegebruik naar globale ‘recreatieve beleving’. In plaats van recreatie te zien als een onvermijdelijke vorm van medegebruik van natuur en landschap, met een ‘obligate vogelkijkhut als karig resultaat’, stellen we ons de vraag hoe een gebied als geheel zo aantrekkelijk mogelijk kan zijn voor recreanten.

CONTACT MAATSCHAPPELIJKE ZETEL

Groot-Bijgaarden

Louvain-la-Neuve

Gossetlaan 28-28A

Avenue Athéna 6

Brussel

1702 Groot-Bijgaarden

1348 Louvain-la-Neuve

Kunstlaan 3/4/5

T +32 2 383 06 40

T +32 10 24 19 03

B-1210 Brussel

F +32 2 380 36 08

F +32 10 24 20 70

T +32 2 209 07 76

[email protected]

[email protected]

Hasselt

Mechelen

Herckenrodesingel 101

Stationsstraat 51

3500 Hasselt

2800 Mechelen

T +32 11 26 08 70

T +32 15 45 13 00

F +32 11 26 08 80

F +32 15 45 13 10

LOCATIES

[email protected]

[email protected]

Antwerpen

Herentals

Zelzate

Nieuwe Weg 1

Herenthoutseweg 236 M

Michel Gillemanstraat 5

2070 Zwijndrecht

2200 Herentals

9060 Zelzate

T +32 3 560 11 90

T +32 14 28 27 20

T +32 9 345 70 67

F +32 3 560 11 99

F +32 14 28 27 29

F +32 9 345 53 67

[email protected]

[email protected]

[email protected]

Brugge

Kapellen

Oostendse Steenweg 146

Starrenhoflaan 44-19

8000 Brugge

2950 Kapellen

T +32 50 45 79 80

T +32 3 664 21 71

F +32 50 45 79 90

F +32 3 664 00 39

[email protected]

[email protected]

Gent

Leuven

Meersstraat 138A

Diestsesteenweg 52, bus 0101

9000 Gent

3010 Kessel-Lo

T +32 9 241 59 20

T +32 16 89 34 40

F +32 9 241 59 30

F +32 16 89 57 83

[email protected]

[email protected]

F +32 2 209 07 71 [email protected]

www.grontmij.be april 2012