Vriendschapsscholen. Hoe pilotgemeenten opbrengsten in kaart brengen & voorbeelden van activiteiten ter inspiratie

Vriendschapsscholen Hoe pilotgemeenten opbrengsten in kaart brengen & voorbeelden van activiteiten ter inspiratie

Colofon Inhoud: Karin Konijnenberg, Willem van der Horst, Ruth Frans, Floor Oostendorp (Kenniscentrum Gemengde Scholen) Coördinatie: Ruth Frans Ontwerp: Greetje de Graaff Fotografie: Moon Jansen (cover en pag 24); Gemeente Den Haag (bij activiteiten in deel 2 van gemeente Den Haag); CED-groep (activiteit in deel 2 van Kinderconferentie Burgerland) Met dank voor het meelezen en input door leden van de ‘expert-groep Vriendschapsscholen’ in het bijzonder Ellen Visser - Alleato; Sharon Polak - Welkom in mijn Wijk; Monique van de Putten - Projectleider Ontmoetingen Gemeente. Het Landelijk Kenniscentrum Gemengde Scholen wordt gevormd door de CED-groep in Rotterdam en Walraven & Haest in Amsterdam. Deze publicatie is gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.

Vriendschapsscholen Hoe pilotgemeenten opbrengsten in kaart brengen & voorbeelden van activiteiten ter inspiratie

Karin Konijnenberg, Willem van der Horst, Ruth Frans, Floor Oostendorp Landelijk Kenniscentrum Gemengde Scholen, maart 2011

Inhoud Inleiding

04

Inzicht in opbrengsten?

06

Inleiding

08

1.1 Pilot-gemeenten & Vriendschapsscholen

08

1.2 Effect van ontmoetingen – onderzoek en ervaringen

08

1.3 Opbrengsten van Vriendschapsscholen projecten?

10

1.4 Drie fasen groeimodel

12

1.5 Samenvattend Conclusies en Aanbevelingen

15

Deel I

Deel II

Ter Inspiratie!

18

Inleiding

18

2.1 “Oliver Twist”

19

2.2 Het Techniektoernooi

20

2.3 Heden ontmoet Verleden

21

2.4 Kinderconferentie Burgerland

21

2.5 Palmpasen ontmoet Holifeest

22

Deel III

Uitgewerkte Activiteiten

Inleiding

24 25

Groepen 3 & 4 activiteiten kunst en cultuur

Activiteit 1. Wie ben jij?

– Een kennismaking via de website

27

Activiteit 2. Het Circus

– De voorbereiding

29

Activiteit 3. Het Circus – De repetities

30

Activiteit 4.

Het Circus – Het optreden

31

Activiteit 5.

Tot ziens! – Het afscheid nemen

32

activiteiten sport en spel Activiteit 1.

Wie ben jij? – Een kennismaking via de website

Activiteit 2. Mijn

33

favoriete sport of spel… – Een tekening maken

35

Activiteit 3.

Wat is jouw favoriete spel of sport? – In gesprek met elkaar

36

Activiteit 4.

Samen sporten – De sport en spel dag

37

Activiteit 5. Tot

ziens! – Het afscheid nemen

39

Groepen 5 & 6 activiteiten kunst en cultuur Activiteit 1. Wie

ben jij? – Een kennismaking via de website

40

Activiteit 2. Een

prachtig kunstwerk – Samen een schilderij maken

42

Activiteit 3.

De tentoonstelling – Kom kijken naar wat we gemaakt hebben

44

Activiteit 4.

Dit vond ik ervan! – Het schrijven van een brief

45

Activiteit 5.


46


Wie ben jij? - Een kennismaking via de website

47

Activiteit 2.

Spelletjesdag – De organisatie

49

Activiteit 3.

Spelletjesdag – De uitvoering

50

Activiteit 4.

Het Grote Chaosspel – leuke teamopdrachten

52

Activiteit 5.


54

Bijlagen

55

Groepen 7 & 8 activiteiten kunst en cultuur Activiteit 1.


Activiteit 2. Dit

59

zijn wij! – Het maken van een film

61

Activiteit 3.

Dit zijn wij! – De film samen kijken

63

Activiteit 4.

Post! – Het schrijven van een brief

64

Activiteit 5.


65



66

Activiteit 2.

Wat is uw favoriete sport? – Het bedenken van een interview

68

Activiteit 3.

Op pad – Het afnemen van de interviews

70

Activiteit 4.

De sportkrant – Alle interviews gebundeld

71

Activiteit 5.


72

Relevante websites en documenten

73

Inleiding In 2008/2009 heeft het ministerie van Onderwijs twaalf pilot-gemeenten1 geselecteerd om proefactiviteiten uit te voeren om onderwijssegregatie te bestrijden en te voorkomen. Het Landelijk Kenniscentrum Gemengde Scholen (www.gemengdescholen.nl) is in 2008 opgericht om de ontwikkelingen in de gemeenten actief te volgen en waar mogelijk te steunen en te adviseren. Verschillende initiatieven en voorbeelden binnen de pilot-gemeenten laten zien dat onderwijssegregatie bestreden en voorkomen kan worden, terwijl tegelijkertijd aan ontmoeting en integratie kan worden gewerkt. Bij deze initiatieven kunt u denken aan voorbeelden als: het introduceren van een centraal aanmeldbeleid voor scholen, het stimuleren van ouderinitiatieven, het organiseren van scholencarrousels in de wijk, en het uitvoeren van projecten in het kader van vriendschapsscholen (ook wel bekend als ‘ontmoetingsprojecten’ – wij zullen deze termen in dit rapport door elkaar gebruiken). In dit document besteden wij specifiek aandacht aan het concept vriendschapsscholen. Scholen die een leerlingenpopulatie hebben die eenzijdig is, maar wel een afspiegeling vormt van de buurt waar zij in staan kunnen banden smeden met scholen in andere buurten, zodat hun leerlingen toch kinderen ontmoeten uit andere sociaaleconomische, etnische en culturele groepen.

Wettelijke plicht De segregatie in de samenleving gaat aan het onderwijs niet voorbij. Segregatie begint al in de voorschoolse periode en deze trend zet zich voort bij de overgang naar de basisschool. Gemeenten hebben een wettelijke opdracht om samen met schoolbesturen in het Lokaal Educatief Overleg afspraken te maken over het tegengaan van onderwijssegregatie. Scholen hebben bovendien een wettelijke opdracht om actief burgerschap en sociale integratie te bevorderen. Het wordt als onwenselijk gezien dat kinderen van verschillende culturele achtergronden elkaar vanaf jonge leeftijd niet ontmoeten doordat ze op verschillende scholen zitten. Door ontmoetingen tussen leerlingen met een verschillende achtergrond te stimuleren kan op vele manieren invulling gegeven worden aan de opdracht om burgerschap en sociale integratie actief te bevorderen.

1 Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht, Deventer, Eindhoven, Nijmegen, Almelo, Amersfoort, Leiden, Schiedam, Tilburg.

4 Landelijk Kenniscentrum Gemengde Scholen

Afhankelijk van de inhoudelijke focus kunnen zo bovendien verschillende kerndoelen uit het onderwijs worden geïntegreerd in deze activiteiten.

Toelichting bij Document In Deel I vatten wij kort voor u samen wat in eerder verschenen publicaties van het Kenniscentrum al is geschreven met betrekking tot vriendschapsscholen. Wij gaan hierbij voornamelijk in op de voorwaarden waaraan kansrijke ontmoetingen zouden moeten voldoen op basis van de kennis uit de theorie en de praktijk. Ook gaan wij kort in op de vraag óf en hóe opbrengsten van de uitgevoerde projecten in verschillende gemeenten in de loop van de projecten in kaart worden gebracht. In vervolg hierop worden enkele aanbevelingen gedaan voor gemeenten en scholen die het concept vriendschapsscholen in de komende jaren op een haalbare en succesvolle manier vorm willen geven. In Deel II vindt u enkele korte voorbeelden van ontmoetingsprojecten ter inspiratie en illustratie van hoe u hiermee invulling kunt geven aan verschillende kerndoelen in het basisonderwijs2. Het merendeel van de voorbeelden komt uit de praktijk in de verschillende pilot-gemeenten. Wanneer u meer informatie wenst over contactpersonen bij de gemeenten of stichtingen die zich bezighouden met het stimuleren van deze projecten, dan kunt u contact opnemen met het Kenniscentrum Gemengde Scholen ([email protected]). Deel III is met name interessant voor directeuren en leerkrachten in het basisonderwijs die op zoek zijn naar een meer gedetailleerde uitwerking van een mogelijk vriendschapsscholen project met hun school. Er wordt kort ingegaan op een aantal punten om rekening mee te houden op schoolniveau. Verder zijn in dit deel tien activiteiten uitgewerkt voor respectievelijk de groepen 3/4, 5/6 en 7/8. De activiteiten zijn onderverdeeld in twee thema’s ‘Kunst en Cultuur’ en ‘Sport en Spel’. Bij de opbouw van de activiteiten wordt voor zover mogelijk rekening gehouden met de voorwaarden voor kansrijke ontmoetingen zoals die in Deel I zijn beschreven.

2 In Rotterdam en Utrecht wordt ook ervaring opgedaan met ontmoetingsprojecten op het voortgezet onderwijs. Wij beperken ons in dit document echter tot het beschrijven van kerndoelen uit het basisonderwijs.

Inleiding

7

DEEL 1

Inzicht in opbrengsten? Inleiding In Deel I vatten wij kort voor u samen wat in eerder verschenen publicaties van het Kenniscentrum al is geschreven met betrekking tot vriendschapsscholen. Wij gaan hierbij voornamelijk in op de voorwaarden waaraan kansrijke ontmoetingen zouden moeten voldoen op basis van de kennis uit de theorie en de praktijk. Ook gaan wij kort in op de vraag óf en hóe opbrengsten van de uitgevoerde projecten in verschillende gemeenten in de loop van de projecten in kaart worden gebracht. In vervolg hierop worden enkele aanbevelingen gedaan voor gemeenten en scholen die het concept vriendschapsscholen in de komende jaren op een haalbare en kansrijke manier vorm willen geven.

1.1 Pilot-gemeenten & Vriendschapsscholen Om integratie te bevorderen en segregatie tegen te gaan is in de afgelopen jaren binnen de pilotgemeenten ervaring opgedaan met verschillende initiatieven. Daar waar evenwichtig samengestelde scholen niet haalbaar zijn, omdat de wijken gesegregeerd zijn, stimuleren verschillende gemeenten samenwerkingsvormen tussen eenzijdig samengestelde scholen. In Rotterdam werd in 2003 het concept ‘vriendschapsscholen’ geïntroduceerd (www.vriendschapsscholen.nl). Vanaf schooljaar 2011/ 2012 zullen deze projecten niet meer apart ondersteund worden vanuit de gemeente, maar kunnen ze opgenomen worden in de Brede School activiteiten. In Utrecht vinden sinds 2003 activiteiten in het kader van ontmoetingen plaats onder de noemer ‘School in de Wereld’. (www.schoolindewereld.nl) onder begeleiding van Alleato). Sinds 2006 worden er ook projecten van School in de Wereld uitgevoerd op het voorgezet onderwijs. In Den Haag nemen basisscholen deel aan ontmoetingsprojecten sinds 2009 (www.denhaagontmoetdenhaag.nl). Schooljaar 2010/2011 is het tweede pilotjaar voor deze projecten. Schiedam is in 2010 ook gestart met een project vriendschapsscholen waaraan enkele scholen deelnemen onder begeleiding van de Stichting Welzijn Schiedam. In andere gemeenten worden dergelijke projecten niet centraal vanuit de gemeente gestimuleerd, maar werken sommige scholen samen met andere partijen (bijv. www.welkominmijnwijk.nl en www.skcnet.nl zie Jouw School Mijn School).

1.2 Effect van ontmoetingen – onderzoek en ervaringen

In een eerdere publicatie van het Kenniscentrum Gemengde Scholen (‘Gemengd naar School – Vriendschapsscholen’ – te downloaden op www.gemengdescholen.nl) wordt kort aandacht besteed

aan de theorieën over het effect van ontmoetingen op het bevorderen van integratie. Samenvattend komt het er op neer dat ontmoeten niet automatisch leidt tot het bevorderen van wederzijds begrip en acceptatie tussen leerlingen van verschillende afkomst. Het is slechts een middel tot een doel. Contact moet daarom aan bepaalde voorwaarden voldoen om kansrijk te zijn als het gaat om wegnemen van vooroordelen en het bevorderen van wederzijds begrip. Zo moet het contact betekenisvol zijn. In de eerder genoemde publicatie hebben wij de kennis uit de verschillende onderzoeken samen met praktische ervaringen vanuit de verschillende gemeenten en scholen vertaald naar tien voorwaarden die ontmoetingsprojecten/vriendschapsscholen kansrijk maken. Hieronder nogmaals in een overzicht:


Voorwaarden voor kansrijke ontmoetingen:

1. Langdurig proces: tijdens het vriendschapsproces moet er een vertrouwensrelatie worden opgebouwd, zodat schooldirecties, teams, leerlingen en ouders weten wat ze aan elkaar hebben. Het kan aardig wat tijd kosten om dit te bereiken. Tegenover het werk dat het van de scholen vergt, staat dat de leerlingen erg enthousiast zijn.

2. Regelmatig contact: herhaalde ontmoetingen tussen de leerlingen zijn noodzakelijk voor een daadwerkelijk effect. Zorg daarom over een langere periode voor regelmatig contact met ‘de ander’. Een gedeelte van de contactmomenten moet fysiek zijn, overige kunnen via e-mail, MSN of videoconference verlopen.

3. Gemengde teams: om ervoor te zorgen dat de leerlingen elkaar echt ontmoeten en leren kennen, worden groepjes samengesteld met leerlingen van beide scholen. Op die manier wordt voorkomen dat leerlingen tijdens ontmoetingen langs elkaar heen bewegen. Het kan verstandig zijn om over een langere tijd in dezelfde groepjes te blijven werken, omdat er dan een groepsgevoel kan ontstaan.

4. Gelijkwaardigheid tussen leerlingen waarborgen: Soms lopen leerlingen van de ene school met bepaalde vaardigheden voor op leerlingen van de andere school. Het is de bedoeling dat alle leerlingen trots kunnen zijn op zichzelf, hun school en hun wijk. Om ‘gelijkwaardigheid’ te waarborgen in de ontmoetingen tussen de leerlingen, is het van belang dat er verschillende vaardigheden worden aangesproken.

5. Wederzijdse afhankelijkheid en gezamenlijk doel: Zorg dat de leerlingen elkaar nodig hebben om de opdrachten te kunnen doen of om bijvoorbeeld een wedstrijd te winnen. Dit zorgt er voor dat ze echt zullen samenwerken en de ander zullen leren waarderen. Het is belangrijk dat er een daadwerkelijke interactie tot stand komt. Is dit niet het geval, dan kan het zijn dat leerlingen simpelweg ‘samen zijn’, met het gevaar dat het ‘aapjes kijken’ wordt en er geen verdieping tot stand komt.

6. Team en ouders betrekken: Hoe volwassenen tegenover het contact ‘met de ander’ staan, kan heel bepalend zijn voor hoe leerlingen hierover denken. Het helpt als leerlingen hun ervaringen (kunnen) delen met hun ouders en leerkrachten. Daarom is het belangrijk om ouders bij het project te betrekken. Dat kan door ouders als coach/begeleider van groepjes en/of teams in te zetten. Bovendien maakt een breed draagvlak van het initiatief de kans op duurzaamheid groter.

7. Gemeenschappelijke interesses en belangen: Neem als uitgangspunt dat het beter is naar overeenkomsten te kijken dan naar verschillen. Het kan goed zijn om verschillen wel aan de orde te laten komen, maar sluit altijd af met overeenkomsten – gemeenschappelijke interesses en belangen. Zorg dat de activiteiten dicht bij de belevingswereld van alle leerlingen liggen.

Inzicht in opbrengsten

9

8. Inbedding van activiteiten in het reguliere schoolprogramma: Het initiatief mag niet vrijblijvend zijn. Leerkrachten moeten er in hun programma rekening mee houden. Zorg daarom voor simpele en duidelijke activiteiten, omdat ze anders gemakkelijk ondersneeuwen. Neem het project op in het schoolbeleid. 9. Inbedding in beleid van besturen en directies: Schoolbesturen en directies dienen het belang van dit soort initiatieven te erkennen. Dit kan tot uiting komen in een financiële bijdrage. Een goed begin is het halve werk: Organiseer een ontmoetingsdag voor een pakkend begin! 10.

1.3 Opbrengsten van Vriendschapsscholen projecten? Een belangrijke vraag die het Kenniscentrum regelmatig krijgt: wat weten we eigenlijk over de opbrengsten van de vriendschapsscholen projecten tot nu toe? Het Kenniscentrum Gemengde Scholen ontwikkelde in de afgelopen jaren ‘Tien voorwaarden voor kansrijke ontmoetingen’ en ‘een stappenplan voor scholen’ 3 op basis van de kennis uit de theorie en eerste ervaringen in de praktijk met vriend-

schapsscholen. Verschillende gemeenten hebben in de loop van de afgelopen jaren (een deel van) deze voorwaarden verder verwerkt in hun subsidiekaders voor vriendschapsscholen, om zodoende de kans op succes van de projecten groter te maken. In december 2010 is er een ‘expert-bijeenkomst’ geweest, waarin verschillende betrokkenen uit het land hebben gereflecteerd op hoe de opbrengsten van ontmoetingsprojecten in verschillende gemeenten tot nu toe in kaart zijn gebracht en welke uitdagingen men daarbij tegen is gekomen. Hieruit werd ondermeer duidelijk dat vooral zicht is op hoe het proces van de projecten verloopt, maar dat alle betrokkenen worstelen met het vinden van een geschikte en betrouwbare manier om de opbrengsten (met name waar het gaat om effecten op houding en gedrag) in kaart te brengen. Om in te gaan op de specifieke vraag over wat we weten over de opbrengsten in de verschillende projecten bespreken wij kort de wijze waarop enkele van de pilot-gemeenten bij de uitvoering van de projecten tot nu toe invulling hebben gegeven aan monitoring en evaluatie en wat daaruit naar voren is gekomen.

Rotterdam & Utrecht In Rotterdam en Utrecht zijn externe organisaties (resp. Stichting De Meeuw 5 en Alleato) door de gemeente gevraagd de vriendschapsscholen te ondersteunen. Zij zijn betrokken bij de benadering van scholen voor deelname aan de projecten. De ondersteuning die de instanties hebben geboden op verzoek van de gemeente was vooral organisatorisch van aard en niet zozeer gericht op de inhoudelijke invulling van de activiteiten op de scholen.

3 Naast de voorwaarden voor kansrijke ontmoetingen geeft de eerdergenoemde brochure ook inzicht in een mogelijk stappenplan voor scholen om ontmoetingsprojecten op schoolniveau vorm te geven. Hierbij kan gedacht worden aan stappen als: hoe vinden we een geschikte partnerschool, wie binnen de school moeten betrokken worden bij het project, hoe bepalen we welk soort activiteiten we opnemen in het project? 4 Om beter zicht te krijgen op wat er in de afgelopen jaren allemaal aan positieve activiteiten heeft plaatsgevonden in Rotterdam en Utrecht adviseren wij u de volgende websites te raadplegen: respectievelijk www.vriendschapsscholen.nl en www.schoolindewereld. nl 5 Tot 2011


Alleato: “[…] Het uitgangspunt van het concept is: we bieden geen format, waarbij de school zich nauwelijks hoeft te verbinden aan de doelstelling. De school ‘adopteert’ het gedachtegoed door zelf invulling te geven aan School in de Wereld (red. benaming voor ontmoetingsprojecten in Utrecht), op een manier die aansluit bij de wensen, de doelstelling en de mogelijkheden van de school. Daardoor gaat een school zich meer eigenaar voelen”.

Door de instanties werden bijvoorbeeld inspiratiebijeenkomsten georganiseerd, nieuwsbrieven verzonden, websites ontwikkeld enz. Bovendien hielden zij zicht op de vraag of de scholen ook daadwerkelijk de geplande activiteiten uitvoerden en zorgden voor een jaarlijkse rapportage naar de gemeente. Wat opvalt is dat er in beide gemeenten vooral werd gemonitord op wát er gebeurde en niet zozeer op hóe. Voor de gemeente Rotterdam was het na de eerste ervaringen met vriendschapsscholen duidelijk dat de activiteiten enigszins oppervlakkig bleven en dat scholen elk jaar hetzelfde deden. Daarop zijn de subsidievoorwaarden aangescherpt – er moest sprake zijn van meerdere contactmomenten tussen de beide scholen en er moest meer afwisseling komen in de activiteiten. In de gemeente Utrecht worden de afgelopen jaren van het project School in de Wereld als opstartfase beschouwd. Om in de komende jaren voor meer borging en verdieping te zorgen in het project wilde de werkgroep integratie van de gemeente Utrecht meer inzicht hebben in de activiteiten en de mate waarin de doelstellingen van het project zijn gerealiseerd. Daartoe is eind 2009 aan het Kenniscentrum Gemengde Scholen gevraagd het project ‘School in de Wereld’ te evalueren. Naast een terugblik op de afgelopen periode en de huidige activiteiten werd gevraagd om aanbevelingen voor de toekomst te doen. Het rapport heet ‘Een toekomstgerichte evaluatie: School in de Wereld’ (door: Timke Visser, Thomas Freitag, Guido Walraven – LKGS - 2010). Gevoed door de evaluatie verricht Alleato in schooljaar 2010-2011, in de gemeente Utrecht, inspanningen om de effecten van deelname meetbaar te maken door invoering van een fasenmodel (hierover meer in paragraaf 1.4 over driefasen groeimodel).

Amsterdam In Amsterdam (en inmiddels ook andere steden) voert Welkom in mijn Wijk (WIMW) een sterk gestructureerd programma uit op basisscholen, met eigen begeleiders (www.welkominmijnwijk.nl). In vergelijking tot de uitvoering van projecten zoals in Utrecht en Rotterdam (waarbij scholen relatief vrij gelaten worden om invulling te geven aan de activiteiten) biedt Welkom in mijn Wijk een gestructureerd programma. De activiteiten steunen op coöperatief leren omdat deze sociaalpsychologische theorie de kans op positief contact tussen groepen sterk vergroot. Keerzijde is dat scholen geen ‘eigenaar’ zijn van het project, omdat zij minder worden gedwongen met elkaar samen te werken en na te denken over de invulling. WIMW verbetert in samenwerking met de Universiteit Leiden het meetinstrument dat ingezet wordt om de effecten/opbrengsten van het project op leerlingen in kaart te brengen. Participanten in andere ontmoetingsprojecten zijn benieuwd naar de vorm van dit instrument en of dit ook (met een kleine aanpassing) ingezet zou kunnen worden in de minder gestructureerde projecten in verschillende gemeenten.


11

Den Haag Den Haag heeft – met de ervaringen van de gemeenten Rotterdam en Utrecht in het achterhoofd – een eigen subsidiekader ontwikkeld. Hierin heeft de gemeente bijvoorbeeld meegenomen dat de scholenkoppels gezamenlijk een projectplan moeten ontwikkelen en indienen, dat er sprake is van minimaal drie contactmomenten tussen de leerlingen – waarvan minimaal één fysiek, dat er bij alle activiteiten sprake moet zijn van gemengde teams, en dat de activiteiten voor zover mogelijk gespreid moeten zijn over een heel schooljaar. Voor de eerste twee pilotjaren heeft de gemeente besloten een projectleider aan te stellen die zeer nauw betrokken is bij de scholen (vanaf het vinden van geschikte koppels tot aan de uitvoering van de activiteiten in het plan van aanpak van de scholen). Deze projectleider heeft als taak om het proces te monitoren en scherp te letten op de obstakels die scholen tegenkomen bij de uitvoering van de projecten. Daarnaast wordt specifiek gelet op hóe de activiteiten worden uitgevoerd, en of er hierbij invulling wordt gegeven aan de voorwaarden voor kansrijke projecten (bijv. gemengde teams, samenwerking tussen de leerlingen, werken aan gemeenschappelijk doel, daadwerkelijke communicatie stimuleren, reflecteren op ervaringen, enz…). De projectleider ‘scoort’ de verschillende projecten hier ook op. Uit de evaluatie van het eerste pilotjaar 2009/2010 in Den Haag (Titel van rapport: ‘Evaluatieverslag Ontmoetingsprojecten 2009-2010, Gemeente Den Haag’ ) kwam naar voren dat in zo’n eerste

jaar de praktische organisatie, samenwerking aangaan en eerste kennismakingen al veel tijd en energie vragen. Er is dan weinig aandacht voor de voorwaarden voor succes bij de invulling van de activiteiten. Zo wordt zelden expliciet aandacht besteed aan de pedagogisch didactische aanpak en samenwerkend leren, waardoor de activiteiten niet veel verder gaan dan het realiseren van enkele eerste ontmoetingen en kennismaking. De gemeente heeft besloten dat dit voor een eerste jaar geen probleem is, maar als scholen opnieuw in aanmerking willen komen voor subsidie moeten zij vooraf kunnen laten zien in een plan van aanpak dat is ontwikkeld door beide scholen, hóe zij gaan zorgen voor verdieping van de activiteiten ten opzichte van het voorgaande jaar.

1.4 Drie fasen groeimodel

In paragraaf 1.3 verwezen wij naar het rapport ‘Toekomstgerichte Evaluatie; School in de Wereld’

(Kenniscentrum Gemengde Scholen, 2010) van de gemeente Utrecht. In deze paragraaf lichten we een aantal punten uit die in dit rapport worden voorgesteld. Zo wordt aanbevolen om te werken met een groeimodel van fasen die de scholen de ruimte biedt om vanuit de eigen mogelijkheden een vriendschapsscholen project te ontwikkelen. De ondersteuning die ze daarbij nodig hebben zal in het algemeen per fase verschillen. Scholen die nog in de opstartfase zitten en vooral bezig zijn met het organiseren van ad hoc activiteiten hebben behoefte aan andere ondersteuning dan scholen die het leren omgaan met verschillen in allerlei lessen hebben geïntegreerd en die hun eigen activiteiten monitoren om de resultaten te meten. Scholen die al langer activiteiten organiseren kunnen de verdiepingsslag maken waarbij ze echt kunnen gaan werken met een didactische aanpak om de houding en het gedrag van leerlingen én van de leerkrachten blijvend te veranderen. Hiervoor hebben zij wellicht nog wat training nodig. Ter inspiratie wordt in het rapport verwezen naar een drie fasen model dat is ontwikkeld voor het werken aan wereldburgerschap (Prior en Walraven, 2009). De drie fasen worden door de auteurs


omschreven als ‘light, medium & strong’. Van belang is dat die etiketten geen waardeoordeel beogen maar scholen de ruimte bieden om na te gaan waar ze staan en waarheen ze willen groeien (gegeven de ambitie en beschikbare tijd). Gemeenten die ontmoetingsprojecten stimuleren zouden kunnen kiezen voor ondersteuning ‘op maat’ afhankelijk van de fase waarin een project op de scholen zich bevindt. Bovendien zou het fasenmodel richting kunnen geven aan de verdieping die veel gemeenten willen zien bij ondersteuning van vriendschapsscholen projecten.

Voorbeeld

Drie fasen: light, medium en strong Situationeel. Iedere leerkracht op z’n eigen manier Geen schoolafspraken

Planmatig: Individueel of per bouw. In de vorm van projecten of thema’s Als aanvulling op de lesmethodes

Vooral kennisgericht

Vaste koppeling aan de ontwikkeling van sociale competentie, Zelf onderzoekend, ingebed in alle activiteiten plannend en binnen en buiten evaluerend de lessen. Geïntegreerd in de lessen Planmatig en ook vanuit inbreng leerlingen of actualiteit.

Light Het onderwijs moet jongeren aanmoedigen om meer van de wereld te weten te komen…

Naast kennisgericht ook gericht op zelf onderzoeken en zelf ervaren Naast kennis-, onderzoeks- en ervaringsgericht ook competentiegericht

Medium en om een bewustzijn te ontwikkelen voor het behoud van de aarde met respect voor al haar bewoners…

Strong wat kan leiden tot het ontwikkelen van houdingen, vaardigheden en reflectie die ook buiten en na school nog een blijvend effect hebben.

Bron: F. Prior & G. Walraven, De wereld wordt kleiner als je groter wordt: de basisschool als oefenplaats voor wereldburgerschap, Amsterdam: NCDO, 2009, pagina 73


13

1 In de startfase gaat het vooral om een kennismaking met het onderwerp, het zoeken van partnerscholen, het oefenen met het schrijven van een activiteitenplan en het gezamenlijk organiseren van activiteiten, het opzetten van een registratie en het evalueren van de resultaten. De ondersteuning is vooral instrumenteel en organisatorisch;

2 In de verdiepingsfase zijn de ervaringen uit de eerste fase vastgelegd en geïmplementeerd, is de methodiek van doelgericht werken aan ontmoeting in het onderwijs geïntegreerd en zijn de doelstellingen van het project in de missie van de school opgenomen. De ondersteuning is meer gericht op het oefenen met het realiseren van de andere doelstellingen en op het meten daarvan;

3 In de structurele fase wordt nog sterker ingezet op de kwaliteit van de activiteiten; op het evalueren van de resultaten, op het vergroten van de didactische vaardigheden van de door het aanbieden van verdiepende trainingen en op het integreren van de werkwijze in alle lessen. De ondersteuning wordt afgebouwd en de scholen zijn steeds meer zelf verantwoordelijk.

Behalve ten aanzien van de ondersteuning kan en moet het fasenmodel ook op andere punten worden uitgewerkt. Zo kan worden vastgelegd wat in elke fase wordt verwacht, welke prestaties scholen en ondersteuners leveren. Ook kunnen ijkpunten worden geformuleerd die aangeven wanneer een fase kan worden afgerond en kunnen afspraken worden gemaakt over hoe lang scholen erover doen om die ijkpunten te bereiken. Het budget dat beschikbaar wordt gesteld zou per fase anders kunnen zijn. Voor scholen die geen vorderingen maken en zonder goede reden blijven hangen in een fase, moet van tevoren duidelijk zijn wat de consequenties daarvan zijn. Aan prestatieafspraken en subsidievoorwaarden moet goed de hand worden gehouden.

Het fasenmodel van Alleato in de gemeente Utrecht Ter illustratie laten wij in deze paragraaf zien hoe Alleato – n.a.v. de evaluatie van project School in de Wereld – eind 2009 in de gemeente Utrecht aan de slag is gegaan met het uitwerken en nader invullen van dit fasenmodel. Uit

een verslag van Alleato: “De ontwikkeling van dit fasenmodel zijn we gestart met het vaststellen van een aantal parameters om de ontwikkelingsfasen van scholen te kunnen onderkennen. De fasen die we onderscheiden zijn basisfase, verdiepingsfase en structurele fase. Deze fasen worden ingevuld voor ieder van de parameters: beleid, activiteiten, docenten, leerlingen en ondersteuning vanuit Alleato. De indicatoren van de fasen zijn uitgewerkt met vertegenwoordigers van een basis- en een vo-school. In de loop van het jaar willen we onderzoeken en evalueren of dit de juiste parameters zijn. Het fasenmodel is gebaseerd op het onderscheid van Prior en Walraven (‘De wereld wordt kleiner als je groter wordt’, NCDO/APS, 2009). Belangrijk aandachtspunt is, dat deze fasen zijn beschreven voor één school die binnen de school werkt aan burgerschap. In het geval van ontmoeting hebben we te maken met twee scholen die in verschillende fasen kunnen zitten. Tijdens dit eerste invoeringsjaar onderzoeken we of deze indeling werkbaar is voor een ontmoetingssituatie.


In de subsidieaanvraag is een ondersteuningscyclus voorgesteld die zoveel mogelijk wordt uitgevoerd. Met alle reeds bestaande Scholen in de Wereld heeft een gesprek plaatsgevonden over de fase van ontwikkeling waarin de school zich bevindt. De eerste ronde gesprekken met de scholen verliep hierdoor prettig gestructureerd en de scholen waren – zonder uitzondering! – erg enthousiast over deze aanpak. Het zette ze aan het denken over hun rol en inbreng, maar ook over hun ambities en mogelijkheden. Met de nieuwe scholen is het fasenmodel gebruikt om kennis te maken met het project, inzicht te geven in de verwachtingen die er zijn bij deelname aan het project en de stappen die door de school gezet kunnen worden. Dit werkt heel prettig. Eén van de nieuwe scholen verwoordde het zo: “Het is een voorrecht aan dit project mee te mogen doen”. Vanzelfsprekend vindt onder-steuning door Alleato op maat plaats. Dit betekent dat er zo veel als nodig contact is en dat scholen te allen tijde een beroep kunnen doen op advies of ondersteuning door Alleato.” Zie bijlage aan het eind van dit deel

1.5 Samenvattend Conclusies en Aanbevelingen De informatie over monitoring en evaluatie uit de verschillende gemeenten die actief zijn op het gebied van vriendschapsscholen / ontmoetingsprojecten laat samenvattend het volgende zien: 1. Vaak zijn hele ambitieuze doelstellingen geformuleerd voor relatief ‘kleine’ projecten. Dit kan leiden tot onrealistische verwachtingen over wat er voor de tijd en het geld dat beschikbaar is voor de projecten bereikt kan worden. --> Het is belangrijk dat realistische doelstellingen worden geformuleerd die in lijn zijn met beschikbare tijd en geld en de fase waarin het project en de school zit.

2. De doelstellingen die zijn geformuleerd worden in veel gevallen niet vertaald naar concrete activiteiten. De koppeling tussen beide ontbreekt. Er zijn bovendien geen betekenisvolle indicatoren geformuleerd. Dit maakt het extra moeilijk om te bepalen wat de opbrengsten zijn in relatie tot de doelstellingen. Bovendien is er een onderscheid te maken in resultaten in termen van output (kwantitatief, aantal ontmoetingen, direct resultaat) en outcome (het effect van de ontmoetingen, resultaten op langere termijn en effect op de omgeving). Het is van belang aandacht te hebben voor beide vormen van resultaat, hoe lastig dat ook is. Wanneer er gebruik wordt gemaakt van het formuleren van SMART geformuleerde doelstellingen is er meestal sprake van het meten van output. Het formuleren van SMART geformuleerde doel stellingen in termen van outcome is lastiger. Hoe hiermee om te gaan is nog altijd onderwerp van discussie en onderzoek. 3. De nadruk heeft zowel bij de begeleiding als bij de evaluatie in de afgelopen jaren gelegen op de organisatorische kant van de projecten. Het ging vooral om het wát en niet zozeer om het hóe. Dit is deels te verklaren vanuit het feit dat deze kant ook veel aandacht vraagt. Immers ook scholen geven aan dat er veel tijd en energie nodig is voor het vinden van de juiste koppelschool, het leggen van de eerste contacten, het aangaan van een samenwerking en het organiseren van de activiteiten. Helaas zijn de meeste projecten echter ook blijven hangen in deze fase.--> Zorg voor een gefaseerde aanpak waarbij de aandacht voor de organisatorische kant in de loop van de tijd verschuift naar de inhoudelijke kant.


15

‘We organiseren van alles – maar het belangrijkste is dat we los zijn gekomen van het ‘Marokkaanse koekjesniveau’. In de startfase hebben we veel aandacht besteed aan het Suikerfeest en aan andere feesten. Hier is niets mis mee, maar intussen zij we gegroeid’ Leerkracht 4. Zelfs als specifiek wordt gevraagd om aandacht te besteden aan het hóe van de activiteiten en daar begeleiding op wordt gezet, blijkt het voor veel deelnemende leerkrachten lastig om te bepalen welke pedagogisch-didactische methodiek het beste gebruikt kan worden om optimale resultaten te bereiken – bijvoorbeeld de methodiek van samenwerkend leren. Een professionaliseringsslag van leerkrachten lijkt in sommige gevallen noodzakelijk. --> zorg dat leerkrachten competent zijn om invulling te geven aan de geschikte pedagogisch didactische methodieken voor dergelijke projecten.

5. Ondanks het feit dat er geen voor- en nametingen zijn gedaan op de scholen waar de projecten plaatsvonden blijkt wel uit interviews en evaluatie formulieren dat de activiteiten door betrokkenen als leuk en interessant worden ervaren. Bovendien worden soms positieve neveneffecten benoemd die niet in alle gevallen tot de oorspronkelijke doelstellingen behoorden. 6

‘Ik vind dat onze activiteiten en ontmoetingen een middel zijn en geen doel op zich. Hier moeten we nog veel meer aandacht aan besteden. Vaak zijn we zo druk bezig met de activiteit dat we helemaal uit het oog verliezen waar het eigenlijk om ging en hoe we dat het beste bereiken’ Leerkracht Concluderend kan gezegd worden dat er landelijk al op hele interessante en uiteenlopende wijze invulling wordt gegeven aan projecten die leerlingen met verschillende achtergronden met elkaar in contact laten komen. Dit gebeurt vaak niet vanzelf, omdat wijken eenzijdig zijn samengesteld en schoolpopulaties als gevolg daarvan ook. De achterliggende gedachte bij het organiseren van dergelijke projecten is dat het van belang is dat leerlingen de diversiteit van de samenleving leren kennen en als goede burgers met elkaar om kunnen gaan, met respect en begrijp voor elkaar. De bestaande trajecten in verschillende gemeenten hebben in de afgelopen jaren een groei doorgemaakt. In sommige gevallen is hier een verdiepingsslag ingezet. Het blijft een uitdaging om te zoeken naar manieren om ‘outcome’ (effecten bij leerlingen) te meten. Betrokkenen zijn er ook nog niet over uit of het reëel is om effecten op houding en gedrag te verwachten van een beperkt aantal contactmomenten, die – als ze al gemeten worden - dan ook toegeschreven zouden kunnen worden aan de georganiseerde activiteiten. In de volgende delen voorbeelden van (mogelijke) ontmoetingsactiviteiten ter inspiratie.

6 Bijv: a) verder kijken dan de grenzen van je eigen school b) meer leren over de organisatiecultuur op een andere school c) inspirerende voorbeelden uitwisselen over de dagelijkse lespraktijk d) mooie kansen voor profilering van je school in de media e) een gevoel van saamhorigheid creëren binnen een team door gezamenlijke deelname aan een ‘hoger doel’


!""#$%&'!'($)#*+&,#"'-./&&"'0*',#'1#2#",''!''345463455

School in de Wereld 2010-2011 FASENMODEL Dit formulier wordt aan het begin van het schooljaar ingevuld door de contactpersoon, met ondersteuning van Alleato. Het geeft de stand van zaken en ambities van de school weer voor schooljaar 2010-2011. NAAM SCHOOL: contactpersoon: DATUM:

* Burgerschap is in iedere school een item. School in de Wereld (SidW) is daar een invulling van. In dit format gaat het erom in hoeverre SidW expliciet wordt benoemd binnen de school (als onderdeel van Burgerschap).

FASE PARAMETERS

basisfase Incidenteel

Schoolafspraken rond School in de Wereld (ikv Burgerschap)*

Er zijn geen schoolafspraken, acties Er is aan het begin van het jaar een worden incidenteel gepland en makkelijk activiteitenplan dat door minimaal 2 gewijzigd of niet uitgevoerd. medewerkers (= projectteam / contactpersonen SidW) wordt gedragen. School in de Wereld wordt geborgd op het niveau van de schoolleiders. SidW is nog niet in beleid (mbt SidW is opgenomen in het Schoolplan. burgerschap) opgenomen, wel intentie tot.

B E L E I

Toelichting: met school met markeerstift aangeven waar de school NU staat en met andere kleur wat de AMBITIE is voor dit schooljaar (kan overeen komen)

Schoolbeleid

D

Communicatie naar ouders

Geen communicatie. Ouders horen hoogstens iets van hun kinderen.

Activiteiten in school

Activiteiten zijn willekeurig

verdiepingsfase Planmatig

Er is een activiteitenplan dat door de hele school wordt gedragen (MR, OR, team, directie ed). In het PO werkt men planmatig en geintegreerd aan div. SidW-activiteiten. In het VO staat SindW centraal in één studiejaar.

SidW staat in Schoolplan van de school; is een vast onderdeel van burgerschap en school en docenten dragen de doelstelling en betrokkenheid actief uit naar leerlingen en ouders). Informatie over SidW staat vermeld op de SidW is vast PR-onderdeel (website, nieuwsbrief, website. Ouders worden geinformereerd over ouderavond, etc). Ouders worden ook bij activiteiten activiteiten in kader van SidW. betrokken. Activiteiten in kader van SidW zijn een Activiteiten zijn geintegreerd in andere lessen of in aanvulling op lesmethoden projecten.

Activiteiten in minimaal één groep

Activiteiten in meerdere groepen

Thema is vrij willekeurig gekozen

Thema/ project is bewust gekozen door klein Thema/project is gezamenlijk gekozen en wordt projectteam gedragen door de hele school.

Activiteiten zijn gericht op kennisoverdracht (op thema)

Naast kennisoverdracht ook gericht op zelf onderzoeken en zelf ervaren

A C

structurele fase Structureel

T

In alle groepen (PO van de hele school, VO van één studiejaar)

I V I T E

Ontmoetingsactiviteiten

Eerste contact met evt. partnerschool

I

Vooral gericht op kennismaken

T E N

D

Naast kennisoverdracht, onderzoeks- en ervaringsgericht werken zijn leerlingen actief betrokken bij ontwikkelen van activiteiten rondom tolerantie en respect. Contact met partnerschool wordt verder Contact met partnerschool is onderdeel van de uitgebouwd jaarplanning. Minimaal 3 contact-momenten tussen de Leerlingen van de partnerscholen ontmoeten elkaar scholen, waarvan minimaal 1 fysiek. (Niet op verschillende manieren op verschillende fysiek kan betekenen via brieven, tekeningen, momenten per jaar. e-mail, msn, profielen maken op internet, etc).

Betrokkenheid overige docenten

1 á 2 naast het projectteam (contactpersonen)

Samenwerking docenten

Iedere docent op zijn/haar eigen manier Docenten hebben binnen de school ook af en Docenten hebben binnen de school regelmatig toe onderling overleg over hoe SidW vorm te overleg met elkaar, iedereen is goed op de hoogte en geven. men werkt goed samen (co productie)

Betrokkenheid leerlingen

Incidenteel, leerlingen zijn zich niet SidW is een bekend begrip voor de leerlingen. Leerlingen zijn zich ervan bewust dat ze het hele jaar bewust dat activiteiten onder SidW vallen bezig zijn met SidW (ikv burgerschap) en ervaren tolerantie en respect voor elkaar en in de school.

Rol Alleato, naast basisondersteuning zoals adviesgesprekken, nieuwsbrieven, handleiding en website.

Operationeel Alleato verkent met de school wat de mogelijkheden en wensen zijn met betrekking tot uitwerking van de doelstelling binnen de school. Contact met een partnerschool onderzoeken. School stimuleren SidW structuereler vorm te geven.

O

Uit iedere bouw (PO) of team (VO) minimaal één betrokkene.

Alle teamleden

C E N T E N L E E R L I N G E N

O N D E R S T

Tactisch Alleato stimuleert verbreding SidW binnen de school onder docenten en het betrekken vanmeerdere groepen. Advisering bij inbedding in Schoolplan. Procesbegeleiding intensivering van contact met partnerschool.

Strategisch Alleato stimuleert en inspireert en levert ondersteuning bij integratie van SidW in alle lessen. Ondersteunen van verhogen kwaliteit van ontmoeting. Op afstand scholen begeleiden.

E U N I N G

Bijlage fasenmodel Alleato


17

DEEL 2

Ter inspiratie! ‘De leerlingen hebben met veel inzet en enthousiast aan de activiteiten meegedaan. Verschillen in cultuur speelden geen rol. Aanvankelijke schroom en verlegenheid verdwenen snel. Ze vonden elkaar in het gezamenlijk werken aan een doel. Gaandeweg merkten ze dat de ‘andere’ leerlingen eigenlijk net zulke dingen leuk en stom vonden als zijzelf. Ook voor ouders en leerkrachten waren de ontmoetingen een eyeopener.’ Directeur ‘Ik vond het leuk om leerlingen van een andere school en uit een andere wijk te leren kennen. De activiteiten die we deden waren interessant en de leerlingen van die andere school zijn eigenlijk niet zo anders als wij – ze vinden dezelfde muziek leuk’ Leerling ‘Het vraagt veel tijd en energie om in dit eerste jaar van het ontmoetingsproject alles op gang te brengen en te organiseren, maar ik krijg er ook héél veel energie van – het klikt zo goed met het team van de andere school en we zijn erg geïnspireerd om er in de komende jaren mee door te gaan en de activiteiten verder te verdiepen!’ Leerkracht ‘[…] Ik denk dat ik wel met een paar leerlingen uit die andere klas blijf msn-en.’ Leerling


Inleiding In de afgelopen jaren is op zowel basisscholen als middelbare scholen in verschillende gemeenten ervaring opgedaan met projecten in het kader van vriendschapsscholen. Vanuit de scholen wordt vaak heel enthousiast gereageerd op deelname aan de projecten. Leerkrachten en leerlingen zijn overwegend positief en vinden het bijzonder om met een school met een heel andere populatie samen te werken. Bovendien passen de ontmoetingen heel goed binnen de opdracht van de scholen om burgerschap en sociale integratie te bevorderen. Ontmoetingsprojecten vormen een ideale paraplu om te werken aan burgerschapsvaardigheden zoals respect hebben, kunnen zeggen wat je denkt, democratisch handelen, betrokkenheid, kritisch meedenken en oog hebben voor elkaar. Afhankelijk van de inhoudelijke focus die wordt gekozen voor de activiteiten kan daarnaast ook goed aangesloten worden bij de verschillende kerndoelen die voor het onderwijs zijn geformuleerd. Door hier expliciet rekening mee te houden en aandacht aan te besteden bij de invulling van de projecten kan ook een belangrijke stap gezet worden naar borging in het jaarplan en wordt het niet één van de vele losstaande activiteiten. In Deel II vindt u een aantal voorbeelden van hoe op verschillende scholen invulling wordt gegeven aan ontmoetingen binnen vriendschapsscholen projecten. Het zijn hele korte beschrijvingen om ideeën op te doen. Voor meer informatie maken wij waar mogelijk verwijzingen naar gerelateerde websites. Onderaan de betreffende voorbeelden laten wij zien aan welke kerndoelen voor het primair onderwijs met deze activiteit gewerkt wordt

2.1 ‘Oliver Twist’ De Schiedamse scholenkoppels De Troubadour en de Sint Willibrordus en De Wieken en De Gravin Aleida hebben in het kader van het vriendschapsscholen project de theaterproductie ‘Oliver Twist’ opgevoerd. Van elke school nam een groep 5 of 6 deel aan deze theaterproductie begeleid door SWS Welzijn Schiedam. Op de scholen afzonderlijk is het toneelstuk doorgenomen, hebben kinderen auditie gedaan en zijn de rollen verdeeld. Gedurende een paar weken werd in ! de eigen klas geoefend. Kinderen werden zo al wat vertrouwd met het toneelstuk. Al snel vond het oefenen plaats in koppels en tot slot met de totale groep (4 klassen) in buurthuis de Blauwe Brug. De grote uitvoering vond plaats in het Theater aan de Schie, waar alle deelnemende scholen werden uitgenodigd en natuurlijk ook ouders, opa’s, oma’s, broertjes en zusjes welkom waren.

‘Juf, ik vind het zo jammer dat het afgelopen is’ Leerling van basisschool Gravin Aleida ‘Het was echt super!! Alleen maar positieve reacties gehad van ouders, collega’s en kinderen! De kinderen vonden het geweldig om in een echt theater te mogen spelen’ Leerkracht van basisschool De Wieken ‘Zoveel indrukken over het reilen en zeilen in het theater. Het meemaken achter de schermen. De kinderen vonden het erg leuk! Het project was grandioos’ Leerkracht van basisschool De Troubadour

Ter inspiratie

19

Kunstzinnige Oriëntatie

Kerndoel 54: De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.

Kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.

2.2 Het Techniektoernooi In Den Haag deden twee groepen 6 van een scholenkoppel binnen het ontmoetingsproject gezamenlijk mee aan het landelijk Techniek Toernooi 2010. Daar ging een maandenlange

!

voorbereiding aan vooraf.

!

De leerkrachten van één van de scholen hebben onder meer een spannend techniekcircuit uitgezet binnen de school. Via video-conference werden voorbereidende opdrachten door leerlingen van beide scholen uitgevoerd. Verder is een team gevormd met de slimste techneuten uit beide groepen. Ze kregen de opdracht een pneumatische grijparm te ontwerpen waarmee de scholen samen deelnamen aan de finale van de techniekwedstrijd. Leerlingen leerden zo samenwerken met een gemeenschappelijk doel voor ogen: excelleren op het toernooi! Meer info: www.denhaagontmoetdenhaag.nl

‘Na een intensieve gezamenlijke voorbereiding, heel veel oefenen en samenwerken, was het 3 juni zo ver. Gezamenlijk gingen de groepen 6 van beide scholen, in het kader van ontmoetingen, naar het Techniek Toernooi in het Open luchtmuseum in Arnhem. Vier kinderen, twee kinderen van iedere school, presenteerden de gezamenlijk ontwikkelde pneumatische arm. De opdracht was om zo veel mogelijk knikkers met deze arm op te tillen. Een ander groepje, eveneens twee kinderen van beide scholen, maakte ter plekke een overspanning op een petf les, doel was hier om de grootste overspanning te maken. De kinderen moesten daarnaast een fotoreportage presenteren over het proces. Er deden 200 teams van ruim 80 basisscholen uit heel Nederland mee aan de zesde editie van het Techniek Toernooi. Op beide onderdelen is een geweldig succes geboekt: de pneumatische arm was goed voor de leukste, niet objectief te bepalen, prestatie (slimst, mooist, origineelst, creatiefst...). Uit handen van Prof. Dr. Stan Bentvelsen van de UvA ontvingen de leerlingen de creativiteitsprijs! En met een overspanning van 176 cm behaalde het andere team van het scholenkoppel de derde plaats bij de opdracht “blijf in balans” op de punt van een petf les balancerende netwerken van klei en satéstokjes. Een prachtig resultaat. De intensieve samenwerking van kinderen en leerkrachten en de enorme inzet van alle leerkrachten is hiermee zeker beloond!!’ Directeur


!

!

2.3 Heden ontmoet Verleden Op 22 april 2010 bezochten de groepen 6 van twee basisscholen uit Den Haag samen het Archeon in Alphen aan den Rijn. De leerlingen bezochten in gemengde groepjes het park onder leiding van een gids. Onderweg konden ze aan allerlei activiteiten meedoen van boogschieten en speerwerpen tot vuur maken met vuursteentjes. Met een spectaculair gladiatorengevecht werd de dag afgesloten. De excursie had een dubbel doel: het elkaar ‘ontmoeten’ maar ook een verdieping van thema’s uit de reguliere geschiedenislessen. Meer info: www.denhaagontmoetdenhaag.nl Tijd

Kerndoel 52: De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines; wereldoorlogen en Holocaust; televisie en computer. De vensters van de canon van Nederland dienen als uitgangspunt ter illustratie van de tijdvakken

2.4 Kinderconferentie Burgerland

In Rotterdam deden scholen gezamenlijk mee aan de Kinderconferentie Burgerland. Er is een nieuw land: ‘Burgerland’ dat op zoek is naar nieuwe inwoners. In de eigen klassen hebben leerlingen in de maanden voorafgaand aan de conferentie regelmatig aandacht besteed aan aspecten van Burgerschap. Tijdens de conferentie legde de ‘Minister van Binnenlandse Zaken’ uit dat het nieuwe land Burgerland op zoek is naar goede burgers om een prettig land van te maken. Leerlingen konden het inwonerschap van ‘Burgerland’ verdienen door opdrachten uit te voeren op thema’s rondom burgerschap. Leerlingen gingen in gemengde groepjes met elkaar aan het werk om deze opdrachten te maken en zodoende stempels te verdienen voor hun ‘paspoort’. Dit gebeurde op een manier waarbij samen-

Ter inspiratie

21

werking centraal stond. De ‘Minister van Binnenlandse Zaken’ vroeg de kinderen advies over a) samenleving b) democratie, waarden en normen c) sociale competentie. In de groepjes moesten kinderen oplossingen bedenken. De kinderen vulden een placemat in: een groot vel verdeeld in verschillende vakken waarin verschillende soorten vragen staan. Bijvoorbeeld:

• Kunnen jullie 4 regels bedenken waarvan je vindt dat iedereen in Burgerland zich daaraan zou moeten houden?

• Waaraan merk je bij een ander dat hij/zij het prettig vindt om met jou om te gaan? • Ik heb het naar mijn zin in een samenleving als... • Fatsoen is... • Kun je op school ook werken aan prettig samen leven? Wat kun je als leerling daaraan doen? Op de verschillende thema’s werd flink gediscussieerd, maar uiteindelijk moesten de kinderen gezamenlijk bepalen wat zij belangrijk vinden in een land als je daar goed met elkaar wilt samenleven. En dat lukte heel aardig! Meer info: www.cedgroep.nl Mondeling taalonderwijs

Kerndoel 2: de leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren

Kerndoel 3: de leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren.

2.5 Palmpasen ontmoet Holifeest Twee scholen uit Den Haag hebben onder meer manieren gezocht om contact te maken, zonder steeds bij elkaar op bezoek te hoeven gaan. Het vergt immers nogal wat organisatie om busvervoer te regelen voor 150 kinderen. Daarom zijn de kinderen begonnen met het versturen van kerstkaarten en e-mails. Verder blijkt ook video-conferencing een geweldig middel om elkaar te ‘ontmoeten.’ Via internet wordt een

!verbinding gelegd tussen beide scholen. Op een groot scherm zien de kinderen de parallelgroep van de andere school. Ze kunnen gewoon met elkaar praten. Ondanks de afstand voelt het toch alsof de ander heel dichtbij is. Deze techniek maakt het ook mogelijk om bijvoorbeeld gezamenlijk een les te volgen of een groepsgesprek op maandagochtend over het weekend. Op 2 maart 2010 vertrekken drie groepen van de ene school met bussen naar Transvaal voor de viering van het Holifeest, een Hindoeïstisch lentefeest om de overwinning van het goede op het kwade te vieren. De kinderen zijn stevig onder de indruk van de kleurrijke en vrolijke taferelen. Om Palmpasen te vieren, gaan de kinderen van beide scholen op 26 maart 2010 samen naar de Bartholomeuskerk in Nootdorp. Ze luisteren naar het Paasverhaal en werken daarna in ‘gemengde’ koppels aan fraai versierde Palmpaasstokken. Later trekken ze in een optocht naar het verzorgingshuis Veenhage om hun werkstukken uit te delen aan de bewoners.


De kinderen zijn veel te weten gekomen over hoe de anderen feest vieren, waar ze wonen en hoe ze les krijgen op school. Gestimuleerd door de leerkrachten, stellen ze elkaar vragen: Met z’n hoevelen wonen jullie thuis? Wat zijn je hobby’s? Waar gaan jullie op vakantie? In de loop van het jaar groeit de betrokkenheid. Leerlingen komen nu ook zelf met plannen, bijvoorbeeld om een dagje op de andere school lessen te volgen. Mens en Samenleving

kerndoel 38: De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen en ze leren respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen

‘Een les over de wereldgodsdiensten was bij ons toch vooral een verhaal over verre landen en vreemde culturen. Voor veel kinderen is het een openbaring om te merken dat in hun eigen stad grote groepen mensen wonen met een andere cultuur. Wanneer je een verband legt met andere vakken, zoals aardrijkskunde en geschiedenis, krijgt het project meerwaarde voor het hele onderwijs.’ Leerkracht en Coördinator Ontmoetingen

Ter inspiratie

23

DEEL 3

Uitgewerkte activiteiten voor groepen 3&4 groepen 5&6 groepen 7&8


Inleiding Deel III is met name bedoeld voor directeuren en leerkrachten die op een haalbare manier aan de slag willen met activiteiten in het kader van vriendschapsscholen. Uit de praktijk in verschillende gemeenten en op verschillende scholen kwam de behoefte naar voren aan een uitwerking van een activiteitenreeks op leerkrachtniveau met praktische informatie als: welke voorbereidingen moet ik treffen voor de betreffende activiteit, welk doel willen we bereiken met deze activiteit, hoeveel tijd moet ik ervoor reserveren, welke stappen moet ik zetten, welke rol hebben de leerlingen? Om hieraan tegemoet te komen zijn voor de groepen 3/4 , 5/6 & 7/8 van de basisschool ieder tien (twee maal 5) voorbeeld activiteiten uitgewerkt (hierbij is rekening gehouden met de voorwaarden voor kansrijke ontmoetingen zoals beschreven in Deel I). De activiteiten zijn onderverdeeld in twee thema’s: ‘Kunst en Cultuur’ en ‘Sport en Spel’. We hebben deze thema’s gekozen omdat het universele thema’s zijn die vanuit alle culturele perspectieven interessant zijn. Leerlingen zullen bovendien gemotiveerd zijn om aan de hand van die thema’s samen te werken. De opbouw van de activiteiten bij beide thema’s houdt rekening met de ontwikkeling van een vriendschapsrelatie: er zijn kennismakings-, ontmoetings- en afsluitingsactiviteiten. U kunt afhankelijk van de groep(en) waarmee u aan de slag wilt en een voorkeur voor thema de activiteiten los bekijken. Voordat u met de activiteiten start op leerling-niveau is het van belang te zorgen voor een goede voorbespreking met collega’s en het informeren van de ouders1. Een reeks activiteiten begint met een kennismakingsactiviteit, waarin de leerlingen op afstand voor het eerst met elkaar kennis maken. Om de persoonlijke betrokkenheid van de leerlingen te stimuleren kunt u de leerlingen in kleine groepjes indelen om ideeën en vragen te bedenken bij de foto’s en deze later plenair inventariseren. Daarna volgen één of twee activiteiten voor tussendoor waarin de leerlingen zich voorbereiden op de ontmoetingsactiviteit. Vervolgens vindt minimaal één fysieke ontmoetingsactiviteit plaats (Tip: zorg ervoor dat alle leerlingen bij elke ontmoeting naamstickers hebben). Samenwerking in gemengde groepjes staat tijdens deze activiteit centraal. Tijdens het samenwerken vindt er interactie plaatst tussen de leerlingen van beide scholen en leren ze elkaar echt kennen en werken ze aan een gemeenschappelijk doel. In een afsluitingsactiviteit blikken de leerlingen terug op de vriendschapsrelatie en delen hun ervaringen met de leerlingen van de vriendschapsklas via een kaart of brief. Het is raadzaam de gekozen evaluatieve werkvorm bij de start van de afsluitingsactiviteit met de leerlingen voor te bespreken. Zorg hierbij ook voor afstemming met de samenwerkende collega op de partnerschool. De tijdsinvestering van de afzonderlijke activiteiten varieert en wordt per activiteit aangegeven. Vanzelfsprekend nemen de ontmoetingsactiviteiten de meeste tijd in beslag. Samenwerkend leren (zie bijvoorbeeld de praktijkboeken van Ebbens, 2009) biedt naar ons idee veel mogelijkheden om goed contact tussen leerlingen van vriendschapsscholen te helpen tot stand brengen. Waar mogelijk hebben we cruciale elementen ervan ondergebracht in de activiteiten die zijn uitgewerkt in dit Deel . De belangrijkste elementen zijn: 1 Houd er bij de uitvoering van de activiteiten rekening mee dat de grootte van de groepen op elkaar is afgestemd. In de praktijk zijn de klassen op ‘witte’ scholen vaak veel groter dan op ‘zwarte’ scholen. Dit kan bij de vorming van gemengde groepjes tot een onevenwichtige verdeling leiden, als u daar niet van tevoren op hebt geanticipeerd.

Uitgewerkte activiteiten

25

1. Positieve wederzijdse afhankelijkheid: de leerlingen hebben elkaar nodig om de activiteit met succes uit te voeren. De leerlingen hebben dus een groepsdoel dat alleen bereikt kan worden wan neer elke leerling uit het groepje een bijdrage levert. Een voorbeeld hiervan is het gezamenlijk oefenen en opvoeren van een circusact (Kunst en cultuur; activiteit 3 en 4). Probeert u om bij het formeren van de groepjes hiermee rekening te houden.

2. Individuele verantwoordelijkheid: voor het bereiken van het groepsdoel heeft elke leerling een eigen verantwoordelijkheid. Leerlingen zorgen ervoor dat ze de gemaakte afspraken nakomen en mogen elkaar natuurlijk ook aanspreken op die eigen verantwoordelijkheid.

3. Directe interactie: door veel met elkaar te praten wisselen de leerlingen kennis, ideeën en informatie uit. Ook ontdekken ze dat ze samen meer weten dan alleen. Iedere leerling krijgt de mogelijkheid om te spreken. De uitgewerkte activiteiten geven leerlingen volop de kans om onderlinge interactie aan te gaan.

4. Aandacht voor samenwerkingsvaardigheden: enkele specifieke basisvaardigheden van samenwerkend leren zijn: elkaars naam gebruiken, elkaar aankijken tijdens het praten, vriendelijk op elkaar reageren, elkaar gelegenheid geven mee te doen, een inbreng durven hebben, duidelijk praten zodat anderen je kunnen verstaan, meewerken aan de groepsopdracht, luisteren naar elkaar, elkaar uit laten praten, de inbreng van een ander accepteren, bij je groepje blijven, rustig praten en werken, materiaal met elkaar delen, om de beurt praten, aan de taak doorwerken tot deze af is.

5. Evaluatie van het samenwerken: gezamenlijk kijken naar het proces en product van het samen werken. Elke leerling in de groep kan na afloop van de ontmoetingsactiviteit vertellen hoe het proces verlopen is en wat zijn of haar eigen bijdrage is geweest aan het eindresultaat.

Voor een succesvol project op uw school is meer nodig dan alleen goede activiteiten. Om goed aan de slag te kunnen op activiteitenniveau is het van belang dat u eerst de juiste partnerschool vindt en dat er draagvlak is binnen beide teams om met de activiteiten aan de slag te gaan. Voor meer tips en een stappenplan voor scholen kunt u de brochure “Gemengd naar School: vriendschapsscholen” downloaden op www.gemengdescholen.nl. Zorg dat uw doelen haalbaar zijn en ga ervan uit dat verdieping mogelijk is naarmate u langer met elkaar samenwerkt als scholen. Succes met uw ontmoetingsproject!


Groepen 3 & 4 Activiteit 1 / Kunst en Cultuur

Wie ben jij? Een kennismaking via de website Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen krijgen een eerste indruk van de klas waarmee ze een vriendschap sluiten. De kinderen worden zich bewust van de overeenkomsten die bestaan tussen zichzelf en kinderen uit de vriendschapsklas. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Voor beide klassen is het hebben van een eigen plek op de website van de school noodzakelijk. Op de website moet het mogelijk zijn foto’s en teksten te plaatsen. Daarnaast moet een gastenboek aanwezig zijn dat als communicatiemiddel met de vriendschapsklas dient. Zorg dat de benodigde ICT-vaardigheden eigen zijn gemaakt om de activiteit soepel uit te voeren. Zelf foto’s kunnen plaatsen en teksten kunnen toevoegen is wenselijk om de kinderen te kunnen begeleiden. Voor het plaatsen van foto’s en toevoegen van een gastenboek op de website is in de bijlage een instructie te vinden. Doen voor de activiteit • Spreek met de leerkracht van de vriendschapsklas een gezamenlijk tijdstip af voor de uitvoering van de activiteit. Dat willen zeggen het tegelijkertijd bekijken van elkaars website. Het maken van de website kan ieder op een eigen gekozen moment doen. Het tegelijkertijd bekijken van elkaars website maakt het mogelijk direct op elkaars berichtjes te reageren. Misschien kan contact gelegd worden via de webcam en is het mogelijk dat kinderen hun vragen stellen aan de vriendschapsklas. Beschrijving van de activiteit Introductie (10 minuten)

Vertel de kinderen dat zij dit jaar een vriendschap zullen opbouwen met een klas van een andere school. De vriendschap houdt in dat gedurende het jaar gemeenschappelijke activiteiten worden gedaan. Een paar keer zal er een ontmoeting plaatsvinden. Samenwerken met de kinderen uit de vriendschapsklas is dan erg belangrijk. Op deze manier leren ze elkaar beter kennen. Kern (1,5 uur)

Op de website van de school plaatsen de kinderen foto’s van zichzelf, de klas en de school. Schrijf er korte kreten van de kinderen bij die iets over zichzelf en de klas vertellen. De activiteit wordt vervolgd in de kring. Via het digitale schoolbord of met behulp van een beamer wordt klassikaal de website van de vriendschapsklas bekeken. Deze is inmiddels ook gevuld met foto’s en teksten. De kinderen benoemen wat ze zien op de foto’s. Lees voor wat de vriendschapsklas

Leerlingen, basisscholen en hun buurt

27

bij hun eigen foto’s heeft geschreven. Vraag de kinderen naar overeenkomsten tussen zichzelf en de kinderen uit de vriendschapsklas. Bespreek vervolgens met de kinderen wat ze graag willen weten van de kinderen uit de vriendschapsklas. Plaats een berichtje op het gastenboek waarin deze vragen worden gesteld. Afsluiting (20 minuten)

De vriendschapsklas heeft ook vragen. Reageer hier op door berichtjes te plaatsen op het gastenboek. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit De eigen website maken

• Maak van alle kinderen foto’s of laat ze dit zelf doen. • Laat de kinderen ondertussen verzinnen wat bij de foto’s geschreven moet worden. • Plaats de foto’s en de tekst op de website. De website van de vriendschapsklas bekijken

Stel de kinderen de volgende vragen: • Wat zien jullie op de foto’s? • Wat vinden die kinderen leuk om te doen? • Kan je dingen vinden die hetzelfde zijn als bij ons op school? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas hetzelfde lievelingsvak als jij? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas dezelfde interesses als jij, bijvoorbeeld graag naar sport kijken? • Welke vragen zou je de kinderen uit de vriendschapsklas willen stellen? Eindig met deze vraag en zet de vragen waar de kinderen mee komen in het gastenboek.


Activiteit 2 / kunst en cultuur

Het Circus - De voorbereiding Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen worden warm gemaakt voor het samen met de vriendschapsklas opzetten van een circus. De kinderen denken na over hun eigen interesses en mogelijkheden wat betreft een circusact. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Om het filmpje te bekijken moet gebruikt worden gemaakt van een digibord of een laptop en beamer. Doen voor de activiteit • Bekijk het filmpje van tevoren. Zorg dat het digibord of de laptop en beamer startklaar staan. • Leg papier (A4), potloden,viltstiften of wascokrijtjes klaar. • Spreek met de andere leerkracht een moment af voor het samenstellen van de groepjes. Dit wordt dus gedaan op basis van de tekeningen. Kinderen die bijvoorbeeld jongleurs hebben getekend komen bij elkaar in het groepje. Maak ook alvast een lijstje van materialen die ze hoogstwaarschijnlijk nodig hebben en spreek af wie voor wat zal zorgen. Beschrijving van de activiteit Introductie (15 minuten)

De kinderen bekijken een filmpje over Circus Renz. Hierin maken ze kennis met de kunstjes die verschillende circusartiesten doen, zoals jongleren, goochelen, acrobatiek en trapezezwaaien. Houd vervolgens een (kring)gesprek over het circus en stel vragen als: Wie is er wel eens in het circus geweest?, Wat zag je daar?, Wat vond je mooi?, enzovoort. Vertel de kinderen dat ze samen met de vriendschapsklas een circus gaan opvoeren. Iedereen voert een act op. Bij deze act wordt samengewerkt met één of meerdere kinderen uit de vriendschapsklas. De kinderen denken goed na over de act die ze daadwerkelijk willen opvoeren. Kern (30 minuten)

Vervolgens maken de kinderen een tekening van de act die ze gekozen hebben. Afsluiting (15 minuten)

Leg alle tekeningen in het midden van de kring op tafels. Geef kinderen een beurt om hun tekening te pakken. Ze laten hun tekening aan de klas zien. Vraag wat ze getekend hebben en waarom ze hiervoor gekozen hebben. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Loop rond. Begeleid kinderen die het moeilijk vinden om te bedenken wat zij zouden kunnen doen tijdens het circus. Bijlage Link filmpje Circus Renz: http://www.youtube.com/watch?v=J79l3QcLVUc


29

Activiteit 3 / kunst en cultuur

Het Circus – De repetities Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen ontmoeten de kinderen uit de vriendschapsklas. De kinderen werken in gemengde groepjes (met kinderen uit beide vriendschapsklassen) samen aan een circusact. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Materialen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van de act zijn aanwezig1. Er is genoeg ruimte om te kunnen oefenen. Denk ook aan het schoolplein of een nabijgelegen grasveldje. De begeleiding van de acts kan gedaan worden door ouders, maar er zijn ook professionele jeugdcircussen die begeleiding aanbieden. Kijk hiervoor op www.circusrotjeknor.nl en www.circusnevermind.nl Doen voor de activiteit • Maak met de andere leerkracht de indeling van de groepjes. • Spreek af waar (op welke school) de eerste ontmoeting plaats zal vinden. • Verzamel de materialen die noodzakelijk zijn. Op basis van de tekening van de kinderen wordt geïnventariseerd wat nodig is. Veel zal misschien in de gymzaal te vinden zijn, maar kinderen kunnen ook spullen van thuis meenemen. • Benader ouders en organiseer een instructiebijeenkomst over hun rol tijdens de activiteit. Beschrijving van de activiteit Introductie (15 minuten)

De vriendschapsklassen komen op één van de scholen bij elkaar. Vertel de kinderen met wie ze in een groepje zitten. Kern (1,5 uur)

Wanneer alle groepjes bekend zijn denken de kinderen samen na hoe ze hun (al eerder gekozen) act in elkaar willen zetten. Onder begeleiding van de leerkrachten en ouders geven de groepjes langzaamaan vorm aan hun act. Besteed veel aandacht aan het oefenen van de techniek. Kinderen die bijvoorbeeld gaan jongleren of koorddansen hebben de tijd nodig om dit onder de knie te krijgen. Afsluiting (15 minuten)

Laat een aantal groepjes hun act opvoeren. Vraag naar hun ervaringen: Wat vonden ze leuk? Wat ging goed/minder goed? Wat was hun eigen aandeel in de opvoering van de circusact? Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Loop rond en begeleid waar nodig.


Activiteit 4 / Kunst en Cultuur

Het Circus – Het optreden Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen voeren het circusoptreden op. Daarbij moeten ze samenwerken om het optreden te laten slagen. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Alle kinderen hebben voldoende geoefend om hun act op te kunnen voeren. Alle materialen en decorstukken zijn aanwezig2. Eén van de leerkrachten vervult de rol van circusdirecteur. Doen voor de activiteit • Samen met de leerkracht van de vriendschapsklas een moment prikken voor het circusoptreden. • Bij een circusoptreden hoort natuurlijk publiek. Daarom maken de kinderen zelf een uitnodiging voor bijvoorbeeld hun ouders, opa’s en oma’s. • Het decor moet opgebouwd worden. Vraag of ouders hierbij willen helpen. • Ook zijn er ouders nodig om achter de schermen te helpen. Deze ouders letten erop dat kinderen op het juiste moment de circusbak ingaan, zorgen voor de schmink en helpen bij het verkleden. Beschrijving van de activiteit Introductie (45 minuten)

Allereerst verzamelen de kinderen zich op één van de vriendschapsscholen. De voorbereidingen voor het optreden worden in gang gezet. Kinderen kleden zich om en worden geschminkt. Kern (1 uur)

De circusdirecteur (leerkracht) heet iedereen welkom en kondigt de eerste act aan. Vervolgens worden alle acts opgevoerd. Tussendoor houdt de circusdirecteur een praatje waarin iets wordt gezegd over het vorige optreden, bijvoorbeeld “nou, dat ging maar net goed, knap hoor dat … haar evenwicht op het koord kan bewaren”. Daarna wordt de volgende act aangekondigd. Afsluiting (5 minuten)

Alle acts komen nog een keer naar voren om een diepe buiging te maken en applaus te ontvangen van het publiek. Blik op een later moment met de kinderen terug op het circusoptreden. Bespreek hoe de kinderen het samenwerken met elkaar hebben ervaren. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Bied achter de schermen een helpende hand. Zorg dat kinderen op tijd klaar staan, dat ze al hun materialen hebben en dat soort dingen.

2 Zo kunt u bijvoorbeeld een decor laten maken door kinderen in samenwerking met ouders, door leerlingen op de BSO, of tijdens lessen waar aandacht is voor creativiteit.


31


Tot ziens! – Het afscheid nemen Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen reflecteren op hun contact met kinderen uit de vriendschapsklas en kunnen op basis hiervan een aardige boodschap aan de ander geven. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Geen bijzondere voorwaarden. Doen voor de activiteit • Spreek met de leerkracht van de vriendschapsklas een moment af waarop de activiteit wordt uitgevoerd. Zo ontvangen de kinderen ongeveer tegelijkertijd berichtjes waarop ze vervolgens meteen kunnen reageren. • Wanneer er geen digibord aanwezig is, zorg dan voor een beamer en laptop waarmee de website op de muur geprojecteerd kan worden. Beschrijving van de activiteit Introductie (10 minuten)

Vertel dat deze activiteit de laatste is in het kader van het project “vriendschapsscholen”. Laat de kinderen nadenken over alle activiteiten die ze gedaan hebben. Is er iets wat ze tegen de gehele vriendschapsklas of iemand persoonlijk willen zeggen? Kern (30 minuten)

De kinderen ‘schrijven’ individueel een boodschap voor de vriendschapsklas in z’n geheel of voor iemand persoonlijk. Verzamel de blaadjes. Lees ze om de beurt voor en typ ze over in het gastenboek van de vriendschapsklas. Afsluiting (15 minuten)

De vriendschapsklas heeft ook berichtjes geplaatst op jullie website. Neem ze met de kinderen door. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Vul samen met de kinderen het gastenboek van de vriendschapsschool.


Activiteit 1 / sport en spel

Wie ben jij? – Een kennismaking via de website Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit



Op de website van de school plaatsen de kinderen foto’s van zichzelf, de klas en de school. Schrijf er korte kreten van de kinderen bij die iets over zichzelf en de klas vertellen. De activiteit wordt vervolgd in de kring. Via het digitale schoolbord of met behulp van een beamer wordt klassikaal de website van de vriendschapsklas bekeken. Deze is inmiddels ook gevuld met foto’s en teksten. De kinderen benoemen wat ze zien op de foto’s. Lees voor wat de vriendschapsklas bij hun eigen foto’s heeft geschreven. Vraag de kinderen naar overeenkomsten tussen zichzelf en de kinderen uit de vriendschapsklas. Bespreek vervolgens met de kinderen wat ze graag willen weten van de kinderen uit de vriendschapsklas. Plaats een berichtje op het gastenboek waarin deze vragen worden gesteld.


33

Afsluiting (20 minuten)



Stel de kinderen de volgende vragen: • Wat zien jullie op de foto’s? • Wat vinden die kinderen leuk om te doen? • Kan je dingen vinden die hetzelfde zijn als bij ons op school? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas hetzelfde lievelingsvak als jij? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas dezelfde interesses als jij, bijvoorbeeld graag naar sport kijken? • Welke vragen zou je de kinderen uit de vriendschapsklas willen stellen? Eindig met deze vraag en zet de vragen waar de kinderen mee komen in het gastenboek.



Mijn favoriete sport of spel…- Een tekening maken Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen denken na over een spel dat ze leuk vinden om te doen of een sport die ze graag (willen) beoefenen en maken hier een tekening van. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Voor deze activiteit is een digibord of laptop met beamer nodig. Doen voor de activiteit • Spreek met de leerkracht van de vriendschapsklas een moment af waarop alle tekeningen klaar moeten zijn in verband met de vervolgactiviteit. Het is aan te bevelen om de vervolgactiviteit kort na deze activiteit in te plannen. • Verzamel materialen voor de introductie die te maken hebben met het thema sport en spel. • Leg ook A4 papier, wascokrijtjes en viltstiften klaar. Beschrijving van de activiteit Introductie (10 minuten)

Vertel zelf over de eigen favoriete sport of spel. Gebruik hiervoor de verzamelde materialen. Praat hier met de kinderen over. Wat vinden zij? Waar liggen hun interesses op het gebied van sport en spel? Laat de kinderen hierover nadenken. Kern (30-45 minuten)

De kinderen maken van hun favoriete spel of sport een tekening. Gebruik hiervoor een beetje stevig A4-papier, wascokrijtjes of viltstiften. Afsluiting (10 minuten)

Vertel dat de kinderen van de vriendschapsklas ook tekeningen hebben gemaakt over hun favoriete sport of spel. Vertel dat binnenkort alle tekeningen worden tentoongesteld en bekeken. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Rondlopen en kinderen begeleiden bij het maken van hun keuze voor een sport of spel en de verwerking in een tekening.


35


Wat is jouw favoriete spel of sport? – In gesprek met elkaar Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen worden zich bewust van gemeenschappelijke interesses tussen zichzelf en kinderen uit de vriendschapsklas op het gebied van sport en spel. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit • De datum is gepland. • De school waar de tekeningen tentoongesteld worden zorgt voor de voorbereidingen om de vriendschapsklas te ontvangen. Doen voor de activiteit De leerkrachten van beide vriendschapsklassen maken afspraken over de vormgeving van de activiteit. Maak bijvoorbeeld afspraken over de ruimte waar tentoongesteld wordt en over het ophangen van de tekeningen. Beschrijving van de activiteit Introductie (10 minuten)

Verzamel de kinderen in de daarvoor bestemde ruimte. Laat de kinderen rondlopen zodat ze de tekeningen kunnen bekijken. Kern (20 minuten)

Alle kinderen gaan zitten. Voer een gesprek over sport en spel. Denk daarbij aan de volgende vragen: Heb jij een leuke tekening gezien? Zijn er kinderen met dezelfde favoriete sport of spel? En zijn er sporten en spellen die je niet kent? Hoe komt dat denk je?, enzovoort. Afsluiting (5 minuten)

Leg nog een keer de nadruk op de overeenkomsten die de kinderen hebben in hun interesses voor een spel of sport. Vertel iets over de vervolgactiviteit. De kinderen gaan dan een sport en spelletjesdag doen. Hebben de kinderen al ideeën over wat ze leuk vinden om te doen? Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Stel de vragen die in de beschrijving van de activiteit worden benoemd.



Samen sporten – De sport en spel dag Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen uit de vriendschapsklassen ontmoeten elkaar. De kinderen uit de vriendschapsklassen werken in gemengde groepjes (met kinderen uit beide vriendschapsklassen) samen om de sport en speldag goed af te ronden. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Voor de uitvoeringen van een sport en speldag is voldoende ruimte nodig. Dit kan zijn in de school, de gymzaal, het schoolplein en eventuele grasveldjes bij de school. Een sport en spel dag vraagt veel begeleiding. Ieder groepje moet begeleid worden door een ouder. Het is ook wenselijk dat bij elke sport of spel een ouder aanwezig is. Doen voor de activiteit • Maak een afspraak met de leerkracht van de vriendschapsklas over de plek en datum waar de sport en spel dag gehouden wordt. Zorg er dan voor dat deze plek op de betreffende datum beschikbaar is. • Inventariseer samen met de andere leerkracht welke spelletjes op de dag aanwezig zullen zijn. • Gebruik als uitgangspunt de tekeningen van de kinderen én de sporten en spellen die zij aan het einde van de vorige activiteit genoemd hebben. • Maak een lijstje van de benodigde materialen en verdeel wie waar voor zorgt. • Benader ouders voor de begeleiding van een groepje of de begeleiding van een spel. Organiseer een instructiemoment voor deze ouders om te vertellen wat van ze verwacht wordt en hoe de dag zal verlopen. • Maak samen met de leerkracht van de vriendschapsklas groepjes. Het is de bedoeling dat kinderen in gemengde groepjes zitten, dus met zowel kinderen uit hun eigen klas als met kinderen uit de vriendschapsklas. • Zorg ervoor dat er voor ieder kind een naamsticker komt die op de jas geplakt kan worden. • Maak voor ieder groepje een lijstje van de spelletjes in de volgorde waarin ze worden gespeeld. Dit is dus voor ieder groepje anders. Beschrijving van de activiteit Introductie (20 minuten)

Alle kinderen komen bij elkaar. Geef iedereen z’n naamsticker en vertel de indeling van de groepjes en wijs de ouder aan die het groepje gaat begeleiden. Kern (1,5 uur)

Alle groepjes gaan met hun begeleider de spelletjes af. Afsluiting (15 minuten)

Ga met alle kinderen bij elkaar zitten. Praat na en stel vragen als: Wat vonden jullie leuk/het leukst? Wat was moeilijk? Wat heb jij gedaan om de spelletjes goed te laten verlopen? Hoe was het om spel-


37

letjes te doen met kinderen die je niet zo goed kent? Hoe denk je nu over de kinderen uit de vriendschapsklas waarbij jij in het groepje zat? Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Vervul de rol van vliegende keep.






De kinderen ‘schrijven’ individueel een boodschap voor de vriendschapsklas in z’n geheel of voor iemand persoonlijk. Verzamel de blaadjes. Lees ze om de beurt voor en typ ze over in het gastenboek van de vriendschapsklas. Afsluiting (15 minuten)



39





Op de website van de school plaatsen de kinderen foto’s van zichzelf, de klas en de school. Schrijf er korte kreten van de kinderen bij die iets over zichzelf en de klas vertellen. De activiteit wordt vervolgd in de kring. Via het digitale schoolbord of met behulp van een beamer wordt klassikaal de website van de vriendschapsklas bekeken. Deze is inmiddels ook gevuld met foto’s en teksten. De kinderen benoemen wat ze zien op de foto’s. Lees voor wat de vriendschapsklas


bij hun eigen foto’s heeft geschreven. Vraag de kinderen naar overeenkomsten tussen zichzelf en de kinderen uit de vriendschapsklas. Bespreek vervolgens met de kinderen wat ze graag willen weten van de kinderen uit de vriendschapsklas. Plaats een berichtje op het gastenboek waarin deze vragen worden gesteld. Afsluiting (20 minuten)



• Stel de kinderen de volgende vragen: • Wat zien jullie op de foto’s? • Wat vinden die kinderen leuk om te doen? • Kun je dingen vinden die hetzelfde zijn als bij ons op school? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas hetzelfde lievelingsvak als jij? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas dezelfde interesses als jij, bijvoorbeeld graag naar sport kijken? • Welke vragen zou je de kinderen uit de vriendschapsklas willen stellen? Eindig met deze vraag en zet de vragen waar de kinderen mee komen in het gastenboek.


41


Een prachtig kunstwerk – Samen een schilderij maken Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen worden zich bewust van overeenkomsten tussen zichzelf en kinderen uit de vriendschapsklas. De kinderen uit de vriendschapsklassen werken samen, in gemengde groepjes (dus met kinderen uit beide vriendschapsklassen), aan een schilderij. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit De activiteit vraagt veel begeleiding. Zet hiervoor de hulp van ouders in. Doen voor de activiteit • Maak samen met de leerkracht van de vriendschapsklas een afspraak voor het samenstellen van de groepjes (tweetallen of viertallen, zorg dat evenveel kinderen uit de verschillende klassen bij elkaar in het groepje zitten) en voor de uitvoering van de activiteit. Denk aan het afspreken van de plaats en het tijdstip van de uitvoering. • Zorg dat er voor ieder groepje een schilderdoek van ongeveer 80x80 cm komt. Ook andere materialen zoals verf, kwasten en kranten moeten verzameld worden. • Benader ouders voor het begeleiden van de activiteit. Eén van de scholen zal de begeleiding van ouders ook nodig hebben voor de reis naar de vriendschapsschool en weer terug. • Instrueer de ouders kort over de opdracht. Beschrijving van de activiteit Introductie (20 minuten)

De activiteit begint in iedere klas afzonderlijk. Voer met de kinderen een gesprek over de interesses die ze hebben voor bijvoorbeeld sport, muziek, films, etc. Vervolgens schrijft ieder kind z’n grootste interesse op een briefje. De leerkracht verzamelt alle briefjes. NB: na de introductie zal niet meteen de kern plaats kunnen vinden. Hiervoor moeten eerst de groepjes worden samengesteld op basis van de interesses van de kinderen. Kern (een dagdeel)

De kinderen maken een groepswerkstuk: een schilderij van hun gedeelde interesse. De kinderen overleggen over wat ze willen schilderen, maken vervolgens en schets en gaan daarna aan de slag met het definitieve schilderij. Aan het einde geven ze hun schilderij een titel. Deze schrijven ze samen met hun namen op een kaartje dat later onder het schilderij zal komen te hangen. Afsluiting (15 minuten)

Reflecteer met de kinderen op de activiteit en stel vragen als: Wat vonden jullie leuk/minder leuk?, Wat ging goed/minder goed?, Wat hebben jullie geleerd? Blik vooruit op de volgende activiteit: de tentoonstelling van alle schilderijen waarvoor ze ook hun ouders mogen uitnodigen.


Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Geef de kinderen een instructie over de opdracht en de volgorde van de werkzaamheden. Ga ook in op een aantal organisatorische aspecten: wie gaat waar aan de slag en hoeveel tijd hebben ze voor ieder onderdeel (het maken van de schets en het werken aan het schilderij) van de activiteit. • Wijs de ouders één of twee groepjes toe, die zij zullen begeleiden.


43


De tentoonstelling - Kom kijken naar wat we gemaakt hebben Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen worden zich bewust van de overeenkomsten tussen zichzelf en kinderen van de kinderen uit de vriendschapsklas. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Aan de activiteit moet ruchtbaarheid worden gegeven. Ouders worden op de hoogte gesteld. Eventueel wordt ook de pers bericht over de tentoonstelling. Doen voor de activiteit • Spreek samen een plaats en tijd af waarop de tentoonstelling plaats zal vinden. • Maak afspraken over de voorbereidingen: het ophangen van de schilderijen, het inlichten van de ouders en de pers, het opstellen van een welkomstwoord. • Hang onder elk schilderij een kaartje met de titel en de namen van de kunstenaars. • Zorg voor voldoende PR. Nodig ouders ruimt van tevoren uit, plaats een nieuwsbericht op de website en in het nieuwsblad van de school. Beschrijving van de activiteit Introductie (45 minuten)

Ruim voor de dag van de tentoonstelling maken de kinderen een uitnodiging voor hun ouders. Bespreek wat het doel is van een uitnodiging versturen en wat voor informatie er in zo’n uitnodiging moet komen te staan. De kinderen nemen naderhand de uitnodiging voor hun ouders mee naar huis. Kern (1,5 uur)

Op één van de scholen worden de schilderijen tentoongesteld. Houdt een welkomstwoord voor de aanwezigen en vertel iets over het verloop van de dag of avond. Vervolgens gaan de kinderen (in tweetallen) bij hun schilderij staan om er iets over te vertellen of vragen te beantwoorden van de ouders. Na 20 minuten wisselen de tweetallen. Wanneer de kinderen niet bij hun schilderij staan lopen zij rond om de schilderijen van de andere kinderen te bekijken. Afsluiting (20 minuten)

De volgende dag wordt op de tentoonstelling teruggeblikt. Hoe hebben de kinderen het ervaren? Wat vonden hun ouders of andere genodigden ervan? Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Praat met ouders, niet alleen van de eigen school, maar ook van de vriendschapsschool.



Dit vond ik ervan! – Het schrijven van een brief Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen reflecteren op de vorige activiteit. De kinderen kunnen hun ervaringen verwerken in een brief. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Geen specifieke voorwaarden. Doen voor de activiteit • Zorg dat voor ieder groepje kladpapier en briefpapier aanwezig is. • Zorg ook voor een envelop en postzegel voor ieder groepje. Beschrijving van de activiteit Introductie (20 minuten)

Vertel de kinderen dat zij (samen) een brief gaan schrijven aan hun groepsgenootjes van de vorige activiteit. In de brief schrijven ze over hun ervaringen bij het maken van het schilderij: Hoe was het om met deze kinderen samen te werken? Wat vonden ze ervan de vriendschapsschool te bezoeken? Wat vonden ze van de tentoonstelling? Wat hebben ze geleerd over anderen en over zichzelf? Besteed ook aandacht aan de opbouw van een brief. Kern (1 uur)

Eerst schrijven de kinderen een brief in het klad. Daarna komt de nette versie. Ze spreken af wie de nette versie schrijft. De brief wordt vervolgens in een envelop gedaan en is klaar om verstuurd te worden naar de vriendschapsklas. Afsluiting (15 minuten)

Vraag aan een aantal groepjes of zijn hun brief willen voorlezen. Ga na of iedereen een naam op de envelop heeft gezet samen met het adres van de vriendschapsschool. Ieder groepje krijgt tot slot een postzegel. Verzamel alle enveloppen en doe ze die dag nog op de post. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Schrijf het adres van de vriendschapsschool op het bord.


45





De kinderen schrijven individueel een boodschap voor de vriendschapsklas in z’n geheel of voor iemand persoonlijk. Verzamel de blaadjes. Lees ze om de beurt voor en typ ze over in het gastenboek van de vriendschapsklas. Afsluiting (15 minuten)




Wie ben jij? – Een kennismaking via de website Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit



Op de website van de school plaatsen de kinderen foto’s van zichzelf, de klas en de school. Schrijf er korte kreten van de kinderen bij die iets over zichzelf en de klas vertellen. De activiteit wordt vervolgd in de kring. Via het digitale schoolbord of met behulp van een beamer wordt klassikaal de website van de vriendschapsklas bekeken. Deze is inmiddels ook gevuld met foto’s en teksten. De kinderen benoemen wat ze zien op de foto’s. Lees voor wat de vriendschapsklas bij hun eigen foto’s heeft geschreven. Vraag de kinderen naar overeenkomsten tussen zichzelf en de kinderen uit de vriendschapsklas.


47

Bespreek vervolgens met de kinderen wat ze graag willen weten van de kinderen uit de vriendschapsklas. Plaats een berichtje op het gastenboek waarin deze vragen worden gesteld. Afsluiting (20 minuten)

De vriendschapsklas heeft ook vragen. Reageer hier op door berichtjes te plaatsen op het gastenboek. Doen tijdens de activiteit De eigen website maken


Stel de kinderen de volgende vragen: • Wat zien jullie op de foto’s? • Wat vinden die kinderen leuk om te doen? • Kun je dingen vinden die hetzelfde zijn als bij ons op school? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas hetzelfde lievelingsvak als jij? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas dezelfde interesses als jij, bijvoorbeeld graag naar sport kijken? • Welke vragen zou je de kinderen uit de vriendschapsklas willen stellen? Eindig met deze vraag en zet de vragen waar de kinderen mee komen in het gastenboek.



Spelletjesdag – De organisatie Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen denken na over hun eigen favoriete spelletjes. Het gaat dan om gezelschapsspelletjes, traditionele spelletjes of spelletjes die buiten worden gespeeld. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Geen specifieke voorwaarden. Doen voor de activiteit Geen bijzonderheden. Beschrijving van de activiteit Introductie (15 minuten)

Maak een woordweb met in het midden het woord “spelletjes”. Laat de kinderen zoveel mogelijk spelletjes bedenken. Benoem dat het gaat om gezelschapsspelletjes, traditionele spelletjes en spelletjes die buiten worden gespeeld. Het gaat dus niet om computerspelletjes. Kern (45 minuten)

Vertel dat er samen met de vriendschapsklas een spelletjesmiddag wordt gehouden. Allebei de klassen organiseren vijf spelletjes. Deze worden uit het woordweb gekozen en vervolgens in groepjes voorbereid. Door bijvoorbeeld te stemmen wordt bepaald welke spelletjes zullen worden voorbereid en uitgevoerd. De klas wordt verdeeld in vijf groepen. Iedere groep neemt één van de spelletjes voor haar rekening. De kinderen bedenken welke materialen er nodig zijn en welke regels er gelden. Deze schrijven ze op. Ook verdelen de taken die gedaan moeten worden zoals het verzamelen van materiaal. Afsluiting (10 minuten)

Ga na wat de kinderen hebben opgeschreven. Vraag ook of de kinderen spelletjes kunnen bedenken waarvan zij denken dat deze onbekend zijn voor de kinderen uit de vriendschapsklas. Vraag ook waarom ze dat denken. Spreek af wanneer de spelletjesmiddag plaatsvindt en wanneer iedereen zijn taken rondom het organiseren van een spel klaar moet hebben. De kinderen moeten ervoor zorgen dat er een duidelijke uitleg van het spel op papier moet komen te staan. Deze komst straks bij het spelletje te hangen, maar worden ook uitgelegd door de ouder die het spelletje begeleidt. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Loop rond en begeleid waar nodig.


49


Spelletjesdag – De uitvoering Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen werken in gemengde teams (dus met kinderen uit beiden vriendschapsklassen) samen om de spelletjes tot een goed einde te brengen. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Voor alle spelletjes moet genoeg ruimte zijn. Denk bijvoorbeeld aan de speelzaal van de kleuters, de gymzaal, het schoolplein, enzovoort. Doen voor de activiteit • Spreek samen met de leerkracht van de vriendschapsklas af waar de spelletjesdag wordt gehouden. • Maak samen een groepsindeling. Denk er daarbij aan kinderen uit beide klassen te mengen. • Alle kinderen zorgen in principe voor de materialen. Wellicht hebben ze materialen van school nodig, zet deze (indien nodig) klaar. • Tussen alle spelletjes hebben de kinderen een keer pauze. Zorg voor iets te drinken en wat lekkers. • Zorg dat ieder spelletje door een ouder begeleid wordt. Ouders kunnen zich opgeven door middel van een invulstrookje waarop iets staat zoals “ik kom wel/niet helpen op de spelletjes middag van ……….”. • De school die op bezoek gaat, heeft ouders nodig die de heen- en terugreis meereizen. Beschrijving van de activiteit Introductie (25 minuten)

Beide vriendschapsklassen zitten bij elkaar. Vertel dat voorafgaand aan de spelletjesmiddag de spelletjes klaargezet moeten worden. Dit wordt meteen na de instructie gedaan. Zorg ervoor dat de kinderen op een plattegrond kunnen zien waar de spelletjes klaargezet moeten worden. Zien de kinderen spelletjes die onbekend voor ze zijn? Ga hier dan kort op in, laat het groepje kinderen die het spelletje bedacht heeft er iets over vertellen. Vertel vervolgens de indeling van de groepjes. Na elke 6 minuten zal een wisselsignaal klinken. Geef tot slot alle kinderen de kaart waar de spelletjes en de namen van hun groepsgenoten op staan. Wanneer iedereen z’n kaart heeft gekregen worden alle spelletjes klaargezet. De groepjes (dit zijn nog de oude groepjes) krijgen hier 10 minuten de tijd voor. Daarna klinkt het beginsignaal en gaat iedereen naar het spel (het eerste groepje begint bij spel 1, het tweede groepje bij spel 2, enzovoort.) Kern (1 uur)

De kinderen gaan in groepjes alle spelletjes langs. Afsluiting (15 minuten)

Praat na over de activiteit en stel vragen als: Wat vonden jullie van de spelletjes die jullie niet kenden? Wat hebben jullie geleerd van het samen spelletje verzinnen en doen?


Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Geef na 6 minuten een wisselsignaal waarna de kinderen naar het volgende spel zullen gaan. Bijlage Groepskaarten voor het afvinken van de spelletjes.


51


Het Grote Chaosspel – leuke teamopdrachten Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen werken in gemengde teams samen om zoveel mogelijk punten binnen te halen. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Zorg ervoor dat er ruim van tevoren een datum is gepland waarop de vriendschapsklassen dit spel samen gaan spelen. Zorg ook voor een geschikte locatie. Verder zijn er verschillende juryleden aanwezig voor het beoordelen van de opdrachten die de kinderen uitvoeren. Doen voor de activiteit • Gebruik de materialen van Het Grote Chaosspel uit de bijlage. • Knip alle opdrachtkaarten uit en verstop ze vlak voor de activiteit op verschillende plaatsen. • Maak samen met de leerkracht van de vriendschapsklas een indeling van de groepjes. Zorg ervoor dat dit gemengde groepjes zijn. • Knip voor alle groepjes een kaart uit waarop de punten van de opdrachten worden genoteerd. • Maak genoeg medailles voor het winnende groepje. Bijvoorbeeld door cirkels uit hard karton te knippen, met goudverf te bespuiten en na het drogen het cijfer 1 erop te noteren met zwarte stift. • Zorg voor de materialen die de kinderen nodig hebben om de opdracht uit te voeren. Kijk hiervoor in de opdrachtenkaarten. • Benader zo’n vier ouders voor de rol als jurylid. • Vraag ook ouders voor de heen- en terugreis. • Plan voor het spel een moment waarop met de eigen klas het spel wordt voor besproken. Vraag naar ervaringen van de spelletjesdag. Kunnen ze die ervaring gebruiken voor het spel dat ze nu gaan spelen? Waar kijken ze naar uit? Wat vinden ze leuk? En wat is misschien lastig? Gaan ze weer met dezelfde kinderen spelen? Of gaan ze nu met andere kinderen spelen? Beschrijving van de activiteit Introductie (15 minuten)

De vriendschapsklassen zitten bij elkaar. Vertel de kinderen dat zij samen het Grote Chaosspel gaan spelen. Geef aan waar in de omgeving de opdrachten verstopt zijn. In ieder groepje zitten zes kinderen: drie kinderen uit de ene klas en drie kinderen uit de andere klas. Maak de groepjes bekend en geef één kind uit het groepje de groepskaart. Vertel hoe de kinderen kunnen zien naar welk spel ze als eerste op zoek moeten gaan. Kern (1 uur)

Het is de bedoeling dat de kinderen de opdracht goed lezen, een keer oefenen en daarna voor een jury de opdracht uitvoeren. De jury kent punten van 1 tot en met 10 toe. Wanneer de punten gegeven zijn, vertelt de jury naar welke opdracht de kinderen op zoek moeten gaan.



Roep alle kinderen bij elkaar. Neem de groepskaarten in en tel het aantal punten van alle groepjes. Het groepje met de meeste punten is de winnaar. De kinderen uit dit groepje krijgen een medaille. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Maak deel uit van een jury. Sommige opdrachten gaan over de leerkracht, dus zijn leuk om te horen. Bijlage Het grote Chaosspel: instructie van het spel, puntenkaarten voor de groepjes en de opdrachtenkaartjes.


53








Bijlagen

Instructie Grote Chaosspel Benodigdheden Opdrachten Pennen Schrijf papier Toiletpapier Een bal Jury tafel Voorbereiding: Hang de opdrachten verspreid over het terrein/gebouw op.

Uitleg van het spel Het is de bedoeling dat de groepjes, 5 á 6 personen, de opdracht zoeken, lezen en voorbereiden. De opdracht voeren zij uit bij de jury. Hiervoor ontvangen de groepjes punten. Hoe origineler, hoe meer punten. Elke groepje start bij een andere opdracht. Daarna moeten zij de volgorde aanhouden. De jury bepaalt wanneer het spel ten einde loopt. Dit kan echter pas twee uur later zijn! Of eerder als de rek uit het spel is. Geef aan bij de groepjes dat ze nog één opdracht kunnen uitvoeren. Het groepje met de meeste punten is de winnaar.

Aandachtspunt Bij de jury is één groepje tegelijk aan de beurt. Als er een ander groepje komt moet deze wachten om de opdracht uit te voeren tot het andere groepje klaar is.


55

Het Grote Chaosspel Namen

Aantal Punten

Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Opdracht 6 Opdracht 7 Opdracht 8 Opdracht 9 Opdracht 10 Opdracht 11 Opdracht 12 Opdracht 13 Opdracht 14 Opdracht 15

Het Grote Chaosspel Namen Aantal Punten Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Opdracht 6 Opdracht 7 Opdracht 8 Opdracht 9 Opdracht 10 Opdracht 11 Opdracht 12 Opdracht 13 Opdracht 14 Opdracht 15


Opdracht 1

Opdracht 2

Trek allemaal je linker schoen aan je rechter voet en andersom.

Loop 5 rondjes met de ruggen tegen elkaar aan, 2 aan 2 om de leiding

Opdracht 3

Opdracht 4

Trek bij één persoon van jullie groep zoveel mogelijk kleding stukken

Maak een liedje over het project vriendschapsscholen. Zing deze met je groepje voor de jury.

Opdracht 5

Opdracht 6

Verwen de leiding…

Hoeveel seconden zitten er in een dag?

Opdracht 7

Opdracht 8

Doe met je groep een limbodans.

Maak een positief gedicht, van 8 regels, over de juf of meester.


57

Opdracht 10

Opdracht 9

Maak met je groepje een piramide.

Zorg dat je hele groep er in een zelfde thema uitziet. Wees creatief.

Opdracht 11

Opdracht 12

Houd met je groep een voetbal 2 minuten hoog. Iedereen doet mee!

Doe met je groep de jumpstyle.

Opdracht 13

Opdracht 14

Doe iets raars met jullie haar.

Praat met je groep 2 minuten over het spel. Let op, zeg om de beurt elk 1 woord.

Opdracht 15

Speel samen een scène na uit ‘Goede tijden slechte tijden’.






Op de website van de school plaatsen de kinderen foto’s van zichzelf, de klas en de school. Schrijf er korte kreten van de kinderen bij die iets over zichzelf en de klas vertellen. De activiteit wordt vervolgd in de kring. Via het digitale schoolbord of met behulp van een beamer wordt klassikaal de website van de vriendschapsklas bekeken. Deze is inmiddels ook gevuld met


59

foto’s en teksten. De kinderen benoemen wat ze zien op de foto’s. Lees voor wat de vriendschapsklas bij hun eigen foto’s heeft geschreven. Vraag de kinderen naar overeenkomsten tussen zichzelf en de kinderen uit de vriendschapsklas. Bespreek vervolgens met de kinderen wat ze graag willen weten van de kinderen uit de vriendschapsklas. Plaats een berichtje op het gastenboek waarin deze vragen worden gesteld. Afsluiting (20 minuten)



• Stel de kinderen de volgende vragen: • Wat zien jullie op de foto’s? • Wat vinden die kinderen leuk om te doen? • Kun je dingen vinden die hetzelfde zijn als bij ons op school? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas hetzelfde lievelingsvak als jij? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas dezelfde interesses als jij, bijvoorbeeld graag naar sport kijken? • Welke vragen zou je de kinderen uit de vriendschapsklas willen stellen?

Eindig met deze vraag en zet de vragen waar de kinderen mee komen in het gastenboek.



Dit zijn wij! – Het maken van een film Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen ontmoeten de kinderen uit de vriendschapsklas. De kinderen uit de vriendschapsklassen werken samen, in gemengde groepjes, aan een filmpje over zichzelf en de ander. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Medewerking van ouders is noodzakelijk. Zij moeten op de hoogte worden gesteld van de activiteit. Ook is toestemming nodig om thuis te kunnen filmen. Leg om draagvlak te creëren het doel van de activiteit aan ouders uit: Kennismaken met elkaar en openstaan voor een ander. Geef ouders een actieve rol; laat ze thuis hun kinderen begeleiden bij het filmen. Indien nodig brengen de ouders de kinderen naar het volgende huis waar gefilmd gaat worden. Tip: nodig de ouders uit voor een informatieavond. Informeren via een brief is vaak niet toereikend.

Ieder groepje moet een filmcamera kunnen gebruiken. Wanneer er niet genoeg camera’s zijn, kan een roulatiesysteem worden toegepast. Misschien zijn er wel kinderen die een videocamera van thuis mogen gebruiken. Een strakke organisatie wat betreft het filmen op beide scholen is noodzakelijk. Hiervoor zijn eigenlijk twee ontmoetingsmomenten nodig, op elke school één. Laat van beide klassen de helft van de kinderen onder begeleiding (van ouders) naar de vriendschapsschool gaan om daar te filmen. Draai het daarna om. Zo heeft elk groepje op zijn eigen school en de school van de ander kunnen filmen. Doen voor de activiteit • Denk na over de organisatorische aspecten van de activiteit: wie gaan als eerste naar de vriendschapsschool en wie daarna? Door wie worden de kinderen begeleid? Hoeveel tijd hebben ze nodig om te filmen? In welke volgorde nemen de groepjes de camera mee naar huis? Wie is de hoofdverantwoordelijke over de camera? Hoeveel tijd krijgen ze om thuis te filmen? • Maak hier een afsprakenlijstje van. Kopieer dit een keer op A3 papier. Neem de afspraken met de kinderen door en laat ze door iedereen ondertekenen. Zorg ook dat iedereen een kopie van de afsprakenlijst krijgt. • Tot slot iets om aan te denken, is het inlichten van collega’s over het feit dat kinderen gaan filmen in de school. Zo worden verontwaardigde gezichten voorkomen. Beschrijving van de activiteit Introductie (15 minuten)

Vertel de kinderen dat zij in groepjes een film gaan maken over zichzelf en over de ander. Dit gebeurt in gemengde groepjes (dus kinderen uit allebei de vriendschapsklassen zitten bij elkaar in een groepje). De filmpjes spelen zich af op beide scholen. Ook wordt er bij iedereen thuis een stukje op-genomen. Bespreek wat de kinderen allemaal kunnen filmen. Stuur indien nodig aan op onderwerpen als wie hun beste vriendje of vriendinnetje is, en wat hun favoriete plek in de school is. Thuis


61

kunnen de kinderen hun kamer, hun favoriete speelgoed en favoriete plekje in huis laten zien. Ook kunnen ze hun ouders, broertjes en zusjes voorstellen. Ze vertellen iets over de achtergrond van hun ouders, bijvoorbeeld waar deze geboren zijn en wat voor werk ze doen. In totaal duren de filmpjes ongeveer 12 minuten. Kern (verspreid over 2 weken)

De kinderen nemen de filmpjes op. In deze weken gaan ze dus bij elkaar op school en thuis op bezoek. Afsluiting (15 minuten)

Aan het einde van de tweede week leveren alle groepjes hun filmpje in bij één van de leerkrachten. Bespreek de ervaringen die ze de afgelopen weken hebben opgedaan. Hoe ging het samenwerken? Wat vond je ervan om bij kinderen die je niet zo goed kent thuis te komen? Wat heb je geleerd? Hoe heb jij ervoor gezorgd dat alles goed verliep? Vertel het moment waarop de klas samen met de vriendschapsklas alle filmpjes zal gaan bekijken. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Begeleid de groepjes bij het filmen op school. • Inventariseer tussendoor wat de kinderen al gedaan hebben en of dit in overeenstemming is met het afsprakenlijstje.



Dit zijn wij! – De film samen kijken Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen maken kennis met elkaar en elkaars achtergronden. De kinderen leren zich te verplaatsen in een ander. Het contact tussen kinderen uit de vriendschapsklassen krijgt een diepere betekenis. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit De filmpjes worden op een groot scherm (digibord) bekeken. Doen voor de activiteit • Sla filmpjes van de kinderen op op de computer of cd-rom. • Maak samen met de leerkracht van de vriendschapsklas een afspraak om bij elkaar te komen voor het bekijken van de filmpjes. • De school die op bezoek gaat, heeft ouders nodig die meereizen naar de vriendschapsschool en weer terug. Beschrijving van de activiteit Introductie (10 minuten)

Op één van de vriendschapsscholen worden de gemaakte filmpjes bekeken. Laat de kinderen die samen een filmpje hebben gemaakt bij elkaar zitten. Het maken van het filmpje heeft al binding gestimuleerd, samen nagenieten, geeft het contact nog meer betekenis. Kern (1,5 uur)

De filmpjes worden bekeken. Afsluiting (20 minuten)

Na het kijken van de filmpjes mogen de kinderen reageren: Wat vonden ze een leuk filmpje? Waarom? Wat viel ze op? Wat vonden ze bijzonder? Wat hebben ze geleerd? Welke overeenkomsten zien zij tussen zichzelf en de kinderen uit de vriendschapsklas? Ook is er ruimte om kinderen aan elkaar vragen te laten stellen. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • De filmpjes aanklikken. Na afloop vragen stellen (zie beschrijving).


63


Post! – Het schrijven van een brief Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen reflecteren op de activiteit: het maken van een film. De kinderen verwerken hun ervaringen in een brief. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Geen specifieke voorwaarden. Doen voor de activiteit • Zorg ervoor dat er genoeg kladpapier en briefpapier is. • Zorg ook voor enveloppen en postzegels (voor ieder kind). Beschrijving van de activiteit Introductie (20 minuten)

Vertel de kinderen dat zij individueel een brief gaan schrijven aan hun groepsgenootjes van de vorige activiteit. In de brief schrijven ze over hun ervaringen met het maken van de film: hoe was het om met de andere kinderen samen te werken? Wat vonden ze ervan om de vriendschapsschool te bezoeken? Hoe vonden ze het om op bezoek te gaan bij mensen die ze niet kenden? Wat hebben ze geleerd over anderen en over zichzelf? Besteed ook aandacht aan de opbouw van een brief. Kern (1 uur)

Eerst schrijven de kinderen hun brief in het klad. Daarna komt de nette versie. Deze wordt vervolgens in een envelop gedaan en verstuurd naar de vriendschapsklas. Afsluiting (15 minuten)

Vraag aan een aantal kinderen of zij hun brief willen voorlezen. Ga na of iedereen een naam op de envelop heeft gezet en ook het adres van de vriendschapsschool. Ieder kind krijgt een postzegel. Verzamel dan alle enveloppen en doe ze die dag nog op de post. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Schrijf het adres van de vriendschapsschool op het bord.









65


Wie ben jij? - Een kennismaking via de website Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen krijgen een eerste indruk van de klas waarmee ze een vriendschap sluiten. De kinderen worden zich bewust van de overeenkomsten die bestaan tussen zichzelf en kinderen uit de vriendschapsklas. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Voor beide klassen is het hebben van een eigen plek op de website van de school noodzakelijk. Op de website moet het mogelijk zijn foto’s en teksten te plaatsen. Daarnaast moet een gastenboek aanwezig zijn dat als communicatiemiddel met de vriendschapsklas dient. Zorg dat de benodigde ICT-vaardigheden eigen zijn gemaakt om de activiteit soepel uit te voeren. Zelf foto’s kunnen plaatsen en teksten kunnen toevoegen is wenselijk om de kinderen te kunnen begeleiden. Voor het plaatsen van foto’s en toevoegen van een gastenboek op de website is in de bijlage een instructie te vinden. Doen voor de activiteit • Spreek met de leerkracht van de vriendschapsklas een gezamenlijk tijdstip af voor de

uitvoering van de activiteit. Dat willen zeggen het tegelijkertijd bekijken van elkaars website.

Het maken van de website kan ieder op een eigen gekozen moment doen. Het tegelijkertijd bekijken van elkaars website maakt het mogelijk direct op elkaars berichtjes te reageren. Misschien kan contact gelegd worden via de webcam en is het mogelijk dat kinderen hun vragen stellen aan de vriendschapsklas. Beschrijving van de activiteit Introductie (10 minuten)


Op de website van de school plaatsen de kinderen foto’s van zichzelf, de klas en de school. Schrijf er korte kreten van de kinderen bij die iets over zichzelf en de klas vertellen. De activiteit wordt vervolgd in de kring. Via het digitale schoolbord of met behulp van een beamer wordt klassikaal de website van de vriendschapsklas bekeken. Deze is inmiddels ook gevuld met foto’s en teksten. De kinderen benoemen wat ze zien op de foto’s. Lees voor wat de vriendschapsklas bij hun eigen foto’s heeft geschreven. Vraag de kinderen naar overeenkomsten tussen zichzelf en de kinderen uit de vriendschapsklas. Bespreek vervolgens met de kinderen wat ze graag willen weten van de kinderen uit de vriendschapsklas. Plaats een berichtje op het gastenboek waarin deze vragen worden gesteld.





• Stel de kinderen de volgende vragen: • Wat zien jullie op de foto’s? • Wat vinden die kinderen leuk om te doen? • Kun je dingen vinden die hetzelfde zijn als bij ons op school? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas hetzelfde lievelingsvak als jij? • Hebben kinderen uit de vriendschapsklas dezelfde interesses als jij, bijvoorbeeld graag naar sport kijken? • Welke vragen zou je de kinderen uit de vriendschapsklas willen stellen? Eindig met deze vraag en zet de vragen waar de kinderen mee komen in het gastenboek.


67


Wat is uw favoriete sport? – Het bedenken van een interview Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen uit de vriendschapsklassen werken samen aan een interview. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Geen specifieke voorwaarden. Doen voor de activiteit • Maak met de leerkracht van de vriendschapsklas een afspraak voor deze eerste ontmoetingsactiviteit. Houd er rekening mee dat één klaslokaal wellicht niet genoeg ruimte biedt om alle kinderen samen te laten werken. • Denk samen met de leerkracht van de vriendschapsscholen na over de kinderen die met z’n tweeën gaan werken. Maak ook samen tweetallen waarin gewerkt gaat worden. Hierdoor kan de kern van de activiteit niet direct na de instructie plaatsvinden.

• Bereid een instructie voor waarin aandacht wordt besteed aan bekende en minder bekende sporten, sporten van vroeger en sporten van nu. • Bereid een instructie over interviewen voor, waarin wordt ingegaan op het soort vragen dat in een interview gesteld wordt en hoe een interview verloopt. Verdeel de taken: wie doet wat tijdens deze introductie? • Denk na over de reis naar de vriendschapsschool en weer terug. Indien nodig moeten ouders worden ingeschakeld voor bijvoorbeeld het meefietsen naar de vriendschapsschool. Beschrijving van de activiteit Introductie (in de eigen klas, 25 minuten)

Kijk met de kinderen op www.schooltvbeeldbank.nl de filmpjes “Vind jij dat ook zo leuk” en “Hockey is een teamsport”. In deze filmpjes vertellen kinderen over hun passie voor rolschaatsen en hockey. Stel dan vragen als: Wie houdt er ook van sport? Welke sport vind je leuk? Wie zit er op een sport? Wat vind je leuk aan deze sport? Vertel dat er veel verschillende sporten bestaan; bekende en onbekende. Bovendien zijn de sporten van nu anders dan de sporten van vroeger. Daarom worden de interviews gehouden met oudere mensen die iets over hun eigen favoriete sport willen vertellen. Vertel dat de interviews in tweetallen (samen met een kind uit de vriendschapsklas) worden bedacht en gehouden. Kern (1 uur)

Vertel de indeling van de tweetallen. Geef daarna de instructie over het maken en houden van een interview. Schrijf op het bord wat van de kinderen verwacht wordt. Denk bijvoorbeeld aan een minimaal aantal vragen dat bedacht moet worden en hoe de vragen geformuleerd moeten worden. Maar ga ook in op wie de kinderen willen interviewen. Hierbij is het een voorwaarde dat beide kinderen één van de geïnterviewden goed kent. Tot slot moeten de kinderen een moment afspreken voor het houden van een interview.



Laat een aantal kinderen de bedachte vragen vertellen. Vraag ook wie ze gaan interviewen en of ze bedacht hebben wanneer ze het interview gaan afnemen. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Loop rond en begeleid waar nodig. Help kinderen die moeite hebben met het formuleren van vragen.


69


Op pad – Het afnemen van de interviews Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen maken kennis met de leefwereld van een ander. De kinderen werken samen bij het afnemen van het interview. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Voor de kinderen moet het haalbaar zijn elkaar buiten schooltijd te ontmoeten. Wanneer de afstand tussen de vriendschapsscholen te groot is, moeten ouders worden ingeschakeld om kinderen te halen en brengen. Doen voor de activiteit • Licht de ouders in over de activiteit. Zo komen zij niet voor verrassingen te staan wanneer hun kind met een nieuw vriendje of vriendinnetje thuiskomt en graag een interview wil afnemen. • Zorg voor voldoende apparaten om de interviews mee op te nemen. Als de school hier niet over beschikt, geef de kinderen dan pen en papier mee voor tijdens het interview. Beschrijving van de activiteit Introductie (15 minuten)

Blik terug op de vorige activiteit. De kinderen hebben vragen voor de interviews verzonnen en zelfs een afspraak gemaakt voor de uitvoering. Kern

De kinderen nemen de interviews af. Dit wordt buiten schooltijd gedaan. Afsluiting (30 minuten)

De kinderen hebben het interview opgenomen op een bandje of ze aantekeningen gemaakt tijdens het interview. Laat ze de interviews uitschrijven. Bij de vervolgactiviteit in de eigen klas hebben ze ieder de uitgeschreven versies van de interviews nodig. Aanwijzingen voor tijdens de activiteit Geen specifieke aanwijzingen.



De sportkrant – Alle interviews gebundeld Soort activiteit Kennismakingsactiviteit / Ontmoetingsactiviteit / Activiteit voor tussendoor / Afsluitingsactiviteit

Doel De kinderen werken samen aan een artikel en dragen bij aan de totstandkoming van de sportkrant. Voorwaarden voor uitvoering van de activiteit Geen specifieke voorwaarden. Doen voor de activiteit • Maak met de leerkracht van de vriendschapsklas een afspraak voor het maken van de sportkrant. • Spreek af welke leerkracht verantwoordelijk is voor het kopiëren en verspreiden van de krant. Beschrijving van de activiteit Introductie (15 minuten)

Vertel de kinderen dat zij van alle interviews een mooie sportkrant gaan maken. Zo hebben ze veel informatie verzameld over verschillende sporten die door diverse generaties werden beoefend. Van alleen uitgeschreven interviews wordt de sportkrant een beetje saai. Eén van de interviews gaan de tweetallen daarom ombuigen naar een artikel, tekening of stripverhaal. Het andere interview mag uitgeschreven blijven zoals ze dat tijdens de vorige activiteit hebben gedaan. Kern (1 uur)

Eerst overleggen de tweetallen welk interview ze uitgeschreven laten en wat ze met het andere interview gaan doen (artikel, tekening of strip). Vervolgens gaan ze aan de slag. Afsluiting (15 minuten)

Vraag aan een paar tweetallen te laten zien wat ze gemaakt hebben. Blik ook terug op de samenwerking en vraag wat de kinderen ervan vonden om met iemand samen te werken die ze niet goed kenden. Vraag ook of dat nu veranderd is, met andere woorden: kennen ze de ander nu wel? Wat vinden ze van de ander? Hadden ze dit van tevoren verwacht? Blik ook met de kinderen terug op de rol die zij vervuld hebben in voorgaande activiteiten: wat maakte dat het goed of niet goed verliep. Zorg dat iedereen een exemplaar van de sportkrant krijgt!

Aanwijzingen voor tijdens de activiteit • Loop rond en begeleid waar nodig.


71








Relevante websites en documenten www.gemengdescholen.nl www.schoolindewereld.nl www.vriendschapsscholen.nl www.welkominmijnwijk.nl www.skcnet.nl www.denhaagontmoetdenhaag.nl www.alleato.nl

• Allport, G. (1954) The nature of prejudice. Reading, MA: Addison-Wesley • Bakker, J., Denessen, E., Pelzer, B., Veneman, M., Lageweg, S. (2007), De houding jegens klasgenoten: etnisch gekleurd? Een onderzoek naar de factoren van invloed op de attitude van basisschoolleerlingen jegens klasgenoten van verschillende etnische herkomst. Pedagogiek 27(3): 201-219 • Basisschool Management (04/2009) ‘Burgerschap als Uitdaging’ • Brief van Staatssecretaris Dijksma (Tweede Kamer, 2007-2008 a en b) • Driessen, G. (2007) Peer group effecten op onderwijsprestaties: een internationaal review van effecten, verklaringen en theoretische en methodologische aspecten. Nijmegen: ITS – Radboud Universiteit • Frans, R. (2010) Evaluatieverslag Ontmoetingsprojecten 2009-2010, Den Haag door gemeente Den Haag (voor meer info contact opnemen met gemeente Den Haag, afd. Onderwijs en segregatie) • Gijsberts, M. & Dagevos J. (red.) (2007) Interventies voor integratie. Den Haag: SCP • Kenniscentrum Gemengde Scholen. Gemengd naar School: Vriendschapsscholen, 2009 Amsterdam (te downloaden op www.gemengdescholen.nl ) • Onderwijsraad (2006), De verbindende schoolcultuur. Hoe kan een gezamenlijke schoolcultuur verschillen overbruggen? Den Haag: Onderwijsraad • Peters, D. (2006), Tot elkaar veroodeeld, een analyse van de vooralsnog vrijblijvende aanpak van etnische segregatie in het basisonderwijs. Enschede: Universiteit Twente • Pettigrew, T.F. (1998), Intergroup contact theory. Annual Review of Psychology, 49 (1): 65-85 • Prior F. & G. Walraven (2009), De wereld wordt kleiner als je groter wordt: de basisschool als oefenplaats voor wereldburgerschap, Amsterdam: NCDO, 2009


73

• Putnam, R.D. (2000), Bowling alone, New York • Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (2005a), Eenheid, verscheidenheid en binding, over concentratie en integratie van minderheden in Nederland, RMO-advies 35. • Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (2005b), Niet langer met de ruggen naar elkaar, een advies over verbinden. RMO-advies 37. • Slavin, R.E. & cooper, R. (1999), Improving intergroup relations: Lessons learned from cooperative learning programs. In: Journal of Social Issues, 55, 647-663. • Verslag mini-conferentie Vriendschapsscholen d.d. 18 oktober 2007 in Villa Zebra, Rotterdam • Timke Visser, Thomas Freitag, Guido Walraven ‘Een toekomstgerichte evaluatie: School in de Wereld’, 2010 voor gemeente Utrecht door Kenniscentrum Gemengde Scholen. Voor meer info neem contact op via www.gemengdescholen.nl • Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2007), Identifcatie met Nederland. WRR rapport 79



74

Landelijk Landelijk Kenniscentrum Kenniscentrum Gemengde Gemengde ScholenScholen Rotterdam Amsterdam / Amsterdam / Rotterdam 2011 2009

Leerlingen, basisscholen en hun buurt

75

Vriendschapsscholen. Hoe pilotgemeenten opbrengsten in kaart brengen & voorbeelden van activiteiten ter inspiratie

Recommend Documents