Vooruitzichten van de transportvraag in België tegen 2030

10/12/2015

Voorstelling van de nieuwe vooruitzichten van de transportvraag in België tegen 2030 Brussel, 8 december 2015

Vooruitzichten van de transportvraag in België tegen 2030

Coraline Daubresse en Alex Van Steenbergen Federaal Planbureau

plan.be

Inhoudstafel Eerste deel: de referentieprojectie 1. De hypothesen samengevat… 2. Evolutie van de vraag naar het personenvervoer 3. Evolutie van de vraag naar het goederenvervoer 4. Impact op de congestie 5. Impact op het milieu 6. Belastingen en marginale externe kosten 7. Conclusie

Tweede deel: hervorming van de brandstofaccijnzen 1. Samenvatting 2. Impact van de hervorming van de accijnzen op diesel

2

plan.be

1

10/12/2015

DEEL I De referentieprojectie

3

plan.be

De hypothesen samengevat…

4

plan.be

2

10/12/2015

De hypothesen samengevat… De referentieprojectie is gebaseerd op:

• De macro-economische en sociodemografische vooruitzichten van het Federaal Planbureau Gemiddelde jaarlijkse groeivoet 2012-2030

Gemiddelde jaarlijkse groeivoet 2012-2030

Bruto binnenlands product

1,4%

Bevolking

0,4%

Werkgelegenheid

0,3%

Werkenden

0,3%

Productie van goederen

1,7%

Inactieven

0,7%

Uitvoer van goederen

3,7%

Studenten

0,4%

Invoer van goederen

3,5%

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

5

plan.be

De hypothesen samengevat…

• Een voortzetting van het fiscale en prijsbeleid dat op 1 januari 2015 van kracht is geworden • Kilometerheffing voor vrachtwagens vanaf 2016 • Hervorming van accijnzen

• De uitvoering van bestaande Europese richtlijnen • Toepassing van de nieuwe Euronormen • Verbetering van de energie-efficiëntie van voertuigen (gCO2/km) • Geleidelijke invoering van hybride en elektrische motoraandrijvingen • Doelstelling hernieuwbare energiebronnen in het vervoer in 2020 (→ ontwikkeling van biobrandstoffen)

6

plan.be

3

10/12/2015

Vooruitzichten van de vraag naar het personenvervoer tegen 2030

7

plan.be

Evolutie van de vraag naar het personenvervoer

• Uitgedrukt in reizigerskm (rkm) Een reizigerskm = een kilometer afgelegd door een reiziger

• Per verplaatsingsmotief • Woon-werk • Woon-school • ‘Andere motieven’ (bv. vrije tijd, boodschappen, vakantie)

• Op Belgisch grondgebied, per arrondissement van oorsprong en bestemming (NUTS3) (behalve voor ‘andere motieven’)

8

plan.be

4

10/12/2015

Evolutie van de vraag naar het personenvervoer

• Per vervoerswijze (modale keuze) Wagen als bestuurder, wagen als passagier, trein, bus, tram, metro, motor, te voet/fiets

• Keuze van de periode van verplaatsing voor het wegvervoer Spitsperiode versus dalperiode

• Is afhankelijk van de evolutie van de monetaire kosten en de tijdskosten (→ ‘gegeneraliseerde kosten’)

9

plan.be

Evolutie van de vraag naar het personenvervoer

• Totaal reizigerskm: +11% 138,1 miljard reizigerskm in 2012 → 153,5 miljard reizigerskm in 2030

• Evolutie per verplaatsingsmotief Miljard reizigerskm per jaar 120

Wijziging 2012-2030

100

80

60

Woon-werk

+10%

Woon-school

+17%

Andere motieven

+11%

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

40

20

0 2012 Woon-school

10

2020 Woon-werk

2030 Andere motieven

plan.be

5

10/12/2015

Evolutie van de vraag naar het personenvervoer

• Evolutie per vervoerswijze, alle motieven samen Verdeling en evolutie van het aantal reizigerskm (%) 100% 90%

22

Wijziging 2012-2030

21

22

80%

Wagen als bestuurder

+19%

Wagen als passagier

+3%

70% 60% 50%

57

60

30% 4 8

10%

6

0%

2012 Bus Trein

+9%

Bus

-26%

Tram

+0,2%

Metro

+17%

Motor

+4%

Te voet/fiets

+9%

61

40%

20%

Trein

4 8

4 8

5 2020

4 2030

Tram Te voet/fiets

Metro Wagen - bestuurder

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

11

plan.be

Evolutie van de vraag naar het personenvervoer

• Evolutie per periode van verplaatsing, alle motieven samen Verdeling van de reizigerskm tussen spitsperiode en dalperiode (%) 100%

Wijziging 2012-2030

90% 80% 70%

67

68

69

60% 50%

Spitsperiode

+6,5%

Dalperiode

+13%

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

40% 30% 20%

33

32

31

10% 0%

2012

2020 Spitsperiode

2030 Dalperiode

→ Verschuiving van de spitsperiode naar de dalperiode 12

plan.be

6

10/12/2015

Evolutie van de vraag naar het personenvervoer

• Evolutie van het aantal voertuigkm (vkm), alle motieven samen Evolutie van het aantal voertuigkm afgelegd met de wagen en verdeling per type aandrijfsyteem (%) 100

Wijziging 2012-2030

90 80

Spitsperiode

+13%

60

Dalperiode

+21%

50

Totaal

+19%

70

40

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

30 20 10 0 2012

2014 2016 2018 Interne verbranding Herlaadbare hybrides LPG/CNG/Waterstof

2020

2022

2024 2026 2028 Niet-herlaadbare hybrides Elektrisch

2030

13

plan.be

Vooruitzichten van de vraag naar het goederenvervoer tegen 2030

14

plan.be

7

10/12/2015

Evolutie van de vraag naar het goederenvervoer

• Uitgedrukt in tonkm (tkm) Een tonkm = een kilometer afgelegd door een ton goederen

• Per type goederenstroom Nationaal vervoer, aan- en afvoer op het grondgebied en doorvoer

• Per arrondissement van oorsprong en bestemming (NUTS3) op het Belgisch grondgebied

• Per vervoerswijze (modale keuze) Vrachtwagen, bestelwagen, trein, binnenschip

15

plan.be

Evolutie van de vraag naar het goederenvervoer

• Per goederentype (NST2007-classificatie) • Keuze van de periode van verplaatsing voor het wegvervoer Spitsperiode versus dalperiode

• Is afhankelijk van de evolutie van de monetaire kosten en de tijdskosten (→ ‘gegeneraliseerde kosten’)

16

plan.be

8

10/12/2015

Evolutie van de vraag naar het goederenvervoer

• Totaal tonkm: +44% 65,4 miljard tonkm in 2012 → 94,5 miljard tonkm in 2030

• Evolutie per type goederenstroom Miljard tonkm per jaar 45

Wijziging 2012-2030

40 35

Nationaal

+40%

30

Aanvoer

+50%

Afvoer

+60%

Doorvoer

+26%

25 20 15

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

10 5 0 2012 National

17

2020 Entrées

Sorties

2030 Transit sans transbordement

plan.be

Evolutie van de vraag naar het goederenvervoer

• Modale keuze: nationaal vervoer Verdeling en evolutie van het aantal tonkm (%) 100% 90% 80%

4

4

5

14

15

16

9

10

10

Wijziging 2012-2030 Vrachtwagen

+34%

Bestelwagen

+43%

50%

Binnenschip

+60%

40%

Trein

+62%

70% 60%

72

71

69

30%

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

20% 10% 0%

2012 Vrachtwagen

18

2020 Bestelwagen

2030 Binnenvaart

Spoor

plan.be

9

10/12/2015

Evolutie van de vraag naar het goederenvervoer

• Modale keuze: internationaal vervoer (aan-, af- en doorvoer) Verdeling en evolutie van het aantal tonkm (%) 100% 90%

18

19

19

16

16

17

Wijziging 2012-2030

80%

Vrachtwagen

+41%

60%

Binnenschip

+64%

50%

Trein

+63%

70%

40% 30%

67

65

64

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

20% 10% 0%

2012

2020

Vrachtwagen

2030

Spoor

Binnenvaart

19

plan.be

Evolutie van de vraag naar het goederenvervoer

• Evolutie per periode van verplaatsing, alle stromen samen Verdeling van de tonkm tussen spitsperiode en dalperiode (vrachtwagens en bestelwagens) (%) 100%

Wijziging 2012-2030

90% 80%

Vrachtwagen

70%

Spitsperiode

+17%

50%

Dalperiode

+44%

40%

Bestelwagen

30%

Spitsperiode

+30%

20%

Dalperiode

+48%

60%

10% 0%

76

78

24

80

22

2012

20

2020 Spitsperiode

2030

Totaal Spitsperiode

+17%

Dalperiode

+44%

Dalperiode

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

20

plan.be

10

10/12/2015

Impact van de referentieprojectie op de wegcongestie

21

plan.be

Impact op de wegcongestie

• Wegverkeer Miljard voertuigkm per jaar (+22%) 100

Wijziging 2012-2030

90 80

Auto

+19%

60

Vrachtwagen

+30%

50

Bestelwagen

+43%

40

Andere*

-1,4%

70

30

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

20 10 0 2012 Auto

2020 Bestelwagen

2030 Vrachtwagen

Andere

* Andere = motor, bus, tram.

22

plan.be

11

10/12/2015

Impact op de wegcongestie Miljoen auto-equivalent-km per uur Spitsperiode (+15%)

Dalperiode (+27%)

30

30

25

25

20

20

15

15

10

10

5

0

=

5

2012 Auto

2020 Vrachtwagen

Bestelwagen

0

2030 Overige

2012

2020

Auto

Vrachtwagen

Bestelwagen

2030 Overige

• Gemiddelde snelheid op het Belgische wegennet Wijziging 2012-2030

23

Spitsperiode

-24%

Dalperiode

-10%

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

plan.be

Impact van de referentieprojectie op het milieu

24

plan.be

12

10/12/2015

Impact op het milieu

• Vervoerswijzen: weg, spoor, binnenvaart • Type emissies • Directe emissies Emissies die geproduceerd worden tijdens de gebruiksfase van het vervoermiddel(‘Tank-tot-Wiel’ of ‘Tank-to-Wheel’)

• Indirecte emissies Emissies die vrijkomen bij de productie en het transport van (bio)brandstoffen en electriciteit (‘Bron-tot-Tank’ of ‘Well-to-Tank’)

• Niet-uitlaatemissies Emissies afkomstig van de slijtage van de banden/wielen, remmen, wegen/sporen en stroomleidingen van het weg-/spoorvervoer

• Polluenten • Broeikasgassen (BKG): CO2, CH4, N2O • Lokale polluenten: NOX en PM2,5 25

plan.be

Impact op het milieu

• Directe emissies Personen (2012 = 100)

Goederen (2012 = 100)

140

140

120

120

100

100

80

80

60

60

40

40

20

20

0 2012

2014

2016 BKG

2018

2020

2022 NOX

2024

2026

2028

2030

0 2012

Personen & goederen

Wijziging 2012-2030

BKG

+0,1%

NOx

-66%

PM2,5

-76%

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015) 2014

2016

PM2,5

2018

BKG

2020

2022 NOX

2024

2026

2028

2030

PM2,5

→ Stabilisering van de broeikasgassen Energie-efficiëntie, invoering van nieuwe motoraandrijvingen versus transportvraag

→ Daling van de lokale polluenten Euronormen, invoering van nieuwe motoraandrijvingen Onzekerheid omtrent emissiefactoren NOx 26

plan.be

13

10/12/2015

Impact op het milieu

• Verdeling van de totale emissies van het personen- en goederenvervoer 100% 90%

9

19

22

25

30

80%

54

70% 17

60% 50% 40%

91

81

78

75

26

30%

54

20% 10% 0%

19 2012

2030

2012

CO2 Direct

2030

NOx Indirect

2012

2030

PM2,5 Niet-uitlaat

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

→ Daling van het aandeel directe emissies Afname (of quasi-stabilisering) van de directe emissies versus regelmatige groei van de indirecte en niet-uitlaatemissies

27

plan.be

Impact op het milieu

• Focus op broeikasgassen Het wegvervoer neemt 97% van de directe broeikasgasemissies van het transport voor zijn rekening tegen 2030 Aandeel vervoerswijzen in de directe broeikasgasemissies van het wegvervoer (%) 100% 90% 80% 70%

60

58

13

14

54

60% 50% 40% 30%

15

20% 10% 0%

26 2012 Vrachtwagen

Bestelwagen

26

29

2020

2030 Auto

Motor

Bus

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

→ Daling van het aandeel auto’s ten gunste van vrachtwagens en bestelwagens 28

plan.be

14

10/12/2015

Belastingen en marginale externe kosten

29

plan.be

Belastingen en marginale externe kosten

• Doelstelling van de marginale externe kosten Het noodzakelijke heffingsniveau bepalen voor de internalisering van de externe kosten (i.e. de congestie en het milieu)

• Vergelijking tussen de belasting en de marginale externe kosten voor het personen- en goederenvervoer over de weg 2012

2030

Belasting €2012/vkm

Externe kosten €2012/vkm

Dekkingsgraad

Belasting €2012/vkm

Externe kosten €2012/vkm

Dekkingsgraad

Auto

0,11

0,65

17%

0,08

1,41

6%

Vrachtwagen

0,13

1,35

10%

0,24

2,84

8%

Bestelwagen

0,06

0,98

6%

0,06

2,12

3%

Auto

0,11

0,12

88%

0,08

0,21

39%

Vrachtwagen

0,13

0,29

46%

0,24

0,45

53%

Bestelwagen

0,06

0,19

33%

0,06

0,32

19%

Spitsperiode

Dalperiode

30

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

plan.be

15

10/12/2015

Belastingen en marginale externe kosten

• Aandeel milieu- en congestiekosten in de marginale externe kosten per voertuigkm (%) Spitsperiode

Dalperiode

100%

100%

90%

90%

80%

80%

70%

70%

60%

60%

50%

50%

40%

40%

30%

30%

20%

20% 10%

10% 0%

2012

2030 Auto

2012 2030 Vrachtwagen Congestie

2012 2030 Bestelwagen

0%

2012

Milieu

2030 Auto

2012 2030 Vrachtwagen Congestie

2012 2030 Bestelwagen Milieu

Bron: Transportvooruitzichten (FPB en FOD M&V, 2015)

→ Belang van de marginale externe congestiekosten ten opzichte van de marginale milieukosten 31

plan.be

Conclusie

32

plan.be

16

10/12/2015

Belangrijkste resultaten •

Het aantal reizigerskm afgelegd in België stijgt met 11% tussen 2012 en 2030 en het aantal tonkm met 44%.

•

Het wegvervoer blijft dominant: 87% van de reizigerskm in 2030, waarvan 82% met de wagen, en 70% van de tonkm, waarvan 66% met de vrachtwagen.

•

Een daling van de gemiddelde snelheid op het wegennet met 24% tijdens de spitsperiode en met 10% tijdens de dalperiode. → meer congestie

•

Een stabilisering van de directe broeikasgasemissies tussen 2012 en 2030. Het wegvervoer neemt 97% van die emissies voor zijn rekening in 2030.

•

De uitvoering van een strengere milieuwetgeving (Euronormen) en de invoering van alternatieve motoraandrijvingen uiten zich in een daling van de directe emissies van lokale polluenten.

33

plan.be

DEEL II Hervorming van de brandstofaccijnzen

34

plan.be

17

10/12/2015

Accijnshervorming: samenvatting

• Situering • Hypothesen • Doorrekening • Marktaandeel dieselwagens • Gereden kilometers • Congestie + emissies • Waardering welvaartseffecten

• Sensitiviteitsanalyse mbt. NOx emissies

35

plan.be

2016-2018: grootste brandstofaccijnshervorming tot nu toe Euro per liter – Bron: Belgische Petroleumfederatie 0,7000

0,6000

0,5000

0,4000

0,3000

0,2000

0,1000

Benzine

36

1/07/2018

1/07/2017

1/07/2016

1/07/2015

1/07/2014

1/07/2013

1/07/2012

1/07/2011

1/07/2010

1/07/2009

1/07/2008

1/07/2007

1/07/2006

1/07/2005

1/07/2004

1/07/2003

1/07/2002

1/07/2001

1/07/2000

1/07/1999

1/07/1998

1/07/1997

1/07/1996

1/07/1995

1/07/1994

1/07/1993

1/07/1992

1/07/1991

1/07/1990

1/07/1989

1/07/1988

1/07/1987

1/07/1986

1/07/1985

1/07/1984

1/07/1983

0,0000

Diesel

plan.be

18

10/12/2015

2016–2018 accijnshervorming: context

• Een fiscaal systeem ten voordele van dieselwagens • De historische erfenis van de accijnzen • Geen accijnscompenserende belasting meer • Nieuwe CO2 gerelateerde incentieven (e.g. belastingvermindering zuinige wagens, eco-malus WG, …)

• Onvermogen om vervuiling dieselwagens door regulering aan te pakken • Gestandaardiseerde tests (NEDC) hadden weinig relatie met werkelijke emissies NOx → overstijgt VW-gate • Zelfs al is er reële winst geboekt voor PM2.5

• Hoge (en stijgende) congestie 37

plan.be

Accijnshervorming: context Wagenpark 1997-2014 – Bron: FPB 100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0% 1997

1998

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Benzine

38

2006 Diesel

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Andere

plan.be

19

10/12/2015

Accijnshervorming: context Gemiddelde snelheid: avondspits 1 December 2015 - Bron: VRT

39

plan.be

Accijnshervorming: context Gemiddelde NOx emissies 2013 – Bron: ATMOSYS

40

plan.be

20

10/12/2015

Doorrekening: hypothesen

• Referentie-scenario vooruitzichten als basis • Calibratie wagenparkmodule • Op basis van Grigolon (2014) • Dieselaccijns + 20 cent -> daling marktaandeel met 4%

• Emissiefactoren: COPERT v4.11 en ICCT (2014) • NOx: euro5 = 0.8 gr/vkm, euro6 = 0.6 gr/vkm • Sensitiviteitsanalyse verbetering NOx na 2020 – 2021

• Waardering emissies: Maibach e.a. (2008) • Relatief lage waardering NOx t.o.v. PM2.5 → conservatieve aanname

• Ook: vergelijking met (hypothetische) congestieheffing in de spits, zelfde opbrengst 41

plan.be

Marginale externe milieukost: brandstoftype en euroklasse Eurocent/km – 2012 3

Diesel

Benzine

2,5

2

1,5

1

0,5

0 Euro 1

Euro 2

Euro 3

Euro 4

Euro 5

Euro 6

Euro 1

Euro 2

Euro 3

Euro 4

Euro 5

Euro 6

Diesel

Diesel

Diesel

Diesel

Diesel

Diesel

Benzine

Benzine

Benzine

Benzine

Benzine

Benzine

Broeikasgassen

42

Lokale vervuiling

plan.be

21

10/12/2015

Marktaandeel euro – klassen %, 2012 – 2030 100%

90% 80%

70%

60% 50%

40% 30%

20%

10% 0% 2012

2015

euro0

2020

euro1

euro2

euro3

2025

euro4

euro5

2030

euro6

43

plan.be

Externe kosten milieu en accijnzen per brandstoftype Eurocent/km, 2012 – 2030 5 4,5

2012

2030

4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Milieukost Diesel

Accijns Diesel

Milieukost Benzine

2012

2012

2012

Kost broeikasgasssen

44

Accijns Benzine Milieukost Diesel 2012 Kost Luchtvervuiling

Accijns Diesel

Milieukost Benzine

Accijns Benzine

2030

2030

2030

2030 Accijns Diesel

Accijns Benzine

plan.be

22

10/12/2015

Externe congestiekosten spits en accijnzen Eurocent/km, 2012 – 2030 160

2012

2030

140

120

100

80

60

40

20

0 Congestiekost Spits

Accijns Diesel

Accijns Benzine

Congestiekost Spits

Accijns Diesel

Accijns Benzine

2012

2012

2012

2030

2030

2030

Congestiekost spits

Accijns Diesel

Accijns Benzine

45

plan.be

Effecten op wagenpark, verkeer, emissies,… Horizon 2030

Accijnshervorming

Congestieheffing

Marktaandeel DIESEL

-3.1%

-0.8%

Voertuigkilometer wagen

-0.9%

-0.7%

Snelheid Spits

+0.9%

+3.4%

CO2

-0.5%

-0.4%

NOx

-2.6%

-1.1%

PM2.5

-0.6%

-0.5%

Directe emissies

46

plan.be

23

10/12/2015

Welvaartswinsten milieu en congestie Cent per euro belastingopbrengst (NAW), referentiescenario

Accijnshervorming

Congestieheffing

Broeikasgassen

1.5 cent

1.2 cent

Lokale vervuiling

2.7 cent

1.9 cent

Totaal Milieu

4.2 cent

3.0 cent

Tijdwinsten

32.1 cent

81.1 cent

47

plan.be

Wat als? Standaarden gebaseerd op Real Driving Emissions

• Beslissing oktober 2015: Verouderde NEDC wordt vervangen, voor NOx worden ‘real driving’ tests op de weg gebruikt

• Nieuwe norm: vanaf 2020 0.18gr/km (euro6b), vanaf 2021 0.12gr/km (euro6c)

• Quid energie-efficiëntie (→ CO2), aanschafkosten?

48

plan.be

24

10/12/2015

Wat als? Welvaartseffecten accijnshervorming Cent per euro belastingopbrengst (NAW), referentiescenario

‘Euro 6’

‘Euro 6b + Euro 6c’

Broeikasgassen

1.5 cent

1.5 cent

Lokale vervuiling

2.7 cent

1.9 cent

Totaal Milieu

4.2 cent

3.4 cent

49

plan.be

Bedankt voor uw aandacht

50

plan.be

25

10/12/2015

Vragen? Coraline Daubresse, [email protected] Dominique Gusbin, [email protected] Bruno Hoornaert, [email protected] Benoît Laine, [email protected] Alex Van Steenbergen, [email protected]

51

plan.be

26