Naam:__________ _
DE VERENIGDE OOSTINDISCHE COMPAGNIE (VOC) In 2002 was het 400 jaar geleden dat de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) werd opgericht. Dit werd in binnen- en buitenland op diverse manieren herdacht. Wat was de VOC? VOC is de afkorting van Verenigde Oost-Indische Compagnie. Het was in de 17e en 18e eeuw de grootste handelsonderneming ter wereld. Met een vloot van meer dan honderd schepen, duizenden werknemers, tientallen kantoren in Azië en zes vestigingen in Nederland. Deze “VOC-kamers” waren gevestigd in Amsterdam, Enkhuizen, Hoorn, Rotterdam, Delft en Middelburg. Nadat Nederlandse kooplieden, vanaf omstreeks 1590, buitengesloten werden van de winstgevende handel van de Portugezen op Azië, besloten enkele Amsterdamse kooplieden het Portugese monopolie te doorbreken. Zij organiseerden in 1595 de “eerste schipvaart” naar Azië. Andere Nederlandse kooplieden volgden dit voorbeeld. Vraag 1a. Waarom werd de VOC opgericht? ………………………………………..……
Vraag 1c. In welke plaatsen waren VOC- vestigingen in Nederland? ……………………………………………….
……………………………………………..
……………………………………………….
Vraag 1b. Wat is een monopolie?
……………………………………………….. ………………………………………………..
…………………………………………….. ………………………………………………... ……………………………………………..
pagina 1 van 6
Vraag 1d. Met welk werelddeel werd er handel gedreven? …………………………………………… In vijf jaar tijd zeilden 65 schepen in 15 vloten naar Azië. Dit leidde tot grote onderlinge concurrentie. De StatenGeneraal besloten in te grijpen en dwongen de kooplieden hun krachten te bundelen en samen te werken. Dit leidde tot de oprichting van de Verenigde OostIndische Compagnie. Op 20 maart 1602 verleenden de Staten-Generaal een octrooi aan de VOC. Dit hield in dat de VOC het alleenrecht kreeg voor de handel op Azië. Op de reis naar Azië gingen niet alleen handelsgoederen maar ook gebruiksgoederen mee, zoals textiel, wijnen, verfstoffen, voedsel, water, gereedschappen, onderdelen en munitie. Het belangrijkste deel van de lading was echter goud en zilver, waarmee in Azië diverse goederen konden worden gekocht. De reis naar Azië duurde gemiddeld acht maanden. Vraag 2. Waarom was het octrooi voor alleenrecht erg belangrijk? ……………………………………………………………………………………………………….. Batavia, het huidige Jakarta, was de hoofdvestiging van de VOC in Azië en het centrum van een uitgebreid handelsnetwerk. Er werd door de VOC ook op ruime schaal regionaal handel gedreven. In China werd bijvoorbeeld zijde gekocht, die in Japan weer werd verkocht tegen goud en koper. Dit ging weer naar India waar het geruild werd voor textielproducten die op de Molukken weer werden verhandeld tegen specerijen. Later werden ook koffie, thee en suiker belangrijke handelsproducten. Vanuit Batavia werden de goederen naar Nederland verscheept. Op de terugreis werd op Ceylon (nu Sri Lanka) vaak nog kaneel gekocht. Twee eeuwen lang heeft dit enorme handelsbedrijf bestaan. Maar aan het eind van de 18e eeuw ging het minder goed met de handel. Dit kwam door de harde concurrentie en de oorlog met Engeland. In 1975 werd de VOC opgeheven.
pagina 2 van 6
Vraag 3a. Waarom was de VOC-vloot aantrekkelijk voor zeerovers?
Vraag 3b. Welke goederen werden voornamelijk verhandeld?
………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………….
………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………
…………………………………………………. De bemanning In de periode van 1610 tot 1770 waren er gemiddeld zo‟n 22.500 zeelieden werkzaam op de VOC schepen. Een zeeman ontving slechts een derde tot de helft van het loon van iemand die aan wal werkte. Vaak was het erg moeilijk om, als vader op zee zat, het hoofd boven water te houden. Het voordeel voor de zeeman zelf was dat hij (op het schip) ‟gratis‟ onderdak en voedsel kreeg. Vraag 4. Werden de zeelieden rijk van het werk op het schip? …………………………………………………………..
Navigatie Voordat je als stuurman of schipper een reis mocht maken kreeg je eerst een opleiding om te leren hoe je de weg moest vinden op zee. Men kreeg een set landkaarten en allerlei navigatie instrumenten, zoals een kompas, een log, een zandloper en een graadstok. Het belangrijkste van alles waren natuurlijk de kaarten. Op de kaarten tekende de schipper elke dag aan waar hij dacht te zijn. Het kompas werd gebruikt om te zien in welke richting het schip voer, maar ze waren niet altijd even nauwkeurig. Met de log en de zandloper werd de snelheid van het schip gemeten. Door de hoogte van de sterren te meten met een graadstok werd bepaald wat de noord-zuid positie van het schip was.
pagina 3 van 6
Vraag 5. Vul de woorden in op de goede plaats. Kies uit: kaarten - kompas – snelheid - sterren Op de …………………..tekende de schipper elke dag aan waar hij dacht te zijn. Het ………………….werd gebruikt om te zien in welke richting het schip voer, maar ze waren niet altijd even nauwkeurig. Met de log en de zandloper werd de …………………van het schip gemeten. Door de hoogte van de ……………….te meten met een graadstok werd bepaald wat de noord-zuid positie van het schip was. Lading Uit Europa vertrokken de schepen met een lading die bestond uit: edelmetaal: dit bestond uit stukken zilver, goud en koper, in muntvorm. De gouden en koperen munten gingen meestal naar India. Handelsgoederen als textiel, linnen en wol werden vooral verkocht in Japan, China, Perzië en aan rijke mensen in India. Verder werd er wijn en bier meegenomen. Er waren ook nog wat kleinere ladingen die bestonden uit verfstoffen, lood en luxe goederen. Gebruiksgoederen: deze goederen waren voor het VOC bedrijf in Azië. Meestal waren dat goederen die daarginds niet of heel moeilijk te krijgen waren, bijvoorbeeld reparatiegoederen voor schepen, zoals spijkers, masten, kabels, kompassen en verder inkt, kleding, potten en pannen. Er werd grind en zand onder in het schip gestort om het schip zwaarder en stabieler te maken. Het schip Batavia, wat overigens zonk, had als extra ballast bewerkte stenen bij zich. Vraag 6. Waarom werd er handel gedreven met zoveel verschillende landen? ………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….
pagina 4 van 6
Voedsel Er werd veel voedsel meegenomen dat lang houdbaar was. Ook werden appels gedroogde pruimen en kabeljauw of stokvis meegenomen. Tenslotte pekelde (zouten) men het voedsel. Ook namen ze bonen, erwten en scheepsbeschuit mee. Dat bederft niet snel. Omdat het voedsel erg eentonig was en men te weinig vitaminen binnen kreeg, werden mensen ziek. Ze kregen scheurbuik. Ze konden water, wijn, bier of jenever drinken. De bemanning kreeg elke dag een slokje jenever om de tanden te poetsen. Het water dat vrij snel bedierf, werd met de tanden op elkaar naar binnen gezogen, zodat men geen wormen binnen zou krijgen.
Vraag 7a. Wat aten de zeelieden aan boord? …………………………………………….
Vraag 7c. Wat dronk de bemanning tijdens zo‟n lange reis? ………………………………………………..
…………………………………………….
…………………………………………………
Vraag 7b. Wat is scheurbuik?
Vraag 7d. Hoe probeerde men het voedsel zo lang mogelijk goed te houden?
…………………………………………….. ………………………………………………… …………………………………………….. …………………….………………………….. ……………………………………………..
pagina 5 van 6
Geschiedenis van de Batavia De Batavia is een nagebouwd schip uit de tijd van de VOC. De huidige Batavia is genoemd naar een historisch voorganger, die in 1628 in Amsterdam werd gebouwd voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Al op zijn eerste reis, is de Batavia op een rif voor de Australische westkust vergaan. Het eiland waar de Batavia verging heet tegenwoordig „Beacon Island‟. Omdat op het eilandje voedsel noch water aanwezig was, besloot commandeur Pelseart om samen met enige officieren hulp te gaan halen in de stad Batavia op Java (het tegenwoordige Jakarta). De bouw van de Batavia In 1985 is de herbouw van de historische reconstructie van de Batavia van start gegaan. Onder leiding van scheepsbouwmeester Willem Vos is in Lelystad door een wisselende groep jongeren aan het schip gewerkt. Voor de reconstructie van de Batavia is gebruik gemaakt van tal historische bronnen, zoals archiefstukken, 17e eeuwse bouwbeschrijvingen, prenten, schilderijen enzovoort. Vraag 8. Is het zinvol om zo‟n ouderwets schip in deze tijd na te bouwen? Waarom wel/niet. ………………………………………………………….. …………………………………………………..……....
pagina 6 van 6
