VPW info nl 2010 nummer 1

VPW info nl •

2010 nummer 1

Kwartaalblad van VPW Nederland Beroepsvereniging van r.-k.pastores Palestrinastraat 1b, 3533 EH Utrecht • T 030 293 33 15 E [email protected] • W www.vpwinfo.nl

‘Verbonden met de ware wijnstok’

Pastoraatsgroepen

VPW Nederland Beroepsvereniging van r.- k. pastores

colofon

•

VPWinfo.nl is het kwartaalblad van VPW Nederland, Beroepsvereniging van r.-k.pastores. ISSN 1574-9916. Nr. 1, april 2010.

VPWinfo.nl

Structureel ernstige fouten

• Redactie VPWinfo.nl M. Bijleveld (redactiesecretaris), N. Bulter (hoofdredacteur), D. Gies, L. Meijer, J. van Lente (ontwerper). • Redactiesecretaris Marije Bijleveld, Postduifstraat 7, 6227 AZ Maastricht, T 043 - 361 89 03, [email protected] • Secretariaat Palestrinastraat 1b, 3533 EH Utrecht, T 030 - 293 33 15, E [email protected] I www.vpwinfo.nl

• Grafisch ontwerp en opmaak en illustratie Jeroen van Lente Grafisch ontwerper, Heihoeven 52, 5244 GK Rosmalen, T 06 28 15 20 30, E [email protected] Bezoekadres: Pastoor Hordijkstraat 5, Rosmalen. Foto’s door de auteurs aangeleverd: pagina 2, 4, 6, 8, 10, 12, 16, 18 en 24. • Druk Drukkerij BiblovanGerwen, Den Bosch.

Contributie

In zijn brief aan de katholieke gelovigen van het bisdom Haarlem-Amsterdam schrijft mgr. Punt ware woorden. Er hebben “structureel ernstige fouten gezeten in het toenmalige opvoedingssysteem. De grote afstand tussen leraar en leerling, de geringe controle en het verregaand ontbreken van sensibiliteit voor deze gevaren, heeft het mogelijk gemaakt dat een – weliswaar kleine – groep paters, broeders en zusters met een verstoorde seksualiteit, jarenlang toch vele slachtoffers heeft kunnen maken, en kinderen voor hun leven heeft getekend.” Enkele parochianen hebben mij intussen hun misbruikgeschiedenis verteld. Ik ga er van uit dat ook jullie deze verhalen te horen krijgen. Alleen al in mijn eigen vrienden- en familiekring ken ik meerdere misbruikverhalen door paters/broeders. En onder ons, rooms-katholieke pastores, zijn velen opgegroeid en opgeleid in het internaatssysteem, waarvan de bisschop van Haarlem terecht zegt dat er structureel ernstige fouten in zaten. Als VPW kennen we een beroepscode, die we overigens de komende maanden gaan herzien. Onder 3.10 staat: “De pastor eerbiedigt de persoonlijke, zowel fysieke als geestelijke, integriteit van de pastorant. De pastor is zich bewust van de machtsongelijkheid, die een pastorale relatie met zich mee kan brengen… De pastor onthoudt zich van seksuele gedragingen of toenaderingspogingen in de omgang met de pastorant. De pastor gaat niet in op seksuele toenaderingspogingen van de zijde van de pastorant. De pastor gaat geen seksuele relatie aan met de pastorant tijdens of direct aansluitend op het pastoraal contact. De pastor weet zich verantwoordelijk voor de bewaking van deze grenzen in het pastorale contact met kinderen, jongeren en volwassenen.”

De contributie bedraagt € 140,–. Aspirant-leden (studenten) betalen minimaal € 15,–. Sommigen, onder wie emeriti, parttimers met een arbeidsovereenkomst van 50% of minder en zij die lid zijn van een andere vakbond, kunnen gebruik maken van het gereduceerd tarief van

Niels Morpey, voorzitter

• Verandering van werkkring of werksoort

€ 70,–. De penningmeester verzoekt hen de volledige contributie te betalen of anders een hogere bijdrage. Over te maken op postbanknummer 303 72 79 t.n.v. VPW Nederland inz. Contributie m.v.v. naam en woonplaats.

Organisatie VPW Nederland • Secretariaat VPW Nederland N. Bulter (beleidsmedewerker) L. Westerveld (secretaresse) Palestrinastraat 1b, 3533 EH Utrecht, T 030 - 293 33 15. • Dagelijks bestuur N.H.F. Morpey, Beatrijspad 24, 3813 DM Amersfoort, 06 19 87 64 76, C. van Beek, Schrijnwerkerstraat 20, 4813 LT Breda, 076 - 520 49 26, M.D. Dijkman, Kerkstraat 19, 6941 AC Didam, 015 - 310 89 36 P. Gabriël, Zwolse Anjer 8, 2631 SR Nootdorp, 015 - 310 89 36. • Bestuur C. van Beek, M. Corvers, A. van Dijk, M.D. Dijkman, E.J. van Dijl, C. Epskamp, P. Gabriël, C. Lalieu, J. Langelaan, M. Th. v.d. Loo, L. Mesman, N. Morpey, W. Paassen, J. van Rooij, J. Siemons, K. Tolboom, J. Verbruggen. • Financiële administratie H. Kroon. • Landelijke Kommissie Rechtspositie (LKR) N. Bulter, J. Deckers, S. Draisma, L. Geurts, H. Hudepohl, A. Kuin, T. van de Rijken, wko, P. van Schagen. • Tuchtcollege W. Blezer-van der Walle, R.J. Bunnik (secr), R.G.W. Huysmans, A.P.H. Meijers (vz), J.W. Nibbelke, K.W. Walf. • Redactie 40 jaar pastoraal werk(st)er A. Beugelsdijk, N. Bulter, M. Dirkx, W. Putman, N. Raaphorst, J. Verbruggen • Website P. Gabriël, webmaster.

Verzoek aan onze leden! Als er iets verandert in uw gegevens wilt u dan zo vriendelijk zijn dit door te geven aan ons secretariaat: Palestrinastraat 1b, 3533 EH Utrecht of [email protected]. Denk daarbij aan: • Adresgegevens • Arbeidsduurverandering (bijvoorbeeld van full-time naar half-time) • Het overgaan van studentlid naar werkend lid.

Diocesane VPW’s VPW Den Bosch • Secretariaat VPW Nederland Palestrinastraat 1b, 3533 EH Utrecht, 030 - 293 33 15, [email protected]. • Bestuur J. Beekers, J. Rens, J. van Rooij, J. Siemons. • Werkgroep Arbeidsverhoudingen J. Deckers, Sophiastraat 1, 5671 XJ Nuenen, T 040 - 2831210. VPW Breda • Secretariaat F.M. Vermeulen, Florahove 24, 4702 EZ Roosendaal, 0165 - 53 45 06, [email protected] • Werkgroep Arbeidsverhoudingen F.M. Vermeulen, Florahove 24, 4702 EZ Roosendaal, 0165 - 53 45 06. VPW Groningen-Leeuwarden • Secretariaat J.M.A. Langelaan, Boerschaplaan 41, 7824 NA Emmen, [email protected]. • Werkgroep Arbeidsverhoudingen W. van Harmelen, p/a Adm. Helfrichstraat 74, 9801 GJ Zuidhorn, T 058 - 266 03 01. VPW Haarlem • Secretariaat J.C.J. Verbruggen, Meerkoet 6, 1745 HJ Spanbroek, 0226 - 351 951, [email protected]. • Werkgroep Arbeidsverhoudingen M. Bruijns, Snuiverstraat 2, 1561 HD Krommenie, 075 - 628 12 08. VPW Limburg • Secretariaat A.H.H. van Dijk, Kon. Julianastraat 14, 6585 XR Mook, 024 - 366 10 20, [email protected] VPW Rotterdam • Secretariaat H.J.T. Dam, Mondriaan 5, 2681 MJ Monster, [email protected]. • Kommissie Arbeidsverhoudingen P. van Schagen, Sterzegge 5, 2318 ZG Leiden, 010 - 418 10 41. VPW Utrecht • Secretariaat Chr. Kantoci-Janssen, Bussloselaan 17-A, Bussloo-Voorst, 0571-261914, [email protected] • Commissie Rechtspositie L. Geurts, Lorentzstraat 9, 7316 GJ Apeldoorn, 055 - 521 94 24.

i nh o u d In meerdere bisdommen is de vorming van pastoraatsgroepen de laatste jaren onderdeel van het beleid geworden. Waar parochies opgaan in een grote parochie met lokale geloofsgemeenschappen, wordt aan de pastoraatsgroep een structurele positie toegekend. Het bisdom Breda heeft dit beleid al meerdere jaren terug ingezet, de bisdommen Utrecht en Rotterdam zijn er recentelijk toe overgegaan. Ook andere bisdommen kennen her en der een pastoraatsgroep in een parochie, en we mogen verwachten dat ook het bisdom ’s-Hertogenbosch er de komende jaren beleid van gaat maken. Invoering van de pastoraatsgroep brengt de nodige discussie teweeg. In meerdere situaties moet de geloofsgemeenschap nog wennen aan het verlies van de eigen pastor: een proces van rouwverwerking. Een eigen pastoraatsgroep kan elan geven aan de plaatselijke geloofsgemeenschap en uitdrukking zijn van de gezamenlijke verantwoordelijkheid. Waar pastoraatsgroepen al langer bestaan, blijkt voortdurende begeleiding door een pastor onmisbaar. Bemensing, verloop en agenda vragen om aandacht. De kerntaak van de pastor is het geestelijk leiderschap. Hans Boerkamp vertelt hoe in een pastoraatsgroep het delen van geloof aan de orde gesteld kan worden. De praktijk heeft het ook nodig dat er beleidsmatig over gedacht wordt. Gérard Martens houdt een pleidooi voor een perspectiefwisseling: van de pastoraatsgroep als coördinator van het plaatselijke pastoraat naar een groep met een spirituele uitstraling naar buiten.

De Praktijk

De Rubrieken 6

4 Werk maken van delen Nico Bulter

8 De software van de parochie

Piet van Hooijdonk

7

Wim van Reen

10 De weg naar gastvrijheid Henny Spooren-Schaart

Gelezen Overlopen naar de Barbaren Pastor en internet Ik wil ook een parochiekantoor! Matthé Bruijns

12 Alle begin is moeilijk

14 Nieuws uit de VPW-en

Jan Vernooij

16 Pastoraatsgroepen en spiritualiteit

Nico Bulter

22 Onze rechtspositie

Hans Boerkamp

Nico Bulter

18 Een kerk die naar buiten treedt Gérard Martens

24 Rob Lijesen Frédérique Spigt !

‘Laten we met elkaar verbonden blijven. Zoals een rank geen vrucht kan dragen los van de wijnstok, zo kunnen ook jullie geen vrucht dragen als je niet met Mij verbonden blijft. (Johannes 15, 4)

20 Oproep voor de Algemene Ledenvergadering op woensdag 26 mei 2010 21 ‘Een eigen charisma, 40 jaar pastoraal werk(st)ers’ Nico Bulter

VPWinfo.nl • april 2010

3

Werk maken van delen

ook. Mensen stappen als het ware in een bestaand ritueel van de kerk, en dat werkt blijkbaar op een of andere manier: je mag je erdoor laten dragen. En dan is er geen dwang, wel een uitnodiging”.

Door Nico Bulter

“We willen graag werken aan een gastvrije en uitnodigende geloofsgemeenschap. Maar dan moet deze wel inhoud hebben”. Zo verwoordt de pastoraatsgroep van de Dominicuskerk in Utrecht de kern van haar taak. Aan de tafel zitten drie mensen. Enthousiast, betrokken, deskundig. Op de dinsdag komen zij wekelijks bij elkaar voor overleg. We zitten in de vergaderruimte. Schuin aan de overzijde is de werkkamer van de parochiesecretaresse die 15 uur per week in dienst is. Ernaast bevindt zich de kamer waar de gastvrouwen bij toerbeurt zitten, elke ochtend van 9 tot 12 uur, samen met de hulpdienst. Zij zijn het dagelijkse oor en oog. De gang loopt uit op de kerk, in 1951 gebouwd als een basilica met een mooie steen en ruw metselwerk. Een prachtig gebouw, maar nu veel te groot voor het aantal parochianen van de wijk Oog in Al. Een mooi complex, met kerk en kloosterbinnentuin en zijgebouwen. De Dominicaanse parochie gaat binnenkort op in de St. Ludgerusparochie, die de helft van de stad Utrecht beslaat. Er is al enige jaren geen eigen pastor meer. Wel is er een groep van inspirerende voorgangers onder wie ook enkele Dominicanen. Dominicaanse traditie “We willen ons graag profileren als een geloofsgemeenschap die open staat voor de omgeving en de samenleving. Dat is meer dan de deur openzetten. Het is het verhaal van Sint Maarten, namelijk delen van wat je hebt. En dan moeten we dat delen wel inhoud geven. Anders hebben we niets te zeg4


gen. Die toegankelijkheid en openheid is ons als het ware met de moedermelk ingegeven, opgegroeid als we zijn in de sfeer van de Dominicanen. Dan bedoelen we: een groot gevoel voor het heilige in het dagelijkse leven. Proberen in het leven aan het licht te brengen dat we gedragen worden. Op zoek gaan naar de bron van geloof die ons net boven het alledaagse uittilt. Oog hebben waar de tijdloop even onderbroken wordt, waar verstilling optreedt, waar de kans bestaat opgenomen te worden in de ruimte van God. Omdat de dingen dan in het licht van God komen te staan, worden de dingen anders. Daar klinkt de stem, het woord van God. In de verkondiging proberen we zo verbinding te maken tussen het woord van God en ons leven, tussen de traditie en het heden”. Zo kan het ook “Nogal eens gebeurt het dat mensen hier hun plek vinden. Meerderen zijn afgeknapt op de oude kerk. Maar als de kerk zo is, zoals het er hier aan toe gaat, met deze woorden, in deze taal, in deze uitnodigende omgeving, waarin je je welkom voelt, dan komt er een goed gevoel bij. We zien dat regelmatig bij uitvaarten. Mensen geven ons dat ook terug: zo kan het

Leny Beemer liturgie en catechese voor volwassenen.

Ank Rinzema catechese jeugd en jongeren, gemeenschapsopbouw.

Hans Wiegers diaconie en gemeenschapsopbouw.

De Praktijk

Catechese “We zijn geen sociale vereniging, we zijn wel een geloofsgemeenschap, gedragen door en bij elkaar gekomen op grond van een geloofsverhaal. Onze opstelling naar de samenleving toe vindt zijn basis in ons geloven. Daarom maken we uitdrukkelijk werk van catechese aan jong en oud. Zo zijn er dit voorjaar drie avonden met als titel “Islam, Hindoeïsme, Jodendom, Christendom: veelsoortige inspiratie en bezieling in Utrecht-West”. Ter afronding maken we een rondgang langs de gebedshuizen als plekken van inspiratie. Ook hebben we besloten met vrijwilligers samen een of meerdere leesgroepen te vormen rond eenzelfde boek. Dat is een goede manier om aan verdieping en toerusting te werken”. Pastoraatsgroep De pastoraatsgroep is begonnen in 2005. Tijdens een liturgische viering zijn de leden geïnstalleerd met ondersteuning van een brief van de deken. “Dat geeft duidelijkheid, status. Het maakt ons mogelijk om verantwoordelijkheid te nemen, in de wetenschap dat het ons ook gegeven wordt”. Na het vertrek van een van de leden kwam in 2008 Leny Beemer erbij. Zij is theologe en lekendominicaan. “Als groep zorgen wij ervoor dat het pastoraat ter plekke plaatsvindt. Het parochiebestuur is verantwoordelijk voor de zakelijke kant, voor de gebouwen, het personeel en de begeleiding van het fusieproces. Wij zijn op uitvoerend niveau bezig met de vieringen, de catechese, de diaconie en de opbouw van de geloofsgemeenschap. We zorgen dat alles loopt, dat alles gecoördineerd wordt. Daarbinnen is een rode draad de zorg voor de rond honderd vrijwilligers. Natuurlijk gaat de komende fusie veranderingen met

zich mee brengen. Er komt een team van drie pastores, een van hen krijgt een directe lijn met ons en de naburige geloofsgemeenschap. Wij zullen als pastoraatsgroep ons werk gewoon voortzetten in samenspraak met de betreffende pastor, en het bestuur zal de plaatselijke coördinatiegroep worden. En als de rolverdeling tussen beide groepen zo helder blijft als nu, dan hebben we alle vertrouwen in de komende tijd”. Voortgangsverslag De pastoraatsgroep maakt jaarlijks een voortgangsverslag. Het verslag over 2009 beslaat 15 bladzijden en alle onderdelen worden erin nagelopen. Er wordt gewogen aan de hand van (a) de pluspunten, (b) de knelpunten en (c) de mogelijke oplossingen en aandachtspunten. “We mogen terugkijken op een goed jaar, waarin veel werk is verzet. Enerzijds werd er voortgebouwd op wat al eerder was ontwikkeld, anderzijds zijn er ook weer nieuwe dingen bedacht en uitgevoerd. Er is een grote saamhorigheid en goede sfeer, zowel in de pastoraatsgroep als met alle vrijwilligers. Energie wordt geput uit inspirerende momenten met elkaar, maar ook uit enthousiaste reacties van anderen bij activiteiten. Het zal voor de toekomst van belang zijn dat we energie kunnen blijven putten uit ons werk en dat we alles wat we doen steeds kritisch blijven evalueren. Ook moeten we ervoor waken niet alles zelf te doen, en energie te blijven steken in het betrekken van anderen bij het vele werk”.

‘Meer dan de deur openzetten’

Taken Leny Beemer verzorgt alles rond de liturgie. Van koren tot boekjes tot zangers en tot ad hoc taken, uitvaarten, de uitvaartgroep, de communie rondbrengen en het contact met de gastvoorgangers. Rond de liturgie is er een netwerk van contacten en meerdere voorgangers. Naast de zorg voor de vieringen in het weekend streeft men naar andersoortige vieringen door de week. lees verder op pagina 6 VPWinfo.nl • april 2010

5

Gelezen

Vervolg van pagina 5

Een boek uit de stapel

door Piet van Hooijdonk

Overlopen naar de Barbaren Erik Borgman. Het publieke belang van religie en christendom. Klement / Pelckmans 2009, 159 pagina’s.

Dit boek is een aanrader voor iedere moderne pastor. De inleiding zet ons al direct op het spoor: toen de zuilen uit elkaar vielen, bleken de religieuze leiders verleerd te hebben buitenstaanders aan te spreken. Wij kennen de maatschappelijke problemen wel, maar wij zijn niet in staat onze religieuze traditie in gesprek te brengen: ons menselijk geloof in een alle mensen dragende liefde. Christenen zien God als de oorsprong en eindbestemming van die liefde. Hij verduidelijkt dit. In 1904 begonnen de Broeders Penitenten met ‘een gesticht voor idioten’. Tegen de mening van hun medeburgers in geloofden de Broeders in de toekomst van deze gehandicapte mensen. Er schuilen krachten in deze mensen die hen in staat stellen zelf aan hun toekomst mee te werken. Daarvoor bouwden de broeders plaatsen waarin niet alleen voor maar ook met deze mensen gewerkt werd. Borgman licht uit dit initiatief ‘het geloof’. Hij ziet ‘geloven’ als onmisbaar in ons samenleven. Geloof moet gegeven kaders 6


doorbreken. ‘Geloof’ definieert hij breed. Het betreft ook het geloof van niet-christelijke mensen, dat mensen de moeite waard zijn. Christenen funderen dit geloof in de christelijke traditie, die Gods liefde ziet als oorsprong en bestemming van ons bestaan. Deze traditie klonk in het St.Jansevangelie, werd ook verwoord in de Constitutie Gaudium et Spes. In handen van Borgman wordt deze traditie niet opgelegd, maar in wisselwerking gebracht met het sociale denken en handelen. Borgman wil ons overtuigen dat de katholieke sociale leer een betekenisvolle bijdrage kan leveren in de ontwikkeling van een gemeenschappelijke taal en verstaanshorizon. Moderne denkers betrekt hij in deze wisselwerking. Tegelijk bakent hij het eigen gelovig christelijk denken af te midden van alle pluraliteit. Dit boek zie ik als een welkome en verfrissende voortzetting van het katholieke sociale denken van de kerk.

Ank Rinzema richt zich op kinderen, jeugd en jongeren, catechese. Denk daarbij aan dopen, eerste communie en vormsel maar ook aan het contact met de Dominicusschool. De 23 klassen brengen jaarlijks een bezoek aan de kerk. Zij heeft ook de zorg voor de website en de begeleiding van de stagiaire die hier een maatschappelijke stage loopt. Dat laatste overigens is heel leuk om te doen. Hans Wiegers is bijna dagelijks in de kerk te vinden. Hij is ook actief als klusjesman en koster. Met een aantal mensen bezoekt hij zieken en ouden van dagen. Hij is bezig met het programma van de komende seniorenbijeenkomst, organiseert de jaarlijkse vrijwilligersdag, heeft samen met anderen gewerkt aan de uitwerking van ‘de dorstigen laven’ in het kader van de werken van barmhartigheid, de MOV groep, enzovoorts. Met z’n drieën vullen zij 1,5 fte. “Als ik het van te voren geweten had, dan had ik het misschien niet gedaan. We sparen zo veel uit”. Het moeilijkste? Mensen werven en na lang wachten een ‘nee’ krijgen. En dat het werk nooit af is. En dat er geen peil op te trekken is waarom mensen komen en wanneer. Dit jaar zijn er twee communicanten, volgend jaar zes of zeven. De ene keer leidt een initiatief tot niets, de andere keer is het een succes. Het leukste? Iets bedenken, uitvoeren en er samen met mensen plezier en betekenis aan beleven. Soms is het volhouden, en weten dat het goed is door te gaan. De andere keer is het goed iets dood te laten bloeden, en ruimte te maken voor iets anders. En dat alles met humor.

!

Pastor en internet Op zoek naar inspiratiebronnen op het wereldwijde web

door Matthé Bruijns

Ik wil ook een parochiekantoor! Bij gesprekken rond uitvaarten is het altijd een beetje aftasten hoe de religieuze en kerkelijke verhoudingen zijn. Onlangs was het weer bingo. Startvraag van de oudste zoon (60+) was: ‘U bent pastoor’ (nou nee, ik ben pastor in de functie van pastoraal werker). ‘O ja, maar wordt er tegenwoordig nog wel eens gebiecht bij U. Ik ben er benieuwd naar omdat ik het vroeger zo’n flauwekul vond; sindsdien kom ik ook niet meer.’ De kerkelijke meelevendheid is dan al aardig geschetst. Vervolgens komt er een vraag over de Mis die geen eucharistie is maar een gebedsdienst. De zoon: ‘Ja maar moeder wilde dat wel, want als ze met Kerstmis en Pasen naar de kerk kwam, ging ze altijd te communie.’ En er lag een lijstje klaar met wensen: van kaarsen aansteken, het Avé Maria en geen collecte. ‘Nee dat willen we niet want dat is zo’n gebedel’. Ik vertelde iets over de bijdrage van allen aan de kerkgemeenschap, dat we geen bedrijf zijn maar leven van de giften en gaven van allen die de gemeenschap in stand willen houden, dat we haar naam levend willen houden, soms iets over het offer, maar ja ik had net verteld dat er geen mis was. ‘Ja’, roept er iemand uit de kring, ‘zit je niets vermoedend in de kerk, houden ze je opeens een schaal onder je neus.’ ‘Nou opeens’, zeg ik, ‘volgens mij houden we al sinds het jaar 52 een collecte in de

christelijke gemeenschap.’ Maar de vermogende familie kreeg haar zin niet, ook niet toen bedragen van 500 en zelfs 1000 euro werden genoemd om de collecte af te kopen, want dan zou ik toch koopman zijn. ‘Maar pastor, u doet uw gemeenschap te kort.’ Toen schoot mij iets te binnen waar ik veel te weinig gebruik van maak. Ik ben maar werknemer die van bovenaf vastgesteld beleid dient uit te voeren. Wanneer we de prijs aan de benzinepomp te hoog vinden, en wie vindt dat niet, dan moet je niet in discussie gaan met de pompbediende maar met de directie. ‘Geef ons dat telefoonnummer dan bellen we zelf wel met jouw bestuur.’ ‘Mijn baas zijn nummer ken ik niet uit mijn hoofd, ik bid wel tot Hem maar dat gaat via andere lijnen, dat van zijn plaatsvervanger heb ik wel.’ ‘Geef die dan.’ Het adres is St. Pietersplein no. 1, het telefoonnummer is te vinden op http://paus.startpagina.nl/. Ik heb niet van de nuntius gehoord of er een verbinding tot stand is gekomen met de curie. Ondanks de lol die ik aan dit soort gesprekken beleef, voel ik mij er ook vervelend bij. Nu collega’s op steeds grotere afstand komen te werken, zijn pastoraatsgroepen, een platform van overleg en collegialiteit in het pastoraat. In een tijd dat ieder bisdom op zijn eigen wijze bezig is met reorganisatie van de pastorale or-

ganisatie, ben ik op zoek gegaan naar wat zij schrijven over pastoraatsgroepen. Naast een enorm aantal parochies dat met foto’s en functieomschrijvingen en bereikbaarheid hun pastoraatsgroepen voorstellen, is er tot mijn verbijstering op de sites van vele bisdommen zelfs het woord niet terug te vinden. Enkel het aartsbisdom besteedt expliciet aandacht aan de pg http://www.aartsbisdom.nl/?id=31 Zij kennen de pg een centrumfunctie toe. Ze nemen zelfs de plaats over van de voorheen individuele pastor!, lees ik. De andere bisdommen zwijgen op hun websites over de pg. Alleen bij het zoeken via Google kwam ik via onderstaande link op de website van Roermond. Deze pagina is niet te vinden / te bereiken via de website maar lijkt ergens te zijn weggestopt. http://www.bisdomroermond.nl/single/index.php?ID=203&ta ble=no. Ze bevat info over ‘pastoraatsgroep met leken’ en over het ‘parochiekantoor’. Zij bestellen hosties, kaarsen, wierook en miswijn, alsof dat dagelijks werk is, maar hier kun je ook terecht voor het bestellen en betalen van H. Missen. Ik wil ook wel zo’n parochiekantoor. Bij een lastige familie kan ik dan als echte ‘case manager’ zeggen: ‘Bel maar even met mijn kantoor.’

" VPWinfo.nl • april 2010

7

De software van de parochie Pastoraatsgroepen hebben enige begeleiding nodig. Om bij de kern te blijven. Om niet teveel hooi op de vork te nemen. Om talenten aan te boren. Over het waakzame oog van de pastor. De Mariaparochie in Etten-Leur is sinds 2002 een fusieparochie met drie parochiekernen met samen 22.000 katholieken. De parochiekernen hebben een onderling vergelijkbare hoeveelheid parochianen. Als pastoraal werker maak ik deel uit van een team. Er is een priester (61 jaar) en er zijn drie pastoraal werk(st)ers, een vrouw en twee mannen (61 jaar, 53 jaar en 51 jaar). De pastoraal werk(st)ers zijn elk eerstaanspreekbare pastor in een parochiekern. De priester is eindverantwoordelijk en voorzitter van het parochiebestuur. Elke parochiekern heeft een pastoraatsgroep en een beheercommissie. Voor het gemak zeggen we dat de beheercommissie over de hardware en de pastoraatsgroep over de software van de parochiekern gaan. De leiding in de parochie op beheersmatig en pastoraal vlak ligt bij het parochiebestuur, de parochievergadering en het pastoraal team. Gedeelde verantwoordelijkheid De pastoraatsgroep van de parochiekern Heilig Hart bestaat uit vier vrijwilligers en ikzelf als beroepskracht. Er zijn drie vrouwen en een man. Het is de taak van de pastoraatsgroep om het algehele pastoraat in de parochiekern te coördineren. Om deze omvangrijke taak te kunnen uitvoeren, zijn de werkvelden van diaconie, catechese, kerkopbouw en liturgie onder de vrijwilligers verdeeld. Ikzelf ben algeheel aanspreekbaar. Een van de vrouwen is voorzitter van de pastoraatsgroep. We hebben hiervoor gekozen, zodat duidelijk mag worden dat pastoraat een 8


gedeelde verantwoordelijkheid kent. We hopen dat de behartiging van het pastoraat hierdoor iets minder pastor-centraal wordt. Onze inschatting werkt, want de leden van de groep worden op hun veld aangesproken en zij brengen het gehoorde in de vergaderingen in. De voorzitter stelt de agenda samen en leidt de vergaderingen, die tweewekelijks op dinsdagmorgen plaatsvinden. De mannelijke vrijwilliger is vaste notulist. Elke vergadering openen we met de lezing van de dag, we wisselen even uit wat we daaraan beleven en bidden een Onze Vader. De voorzitter is aanspreekbaar op liturgie, de twee andere vrouwen op diaconie en catechese en de notulist op kerkopbouw. Bewust worden van grenzen Onlangs hebben we onze taken geëvalueerd, omdat deze pastoraatsgroep nu anderhalf jaar aan het werk is. We deden dit om te leren zien of alles nodig is wat we doen, om te leren zien hoe we omgaan met onze verantwoordelijkheden. We wilden ook veiligstellen dat we nog rustig kunnen ademhalen onder de druk van het werk. We mogen ons namelijk geraakt weten door Gods bevrijdende boodschap en dat kan niet betekenen dat werkers als

Wim van Reen 53 jaar, pastoraal werker in de Mariaparochie, Etten-Leur.

De Praktijk

vanzelfsprekend in de knel raken. Tijdens onze evaluatie zagen we hoe zorg en verantwoordelijkheid vermengd raken. Een lid kan door parochianen aangesproken worden en zich de zorg eigen maken en zelfstandig een oplossing vinden voor het gerezen probleem, terwijl de verantwoordelijkheid misschien bij iemand anders ligt. Die laatste kan onbewust buiten spel worden gezet. Een misverstand of irritatie is vlot geboren. Het gaat er niet om als scheidsrechters op te treden, maar ons er bewust van te worden dat we te maken hebben met begrenzingen die ons kunnen helpen ons werk met plezier te blijven doen. Talenten ontdekken De huidige pastoraatsgroep, zo schreef ik, bestaat nu anderhalf jaar. De groep die deze mensen voorging had een lange staat van dienst. Er waren toen vrijwilligers 12 tot 15 jaar lid van de pastoraats‘Pastoraat groep. Aan de ene kant was ik blij met deze betrokken vrijwilligers die continuïteit brachten, maar aan de andere kant baarde het mij zorgen, dat men zolang die verantwoordelijkheid wilde en kon dragen. Welke nieuwe krachten werden juist niet aangeboord en wat werd er allemaal, misschien onnodig, in stand gehouden? Op enig moment heb ik voorgesteld een rooster van aftreden in te stellen. Wat het aftreden heeft versneld, was het besluit van het parochiebestuur om de bisschop te vragen de Heilig Hartkerk aan de eredienst te onttrekken. Dit is voorzien in 2012. Het bleek voor deze vrijwilligers niet langer mogelijk om de nieuwe weg van de parochie mee te wandelen. Begrijpelijk.

van de vorige groep hadden gemaakt: hoogopgeleide en welbespraakte mensen met jarenlange ervaring. Sommigen meenden daar niet aan te kunnen tippen. Een mevrouw, die nu verantwoordelijk is voor diaconie en datzelfde beeld had, zei toen, dat zij geen opleiding had genoten en het lastig vond om mensen toe te spreken. Zij heeft zich laten winnen door zich te laten aanspreken op haar kracht en haar talent. Ze kan heel goed luisteren, heeft een zeer mild karakter en zal niet gauw oordelen. Zij zegt nu van zichzelf, dat ze is gegroeid en plezier beleeft aan haar taak. Zij geeft onder andere leiding aan de gastvrouwen en gastheren en zorgt voor een fijne sfeer in de pastorie. Een herbergierster in hart en nieren.

als

gedeelde verantwoordelijkheid’ Met deze enthousiaste vrijwilligers, die zich waar mogelijk sterk maken voor de toekomst van de parochie, zonder de eigen Heilig Hartkerk, ga ik vol vertrouwen de weg verder. De weg die we gaan zal niet zonder obstakels zijn, maar ons is wel een behouden thuiskomst beloofd.

!

Om een nieuwe pastoraatsgroep in het leven te roepen waren er nieuwe mensen nodig. Ik ben gaan zoeken naar mensen, die kans zouden zien de toekomst van de parochie mede gestalte te willen geven. Wat mijn zoektocht enigszins bemoeilijkte was het beeld, dat mensen VPWinfo.nl • april 2010

9

De weg naar gastvrijheid Hoe kun je een periode van spanningen ombuigen tot een heilzame periode? Hoe ga je om met de ballast van het verleden? Als een ieder zijn plek vindt, ligt er een nieuwe toekomst in het verschiet. Sinds 1 juli 2007 werk ik als pastoraal werkster in de Nazarethparochie in Breda. Deze bestaat vanaf 1 januari 2007. Op die datum werd de fusie van vijf parochies in Breda-West een feit. Sindsdien functioneren de fuserende parochies als geloofsgemeenschappen op lokaal niveau. In de Nazarethparochie werken vier pastores. Elke pastor verricht taken in de basispastorale zorg en verzorgt enkele specifieke taken voor de gehele Nazarethparochie. Daarnaast zijn zij contactpastor van een lokale geloofsgemeenschap. In deze hoedanigheid zijn zij lid van de pastoraatsgroep van ‘hun’ geloofsgemeenschap. Zelf ben ik contactpastor van de geloofsgemeenschap van de H. Martinus in Princenhage. Terugkijkend zie ik dat er een positieve ontwikkeling gaande is wat betreft de betekenis en taken van de pastoraatsgroep. Deze ontwikkeling kwam echter niet vanzelf. We hebben er hard voor gewerkt. Het was een weg van vallen en opstaan en vooral van zoeken naar een plek in een anders georganiseerde parochie dan men gewend was. Een heilzame periode? In het fusiedocument van de Nazarethparochie staat het zo mooi beschreven: in de pastoraatsgroepen ligt de nadruk op de coördinatie van de pastorale activiteiten van de plaatselijke geloofsgemeenschappen. Maar dit bleek gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want juist deze activiteiten was men door de fusie en door wisselingen in het team uit het zicht verloren. Welke zijn in de nieuwe fusieparochie de taken van bestuur en team en welke horen bij de pasto10


groep het inzicht te geven dat de periode waarin we verkeerden ook heilzaam kon zijn. Dat het een periode kon worden waarin je het vertrouwde verleden achter je mocht laten zodat nieuw perspectief zichtbaar kon worden.

raatsgroep? Dat was de onderliggende vraag in alles wat er tijdens de bijeenkomsten van de pastoraatsgroep werd besproken. En dat gaf spanningen. De leden van de pastoraatsgroep hadden het gevoel dat hen veel uit handen was genomen. En toen in die periode ook de voorzitter haar taak neerlegde, was het dieptepunt bereikt. Hoe we verder konden gaan, wist ik op dat moment niet. Wel herinner ik me een bijeenkomst waar ik opende met het verhaal over de doortocht van het volk Israël in de woestijn. Met behulp van de metafoor ‘woestijn als doorgangsruimte’ (1) heb ik getracht de situatie van de pastoraatsgroep in de nieuwe Nazarethparochie te verbinden aan het verhaal van God met mensen. De woestijn is voor het volk Israël een doorgang van de vertrouwde vleespotten van Egypte naar het ongewisse van het land van melk en honing. Om te overleven konden ze niet anders dan de overtollige ballast van het verleden achter zich laten. Alleen het hoognodige kon mee op doortocht. Zo kwam er voor het volk ruimte om te vertrouwen op een nieuwe toekomst, op het land door God beloofd: het land van melk en honing. Met dit verhaal hoopte ik de leden van de pastoraats-

Henny Spooren-Schaart Pastoraal werkster in de Nazarethparochie in Breda.

De Praktijk

Nieuwe ideeën In dezelfde tijd vond er een bijeenkomst plaats voor de leden van alle pastoraatsgroepen in de Nazarethparochie. Iedere groep werd uitgenodigd te vertellen over de taken en activiteiten in de lokale geloofsgemeenschap. In die bijeenkomst werden nieuwe ideeën geboren en nieuwe woorden gevonden. ‘Ogen en oren van de pastor zijn’ werd naast het signaleren, coördineren, communiceren, activeren en netwerken een belangrijke taakomschrijving van de pastoraatsgroep. Achteraf gezien vond in deze periode een ommekeer plaats in het reilen en zeilen van de pastoraatsgroep in

een activiteit organiseert in de lokale geloofsgemeenschap. En zit een geloofsgemeenschap omhoog met het organiseren van een groter evenement, dan steekt men elkaar de helpende hand toe. Vanuit het wekelijkse teamoverleg neem ik regelmatig vragen mee voor de pastoraatsgroep. Zo heeft men zich onlangs gebogen over de inrichting van een centrale afscheidsplek op het Martinuskerkhof. En de ouderendagen in het najaar worden door het team in overleg met de pastoraatsgroepen georganiseerd. Nieuw perspectief Door de tijd heen heeft er een kentering plaatsgevonden in de pastoraatsgroep van de Martinus. De groep hervindt zijn plek in het vele werk dat te doen is en wordt een klankbord voor de pastorale vragen die in de geloofsgemeenschap worden gesteld. Het verlangen naar vroegere tijden heeft plaats gemaakt voor een nieuw perspectief. Komend vanuit de woestijn zijn we een zoekende en open geloofsgemeenschap aan het worden. Een geloofsgemeenschap waar mensen welkom zijn en waar ruimte is elkaar te ontmoeten en naar elkaar te luisteren.

Ogen en oren zijn van de pastor... de Martinus. Er kwamen nieuwe ideeën op tafel. Nog niet om uit te voeren maar wel om over na te denken. En inmiddels is een aantal ideeën gerealiseerd. Nieuwe contacten met de Zonnebloem in Princenhage hebben geresulteerd in een viering op nationale ziekendag en een gemeenschappelijke ziekenzalving in het voorjaar van 2010. Sinds een jaar ontvangen nieuwe parochianen ter verwelkoming een brief. En het idee om eenmaal per maand vanuit de zondagse viering een bos bloemen als groet naar een parochiaan te brengen, wordt binnenkort werkelijkheid. Maar er zijn meer positieve ontwikkelingen. Langzamerhand ontstaan er in de parochie gemeenschappelijk projecten waar de leden van de pastoraatsgroepen samenwerken. Ik denk bijvoorbeeld aan de Mariaweek in de maand mei waar elke pastoraatsgroep

Gastvrijheid is het nieuwe perspectief voor de toekomst van de geloofsgemeenschap van de Martinuskerk. Gastvrijheid… een open perspectief met oneindig veel mogelijkheden om het Rijk van God handen en voeten te geven. Zo gaan we verder op de ingeslagen weg, zoekend en luisterend naar datgene wat van ons wordt gevraagd.

!

(1) René Hornikx, Geloven in gemeenschap, blz. 117-119 VPWinfo.nl • april 2010

11

Alle begin is moeilijk Een pastoraatsgroep starten is geen sinecure. Hoe ga je om met de overgang van een oude naar een nieuwe structuur? Waar loop je tegen aan en waar houd je rekening mee? In de Norbertusparochie is er in elk van de zes geloofsgemeenschappen (de vroegere parochies) een pastoraatsgroep. De eerste vier zijn een tot drie jaar geleden gestart, de laatste twee vrij recent. In bijna alle geloofsgemeenschappen (locaties) was en is het moeilijk om kandidaten te vinden. Vier van de zes hebben een vacature. Waar de pastoraatsgroepen al twee of drie jaar functioneren, zijn er ook al wisselingen geweest en hebben zij ook een hardnekkige vacature. Weerstand De belangrijkste factoren zijn, in mijn ervaring, de weerstand tegen de veranderingen in de opzet van het pastoraat, tegen de reorganisatie van de parochies en tegen de fusie tot één parochie. Mensen zijn van daaruit niet zo gauw geneigd om zich in te zetten in een pastoraatsgroep. De meesten zijn vaak al jaren actief in de parochie en hebben het gevoel dat hun parochie in de nieuwe structuur niet meer hun parochie is. De parochie, waar ze zich actief en gemotiveerd voor ingezet hebben, zien ze afbrokkelen en dat proces zet zich door in een fusieproces, vindt men. De roep om het behoud van de eigen identiteit begint daar. Dat je hen zegt, dat ze toch vooral blijven functioneren op hun ‘eigen’ locale vlak en dat je als pastores ernaar uitziet om juist met hen meer en beter samen te werken (het helpt trouwens wel als je duidelijk kunt maken waarom er juist aan hen gedacht is), overtuigt hen niet al te vaak.

Sleutelfiguren Het is vaak vrij handig als op zijn minst enkele pastorale sleutelfiguren uit de oude parochiestructuur deel gaan nemen in de nieuwe structuur van de pastoraatsgroep. Zij die in het recente verleden steeds centralere posities zijn gaan innemen in hun parochie zijn zeker te zwaar belast geweest. Inderdaad: als echte ‘pastoors’ via wie alle lijntjes in de parochie liepen, toen de pastores zich uit het communicatieve centrum van de vroegere parochies terugtrokken. Het kost nogal wat moeite om hen duidelijk te maken dat de reorganisatie vooral ook hen wil ontlasten en dat zij, als reeds centrale figuren, uitermate geschikt zijn voor de pastoraatsgroep, minstens voor een overgangsperiode. Twee tot drie dagdelen per week vinden ze teveel tijdsbeslag, terwijl ze tevoren minstens twee dagen in de weer waren... Ze waren ‘alleen baas’, de sleutelfiguren, manusjes van alles, die alles regelden bij afwezigheid van een pastor of bij een pastor op afstand. In de helft van onze parochies speelde dit in de jaren voor de komst van ons pastoraal team. De pastores uit de naburige parochie(s) functioneerden ‘op afstand’ en assisteerden vooral in de weekendvieringen en de sacramentenbediening. Ze zijn moe en verlangen naar hulp, maar zitten niet te

Jan Vernooij 60 jaar, pastoraal werker (gemeenschapsopbouw) in de


Oude en nieuwe situatie Het is aan te raden om de pastoraatsgroep zoveel mogelijk te laten aansluiten bij werkwijze en organisatie die men kende, als die goed en naar tevredenheid functioneerde. In een van de parochies was in de oude situatie een nog goed functionerend Pastoraal Overleg, met de voorzitters van de verschillende pastorale platforms, waar ook het bestuur deel van uitmaakte. De leden van het Pastorale Overleg wilden voortaan best voor pastoraatsgroep doorgaan en de bestuursleden voor Locatieraad, maar ze wilden toch het liefst samen blijven in het overleg. Hoe gaat in de nieuwe situatie het overleg met de pastores (door de pastoraatsgroep) enerzijds en met het bestuur (door de locatieraad) anderzijds, groeien? In de meeste van onze geloofsgemeenschappen zijn bestuursleden (voorzitter, secretaris en penningmeester) van de vroegere parochies overgegaan naar de locatieraden. Bij afwezigheid, of het op afstand verkeren, van de pastor(es), waren zij belangrijke coördinerende figuren. In de locatieraad gaan ze meer een ‘beheer’-functie vervullen. Dragen ze hun eerdere coördinatie-functie dan nu over aan de pastoraatsgroep? Of zijn ze in sommige gevallen misschien beter op hun plek in de pastoraatsgroep? Bij sommigen kon vrij makkelijk het idee ontstaan dat ze in de locatieraad vrolijk verder konden ‘regeren’ op de oude voet. In die gevallen heeft een gesprek van pastoraatsgroep en locatieraad over taakafbakening en – verdeling zeer verhelderend gewerkt.

pastores en geloofsgemeenschap. Pastores zouden volgens de papieren geen lid moeten zijn van een pastoraatsgroep. Ook niet als pastor? In de meeste pastoraatsgroepen zochten (en zoeken) wij naar die communicatie team-pastoraatsgroep. De drie pastorale werk(st)ers zijn ieder ‘linking pin’ vanuit het team naar ieder twee pastoraatsgroepen en zijn daar zoveel mogelijk present. De pastoor en zij overleggen minstens eens per jaar mee in elke pastoraatsgroep, zeker als belangrijke zaken van hun profiel aan de orde zijn.

‘Belangrijk is het gevoel

er samen voor te staan’ In de communicatie tussen pastoraatsgroepen en team nemen de ‘eilanddagen’ twee dagen per jaar een zeer belangrijke plaats in: daar wordt door alle pastoraatsgroepen en het pastorale team het pastoraal beleid geëvalueerd en gepland. Elk jaar is een van de vier pastorale profielen aan de orde, liefst met impulsen voor ‘vernieuwend pastoraat’. Het hart van ons pastoraal beleidsplan is daar vorig jaar ontstaan. Voor de onderlinge band en het ‘samengevoel’ is het in onze parochie onmisbaar geworden. Wij zijn daar een breed pastoraal team van pastoraatsgroepsleden en pastores. En is dat niet het belangrijkste voor pastoraatsgroepen en pastores: dat zij en wij het gevoel hebben dat we er samen voor staan en dat zij meedenken en meepraten in de vormgeving van het pastoraat?

!

H. Norbertusparochie Noordveluwe en Oost-Flevoland.

De Praktijk 12

wachten op nog meer overleg, zoals ook het overleg met pastores in de pastoraatsgroep en in platforms wordt ervaren. Dat overleg met anderen komt er toch alleen maar bij? Ja, die taakverlichting willen ze wel, maar willen ze hun centrale plek ook delen met anderen ?

Pastoraatsgroep: samen pastoraat Een belangrijke taak van de pastoraatsgroep is de communicatie en het overleg met het pastorale team: zij is de schakel tussen VPWinfo.nl • april 2010

13

Nieuws uit de VPW-en Diocesane VPW-en

! VPW Groningen –

Leeuwarden Op 18 februari 2010 vond de halfjaarlijkse ALV plaats. Als gasten waren in Joure aanwezig de voorzitter en de beleidsmedewerker van VPW Nederland. Niels Morpeij kwam kennismaken met afdeling Groningen – Leeuwarden en Nico Bulter hield een inleiding over geestelijk leiderschap. Aan zowel de inleiding als aansluitende gedachtewisseling hielden de aanwezigen een positief gevoel over. Tijdens het protocollair gesprek van 4 november jl. heeft de bisdomstaf het voorstel van het VPW -bestuur om studiedagen over ‘Tijd, conflict en leiderschap’ te beleggen, overgenomen. De staf zal zorg dragen voor de organisatie en facilitering ervan. Het bestuur maakt zich ernstig zorgen over de trend, dat nieuwe emeriti hun lidmaatschap opzeggen. Een en ander 14


heeft ook financiële gevolgen. Binnenkort zal het bestuur zich beraden over een plan van aanpak. (Jan Langelaan) ! VPW Den Bosch

Op 11 maart hebben we stil gestaan bij het beleid van ons bisdom gepresenteerd in de brochure: ‘Groeien in geloof, geloven in groei’. In de ervaringsronde werden drie situaties gepresenteerd. Daaruit bleek de noodzaak teamvaardigheden in te oefenen en het belang van procesbegeleiding en supervisie. Anke Bisschops, pastoraal psychologe, zette ons daarna terug op eigen benen met de vraag: Ben je tevreden met de manier, waarop je omgaat met jouw werksituatie? Ben je stuurman van je eigen handelen? Hoe kun je de eigen manier van omgaan daarmee veranderen op het niveau van denken, doen en voelen? Een middag met eye-openers rond het thema dat onze agenda nog vele jaren zal bepalen. (Jos van Rooij) ! VPW Rotterdam

De ALV van 3 februari jl. had als thema ‘De rol van de pastor

als geestelijk leider in het proces van clustervorming’. Twee leden, Henri Egging en Willem Froger, hielden een inleiding, waarvan de tekst te vinden is op www.vpwinfo.nl . Het was een inspirerende bespreking. De eerste reacties op de belronde van het bestuur langs de leden zijn positief. De aandacht van het bestuur voor de leden wordt bijzonder gewaardeerd. Bij de reacties op de vraag over de waardering van het proces van clustervorming valt op dat er een duidelijk verschil is of men aan het begin of middenin dit proces staat, of dat het al afgerond is. Op de ALV in het najaar zal het resultaat van de belronde besproken worden. (Wim van Paassen) ! VPW Haarlem-

Amsterdam Na de presentatie van het document ‘Meewerken aan het dienstwerk van Christus’ en de daarop volgende twee referaten (zie www.vpwinfo.nl) is het nu de beurt aan de bespreking rond ‘dialoogtafels’. Bij deze vorm van bespreking zullen ongeveer twintig mensen uitgenodigd worden uit de ver-

schillende geledingen van bisdomleiding, priesters, diakens en pastoraal werkers. “Samen staan we in een samenleving waarin we kunnen constateren dat de kerk steeds meer moeite heeft om aan te sluiten bij mens en maatschappij van nu. We werken in een kerk waarin nieuwe collega’s komen die op een meer orthodoxe manier omgaan met traditie en ambt. Met de dialoogtafels stellen we ons ten doel: het leren kennen van elkaar, het leren verstaan van elkaars positie en het ontwikkelen van aanbevelingen”. (Jan Verbruggen) ! VPW Utrecht

De VPW-U heeft in de afgelopen periode een onderzoek gedaan naar de bevindingen van leden inzake de benoemingenprocedure. 11 van de 19 respondenten gaven aan dat voorafgaande aan de aanstelling er contact is geweest met de werkplek. Dat is opvallend omdat dit ingaat tegen het protocol. Ook zij opgemerkt dat de ‘nee-zeggers’ in veel gevallen de collega’s in het nieuwe team al kenden. Van de betreffende 11 respondenten hadden allen een ontmoeting met het team; nog eens 7 van hen hadden contact met het bestuur of de stuurgroep. Velen zijn tevreden omdat de proce-

dure omzeild kan worden. Want dat is de kritiek: waarom geen openheid? Het team en het bestuur moeten toch een inbreng kunnen hebben. Waarom niet mogelijk gemaakt dat team en bestuur echt voor jou kiezen? Op 16 december sprak het bestuur met de bisdomstaf. In reactie op ons project geestelijk leiderschap beklemtoonde de staf de noodzaak dat iedere pastor beschikt over een priester als geestelijk leider. De bisdomleiding is – anders dan de uitkomsten van onze enquête positief over de nieuwe benoemingenprocedure. Er kunnen nu geen afwijzingen – die door pastores als zeer belastend worden ervaren - meer plaatsvinden. Ook zijn onze brieven over het teamleiderschap en de opheffing van het Ariënskonvikt besproken. De staf meent dat het teamleiderschap op grond van het kerkelijk recht bij de pastoor thuishoort maar dat er mogelijkheden zijn voor een uitgebreide delegatie. Bij de benoeming van twee vicarissen tot hulpbisschop heeft het bestuur een felicitatie toegezonden: “Uit deze benoeming mag je waardering lezen; daarnaast spreken we de hoop uit dat door deze benoeming de stem van de pastores werkzaam in het aartsbisdom ster-

ker mag doorklinken in de beslissingen die de bisdomstaf gaat nemen. We bidden voor je dat niet alleen de gaven van de Heilige Geest je zullen toevallen, maar tevens dat een open oor voor wat er leeft in het pastorale veld je deel mag zijn. Dat zou echt genade voor velen betekenen”. De Algemene Ledenvergadering vindt plaats op woensdag 12 mei a.s. van 10.00 tot 15.00 uur in kerkcentrum De Drie Ranken te Apeldoorn. Het inhoudelijk deel speelt in op ‘speelruimte in het parochiepastoraat’. De uitnodiging volgt zo spoedig mogelijk. (Aad van Dijk) ! VPW Limburg

Op 4 maart 2010 heeft de VPW Limburg haar voorjaarsvergadering gehouden. Zoals in het najaar tijdens de algemene ledenvergadering al afgesproken was, zal ook de VPW Limburg de komende jaren aan de slag gaan met het project Geestelijk Leiderschap. In het thematisch gedeelte sprak prof.dr. Frans Maas (RU Nijmegen en Titus Brandsma Instituut) over Geestelijke begeleiding - wat, wie en hoe? In het aansluitende gesprek met de deelnemers werd de verbinding gelegd met de rol van de pastor in het pa-

rochiepastoraat. Gelet op de aard en het aantal vragen is deze opzet goed gelukt. De tekst van de lezing is binnenkort te vinden op www.vpwinfo.nl. Het Jaarverslag 2009, opgesteld door Eline Claassens, werd vastgesteld, evenals de Exploitatierekening 2009, opgesteld door Harrie Lamers. De concept begroting 2010 (Carien Lalieu) werd goedgekeurd. De vergadering stemde nagenoeg unaniem in met het huishoudelijk reglement voor de afdeling Limburg. De ontwikkelingen naar de aansluiting van pastoraal werk(st)ers in Limburg bij het landelijke Rechtpositiereglement voor de Pastoraal Werker (RPW) heeft enige vertraging opgelopen. De vergadering besloot om ook in de lokale groepen van de afdeling aan het werk te gaan met het project Geestelijk Leiderschap, en wel aan de hand van het boek van André Zegveld Worden wat God is. In het voorjaar van 2011 zal vanuit de verschillende groepen verslag gedaan worden van hun bevindingen. (Paul Van Gerven) ! VPW Breda

Het blad Periodiek van maart 2010 levert opnieuw een belangrijke bijdrage aan de collegiale uitwisseling en reflectie. Elke aflevering bevat een inter-

view van Geerten Kok met een collega, dit keer met Paul Heye. Theo Sanders, Liesbeth Verkade, Ignace D’hert, Chantal van de Walle en George Dirven schrijven hun ervaringen met en hun visie op de eerste H. Communie uit. Simon Kuyten levert vervolgens een prikkelende reflectie: “Door alles heen voel je ook de twijfel. De vraag die gesteld wordt, is: of het wel loont dat er zoveel energie wordt gegeven aan betrokkenen? Waar doen we het allemaal voor? De betrokkenheid, die tijdens de voorbereiding wordt ervaren, vindt nagenoeg geen gevolg…Zoals gezegd, ik waardeer allen die zich inzetten, maar ik kom steeds meer tot de overtuiging dat wij met de voorbereiding op de Eerste Communie een heel andere weg moeten inslaan”. Hij schetst vervolgens een mogelijk alternatief dat alle betrokkenen op zaterdag werken aan de inhoudelijke voorbereiding, ter voorbereiding op de feestelijke viering van zondagmorgen. Daarmee vervalt de voorbereidingsperiode van tien bijeenkomsten. De tijd die vrij komt kan besteed worden aan andere activiteiten, bijvoorbeeld aan hen die catechetische verdieping willen. ! VPWinfo.nl • april 2010

15

Pastoraatsgroepen en spiritualiteit Een pastoraatsgroep organiseert en coördineert. Minstens zo belangrijk is het dat zij een spirituele uitstraling heeft. Het gaat hier om de kernwaarde van een geloofsgemeenschap. Als je die uit het oog verliest dan gaat het op den duur nergens meer over. Als pastores bovenparochieel gaan werken en de spilfunctie in een geloofsgemeenschap verlaten, dan worden pastoraatgroep de dragers van geloofsgemeenschappen. Zij zijn het cement en creëren samenhang. Zij zijn het aanspreekpunt voor het pastorale team en initiëren of ondersteunen nieuwe initiatieven. Parochianen kunnen bij leden van de pastoraatsgroep terecht met vragen en ze coördineren de zorg als iemand hulp nodig heeft. Ik durf zelfs de vraag te stellen of een geloofsgemeenschap toekomst heeft als ze niet in staat is om mensen te vinden die zitting willen nemen in de pastoraatsgroep. Organiseren en coördineren zijn belangrijke voorwaarden om een geloofsgemeenschap draaiende te houden. Het is heel wat om met een groep van vier of vijf mensen 120 tot 150 vrijwilligers aan te sturen en dan hebben we het nog niet eens over de kringen van betrokken of minder betrokken parochianen daar omheen. Je kunt het vergelijken met een middelgroot bedrijf. Tijdens mijn opleiding gemeenschapsopbouw zei wijlen professor van Kessel: ‘Als je binnen het opbouwwerk de spiritualiteit niet organiseert dan heb je het er nooit meer over’. Hij voegde er aan toe: ‘Geloofscommunicatie is gewonnen tijd, geen verloren tijd’. Het deed me denken aan een verhaal van moeder Theresa. De zusters rond haar hadden het zo druk met het verzorgen van de zieken dat ze vroegen of het middaggebed ingekort kon worden. Moeder Theresa gaf als antwoord dat er na het middaggebed een kwartier extra 16


stilte moest worden ingelast: ‘Stilte en gebed zijn voedsel om je werk goed te kunnen doen.’ Hoe organiseer je spiritualiteit? Wij katholieken zijn niet zo gewend om over ons geloof te praten. Op een of andere manier zit het niet in onze genen. Ik vind dat het pastorale team hierin het initiatief moet nemen. Het is de kerntaak van iedere pastor om geloof ter sprake te brengen. De vraag is: hoe doe je dat? In veel Pastoraatsgroepen is het een goede gewoonte om eens per jaar of een keer in de twee jaar alle groepen te bezoeken om te vragen hoe het gaat. Een pastor kwam op het idee om de bezoeken niet af te leggen aan de hand van een vragenlijstje, maar aan de hand van een Bijbelverhaal. Het ging om onderstaand verhaal. Ik ben de ware wijnstok en mijn Vader is de wijngaardenier. Als een van mijn ranken geen vrucht draagt snoeit Hij die weg. Als een rank wel vrucht draagt snoeit Hij die bij, zodat ze gezuiverd wordt en nog rijkelijker vrucht draagt. Jullie zijn al gezuiverd door het woord dat Ik jullie verkondigd heb.

Hans Boerkamp was dienstverlener gemeenschapsopbouw (voormalig Dekenaat Utrecht), schreef het ‘Stappenplan pastoraatsgroe-

‘Geloofscommunicatie is

gewonnen tijd, Laten we met elkaar verbonden blijven. Zoals een rank geen vrucht kan dragen los van de wijnstok, zo kunnen ook jullie geen vrucht dragen als je niet met Mij verbonden blijft. Wie niet met Mij verbonden blijft wordt weggegooid als een wijnrank: ze verdorren, men haalt ze bijeen en gooit ze op het vuur waar ze verbranden. Als jullie met Mij verbonden blijven en mijn woorden in jullie blijven vraag dan wat je wilt en het valt je ten deel. Mijn Vader wordt verheerlijkt als jullie rijkelijk vruchten dragen en jullie je mijn leerlingen betonen. (naar Johannes 15,1-8)

Eerst werd het verhaal in de pastoraatgroep zelf bemediteerd en gecommuniceerd. Er kwamen vragen als: Hoe zijn we verbonden met de wijnstok? Wie is eigenlijk de Wijngaardenier van onze geloofsgemeenschap? • Waar worden we door geïnspireerd? • Wat draagt vrucht? • Hoe is onze onderlinge verbondenheid? • Wat moeten we bij snoeien? • Wat moeten we verbranden? • Wat vragen we aan God of met andere woorden: waar ligt ons verlangen? • De pastor vertelde dat het leek of de groep op dit gesprek had zitten wachten. Het inspireerde buitengewoon. De leden van de groep gingen elkaar met nieuwe ogen zien en er ontstond hernieuwde energie.

pen’ en ondersteunde vele pastorale teams bij het oprichten en begeleiden van pastoraatsgroepen.

De Praktijk

Vervolgens is men met dit verhaal en met een aantal richtvragen naar iedere groep gegaan. De ervaring leerde dat men wel een drempel over moest. Het hielp door te zeggen dat de pastoraatsgroep dit zelf als zeer zinvol

geen verloren tijd’ had ervaren en dat men daarom aan de hand van dit verhaal het gesprek met alle groepen wilde aangaan. In bijna alle groepen was het een eyeopener! Spiritualiteit en organisatie en groepsdynamiek gingen hand in hand. In een enkele groep was het zelfs zo dat men aan de hand van de vraag wat gesnoeid moest worden tot nieuwe inzichten kwam. Gevoelens die ondergronds leefden kwamen aan de oppervlakte. Men ging het geloofsverhaal en elkaar met nieuwe ogen zien. Vanzelfsprekend zijn de gesprekken in de pastoraatsgroep geëvalueerd en heeft men lijnen naar de toekomst getrokken. Belangrijker is echter het groeiend bewustzijn dat het geloofsverhaal werkte als zuurdesem in alle lagen van de geloofsgemeenschap. Andere verhalen Ik zelf heb gewerkt met de volgende verhalen: • Het Mosterdzaadje (Mt 13,31) met als spannende vraag: waar kunnen de vogels van de hemel zich nestelen in onze geloofsgemeenschap? • De onvruchtbare vijgenboom (Lc 13,6-9) hier deed de vraag zich voor wat we moeten doen om er voor te zorgen dat wat geen vrucht draagt volgend jaar misschien vrucht draagt. • De Zaaier (Mt 13,3-9) Hoopvol was het om te ontdekken dat een enkel zaadje honderdvoudig vrucht kan dragen. Het was bijzonder inspirerend om naast alle zorgen rond initiatieven die geen wortel schieten, je zegeningen te tellen.

! Tegen een vergoeding van € 7,50 kunt een CD bestellen waarop allerlei materiaal staat rond het oprichten en begeleiden van pastoraatsgroepen. Bestellen bij: [email protected] VPWinfo.nl • april 2010

17

Een kerk die naar buiten treedt Niet zozeer aansturen, verbinden, organiseren, voorzitten en begeleiden. Maar eerder gastvrij zijn, luisteren, afstemmen, inspireren, verdiepen, erop uitgaan. Het zou mooi zijn als de pastoraatsgroep daarnaar toe zou groeien. In meerdere bisdommen komt in het kader van het uitzetten van beleidslijnen en het nemen van initiatieven het woord ‘missionair’ als richtinggevend naar voren. Het is aan de invulling, die er vervolgens aan gegeven wordt, duidelijk dat het een woord is met meerdere facetten, maar in alle gevallen is het helder dat er aan een kerk gewerkt wordt die meer (dan we nu gewend zijn) naar buiten treedt en zich laat zien in de wereld. Het gaat om een kerk die zich niet wil beperken tot de gelovigen die haar gevonden hebben of die er vanuit traditie altijd al in verbleven – er wordt gereikt naar mensen die met het Evangelie nog niet vertrouwd zijn, die Christus zijn kwijt geraakt. De bisschoppen hebben deze oriëntatie enthousiast verwoord in hun gezamenlijke brief ‘Getuigen van de hoop die in ons leeft’ (Pinksteren 2006). Ze schrijven: “Wij bieden in 18


deze brief geen panklare oplossingen om mensen voor Jezus Christus en Zijn Evangelie te winnen. Het gaat ons om het aanmoedigen tot een missionaire levenshouding van onze geloofsgemeenschap en van iedere gelovige persoonlijk. Die missionaire levenshouding vraagt vrijmoedigheid, aan-

wezigheid en geduld, heel veel geduld. Maar we moeten er wel mee beginnen en met geloof, hoop en Pinkstervuur de weg banen voor het Evangelie”. (www.katholieknederland.nl/ documents/2006/missiebrief_ definitief.pdf).

Gérard Martens (1957) Pastoraal werker en kerkelijk opbouwwerker. Huidige functie: projectleider samenvoeging parochies aartsbisdom Utrecht.

Om zich heen kijken... Onderzoek (Kaski) en ervaring in de kerkelijke praktijk maken al jaren lang duidelijk dat het parochieleven met problemen kampt. Er zijn geldzorgen, er is een schaarste aan professionele krachten, de vrijwilligersgroepen komen niet tot verjonging, het kerkbezoek blijft afnemen (zij het niet heel snel), de kerkdeuren zitten vaker dicht dan ze open zijn, het programma-aanbod van de parochies is meestal voorspelbaar en statisch. Dit is de sombere kant van de medaille want tegelijk wordt er door de betrokken mensen hard gewerkt en grote inzet getoond voor het behoud van de geloofsgemeenschap en de zorg voor vieringen en omzien naar elkaar en – vaak meer in het verborgene – ook voor mensen in nood. Men gaat vooral graag door met zoals het altijd al was en is zeer trouw. Wat te kort komt, is het ‘om zich heen kijken’, de vraag stellen wat de opdracht van de Kerk is, en wat de samenleving van de Kerk en de geloofsgemeenschap verwacht en nodig heeft, het zoeken van bondgenoten, en het zich verdiepen in de moderne mens (terwijl je die zelf ook al bent). Zo kost het bijvoorbeeld de parochieorganisatie merkbaar moeite om zich te verhouden met de trend dat mensen zich heden ten dage niet langdurig als vrijwilliger willen binden. Zo is – ander voorbeeld – de wijze waarop men telefonisch te woord wordt gestaan wanneer je een parochie/locatie belt lang niet altijd een positieve erva-

ring. En mijn incasseringsvermogen is vrij groot!

een goed geoliede organisatie waarvan de ‘lijnen’ via beraden bij elkaar konden komen in een ‘pastoraatsgroep’. Het is zeker niet zo dat iedere parochie voor de vorming van een pastoraatsgroep koos, maar er waren er toch aardig wat (officieel aangesteld, of wat officieuzer) met zeer betrokken en vaak goed geschoolde en toegeruste vrijwilligers. Er gebeurden mooie dingen. Kernwoorden voor het functioneren van de leden van de pastoraatsgroep waren aansturen, verbinden, organiseren, voorzitten, begeleiden.

Van oud en vertrouwd naar nieuw De kerkelijke situatie is volop in beweging. Bisdommen reorganiseren snel of wat geleidelijker, parochies vormen clusters of worden samengevoegd, pastores en pastorale teams realiseren zich dat ze geestelijk leiderschap moeten durven geven. Vaak klinkt dat er wordt gezocht naar een meer missionaire oriëntatie. Daarnaast worden in de werkpraktijk zaken als projectmatig werken in de parochiecontext, de maatschappelijke stage, de WMO en De geloofsgemeenschap het zoeken van mensen naar ‘zin’ als gestalte geven aantrekkelijke uitdagingen herkend. Voor de pastoraatsgroep nu zijn er anAl deze ontwikkelingen dringen onafdere uitdagingen. In de huidige situawendbaar aan op een perspectiefwistie is in de regel geen pastor meer lid seling in de pastorale aanpak waarbij van de pastoraatsgroep. Pastores zijn oude en vertrouwde praktijk los gelaaangesteld voor meerdere parochies ten moet worden en nieuwe wegen of geloofsgemeenschappen binnen moeten worden ontdekt en verkend. Dat de pastoraatsgroep meegenomen wordt in deze ‘Aanmoedigen tot een omwenteling is (natuurlijk!) vanzelfsprekend – het is de context van onze geloofsgemeenschap.’ waarin ze functioneren. De pastoraatsgroep kennen één grote parochie. Zij behartigen op we al een tijdje. Sinds de zeventiger/ overkoepelend nivo dan vaak ook een tachtiger jaren van de vorige eeuw werkveld (liturgie, diaconie, katechewas het de aanduiding voor de groep se, gemeenschapsopbouw – in somvrijwilligers die de pasto(o)r om zich mige bisdommen aangeduid als ‘proheen vormde om sturing en coördinafiel’) en wat je ziet gebeuren, is dat de tie te bieden aan de rijk ontwikkelde pastoraatsgroep samengesteld wordt (vrijwilligers) werkgroepen-kerk. De uit portefeuillehouders voor een werkparochie liet zich in die tijd kennen als

missionaire levenshouding


19

veld op het niveau van de locale gemeenschap. Plaatsvervangers van de pastor die meer op afstand staat – nog steeds organisatiemensen. Het is de vraag of met deze positionering en taakinvulling aangesloten wordt bij de verandering die in de pastorale aanpak gaande (en nodig) is. In de lijn van een meer missionair gerichte ontwikkeling zou je eerder anders denken en in de pastoraatsgroep mensen zoeken die de toegankelijkheid, de nabijheid en alerte aanwezigheid van de geloofsgemeenschap ter plekke gestalte kunnen geven. Het aartsbisdom formuleert in ‘Op weg naar 2010’ de beleidsmap voor de samenvoeging van parochies: “Pastoraatsgroepen Omdat een pastoraal team nooit alleen het hele pastoraat kan dragen en uitvoeren en om de leken daar op een eigen

krijgt initiatieven uit te laten groeien, door de aanwezige talenten aan te spreken en door om te zien naar mensen en zaken die aandacht nodig hebben. Op deze wijze wordt aan het pastorale beleid mee vorm gegeven en wordt zichtbaar dat leden van de plaatselijke geloofsgemeenschap de pastorale zorg in en van de geloofsgemeenschap mee dragen. Het pastoraal team ondersteunt en begeleidt de groep, terwijl het parochiesecretariaat ondersteuning biedt in praktische zin.” (www.samenwerk.net/page/render. aspx?id=165#Pastoraatsgroepen) Omzien naar mensen Een pastoraatsgroep die zich naar deze schets ontwikkelt zal als kernkwaliteiten en -vaardigheden nodig hebben: gastvrij zijn, luisteren, afstemmen, inspireren, verdiepen, toepassen, voorgaan, communiceren, roepen, erop uit gaan. De mensen die er lid van zijn, hebben een warm hart voor mensen nodig en een enigszins ontwikkeld geloof’ – dat wil zeggen mensen die weet hebben van de Geest die in hen leeft, die hun doen en geloven aan elkaar weten te verbinden en vandaaruit mensen nabij zijn, vrijmoedig en geduldig, heel geduldig. De parochieorganisatie die hieraan wil werken, zal de talenten anders moeten benutten dan zij nu soms geneigd is te doen en ook moeten voorzien in een voor deze benadering aangepaste toerusting. Pastoraat dat van perspectief wisselt, dat zich bekommert om God en om

wijze meer bij te betrekken, worden pastoraatsgroepen per geloofsgemeenschap of per locatie opgericht. Deze groepen staan open voor vragen en initiatieven die uit de gemeenschap opkomen, en stemmen pastorale werkzaamheden in de gemeenschap op elkaar af. De pastoraatsgroep maakt het mogelijk dat het leven gelovig geleefd kan worden en dat de inspiratie (Geest) die aanwezig is de ruimte 20


Presentatie boek tijdens Algemene Ledenvergadering

Ledenvergadering

‘Een eigen charisma. 40 jaar pastoraal werk(st)ers’

Woensdag 26 mei 2010 10.00 – 16.00 uur in de Bergkerk Dr. Abraham Kuyperlaan 2, Amersfoort (10 min vanaf station)

• Presentatie boek ‘Een eigen charisma. 40 jaar pastoraal werk(st)ers’. Ton Beugelsdijk en Nico Bulter (red.) • Inleidingen door Ton Meijers en Henk Witte (theologische en canonieke grondslag van de pastoraal werker). • Presentatie nieuwe versie Beroepscode. • Collegiaal beraad over onze agenda toekomst pastoraal werk(st)er.

een warm hart voor mensen’

‘Mensen met

Algemene

mensen, dat zich laat voeden door wat gebeurt in de wereld en het Evangelie en probeert plekken en momenten (in en buiten kerkgebouwen) te realiseren waarin ontmoeting, nabijheid en verbondenheid wordt beleefd, zal met pastoraatsgroepen die dit project mede dragen meer kans van slagen hebben en heil brengen.

#

40 jaar geleden werden in de roomskatholieke kerk van Nederland voor het eerst pastoraal werk(st)ers aangesteld. Sindsdien zijn ze gewaardeerde medewerkers geworden in het pastoraat. Ze hebben hun weg gevonden in parochies, speciale projecten en in de zorg, de krijgsmacht en justitie. De bisschoppen spraken van een blijvende functie naast de priester. Door Nico Bulter

Er bleven ook vragen: over de liturgische bevoegdheden en de participatie aan het leiderschap. Ooit vreesde ‘Rome’ voor een parallelle clerus. Nu vragen sommigen zich met zorg af of de ruimte voor de pastoraal werk(st)ers niet kleiner wordt en de functie daardoor minder aantrekkelijk. Deze verzamelbundel, een initiatief van de VPW Nederland, grijpt het 40-jarig bestaan aan om de pastoraal werk(st)ers en hun functioneren nog eens goed onder de loep te nemen. In een tiental beschouwingen wordt hun werk belicht vanuit theologie, kerkelijk recht, psychologie en organisatieleer. Diverse auteurs uit de academisch-theologische instellingen tekenen ervoor. Een zevental portretten schetst het werk in zijn concrete uitvoering, van parochieel werk tot geestelijk verzorger. Daarmee maakt de bundel een balans op en wordt een perspectief naar de komende jaren geopend.

• De pastoraal werker: tijdelijke hulp of vaste kracht. De ambivalenties van een mooi vak. – Willem Putman • Leken in het hart van de kerk. Een historische terugblik. – Lodewijk Winkeler • Pastoraal werkers in cijfers. – Ton Bernts • Kansen en opgaven in de huidige religieuze context. – Erik Borgman • De theologische en canonieke grondslag van de pastoraal werker. – Ton Meijers en Henk Witte • Voorganger en feestganger. – Rein Nauta • De pastoraal werk(st)er in de optiek van de kerkelijke leiding. Interview met bisschop Ernst en vicaris Schoenmakers. • De betekenis van de beroepsvereniging VPW. – Nico Bulter • De pastor als geestelijk verzorger. – Corry van Straten • Pastoraal werk(st)ers in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Resultaten van een onderzoek. – Paul Zulehner • Dialoog over roeping en ambt. Een initiatief in het bisdom Haarlem-Amsterdam. – Jan van Diepen en Jan Verbruggen • De positie van de pastoraal werker in de kerkelijke organisatie. – Kees de Groot • Op de helling? Over de toekomst van de pastoraal werker. – Stefan Gärtner Nawoord van de redactie Portretten Colm Dekker (parochie), Yolande van Stekelenburg (krijgsmacht), Rieke Mes (verpleeghuis- en verzorgingshuis), Titus Schlatmann (buurtpastoraat), Ryan van Eijk (justitiepastoraat), Marion Corvers en Myriam Dirkx (parochie), Moniek Sierman (o.a. ziekenhuis). De redactie bestaat uit Ton Beugelsdijk (voorzitter), Nico Bulter (secretaris), Mirjam Dirkx, Willem Putman, Niko Raaphorst en Jan Verbruggen. Uitgever: Valkhof Pers Nijmegen.


21

Onze rechtspositie

CAO Welzijn & Maatschappelijke

Berichten voor pastoraal werk(st)ers, vanuit de Landelijke Kommissie Rechtspositie Berichten voor Priesters en Diakens, vanuit de Commissie Honorering Priesters en Diakens

! Salaris diaken

! Onderhandelingen

Er is geen landelijk arbeidsvoorwaardenoverleg betreffende de diakens. Ook binnen de VPW missen we daartoe een eigen orgaan. Het overleg van LKR en ICORA heeft enkel betrekking op de pastoraal werk(st)er. Wel hebben de resultaten van dat overleg gevolgen voor de ontwikkelingen bij de diakens.

De pensioenpremie speelt een rol in de onderhandelingen. ICORA stelt voor om de inleg pensioenpremie van de pastoraal werk(st)er te verhogen van 25% naar 50%. Waar de overgang naar schaal 10 kan leiden tot een salarisverhoging, wordt dat met het voorstel van ICORA onmiddellijk afgedempt door een verhoging van de pensioenpremie. Door de overgang naar schaal 10 zullen de totale werkgeverslasten stijgen. Dat kan op bezwaren stuiten bij parochiebesturen. Als nu de pastoraal werker zelf ook gaat mee betalen aan de verhoogde lasten, is dat voor de ICORA strategisch van belang richting de parochiebesturen.

! Pensioenpremie

Eigenlijk bedraagt de actuarieel vereiste pensioenpremie voor het Pensioenfonds Nederlandse Bisdommen momenteel € 10.000,- Nu betalen werkgever en werknemer in het jaar 2010 € 5800, - waarvan 3/4 voor de werkgever en 1/4 voor de werknemer. Eigenlijk zouden we nu dus veel duurder uit moeten zijn en veel meer premie moeten inleggen. Niet alleen pastores maar ook parochies realiseren zich te weinig dat zij tot op heden ‘op een koopje zaten’. We hebben jaren gekend dat de pastoraal werker maandelijks € 9,00 premie betaalde, en de parochie € 27,- !! Achteraf gezien een enorme korting eigenlijk! 22


! Verzekering WGA-hiaat

De kerkprovincie heeft een regeling getroffen ter verzekering van het zogeheten WGAhiaat. De verzekering is ingegaan per 1 januari 2010. De vraag is nu of de regeling ook wordt uitgevoerd. Omdat het een individuele regeling betreft, dient het bestuur een verzoek daartoe in te dienen. Het is dus aan werkgever en werk-

nemer om hierop zelf actie te nemen. Controleer daarom zelf of de regeling inmiddels bij het eigen bestuur bekend is. En zorg indien nodig dat de regeling inderdaad tot stand komt. Contactpersoon bij Donatus is Jean-Pierre Kaspers telefoon: 073 - 523 55 07 email: [email protected] ! Landelijke Raadpleging

LKR • 13 april, 14.00 – 16.00 uur • Secretariaat VPW Nederland, Utrecht Op de agenda: (1) De bespreking van het jaarverslag 2009. (2) Het voorstel over te gaan naar schaal 10 CAO Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening per 1 januari 2011 (en niet 2010 zoals de uitnodiging abusievelijk meldt!). In het verleden is afgesproken dat schaal 10 richtinggevend zou zijn voor de salarisontwikkeling van pastoraal werk(st)ers. Bij de overstap naar schaal 10 doet zich een salarisverbetering voor. Het ICORA – het overleg van de bisdomvertegenwoordigers, die de werkgevers representeren – stelt

door Nico Bulter

voor om een deel van die verbetering te gebruiken om de verwachte verhoging van de pensioenpremie op te vangen. (3) CAO Welzijn & MD als geheel. De overgang naar het nieuwe salarisgebouw is de belangrijkste stap. Echter, het streven is om de CAO Welzijn in zijn geheel, zoals in de primaire als secundaire arbeidsvoorwaarden, te gaan volgen, voorzover het eigene van het pastorale werk zich daar niet tegen verzet. Het Rechtspositiereglement Pastoraal Werker (RPW) blijft van kracht, maar in het eerste artikel wordt opgenomen dat men de CAO Welzijn & MD gaat volgen, tenzij. ! Salaris

Per 1 januari 2010 zijn de salarissen van de pastoraal werker met 2,5% verhoogd. Tot 28 jaar 2.738,– 28- en 29-jarigen 2.877,– 30- en 31-jarigen 3.009,– 32-, 33- en 34 jarigen 3.306,– 35-, 36- en 37 jarigen 3.443,– 38- en 39 jarigen 3.589,– 3.658,– 40- en 41 jarigen 42- en 43 jarigen 3.726,– 3.794,– 44 tot 65 jarigen

Dienstverlening Salarisschaal 10 CAO Welzijn Om 30 juni a.s. besluiten LKR en ICORA definitief over het voorstel over te gaan van de gemengde index naar schaal 10 van de CAO Welzijn & MD. Om een indruk te krijgen waar het over gaat, zie bijgaande informatie.

Schaal 10 Per 1 mei 2010 (salarisverhoging 2%) ziet schaal 10 er als volgt uit: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 U1 U2

2.665,– 2.734,– 2.792,– 2.854,– 2.915,– 3.014,– 3.119,– 3.224,– 3.330,– 3.439,– 3.551,– 3.675,– 3.806,– 3.937,– 4.077,– 4.220,–

De volgende functies in de welzijnssector bevinden zich in schaal 10: sociaal-cultureel werker 4, projectmanager, wetenschappelijk functionaris, leidinggevende 2. Het betreft de hoogst ingeschaalde functies in het zogeheten primaire proces. Van de functies op stafniveau bevindt leidinggevende 2 zich in schaal 10. Daarboven komen nog de controller (schaal 11) en leidinggevende 3 (schaal 12). Het salaris van de werknemer wordt vastgesteld op een bedrag in de salarisschaal, die bij zijn functie hoort overeenkomstig de in de CAO Welzijn gehanteerde functiematrix. Het salaris van de werknemer wordt in dit systeem jaarlijks verhoogd met één periodieknummer tot het maximum van de voor zijn functie geldende salarisschaal is bereikt. De periodieke verhoging wordt toegekend op 1 januari van het jaar of op de eerste dag van de kalendermaand waarin de werknemer in dienst treedt. De werkgever kan het toekennen van periodieken achterwege laten. De werkgever kan ook extra periodieken toekennen. Dat kan hij echter alleen doen

als er sprake is van een beoordelingsregeling. In beide gevallen wordt dit de werknemer tevoren schriftelijk en gemotiveerd meegedeeld. Met de toekenning van extra periodieken kan het maximum van de salarisschaal met ten hoogste twee periodieken worden overschreden. Als de werknemer wordt overgeplaatst naar een functie met een hogere salarisschaal, wordt hij ingeschaald in het ‘naasthogere’ bedrag van de salarisschaal van die nieuwe functie. Werkingssfeer De CAO Welzijn & MD is van toepassing in de volgende sectoren: sociaal-cultureel werk, bevorderen arbeidsparticipatie, peuterspeelzaalwerk, welzijn jeugd, welzijn minderheden / vluchtelingen / asielzoekers, maatschappelijke diensten hulpverlening waaronder sociaal raadslieden, slachtofferhulp, schuldhulpverlening, maatschappelijke opvang, welzijn ouderen, emancipatie, vorming / training / advies met betrekking tot maatschappelijke participatie. Enkele elementen Het komende besluit betreft enkel de keuze voor schaal 10. Tegelijkertijd nemen LKR en ICORA ook in overweging te

kijken naar andere elementen in de gehele CAO Welzijn & MD. Waar in het RPW de arbeidsduur 38 uur, bedraagt deze in de CAO Welzijn gemiddeld 36 uur per week ( zijnde bij vol dienstverband 1872 uur per jaar). De vakantietoeslag is gelijk, namelijk 8% van het jaarsalaris. De eindejaarsuitkering ( voor ons nu 1.85% in de maand december) bedraagt daar in het jaar 2010 8.3% van het feitelijk verdiende bruto jaarsalaris, vermeerderd met de in dat jaar opgebouwde vakantietoeslag. In het RPW volgen we reeds de regeling betreffende de vergoeding woon werkverkeer en de vergoeding dienstreizen van de CAO Welzijn. Werknemers binnen de CAO Welzijn zijn deelnemer van het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PZW). Het werknemersdeel in de pensioenpremie bedraagt 10,9% over het salaris minus de AOW-franchise. Waar het PNB nominale bedragen hanteert voor de premie gaat PZW uit van een percentage van het salaris. Waar de RPW de wachtgeldregeling kent, maakt deze in de CAO Welzijn plaats voor een overgangsregeling, direct gericht op ‘van werk naar werk’.

! VPWinfo.nl • april 2010

23

Frédérique Spigt! Jaren geleden zong Frédérique Spigt bij de opening van Rotterdam 2001, culturele hoofdstad van Europa, het lied: ‘Rotterdam’. Ze zong het in de Doelen of in Ahoy – in ieder geval niet in de Kuip – met een groots Rotterdams mannenkoor. Ik hoorde het, zag het en was meteen verkocht! Ik kocht haar CD ‘Droom’ en nog steeds galm ik dat ene lied uit volle borst mee: Huizenhoog, een grijze mast Het wakend oog op ons gericht Zo schoon het beeld van deze stad Alsof zij van binnenuit wordt verlicht Een zwaan die rust, het wiegen nimmer staakt Daar de god der zee bij haar zijn roes uitslaapt En dan... Rotterdam gestolen schat Rotterdam stad zonder hart Rotterdam gestolen stad...

Frédérique Spigt. Een zangeres die duidelijk aanwezig is, terwijl ze zich ook kan wegcijferen. Zij is zowel de brutale puber als de zorgzame moeder. Zij is de aan lagerwal geraakte, rauw schreeuwende heroïnehoer, maar ook de uiterst beschaafde, op eenzame hoogte staande, dichteres. Spigt is man en vrouw, licht en donker, hard en week. Ze is rauw, breekbaar, emotioneel, maar ook trefzeker. Ze is wat de stad is en soms niet meer heeft… Niet voor niets klonk in de kerstnacht in kerken, kapellen, synagogen en in de

Bouwen aan de stad

Rob Lijesen

Kathedraal de kanselboodschap van ons Convent der Kerken. Het Convent wenste alle feestgangers: vrede! Of je nu een religieus mens bent of juist niets van religie wilt weten, of je hier kwam als vreemdeling of je gaandeweg vreemdeling bent gaan voelen. Aan ieder werd toegewenst: Vrede, vreugde en vertrouwen. Niet voor niets stonden in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, op 50 strategische plekken in de stad, driehoeksreclame borden met een oproep, een bede van dat zelfde Convent. Een oproep voor vrede, vreugde en vertrouwen! Een oproep ervoor te stemmen! Was getekend: het Convent der Kerken, de Synagogen en ‘ons’ SPIOR, het Platform van Islamitische Organisaties in de Rijnmond. Niet voor niets… verheft religieus Rotterdam, samen met het maatschappelijk activeringswerk, haar stem omdat het onrustig is in de stad! Onze burgemeester wordt keer op keer aangevallen op zijn geloofsovertuiging, het debat wordt har-

der, de wijze waarop we met elkaar omgaan killer en killer. Soms zelfs kwetsend voor mensen, die als vreemdeling een veilige haven dachten te vinden of zich gaandeweg vreemdeling zijn gaan voelen in de stad van hun geboorte. Maar deze stad is ook de plek van de Europese jongerenontmoeting 2010, georganiseerd door de oecumenische broedergemeenschap van Taizé. Van 28 december 2010 tot en met 1 januari 2011 zullen naar schatting zo’n 25.000 tot 30.000 jongeren onze stad bezoeken om in de ochtenden te zoeken naar tekenen van hoop, in de middagen met z’n allen naar Ahoy te gaan en na het avondgebed richting gastgezin voor hun ‘bed & breakfast’! Ruim vijfentwintigduizend jongeren uit alle windstreken van Europa gastvrij ontvangen en onderdak verlenen, dat doen we in deze stad met een kleine 300 geloofsgemeenschappen, waar deze dagen gezongen en beleden wordt, verkondigd en in stilte aanvaardt dat de Heer werkelijk is verrezen, de dood overwonnen, opdat uiteindelijk de vrucht van de Geest ons hart mag vervullen! Er komt een moment dat Liefde, Vreugde, Geduld, Vriendelijkheid, Goedheid, Vertrouwen, Zachtmoedigheid en Zelfbeheersing ook over de stad neerdalen. In die stad geloof ik, voor haar inwoners wil ik bidden, aan haar leefbaarheid wil ik werken.

VPW info nl 2010 nummer 1

Recommend Documents