Voorste Kruisband Reconstructie Afdeling Orthopedie sportgeneeskunde
Uw orthopedisch chirurg heeft u geadviseerd de voorste kruisband van uw knie te laten vervangen om zo de stabiliteit van de knie te verbeteren en daarmee de kans op verdere schade van kraakbeen en menisci te verkleinen. Binnenkort wordt u hiervoor twee dagen opgenomen op de afdeling orthopedie van het TweeSteden Ziekenhuis in Waalwijk. In deze folder vindt u informatie over de functie van de voorste kruisband en de mogelijkheden van behandeling bij beschadiging hiervan. Tevens krijgt u informatie over de voorbereiding op de operatie, de operatie zelf en de belangrijke periode na de ingreep. Inhoudsopgave De voorste kruisband Een gescheurde voorste kruisband Waarom een operatie? Voor de opname Opname De verdoving De operatie Na de operatie Complicaties
2
De voorste kruisband Het kniegewricht bestaat uit twee botdelen, het scheenbeen en het dijbeen. De uiteinden daarvan zijn bedekt met een laagje kraakbeen dat de knie vlot laat glijden en wat schokken kan opvangen. Tussen het boven- en het onderbeen zit zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde een meniscus. Deze helpt de knie te smeren en vangt de schokken mee op. De voorste kruisband is een van de belangrijkste banden van de knie. Samen met de andere kniebanden, de beide meniscussen, het kraakbeen, en de spieren, zorgt de voorste kruisband voor de stabiliteit van het kniegewricht. Deze kruisband zorgt ervoor dat het onderbeen ten opzichte van het bovenbeen niet te ver naar voren kan schuiven en niet te ver kan draaien. Deze stabiliteit is belangrijk voor een goed functioneren van de knie in het dagelijks leven en bij sportbeoefening. Een gescheurde voorste kruisband De band kan scheuren tijdens sporten, bij een plotse val of direct contact. Dit wordt vaak ervaren als een knap waarbij men door de knieën kan gaan. De knie zwelt meestal direct op na dit voorval. Het gevolg is een instabiel gevoel van de knie en/of “door de knie gaan” tijdens dagelijkse activiteiten en sport. De diagnose wordt gesteld op basis van het vaak typische verhaal, zoals hierboven beschreven, in combinatie met lichamelijk onderzoek als de knie is ontzwollen. Soms is een MRI-scan zinvol om bijkomend letsel zoals meniscusscheuren of kraakbeenletsel uit te sluiten, dan wel aan te tonen. Een gescheurde kruisband geneest niet spontaan. Echter, door middel van bovenbeenspiertraining bij de fysiotherapeut en eventuele aanpassing van de sportbeoefening kan een zodanig stabiele situatie worden verkregen dat een operatie niet altijd nodig is. Waarom een operatie? Ondanks goed oefenen met de fysiotherapie en / of sportaanpassing kan de knie toch onstabiel blijven waardoor men regelmatig door de knie zakt. Dit kan verdere schade geven aan de meniscus en kraakbeen. Bij een reconstructie van de voorste kruisband vervangt de orthopedisch chirurg de gescheurde kruisband door twee pezen van de hamstrings aan de binnenzijde van de knie of het middelste een-derde van de knieschijfpees. Beide technieken zijn gelijkwaardig. De nabehandeling van de nieuwe kruisband is geen kleinigheid. Het traject bestaat uit een aantal stappen, opklimmend naar belasting van de nieuwe kruisband. De meeste mensen kunnen een half 3
jaar na de vervanging van de voorste kruisband weer functioneren zoals voor de kruisbandscheur. Na de operatie en de belangrijke revalidatieperiode zal de knie steviger aanvoelen en is het doorzakken bij draaibewegingen bij ruim 90% van de patiënten geheel verdwenen. Een nieuw letsel is wel degelijk mogelijk en u beslist zelf of u het risico van een nieuwe beschadiging neemt. Risicosporten blijken voetbal, hockey, basketbal, volleybal en handbal. Voor de opname Nadat u op de opname-lijst bent geplaatst door uw orthopedisch chirurg, volgt een gesprek bij de anesthesioloog. Hier wordt beoordeeld of de aanstaande operatie zonder risico‟s kan worden uitgevoerd of dat er misschien redenen zijn voor aanvullend onderzoek. Tevens wordt de manier van verdoving besproken. Meestal gebeurt dit door middel van een ruggenprik, soms een algehele verdoving. Van de orthopedisch chirurg heeft u ook een verwijzing voor de fysiotherapeut meegekregen. De fysiotherapeut kan met u het revalidatietraject rustig doornemen, het krukken lopen oefenen, en de bovenbeenspieren optrainen alvorens de operatie gaat plaatsvinden. Dit zal leiden tot een voorspoediger herstel. Alle kruisbandoperaties vinden plaats in Waalwijk, waar een vast team u de beste zorg kan bieden. Opname De dag van de ingreep moet u nuchter zijn. Dit wil zeggen dat u vanaf middernacht niet mag eten, drinken en roken. Als u op de dag van de operatie ergens een wondje of ontsteking heeft, of als u zich grieperig of verkouden voelt, laat dit dan weten aan de afdeling waar u opgenomen zou worden. De verdoving De operatie kan plaatsvinden onder algehele verdoving of plaatselijk met een ruggenprik. Plaatselijke verdoving kan gecombineerd worden met een slaapmiddel zodat u weinig of niets van de ingreep merkt. Bij de opname kunt u de keuze met de anesthesioloog bespreken. De operatie De ingreep verloopt grotendeels via de kijkoperatie en duurt ongeveer 60 tot 90 minuten. Om een nieuwe voorste kruisband te reconstrueren wordt gebruik gemaakt van een van uw eigen pezen. Er zijn in principe twee technieken mogelijk: 1. herstel van de voorste kruisband door middel van het centrale derde deel van de knieschijfpees (met stukje bot aan beide zijden). 4
2. herstel door gebruikmaking van de hamstringpezen aan de binnenkant van de knie. (Semitendinosus-gracilis techniek)
Een donorpees wordt zelden gebruikt. De keuze van techniek gebeurt voor de ingreep in overleg met uw orthopeed. Deze pees wordt door twee boortunnels via het onder- en bovenbeen in de knie gebracht, op de plaats van de oorspronkelijke voorste kruisband. De plastiek wordt aan het bovenbeen verankerd met een kleine button dat aan een lus gekoppeld is en op het bovenbeen rust. In het onderbeen wordt de plastiek met behulp van een schroef gefixeerd.
Met een drukverband om de knie en onderbeen verlaat u de operatiekamer. Na de operatie U verblijft gemiddeld twee dagen in het ziekenhuis. De fysiotherapeut van het ziekenhuis komt bij u aan bed om rustige oefeningen met de knie te doen en de knie te koelen. Na ontslag zal thuis worden doorgegaan met fysiotherapie. U krijgt gedurende 4 weken bloedverdunnende middelen mee die u uzelf toedient met een kleine injectiespuit. Dit is om het risico op trombose te 5
verkleinen. De pees die de kruisband vervangt is sterk genoeg om de knie te buigen, te strekken en te belasten op geleide van pijn. Door zwelling en pijn neemt de kracht van de knie wat af in de eerste weken na de operatie. Derhalve is een te zware belasting van uw knie de eerste tijd niet toegestaan. De eerste weken loopt u dan ook met krukken ter ondersteuning. Reken op ongeveer 6 weken dat u niet mag autorijden. Voor een goed resultaat is het nauwkeurig volgen van een gestructureerd revalidatieprogramma essentieel. Een goede samenwerking tussen patiënt, fysiotherapeut en orthopeed is hiervoor noodzakelijk. Meer gedetailleerde informatie over de revalidatieperiode na de operatie vindt u in de brochure “revalidatieschema voorste kruisband reconstructie”. Complicaties Sommige patiënten hebben last van een doof gevoel naast het litteken. Dit kan nog langere tijd opspelen. Af en toe wordt de knie stijf en kan niet goed gebogen of gestrekt worden. Soms moet er met een kijkoperatie littekenweefsel worden verwijderd. Een kruisband-operatie is een operatie waarbij ook algemene complicaties kunnen ontstaan, zoals wondinfectie, nabloeding en trombose, maar de ervaring leert dat de kans hierop erg klein is. In de volgende gevallen dient u met de behandelend arts contact op te nemen: - Als de wond gaat lekken. - Als de hele knie dik of rood wordt en meer pijn gaat doen. - Bij koorts en rillerigheid. Tot slot Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben, dan kunt u die stellen aan uw behandelend arts. Noteer hieronder uw vragen:
6
Revalidatieschema voorste kruisband reconstructie U heeft de beslissing genomen een reconstructie van de voorste kruisband te ondergaan. U investeert in de toekomst van uw knie en wilt een zo goed mogelijk resultaat bereiken. Dat wil zeggen een stabiele en soepele knie. Hiervoor zijn twee zaken zijn van essentieel belang: 1. De tijd voor ingroei van de nieuwe pees in het bot duurt 6 tot 10 weken en is dus een periode waarin weinig geoefend wordt wat kracht betreft. Souplesse en het bereiken van een rustige knie zijn hier het belangrijkst. Normaal belasten van de knie, zoals draaibewegingen en springen zijn niet toegestaan gedurende de drie eerste maanden na de operatie. 2. De nieuwe pees bouwt zichzelf om tot een stevige structuur, maar dat heeft tijd nodig. Het opbouwen van de belasting moet geleidelijk gebeuren en het liefst onder begeleiding van een fysiotherapeut. Algemene Opmerkingen De richtlijn voor revalidatie na een voorste kruisband plastiek is in fasen ingedeeld. Voor het ingaan van een volgende fase, moet de patient aan de voorwaarden van de vorige fase voldoen. De tijdsaanduidingen (tussen haakjes) zijn indicatief. Het doel van deze nabehandeling is om zo snel mogelijk op een veilige manier te komen tot een normaal functioneren zonder bijkomende complicaties. De fysiotherapeut bepaalt mede de voortgang van de revalidatie door in de revalidatiefasen bovengrenzen te stellen waarbinnen u als patiënt de knie mag belasten. Te agressieve revalidatie leidt tot verlenging van het transplantaat die daarna niet meer herstelt. Het continu bewaken van de gefaseerde opbouw en het continu bijstellen van de bovengrenzen kenmerkt de goede fysiotherapeut in kruisbandrevalidatie. Fragmin toediening (medicijnen) tegen trombose is gedurende 4 weken noodzakelijk. U ziet de fysiotherapeut en uw orthopeed na de ingreep. Stel uw vragen indien er onduidelijkheden zijn! Voorafgaand aan de operatie Geen pijn Minimale zwelling Volledige beweeglijkheid van de knie Normaal looppatroon Afstemmen omgeving en thuissituatie op de revalidatie Bovenbeenspiertraining, leren lopen met krukken, informatie over revalidatietraject 7
Klinische fase
Doel:
Controleren van pijn en zwelling. Na korte opname van 1 tot 2 dagen naar huis met minimale zorg. Kunnen verplaatsen met twee krukken (incl. traplopen). De patiënt heeft basale informatie over de belastbaarheid van de knie en beheerst een basis oefenschema aangeleerd door de klinisch fysiotherapeut. Drukverband IJspackings Pijnstilling Buigen en strekken knie in „pijnloze‟ ROM Aanleren quadriceps en hamstringssetting „Normale loopbeweging‟ met 2 krukken, oefenen traplopen. Mobiliseren patella Thuisoefeningen (6 a 8 keer per dag, series van 5 à 10 keer) Fase 1 (Week 1 - 2):
Doel:
pijn- en zwellingvermindering, rust en soepelheid Cryotherapie Pijnstilling Nadruk op volledige extensie, aanspannen van de quadriceps, buigen tot 90 graden (of verder, indien pijnloos) Afwikkelend lopen Herstellen quadricepscoordinatie Rustige gesloten keten oefeningen (0-60 graden) Controle poli orthopedisch chirurg na twee weken Fase 2 (Week 2 - 8): Voorwaarde: De knie volledig kunnen strekken en buigen tot 90 graden. Been gestrekt op kunnen tillen Weinig zwelling van knie
Doel:
Souplesse verbeteren zonder kracht te gebruiken. Training van coördinatie Cryotherapie Normaliseren looppatroon, 100 % belast, zonder krukken 8
Volledig strekken en buigen tot 120 graden Proprioceptieve oefeningen gericht op stabiliteit Gesloten keten oefeningen Loopband na week 3 Hometrainer na week 3 Crosstrainer na week 4 Joggen op loopband na week 8 Controle poli orthopedisch chirurg na 8 weken Fase 3 (Week 9 – 15): Voorwaarde: De knie volledig kunnen strekken en buigen Minimale pijn en zwelling Normaal looppatroon
Doel:
Nadruk komt te liggen op functionaliteit en belastbaarheid. Initiële stabiliteit van plastiek wordt bereikt Volledige beweeglijkheid van de knie halen en behouden Optimaliseren spierkracht en uithoudingsvermogen Core stability training Proprioceptief: aandacht op dynamische stabiliteit Duur en snelheid langzaam opbouwen Buiten fietsen na week 8 Buiten joggen na week 12 Fase 4 (Week 16 – 22): Nadruk op uithoudingsvermogen Sportspecifieke training Proprioceptieve neuromusculaire training Gevarieerde loopvormen (incl. kappen en draaien) Snelheid en duurtraining opbouwen en maximaliseren Controle poli orthopedisch chirurg na 20 weken Fase 5 (Week 23 – maand 9): Wedstrijdsport-specifieke training (tegner 7-10)
9
Belangrijke telefoonnummers Zorgcoördinator 0416-682407 Polikliniek orthopedie: 013-4655297 Vestiging Tilburg Receptie: 013-4655655 SEH: 013-4655216 Afdeling Fysio/ergotherapie: 013-4655233 Vestiging Waalwijk Receptie: 0416-682222 Afdeling Fysio/ergotherapie: 0416-682682 Tenslotte Je knie is stabiel, je hebt een goede functie en wil weer sporten. Vraag vooraf altijd het advies van uw orthopeed! Weet dat ook een voorste kruisband plastiek kan scheuren. Schenk voldoende aandacht aan warming up, stretching en cooling down. Het orthopedisch team dat u behandelde wenst u nog vele veilige sportmomenten toe.
10
