Voorrechten en Hypotheken in hoofdlijnen

Voorrechten en Hypotheken in hoofdlijnen

door PROF. DR. K. BYTTEBIER,

Directeur Centrum Economisch Recht V.U.B.; Advocaat te Brussel

INHOUDSTAFEL ALGEMENE BIBLIOGRAFIE

I. II. III.

Voorbereidende werken Rechtsleer Overzichten van rechtspraak

INLEIDING DEEL I.

21

21 21 28 29

VOORSCHRIFTEN VAN DE HYPOTHEEKWET AANGAANDE DE OPENBAARMAKING VAN ONROERENDE ZAKELIJKE RECHTEN

Het beginsel van de openbaarmaking van akten inzake onroerende goederen, zijn oorsprong en zijn bestaansredenen Afdeling 1. Algemeenheden Afdeling 2. Historiek van de openbaarheidsverplichtingen §1. Openbaarmaking in de Code civil van 1804 §2. Historische bronnen van de openbaarheidsverplichtingen I. Germaans gewoonterecht en oud-Frans recht (Ancien Régime) II. Invloed van het Romeinse recht op het stelsel van de Code civil van 1804

37

Hoofdstuk I.

Hoofdstuk II. De overschrijving Afdeling 1. Aan overschrijving onderworpen stukken §1. Declaratieve en translatieve akten I. Ontleding van het begrippenkader van art. 1, eerste lid, Hyp.W. II. Toepassingsgevallen A. Akten onder de levenden om niet B. Akten ten bezwarende titel houdende overdracht van een eigendomsrecht C. Akten houdende overdracht van een onroerend zakelijk recht, dat geen eigendomsrecht is (akten van vestiging) D. Akten houdende overdracht van een onroerend vorderingsrecht E. Akten van aanwijzing van onroerende zakelijke rechten §2. Rechterlijke uitspraken §3. Akten van afstand van onroerende, zakelijke rechten §4. Huurovereenkomsten §5. Akten waarvan de overschrijving plaatsvindt op grond van, andere vvetten dan de Hypotheekwet I. Overschrijving van administratieve besluiten A. Administratieve besluiten inzake de klassering van monumenten en landschappen B. Administratieve besluiten inzake de ruilverkaveling van landeigendommen

40 40 43 43 45 45 57 65 65 65 65 76 76 78 84 87 89 93 98 100 109 109 110 117

11

II.

Overschrijving van gerechtelijke stukken A. Stukken vermeld in het Gerechtelijk Wetboek 1. Stukken in het kader van een bewarend beslag 2. Stukken in het kader van een uitvoerend beslag B. Stukken vermeld in de artt. 64 e.v. van de Wet van 29 maart 1962 Afdeling 2. Formaliteiten van de overschrijving §1. Stukken die voor overschrijving in aanmerking komen §2. Personen die de overschrijving kunnen en/of moeten verzoeken §3. Plaats, termijn en kosten van de overschrijving §4. Aard van de tussenkomst van de hypotheekbewaarder I. Overschrijven is (integraal) kopiéren II. Taken en verantwoordelijkheid van de hypotheekbewaarder Afdeling 3. Rechtsgevolgen van de overschrijving §1. Positieve rechtsgevolgen §2. Sancties in geval van ontbreken van een overschrijving I. Ontbreken van overschrijving van een akte houdende overdracht van een onroerend zakelijk recht II. Ontbreken van overschrijving van een huurovereenkomst voor een termijn van langer dan negen jaren, of die een kwijting van ten minste drie jaar huur inhoudt §3. Vereiste van "goede trouw" van de derden Hoofdstuk III. De inschrijving Afdeling 1. Inschrijving van voorrechten op onroerende goederen §1. Ambtelijke inschrijving §2. Inschrijving op verzoek van de schuldeiser §3. Rechtsgevolgen van de inschrijving Afdeling 2. Inschrijving van hypotheken op onroerende goederen § 1. Algemene draagwijdte van het openbaarheidsstelsel inzake hypotheken §2. Technische aspecten van de hypothecaire inschrijving I. Eigenlijke inschrijving A. Wie kan de hypothecaire inschrijving vorderen B. Persoon op naam van wie de inschrijving plaatsvindt C. Tijdstip van de inschrijving D. Plaats van de inschrijving E. Formaliteiten van de hypothecaire inschrijving F. Kosten van de inschrijving G. Wettelijke factoren die de hypothecaire inschrijving in de weg staan H. Gevolgen van de inschrijving

118 118 118 120 122 123 123 130 132 134 134 135 138 138 144 144

149 151 160 160 161 163 163 164 164 171 171 171 173 174 175 175 179 180 181

II. III.

IV.

Nietigheid van de inschrijving Verjaring en vernieuwing van de hypothecaire inschrijving A. Algemene regels B. Factoren die de vernieuwing van de hypothecaire inschrijving in de weg staan C. Tot wanneer is de vernieuwing van de hypothecaire inschrijving mogelijk? D. Formaliteiten van de vernieuwing Doorhaling en vermindering van de hypothecaire inschrijving A. Algemene beginselen B. Aansprakelijkheid inzake doorhaling

Hoofdstuk IV. De kantmelding Afdeling 1. Begripsomschrijving Afdeling 2. Kantmelding m.b.t. geschriften die zijn overgeschreven §1. Inleiding §2. Stukken waarvan de Hypotheekwet de kantmelding voorschrijft I. Eisen strekkende tot vernietiging of herroeping van rechten die voortvloeien uit akten die zich tot een overschrijving leñen II. Uitspraken over eisen strekkende tot de vernietiging of herroeping van rechten die voortvloeien uit akten die zich tot een overschrijving leñen III. Stukken vermeld in art. 577-12 B.W. §3. Waarin bestaat de kantmelding? §4. Rechtsgevolgen van de kantmelding en van het ontbreken ervan I. Ingeval een kantmelding heeft plaatsgevonden II. Ingeval de kantmelding niet heeft plaatsgevonden Afdeling 3. Kantmelding m.b.t. geschriften die zijn ingeschreven §1. Stukken die aan de "verplichting" tot kantmelding onderworpen zijn I. Principe II. Nadere analyse van het toepassingsgebied van art. 5Hyp.W. §2. Waarin bestaat de kantmelding? §3. Rechtsgevolgen van de kantmelding DEELII.

VOORRECHTEN

Hoofdstuk I.

Ontstaan en algemene duiding van de voorrechten

Hoofdstuk II. Voorrechten : Begrip en wezenskenmerken Afdeling 1. Het voor recht ais wettige reden van voorrang tussen schuldeisers

184 186 186 191 191 192 193 193 196 197 197 198 198 200 200

209 209 210 213 213 217 219 219 219 220 224 225 227

229 238 238

13

Afdeling 2. Het voorrecht spruit voort uit de bijzondere aard van zekere schuldvorderingen Afdeling 3. Voorwerp van een voorrecht Hoofdstuk III. Analyse van de diverse categorieen voorrechten Afdeling 1. Voorrechten op alie roerende en onroerende goederen §1. Voorrecht voor gerechtskosten in privaat- en administratiefrechtelijke zaken §2. Voorrechten verleend door de Wet van 5-15 september 1807 I. Voorrecht van de Schatkist voor de gerechtskosten in strafzaken II. Voorrecht van de advocaat in strafzaken §3. Voorrecht van boedelafscheiding §4. Voorrechten op alie goederen krachtens bijzondere wetgeving Afdeling 2. Voorrechten op bepaalde roerende en onroerende goederen Afdeling 3. Voorrechten op alie roerende goederen §1. Algemene beschouwingen §2. Voorrecht voor de gerechtskosten in privaat- en administratiefrechtelijke zaken §3. Voorrecht voor de begrafeniskosten §4. Voorrecht voor de kosten van laatste ziekte §5. Voorrechten uit de sociaalrechtelijke sfeer I. Algemeen II. Voorrecht voor het loon en de vergoedingen van de werknemers III. Voorrecht van het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers voor de terugvordering van de bedragen betaald o.g.v. art. 2 Sluitingswet 1967 IV. Voorrecht verbonden aan vakantiebijdragen en vakantiegelden V. Voorrecht van de getroffene van een arbeidsongeval VI. Voorrecht inzake de bijdragen voor het pensioen der mijnwerkers VII. Voorrecht van de R.S.Z VIII. Voorrecht van de Hulp- en Voorzorgskas voor Zeevarenden IX. Voorrecht van het Fonds voor de Beroepsziekten X. Voorrecht van de Fondsen voor Bestaanszekerheid XI. Voorrecht van het Sociaal Fonds der Diamantarbeiders XII. Voorrecht van het Fonds voor arbeidsongevallen XIII. Voorrecht van de Sociale Verzekeringskassen voor Zelfstandigen en de Nationale Hulpkas voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen XIV. Voorrecht inzake kinderbijslagen

247 253 262 263 264 269 269 271 274 276 278 279 279 283 283 287 290 290 294

301 306 307 308 309 311 311 312 313 314 314 315

XV. Voorrecht van het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers inzake de terugbetaling van de sluitingsvergoeding enerzijds en de terugbetalingen o.g.v. art. 8 Sluitingswet 1967, waarvoor geen indeplaatsstelling geldt anderzijds XVI. Voorrecht inzake de aan het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers verschuldigde werkgeversbijdragen XVII. Voorrecht van het Compensatiefonds van de Nationale, Sociale Commissie voor de kleine ondernemingen §6. Andere voorrechten die art. 19,4 o Hyp.W. vermeldt I. Voorrecht inzake de schuldvordering van de verzekeraar voor arbeidsongevallen op de werkgever II. Voorrecht inzake de bescherming van de oppervlaktewateren tegen verontreiniging III. Voorrecht inzake auteursrechten §7. Voorrecht voor de leveringen van levensmiddelen aan de schuldenaar en zijn familie gedurende zes maanden §8. Voorrechten vermeld in bijzondere wetgeving I. Voorrechten van de Schatkist, i.h.b. van de Fiscus II. Voorrechten op alie roerende goederen, vermeld in andere bijzondere wetgeving Afdeling 4. Voorrechten op bepaalde roerende goederen §1. Algemene beschouwingen §2. Analyse van de bijzondere roerende voorrechten die de Hypotheekwet vermeldt I. Voorrecht van de verhuurder of verpachter II. Voorrecht voor oogstkosten en voor prestaties m.b.t. gereedschap III. Voorrecht van de pandhoudende schuldeiser A. Algemeen B. Analyse van de diverse soorten van panden 1. Burgerlijk pand 2. Pand in handelszaken a. Voorrecht van de pandhoudende schuldeiser van een handelsvordering b. Voorrecht van de pandhoudende schuldeiser van een handelszaak c. Andere handelspanden (pro memorie) IV. Voorrecht voor de kosten tot behoud van de zaak gemaakt V. Voorrecht van de onbetaalde verkoper van een roerend goed A. Algemeen

316

318 319 320 320 321 322 322 325 325 330 331 331 334 334 349 353 353 357 357 365 366 370 381 384 390 390

15

B. Het voorrecht van de onbetaalde verkoper van een roerend goed in het algemeen 1. Ontstaan, situering en kenmerken van het voorrecht 2. Analyse van het toepassingsgebied van het voorrecht C. Voorrecht van de onbetaalde verkoper van machines, toestellen, gereedschappen en ander bedrijfsuitrustingsmaterieel gebruikt in nijverheids-, handels- of ambachtelijke ondernemingen in hetbijzonder VI. Voorrecht van de hotelhouder VIL Voorrecht van de vervoerder VIII. Voorrecht van de slachtoffers van misbruiken van openbare ambtenaren IX. Voorrecht van de door ongevallen benadeelden X. Voorrecht van de getroffenen van arbeidsongevallen XI. Voorrecht van het Voorschottenfonds voor schadeloosstelling van schade veroorzaakt door het winnen en pompen van grondwater XII. Voorrecht van de onderaannemer XIII. Voorrecht van de leden van een ziekenfonds §3. Analyse van een aantal bijzondere, roerende voorrechten die voorkomen in bijzondere wetgeving (andere dan de Hypotheekwet) I. Voorrechten in de Financíele sector A. Voorrecht wegens landbouwleningen B. Voorrechten van de houder van een wisselbrief en van de houder van een cheque 1. Voorrecht van de houder van een wisselbrief 2. Voorrecht van de houder van een cheque C. Voorrechten inzake transacties in financíele instrumenten 1. Voorrecht van de tussenpersoon inzake transacties in financiéle instrumenten 2. Voorrecht van de instellingen die een stelsel voor de verrekening of vereffening van financiéle instrumenten beheren II. Bevoorrechte positie van de werknemers, onderaannemers en leveranciers van de aannemers die voor rekening van een overheidsinstantie openbare werken uitvoeren III. Voorrecht inzake de registratierechten IV. Pro memorie-vermelding van een aantal andere, bijzondere voorrechten op bepaalde roerende goederen Afdeling 5. Voorrechten op bepaalde onroerende goederen §1. Algemeen

391 391 401

406 410 414 418 420 423 424 426 429 430 430 430 435 435 439 440 440 442

443 448 450 452 452

§2. Analyse van de bijzondere, onroerende voorrechten I. Voorrecht van een onbetaalde verkoper van een onroerend goed II. Voorrecht van de mederuiler III. Voorrecht van de schenker IV. Voorrecht van de mede-erfgenamen en deelgenoten V. Voorrecht van de aannemers, architecten, metselaars en andere werklui VI. Voorrecht van de Staat naar aanleiding van de sanering van steenkolenvestigingen Hoofdstuk IV. Beginselen van rangorde en rangregeling Afdeling 1. Begrippenkader en nood aan reglementering terzake §1. Algemeen §2. Nadere analyse van het door de wetgever uitgewerkte systeem van rangregeling Afdeling 2. Basisprincipes van rangregeling Afdeling 3. Rangregeling inzake algemene voorrechten op alie goederen Afdeling 4. Rangregeling inzake de voorrechten op bepaalde roerende en onroerende goederen Afdeling 5. Rangregeling inzake algemene voorrechten op alie roerende goederen Afdeling 6. Rangregeling inzake de bijzondere voorrechten op bepaalde roerende goederen Afdeling 7. Rangregeling inzake de bijzondere voorrechten op bepaalde onroerende goederen DEELIII. HYPOTHEKEN

Toepasselijke wetgeving, ontstaan van de hypotheek, begrip en algemene kenmerken Afdeling 1. Toepasselijke wetgeving Afdeling 2. Historische evolutie Afdeling 3. Algemene kenmerken van de hypotheek §1. Definitie §2. Algemene kenmerken §3. Het specialiteitsbeginsel in het bijzonder

455 455 460 463 464 468 472 474 474 474 479 485 486 489 490 493 507 509

Hoofdstuk I.

Hoofdstuk II. Voor hypotheek vatbare goederen Afdeling 1. Basisprincipes Afdeling 2. Nadere analyse van de wettelijke voorwaarden inzake de voor hypotheekvestiging vatbare goederen § 1. Basisregel: enkel onroerende goederen en zee- en binnenschepen komen voor hypotheekvestiging in aanmerking §2. Negatieve precisering van de goederen waarop een hypotheek betrekking kan hebben

5í 511 513 522 522 523 527 540 540 541 541 544

17

§3. Positieve precisering van de goederen waarop een hypotheek betrekking kan hebben I. Hypotheek op een recht van eigendom II. Hypotheek op zekere andere zakelijke rechten III. Hypotheek op een zakelijk recht dat hetzij ab initio door een voorwaarde is opgeschort, kan worden ontbonden of voor vernietiging vatbaar is, hetzij naderhand met terugwerkende kracht teniet gaat IV. Hypotheek op een aandeel in een onverdeeldheid V. Hypotheek op een gebouw in oprichting §4. Uitbreiding van de aanspraken van de hypothecaire schuldeiser tot het toebehoren en de verbeteringen van de met de hypotheek bezwaarde goederen (of zaken) I. Omvang van de bezwaarde goederen - hoofdlijnen II. Toebehoren van het voorwerp van de hypotheek III. Verbeteringen aan de met de hypotheek bezwaarde zaak IV. Zakelijke subrogatie Hoofdstuk III. Analyse van de diverse soorten van hypotheken Afdeling 1. Overzicht van de diverse soorten van hypotheken Afdeling 2. Analyse van de verschillende soorten van hypotheken §1. De conventionele hypotheek I. Grond- en vormvoorwaarden van de akte tot vestiging van een conventionele hypotheek A. Grondvereisten 1. De hypotheekvestigende schuldenaar moet houder van het met de hypotheek bezwaarde recht zijn 2. Bekwaamheid en bevoegdheid tot beschikken a. Beschikkingsbekwaamheid b. Beschikkingsbevoegdheid 3. Wilsovereenstemming tussen partijen B. Vormvoorwaarden II. Wettelijke bepalingen inzake de schuldvordering tot zekerheid waarvan de conventionele hypotheek strekt III. Aan bijzondere wetgeving onderworpen hypothecaire schuldvorderingen A. Algemene schets van de wetgeving inzake hypothecaire kredieten B. Controle op de professionele kredietverleners C. Analyse van de voornaamste bepalingen van de Wet van 4 augustus 1992 1. Definitie en toepassingsgebied 2. Modaliteiten van de kredietovereenkomst a. Krediet met aflossing of krediet met reconstitutie b. Krediet met een aangehechte overeenkomst 18

550 550 551

554 557 558 559 561 562 568 571 577 577 582 583 587 587 587 591 591 593 594 594 602 607 607 609 611 612 613 613 615

c. Vaste of variabele rentevoet 3. Kosten en vergoedingen 4. Totstandkoming en uitvoering van de kredietovereenkomst a. Reclame en promotie b. Aanbod en sluiting van de kredietovereenkomst c. Inhoud van de kredietovereenkomst d. Rechtspositie van de partijen i. Rechtspositie van de kredietgever ii. Rechtspositie van de kredietnemer iii. Wanprestatie van de kredietnemer in geval van een hypothecair krediet dat is verleend door een hypotheekonderneming e. Onrechtmatige bedingen en verboden praktijken 5. Overdracht van het hypothecair krediet 6. Burgerrechtelijke en strafrechtelijke sancties 7. Bepalingen van de Wet van 4 augustus 1992 die ook toepassing vinden op hypothecaire leningen die in beginsel ressorteren onder het K.B. nr. 225 IV. Vestiging van een conventionele hypotheek door een derde (= Hypotheek tot zekerheid van andermans schuld) V. Belofte van hypotheekvestiging §2. Wettelijke hypotheken I. Definitie en algemene kenmerken II. Overzicht van de voornaamste, wettelijke hypotheken A. Wettelijke hypotheken die de Hypotheekwet zelf vermeldt B. Wettelijke hypotheken vermeld in bijzondere wetgeving §3. Testamentaire hypotheek Hoofdstuk IV. Rechtsgevolgen van de hypotheek en modaliteiten van uitoefening van de hypothecaire aanspraak Afdeling 1. Rechtsgevolgen van de (conventionele) hypotheek ais overeenkomst tussen de hypotheekvestigende schuldenaar en de hypothecaire schuldeiser § 1. Beperkingen aan de rechten van de hypotheekvestigende schuldenaar §2. Geheel of gedeeltelijk tenietgaan van de bezwaarde zaak gedurende de periode waarbinnen de hypothecaire aanspraak geldt Afdeling 2. Uitoefening van de hypothecaire aanspraak

616 618 619 620 620 621 622 622 622 624 624 625 627

629 629 631 634 634 635 635 642 646 649

649 652 665 669

19

Afdeling 3. Rechtsgevolgen van de hypotheek ais zakelijk zekerheidsrecht §1. Algemeenheden §2. Wettige reden van voorrang §3. Volgrecht I. Volgrecht - Notie en algemene draagwijdte II. Hypothecaire zuivering A. Begrip, functie en algemene kenmerken B. Procedure van hypothecaire zuivering III. Personen waartegen het volgrecht zijn effect doet gelden Hoofdstuk V. Overdracht en tenietgaan van de hypotheek Afdeling 1. Overdracht van de hypotheek Afdeling 2. Tenietgaan van de hypotheek §1. Afgeleide grond van tenietgaan van een hypotheek §2. Zelfstandige gronden van tenietgaan van een hypotheek DEELIV.

OVERIGE BEPALINGEN INZAKE DE BEWARING VAN DE REGISTERS VAN DE HYPOTHEEKBEWAARDER

Organisatie van het hypotheekkantoor en openbaarheid van de registers van de hypotheekbewaarder Afdeling 1. Organisatie van de Hypotheekkantoren Afdeling 2. Raadpleging van de registers

672 672 676 682 682 685 685 692 697 700 700 704 705 707 713

Hoofdstuk I.

Hoofdstuk II. Taken en aansprakelijkheid van de hypotheekbewaarder Afdeling 1. Statuut van de hypotheekbewaarder Afdeling 2. Door de Hypotheekwet opgedragen taken §1. Strafrechtelijke en civielrechtelijke aansprakelijkheid Algemeen §2. Fouten inzake de toegang van de rechtsonderhorigen tot het openbaarmakingsstelsel van de Hypotheekwet §3. Aansprakelijkheid van de hypotheekbewaarder inzake doorhalingen §4. Verstrekking van informatie aan het publiek TREFWOORDENREGISTER PER RANDNUMMER

20

716 717 721 722 722 723 723 725 728 729 731