VOORSTELLING ANTWERPEN Antwerpen is de hoofdstad van de provincie Antwerpen. Het is een Vlaamse stad. Er bevindt zich een wereldhaven, het is een internationaal diamantencentrum, maar ook een gezellige plek om te wonen. Er wonen ongeveer 450.000 mensen. Na Brussel is Antwerpen de grootste stad van Vlaanderen. In Antwerpen is vanalles te beleven: - Je kan er kuieren langs trendy plekken zoals de scheldekaaien richting zuid of het eilandje - Mode: In maart 1988 kwam er een grote doorbraak te Londen op de British Designer Show voor Dirk Bikkembergs, Ann Demeulemeester, Walter Van Beirendonck, Dries Van Noten, Dirk Van Saene en Marina Yee. Ook gekend onder de naam ‘the Antwerp Six’. - Bekende winkel-wandelstraat ‘De Meir’ en trendy winkels ronddom. Maar dat is niet alles. Je kan onmogelijk naast de Boerentoren kijken. Dit 97 meter hoge torengebouw werk in 1932 voltooid en was toen de eerste wolkenkrabber op het Europese vasteland. - Toeristische plekken zoals de Grote Markt en het Hendrik Consciënceplein zijn een wandeling waard. - Musea: Vandaag bezoeken wij het Museum voor schone kunsten OF het modemuseum. Er zijn echter nog tal van andere musea in Antwerpen: Etnografisch museum (wereldculturen), Plantinmuseum (boekdrukkunst), Vleeshuis, Scheepvaartmuseum, Rubenshuis, Diamantmuseum, Fotomuseum, …. - Boottochten op de Schelde. - Peter Paul Rubens (° 1577): Rubens was de stadsschilder van Antwerpen. Zijn wereldberoemde werken zijn tentoon gesteld in verschillende musea en kerken van Antwerpen. - Boekenstad Op 17 januari 2003 kwam in Parijs de jury samen om de kandidaturen van de steden Antwerpen, Barcelona (Spanje), Santo Domingo (Dominicaanse Republiek) en Seoul (Zuid-Korea) te onderzoeken. De jury besloot unaniem om de stad Antwerpen tot World Book Capital 2004 te benoemen.
-2-
STADSWANDELING HISTORISCH CENTRUM Het historisch centrum wordt ook de oude stad genoemd. Je vind er de kathedraal, het stadhuis, markten en pleinen. Onze rondleiding zal beginnen in het oude stadgedeelte. Hierna vind je een overzicht.
STANDBEELD VAN BRABO In het midden van de grote markt bevindt zich het standbeeld van Brabo, een bronzen fonteinbeeld. Het is gemaakt door beeldhouwer Jef Lambeaux in 1887. Het beeld vertelt een legende: “De reus Antigoon liet de boten die Antwerpen binnenvaarden een geld betalen. Als de schippers weigerden, werd hun hand afgehakt. De heldhaftige Romeinse kerel Brabo ging de reus te lijf, hakte zijn hand (en zijn hoofd) af en wierp ze in de Schelde.” Dit zou de naam hand-werpen betekenen. Er is echter nog een andere (meer geloofwaardige) betekenis: ‘Aenworp’; wat zou betekenen ‘aangeworpen land’.
STADHUIS Het stadhuis bevindt zich ook op de oude markt. Het is gebouwd en ingehuldigd in 1565. De vele deuren op de benedenverdieping waren vroeger winkeltjes. DE VLAYKENSGANG Wanneer u hier binnenstapt, bent u in een andere tijd, een andere wereld. Zelfs de geluiden van de moderne stad dringen niet door tot deze wirwar van steegjes en gangetjes. Neem, zoals de kenners, de stilte te baat als de beiaard speelt. Schoenmakers van Vlaaikensgang trokken aan de noodklok De Vlaaikensgang - of de Vlaeykensgang - is een pareltje. Een Antwerpse straat waar de tijd stil is blijven staan. Vergelijk de foto uit de oude doos met de nieuwe maar. Veel is er niet veranderd. Al wie door het poortje aan de Oude Koornmarkt 16 stapt, wandelt een andere wereld in. Een oase van rust en geborgenheid. De gang dateert uit het jaar 1591. De Vlaaikensgang verwijzen naar een vlaaien- en wafelhuis, dat in de gang van de schoenmakers was gelegen. In de Vlaaikensgang woonden inderdaad schoenmakers, die ook de noodklok van de kathedraal moesten luiden. Als er gevaar dreigde, waren er genoeg manschappen nodig om de loodzware klok in beweging te kunnen brengen. De schoenmakers, die - zoals het spreekwoord zegt - steeds bij hun leest blijven, werden met deze opdracht opgezadeld. Want zij woonden vlakbij de kathedraal. Het is bijna niet te geloven dat er in de jaren zestig plannen bestonden om dit idyllische steegje te slopen en er een parking neer te zetten. De Vlaaikensgang werd in 1969 van de ondergang gered toen antiquair Axel Vervoordt dit historische stukje Antwerpen kocht.
-3-
1900 Vlaeykensganck aan het begin van de 20 ste eeuw
1999 Op honderd jaar tijd is er nauwelijks iets veranderd aan dit historische stukje Antwerpen
O.L. VROUW KATHEDRAAL Adres: Handschoenmarkt, Antwerpen
Geschiedenis In 1124 werd er van een oude kapel een parochiekerk gemaakt in Romaanse stijl. Deze kerk werd vanaf 1352 vervangen door de huidige gotische kerk. 170 Jaar heeft het geduurd vooraleer deze af was zoals ze er nu uitziet. Bij de oprichting van het Bisdom antwerpen (rond 1550) werd deze kerk gekozen als bischopszetel, wat haar tot kathedraal maakte.
-4-
In de Franse periode, einde 18de eeuw, werd de kerk compleet leeggehaald. Er dreigde zelfs volledige afbraak! Gelukkig wist stadsbouwmeester J. Blom die plannen op de lange baan te schuiven. In de 19de eeuw werd de kathedraal totaal opnieuw ingericht: oud meubilair werd aangekocht uit afgeschafte (klooster-)kerken, nieuwe meubels werden besteld. In 1961 werd Antwerpen terug een zelfstandig bisdom. Het Antwerpse Provinciebestuur besloot tot grondige restauratie van de Kathedraal, een gigantisch project dat ook na 1993 verder blijft lopen. Een kans ook voor archeologisch onderzoek. De Onze-Lieve-Vrouwetoren De unieke elegante Onze-Lieve-Vrouwetoren is hét symbool van Antwerpen. De toren is 123 m hoog. m.
Het interieur
Binnen sta je in een uitzonderlijke wijde ruimte van zeven beuken met 48 pijlers. Het is dit ruimtelijk effect dat de Kathedraal van Antwerpen zo apart maakt. In de Kathedraal vind je een groot stuk van de Antwerpse geschiedenis in beeld gebracht, gaande van de eerste missionarissen die je aan het hoofdportaal verwelkomen, tot de vorsten die zichzelf probeerden te vereeuwigen in kleurrijke glasramen. De gewone mens die voor zijn dagelijkse broodwinning moet werken, herkent zich het gemakkelijkst in de fierheid waarmee de ambachten hun werktuigen op de gewelfschilderingen lieten aanbrengen!
Rubens De Kathedraal is vooral bekend om de schilderijen van Rubens zoals ‘De kruisoprichting’ en ‘De kruisafneming’, meeslepende toneelscènes die de toeschouwer uitnodigen om het drama van Jezus’ lijden en sterven opnieuw mee te beleven.
-5-
HET HENDRIK CONSCIENCEPLEIN Ook dit is een oase van rust. Hier sluit de stad u in haar beschermende handen. De triomfantelijke barokfacade van de Sint-Carolus Borromeuskerk vormt een harmonisch geheel met de statige classicistische gevels van de Stadbibliotheek, bewaakt door de 19de – eeuwse Vlaamse auteur naar wie het plein genoemd is. Heel de vormgeving van het Hendrik Consciencepleintje is een realisatie van de paters jezuïeten toentertijd. Aanvankelijk hadden zij hier een college voor middelbaar onderwijs - toen nog een unicum. Het verhuisde naar de Prinsstraat, nu universiteit van de jezuïeten (UFSIA). Doordat de nieuwe kloostergebouwen hier gecentreerd werden rond een eigen plein met een openbaar karakter werd het een echte moderne stedebouwkundige ingreep in het oude middeleeuwse stratenpatroon.
DE CAROLUS BORROMEUSKERK Adres : H. Consienceplein 6, Antwerpen Triomfantelijke barokkerk gebouwd door de Jezuïetenorde. Rubens ontwierp de decoraties voor de voorgevel en Mariakapel.
Geschiedenis De bouwactiviteiten namen slechts zes jaar in beslag (1615-1621). In 1803 werd deze een zelfstandige kerk met als patroonheilige Carolus Borromeus (van Milaan). Het interieur van de kerk is bedoeld als feestzaal. Men wil reeds een voorproefje geven van de hemelse feestvreugde bij God! Heel veel geld werd er uitgegeven aan de decoratie. Deze kerk werd dan ook ‘de marmeren tempel’ genoemd. 18 juli 1718 is echter de zwarte bladzijde in het dagboek van deze kerk: de bliksem sloeg in... en er was ook veel naar de bliksem. Niet minder dan 39 plafondschilderstukken van Rubens gingen in de vlammen op. De heropbouw van de kerk werd toevertrouwd aan J. P. Van Baurscheit Sr. Bij de restauratie van de jaren 1980 heeft men gepoogd om het oorspronkelijke interieur van vóór 1718 terug te benaderen, door het imiteren van marmer.
De gevel Bij een barokgebouw is vooral de gevel belangrijk. Deze moet de aandacht van de voorbijgangers trekken. De gevel is 8 m. hoger dan het hoogste punt van het dak. Het warme gevoel dat de gevel uitademt is grotendeels te danken aan de crèmekleurige zandsteen van de stenen en de meeste sculpturale motieven. Specifiek decoratieve elementen zijn schelpen, guirlandes, hoornen van overvloed, fruitkorven en maskers. Ook de figuren van heiligen en engelen geven reliëf. -6-
IHS Volgens de oorspronkelijke Griekse lezing gaat het om de eerste drie letters van de naam Jezus (IΗΣΟΣ), volgens de in West-Europa meer courante Latijnse versie gaat het om de initialen van de belijdenis dat Jezus de redder van alle mensen is: Jesus Hominum Salvator. Te Antwerpen wordt niemand minder dan dé kunstenaar van het moment, P.P. Rubens, gevraagd het ontwerp te maken. Als geen ander weet hij dit kenteken speels in de kijker te plaatsen met zwevende engelen die het schild op triomfantelijke wijze omstuwen.
Het interieur: een barokke feestzaal Deze kerk is zeer modern voor haar tijd. Het is een driebeukige kerk met een lengte van 60 meter. Beide zijbeuken zijn in hoogte en breedte net de helft van de middenbeuk. Om over een ruime en sierlijke kerk te beschikken heeft men gebruik gemaakt van een houten overwelving. Deze bouwtechniek zullen de jezuïeten een eeuw later berouwen. Wanneer in 1718 de bliksem inslaat zal het brandende dak neerstorten op dit houten gewelf. De heropbouw van de zuilenbasiliek gebeurt door Jan Pieter van Baurscheit de Oude. Na 3 jaar kan de kerk haar (nieuwe) deuren weer openen. Maar de oude glorie is er niet meer. Zo zijn de marmeren zuilen vervangen door goedkopere exemplaren in grijze blokken natuursteen en onbeschilderd gelaten. Pas bij de restauratie in 1980-83 worden ze wit geschilderd maar het is zeker nog geen echte marmerimitatie. Het hoofdaltaar: meer dan een tafel Het eerste wat opvalt wanneer men een barokke jezuïetenkerk binnenstapt is het reusachtige hoofdaltaar. Het is een altaar met één reusachtig beeldscherm, ook te zien op de laatste rij in de kerk. Het enorme altaarstuk meet 5,35 m. hoog. De schilderijen kunnen vervangen worden zoals men vandaag reclameborden ziet met verschuivende tekst. Dit gebeurt door middel van een katrolsysteem. Vandaag nog te bewonderen: De kroning van Maria (Cornelis Schut) De Kruisoprichting (Gerard Zegers) Onze-Lieve-Vrouw van de Karmel (G. Wappers) De Mariakapel: een ongewoon spektakel Deze fantastische kapel is de plaats bij uitstek in Antwerpen om speelse barokkunst te bewonderen. Je ziet hier beschilderde marmeren panelen, natuurgetrouwe bloemen, maïskolven en druiventrossen in marmer, een plafond met symbolische eretitels van Onze-Lieve-Vrouw. Gelukkig bleef dit juweel bij de brand van 1718 gespaard. De variatie aan kostbare marmersoorten is zo rijk dat lange tijd beweerd werd dat zij afkomstig zouden zijn uit antieke Romeinse paleizen.
-7-
ROCKOXSHUIS Keizerstraat 12, 2000 Antwerpen Het Rockoxhuis was in de eerste helft van de 17de eeuw de woning van Nicolaas Rockox (1560-01640), burgemeester van Anwerpen. Rockox dankt zijn roem grotendeels aan zijn vriendschap met Rubens en aan de opdrachten die hij deze kunstenaar gegeven heeft. Deze vermaarde burgemeesterswoning is aangekocht en gerestaureerd door de Kredietbank. Vandaag zet KBC Bank & Verzekering het conservatiebeleid van dit prachtige voorbeeld van Vlaamse wooncultuur verder. Het Rockoxhuis is rijk gestoffeerd met schilderijen, meubelen en kunstvoorwerpen uit de 16de en 17de eeuw. Een rondleiding wordt gegeven door Griet en Sabien.
-8-
DE KAAIEN
Een wandeling langs de kaaien is als bladeren in een magazine van hedendaagse architectuur. Hoe verschillend de gevels ook zijn in kleur en vorm, vele gebouwen vertonen sterke verwijzingen naar het maritieme leven. Vele mensen hebben de pracht van de Scheldkaaien al ontdekt en vonden er hun optrekje. De Scheldekaaien vormen de verbinding tussen noord en zuid. Langs de drie kilometer lange wandelweg tref je appartementen en kantoren aan in verschillende bouwstijlen, gebouwen en natuurlijk horecazaken. De moeite waard om eens langs dit minder gekende stukje Antwerpen te lopen. OMGEVING STEEN Niet alleen op de verhoogde wandelterassen bij het Steen, maar ook onder de hangars kunt u langs de Schelde flaneren. Hier hangt nog helemaal de sfeer van de 19de-eeuwse haven. Nu worden er maar weinig schepen meer gelost of geladen, maar er meren wel geregeld indrukwekkende vaartuigen aan, zoals cruise- en zeilschepen of militaire schepen.
-9-
MODEMUSEUM Adres: Nationalestraat 28, 2000 Antwerpen
tel: + 32 (0)3-470 27 10 www.momu.be Open: di-zo 10-17.00
Tentoonstellingsruimte: GODDESS Van 08-05-2004 tot 22-08-2004 Momu Galerij: Mariage Op 21 september 2002 opende het Provinciaal ModeMuseum - MoMu de deuren in het pand De ModeNatie, waarnaar ook het Flanders Fashion Institute en de modeafdeling van de Academie voor Schone Kunsten, Hogeschool Antwerpen, zich bevinden. Zowel hedendaagse mode als een historische kostuum- en kantcollectie staan centraal in het wisselend tentoonstellingsbeleid van het MoMu. Maar het MoMu is meer dan een museum! Met een bibliotheek annex leeszaal, een caférestaurant, een uitgebreide publiekswerking met workshops, voordrachten en interactieve rondleidingen is het ModeMuseum ook een studiecentrum, een ontmoetingsplaats en een creatieve voedingsbodem.
-10-
KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN De verzamelingen van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen geven een representatief beeld van de kunstproductie in onze streken vanaf de 14de tot de 20ste eeuw en van een aantal opmerkelijke buitenlandse meesters. Werk van onder andere Jan Van Eyck, Rogier van der Weyden, Hans Memling, Quinten Matsijs, de Bruegelfamillie, Jean Fouquet, Lucas Cranach, Titiaan, Pieter Paul Rubens, Jacob Jordaens, Constant Permeke, Gust de Smet, Frits van den Berghe, Paul Delvaux, Osip Zadkine, Lucio Fontana, Pierre Alechinsky, Karel Appel.
Adres: Plaatsnijdersstraat 2, 2000 Antwerpen Hoofdingang: Leopold de Waelplaats Tel: 03/238 78 09 www.antwerpen.be/cultuur/kmska Open: di-za: 10 – 17.00 uur
-11-
ORGANISATIE Samenlevingsinitiatief Essegem Heidi Herremans Leopold I straat 329 1090 Jette
INFORMATIE www.visitantwerpen.be www.rockoxhuis.be 12 avonturen in antwerpen: bezoekersgids
MET DANK VOOR DE STEUN VAN HET FONDS CULTUURPARTICIPATIE
