Voorkom risico s op kanker door stoffen op het werk

Voorkom risico’s op kanker door stoffen op het werk

Met het programma Versterking Arbeidsomstandighedenbeleid Stoffen (VASt) wil het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in de periode 2003-2007 ondernemers stimuleren en ondersteunen bij het minimaliseren van veiligheids- en gezondheidsproblemen tijdens het beroepsmatig gebruik van gevaarlijke stoffen. Betrouwbare informatie vergroot het bewustzijn over het veilig werken met gevaarlijke stoffen om uiteindelijk de blootstelling op de werkplek te minimaliseren of zelfs te voorkomen. Dit informatieblad gaat specifiek in op het werken met kankerverwekkende en mutagene stoffen en processen in de praktijk.

2


Kankerverwekkende en mutagene stoffen en processen Uit cijfers van het Sinzheimer instituut van de Universiteit van Amsterdam blijkt dat in ons land jaarlijks minstens 1700 mensen kanker krijgen doordat ze op het werk aan kankerverwekkende stoffen worden blootgesteld. In Nederland geldt, evenals in alle andere landen van de Europese Unie, dat kankerverwekkende stoffen op het werk zoveel mogelijk moeten worden vervangen door minder gevaarlijke stoffen. Is vervanging niet mogelijk, dan dient blootstelling aan deze stoffen op een andere manier te worden tegengegaan. Ondanks dat de werkgever verplicht is goede voorlichting te geven over de mogelijke risico’s, komt het voor dat werknemers met kankerverwekkende stoffen werken zonder dat zelf te weten. Hierdoor kunnen ze niet voldoende beschermingsmaatregelen nemen. Goede voorlichting maakt werknemers bewust van de risico’s van werken met kankerverwekkende stoffen en geeft ze informatie over hoe ze blootstelling hieraan kunnen beheersen.

Definities Kankerverwekkende stoffen zijn stoffen die door inademing of bij opname via de mond of huid kanker kunnen veroorzaken of de kans op het ontstaan van kanker vergroten. Een mutagene stof is een stof die het erfelijke materiaal in cellen kan veranderen. Omdat mutagene stoffen vaak ook kankerverwekkend zijn, dienen ze te worden behandeld als kankerverwekkende stoffen. Voor beide categorieën stoffen is dezelfde regelgeving van kracht.

3


Hoe te herkennen? Stoffen Of een stof kankerverwekkend of mutageen is, of dat een product kankerverwekkende en/of mutagene stoffen1 bevat, is te lezen op het etiket op de verpakking of van de informatie op het veiligheidsinformatieblad (VIB). Deze bevat dan een gevarensymbool en een bijbehorende waarschuwings- of risicozin (R-zin) (zie onderstaande tabel).

Kankerverwekkende en/of mutagene stoffen: categorie 1 = voldoende bewijs van oorzakelijk verband tussen blootstelling bij de mens en het effect categorie 2 = voldoende bewijs door middel van dierproeven of andere ter zake dienende informatie Gevaren- Risicosymbool zin

T

T

T

R45

R49

R46

Kan kanker veroorzaken, zowel categorie 1 als 2

Verdacht kankerverwekkende en/of mutagene stoffen: categorie 3 = verdacht, maar onvoldoende informatie beschikbaar om de stof in te delen in categorie 2. Voor deze stoffen geldt alleen de normale regelgeving voor gevaarlijke stoffen en niet de aanvullende voor kankerverwekkende en mutagene stoffen. Gevaren- Risicosymbool zin

Xn

R40

Xn

R68

Kan kanker veroorzaken bij inademing

Kan erfelijke genetische schade veroorzaken, zowel categorie 1 als 2 (dit zijn de mutagene stoffen)

Processen Van stoffen die als grondstof een bedrijf binnenkomen, geeft de informatie op het etiket of veiligheidsinformatieblad de mogelijke gezondheidseffecten aan. Maar van stoffen die ontstaan of vrijkomen tijdens bepaalde processen of behandelingen, zijn de mogelijke effecten op de gezondheid veel moeilijker te herkennen. Een voorbeeld hiervan is de behandeling van metalen en rubber, waarbij dampen vrijkomen die bestaan uit een mix van diverse verbindingen. Maar ook blootstelling aan stofdeeltjes, die ontstaan bij de bewerking van hardhout- en kwartshoudende materialen, kan kanker tot gevolg hebben.

Er zijn aanwijzingen voor een kankerverwekkend effect, categorie 3 Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten, categorie 3 (hieronder vallen mutagene stoffen)

Het uit (laten) voeren van een uitgebreide RisicoInventarisatie en –Evaluatie (RI&E) brengt dergelijke stoffen in kaart. De benodigde kennis van chemische processen en vrijkomende stoffen is beschikbaar bij deskundigen uit de branche, arbeidshygiënisten van de Arbo-dienst of bij adviseurs van onderzoeks- en adviesbureaus.

SZW-lijsten Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) geeft lijsten uit met de op dat moment bekende kankerverwekkende en mutagene stoffen (categorie 1 en 2); ‘SZW-lijst van kankerverwekkende stoffen en processen’

1 In de verdere paragrafen wordt over ‘kankerverwekkende stoffen’ gesproken, waar ook mutagene stoffen en kankerverwekkende processen kunnen worden bedoeld.

4


en ‘SZW-lijst van mutagene stoffen’. Behalve stoffen staan op de lijsten ook vijf processen genoemd, waarbij een kankerverwekkende stof ontstaat tijdens het werk (verbranding, fabricage) of waarbij de werknemer in aanraking komt met kankerverwekkende stoffen door zijn werk. Een voorbeeld hiervan is schoorsteenvegen: de schoorsteenveger gebruikt geen kankerverwekkende stoffen maar komt wel in aanraking met een kankerverwekkende stof, namelijk het roet uit de schoorsteen.

Met een kankerverwekkende of mutagene stof of proces, die niet op een van bovenstaande lijsten voorkomt, moet net zo worden omgegaan als met stoffen of processen die wel kankerverwekkend zijn. De lijsten worden tweemaal per jaar (in juni en december) bijgesteld en gepubliceerd in de Staatscourant. De informatie is gratis te bestellen via de Infotelefoon van SZW, 0800-9051 of te downloaden via http://www.szw.nl.

5


U kunt zelf actie ondernemen

Werkgevers hebben de plicht de gezondheid van hun werknemers zo goed mogelijk te beschermen. In het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) zijn, naast de algemene verplichtingen voor het werken met gevaarlijke stoffen, aanvullende verplichtingen voor het werken met kankerverwekkende stoffen opgenomen.

Vervangingsplicht, soms gemakkelijker dan u denkt Vervanging van de kankerverwekkende stof door een minder schadelijke stof is de meest radicale en soms verrassend simpele oplossing: blootstelling is dan niet meer aan de orde. Volgens het Arbobesluit is de werkgever verplicht kankerverwekkende stoffen te vervangen voorzover dat technisch mogelijk is. Kostenoverwegingen spelen hierbij geen rol. Alleen in geval de kankerverwekkende stof noodzakelijk is voor het bedrijf en vervanging technisch niet mogelijk, mag deze worden gebruikt. Dit op voorwaarde dat werknemers optimaal worden beschermd tegen blootstelling aan deze stof.

Zo werkt vervanging Een bron van inspiratie: in tabel 1 (pag. 6 en 7) is voor een aantal branches aangegeven hoe kankerverwekkende stoffen kunnen worden herkend, waar producten zijn vervangen of waar pogingen worden gedaan om producten te vervangen.

Blootstelling verminderen of vermijden Als het echt niet anders kan: wanneer de werkgever niet in staat is om de kankerverwekkende stof te vervangen, moet er worden gekeken naar de blootstelling aan de stof voor de medewerkers. Voor veel stoffen, waaronder ook een aantal kankerverwekkende stoffen, zijn wettelijke grenswaarden vastgesteld. De blootstelling mag deze grenswaarden niet overschrijden. Wanneer uit de RI&E blijkt dat dit toch het geval is, moeten er onmiddellijk maatregelen worden getroffen. Het toepassen van dergelijke beheersmaatregelen moet gebeuren volgens het arbeidshygiënisch regime (artikel 4.18 Arbeidsomstandighedenbesluit).

Arbeidshygiënisch regime Bij het arbeidshygiënisch regime zijn de te nemen maatregelen gerangschikt naar effectiviteit en impact op de werknemer. Hierbij geldt dat een volgend niveau in het regime pas mag worden toegepast als de maatregelen van het niveau ervoor niet uitvoerbaar zijn of niet voldoende de blootstelling kunnen verminderen. Bronmaatregelen: de basis 1. Er dienen technische maatregelen te worden genomen waardoor vrijkomen van de stof vanuit de bron wordt voorkomen. Bijvoorbeeld door verwerking van de stof in een gesloten systeem. Ventilatie: doe het goed 2. Als maatregel 1 onvoldoende mogelijk is of als de blootstelling niet ver genoeg vermindert, dan dient bij voorkeur met doeltreffende plaatselijke afzuiging of ventilatie de blootstelling zo laag mogelijk te worden gehouden. Plaatselijke afzuiging heeft de voorkeur omdat daarmee de stof wordt weggehaald voor hij de werker bereikt, terwijl algemene ruimteventilatie vooral verdunnend werkt. Scheiden voorkomt lijden 3. Als maatregel 2 technisch niet kan of niet voldoende is, dan moeten organisatorische en technische maatregelen worden getroffen om werknemers af te schermen van de bron van blootstelling. Bijvoorbeeld door scheidingswanden, afstandsbediening of automatische systemen. Persoonlijke bescherming als laatste redmiddel 4. Pas als deze maatregelen niet voldoende bescherming bieden, mogen noodoplossingen als beschermde kleding, maskers, handschoenen en dergelijke worden gebruikt. Deze maatregel mag echter niet permanent worden toegepast en moet zo snel mogelijk worden vervangen door een oplossing onder maatregel 1, 2 of 3.

Beheersing: zo kan het In tabel 2 (pag. 8 en 9) is voor een aantal branches aangegeven hoe kankerverwekkende stoffen kunnen worden herkend en worden voorbeelden van oplossingen genoemd hoe blootstelling aan deze stoffen is verminderd.

TABEL 1

6


VERVANGING VAN KANKERVERWEKKENDE DOOR NIET-KANKERVERWEKKENDE Branchevereniging, organisatie of industrie

Stoffen en processen

Herkenning

Katalysatoren voor het drogen van de verf (kobalthoudende producten).

Op het etiket en het veiligheidsinformatieblad staat weergegeven of het product kobalthoudende verbindingen bevat.

Pigmenten (vaak zware metalen zoals cadmium en lood).

Op het etiket en het veiligheidsinformatieblad staat weergegeven of het product zware metalen bevat.

Methyleenchloride (incidenteel gebruikt in afbijtmiddelen).

Op het etiket en het veiligheidsinformatieblad van het reinigingsmiddel staat weergegeven of het middel methyleenchloride bevat.

Lederfabrikanten

Onder bepaalde condities kunnen chroomcomponenten, gebruikt in leerlooiprocessen, worden omgevormd tot chroom VI-componenten.

Op het etiket en het veiligheidsinformatieblad staat weergegeven of het product chroomcomponenten bevat. Processen waarbij eventueel chroom VI kan ontstaan, staan beschreven in de vakliteratuur.

Rubber- en kunststofindustrie

Tijdens bepaalde processen in de rubberen kunststofindustrie kunnen nitrosamines ontstaan.

In het ‘Kennissysteem gevaarlijke stoffen’ van de Rubberindustrie staat beschreven bij welke processen en bij het werk met welke stoffen nitrosamines kunnen ontstaan.

Houtverwerkende bedrijven

Houtverduurzamingsmiddelen (Arseen, PAK’s).

In houtverduurzamingsmiddelen kunnen Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) en arseen zitten. Dit staat aangegeven op het etiket, of is na te vragen bij de leveranciers.

Verfindustrie

Schoonmaak Graffitiverwijdering

7


STOFFEN: VOORBEELDEN

Manier van vervanging

Informatie

In verschillende programma’s proberen leveranciers en onderzoeksinstelling alternatieve producten te maken waarin kobalt niet hoeft te worden gebruikt. Vervangende producten waarin andere pigmenten worden gebruikt.

Een onderzoeksgroep waarvan de coördinatie ligt bij SenterNovem (www.senternovem.nl), is bezig met het bestuderen van de mogelijkheden om kobaltzouten te vervangen.

Voor het verwijderen van graffiti kunnen vervangende producten worden gebruikt. Deze alternatieve producten kennen een veel langere inwerktijd.

Bij leveranciers is informatie te verkrijgen over alternatieve producten of processen (afstralen). In 2004 heeft TNO een advies uitgebracht aan de branche over de vervanging van methyleenchloride. De mogelijkheden van vervanging worden nog verder onderzocht.

Binnen de Vereniging van Verf- en Drukinktfabrikanten (www.vvvf.nl) zijn twee programma’s ontwikkeld waarin aandacht is voor het veilig werken met verf; ‘Coatings care’ en de ‘Interne veiligheidscode (INVECO)’.

Meer informatie over het werken met gevaarlijke stoffen in de schoonmaakbranche is te vinden op www.zowerkjeprettiger.nl. Deze website is afkomstig van het VASt-actieplan dat de Raad voor Arbeidsverhoudingen Schoonmaak- en Glazenwasserbranche (RAS) heeft ingediend (www.vast.szw.nl). Blootstelling aan chroom VI kan worden voorkomen door op een andere manier te produceren of door andere (chroomvrije) producten in het productieproces te gebruiken.

Nederlandse lederfabrikanten hebben de blootstelling aan chroom teruggedrongen door samen met hun leveranciers en een kennissysteem voor de branche te zoeken naar alternatieve producten. Blootstelling aan chroom VI vond bij uitzondering plaats bij problemen tijdens het productieproces. Onder ongunstige omstandigheden werden chroom VI-verbindingen gevormd uit de chroom III-verbindingen. Meer informatie is te vinden bij de federatie van Nederlandse Lederfabrikanten (www.lederfabrikanten.nl). Meer informatie over arborisico’s in deze branche zijn te vinden op de volgende website: www.arbo.nl

Vervangen door grondstoffen die niet leiden tot blootstelling aan bewezen kankerverwekkende nitrosamines.

Tijdens processen die plaatsvinden in de rubberindustrie kunnen kankerverwekkende nitrosamines ontstaan. Dit is inherent aan het proces. De branchevereniging Nederlandse Vereniging van Rubber- en Kunststoffabrikanten (NVR) die overkoepeld wordt door de federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK) heeft een kennissysteem ontwikkeld waarin alle chemische stoffen (dus ook de nitrosamines) staan ingedeeld in gevaarklassen. Bovendien zijn er tips voor beheersmaatregelen gegeven. Meer informatie over arborisico’s in deze branche zijn te vinden op de volgende websites: www.arbo.nl; www.stoffenkennisnrk.nl; www.vast.szw.nl

Het hout kan worden geïmpregneerd met een ander middel of er kan gekozen worden voor hout dat niet hoeft te worden geïmpregneerd.

Op de site van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) (www.vrom.nl) en op de site van de Vereniging van Houtinmpregneerbedrijven in Nederland (VHN) (www.vhn.org) is informatie te vinden over houtverduurzaming, wetgeving omtrent houtverduurzamingsmiddelen en mogelijke alternatieven voor de verduurzaming van hout. De laatste decennia is enorme aandacht geschonken aan deze bedrijfstak. Dit heeft tot gevolg gehad dat het gebruik van arseenhoudende houtverduurzamingsmiddelen enorm is teruggebracht. Op dit moment is nog slechts één middel dat arseen bevat toegestaan op de Nederlandse markt. Informatie over de samenstelling van houtverduurzamingsmiddelen is te vinden op de site van het college voor de toelating van bestrijdingsmiddelen (www.ctb-wageningen.nl).

TABEL 2

8


VERMINDERING BLOOTSTELLING Branchevereniging, organisatie of industrie

Stoffen en processen

Herkenning

Metaalindustrie

(RVS)- lasrook.

Bij RVS lassen kunnen chroom VI en nikkelverbindingen worden gevormd.

Schoonmaaksector Brandroet

Bij het reinigen van door brand beschadigde gebouwen kunnen medewerkers blootstaan aan asbest en PAK’s.

Speciaal opgeleide medewerkers inspecteren het te reinigen gebouw op de aanwezigheid van asbest.

Gevelreiniging

Kwarts.

Bij het stralen op een ondergrond met bepaalde mineralen kan kwartsstof vrijkomen. Dit komt vooral voor bij het weinig toegepaste droogstralen.

Houtverwerkende bedrijven

Stof van hardhout.

In de ‘SZW-lijst van kankerverwekkende stoffen en processen’ staat van welke soorten hout het stof hier in ieder geval onder valt.

Producenten / gebruikers van steenachtige bouwmaterialen

Kwarts.

Bij het bewerken van steenachtige producten kan stof vrijkomen dat kwarts bevat.

9


Manier van vermindering blootstelling

Informatie

Goed werkende (lokale) afzuiging en het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen beschermen tegen lasrook bij RVS lassen.

Op www.lasrook-online.nl is een door de arbeidsinspectie gevalideerde werkmethode beschreven. Deze werkmethode geeft informatie over de regelgeving betreffende lassen, de mogelijkheden tot beheersing van blootstelling aan de schadelijke rook en geeft praktische werktips, die leiden tot minder blootstelling aan gevaarlijke gassen die ontstaan tijdens het lassen.

Het aanwezige asbest moet voor reiniging door professionals uit het gebouw worden verwijderd.

Speciale opleidingen stellen medewerkers in staat asbest te herkennen. Een certificatiesysteem geeft de garantie dat schoonmaakbedrijven op een juiste manier handelen bij eventuele aanwezigheid van of blootstelling aan asbest. Algemene informatie over werken met gevaarlijke stoffen in de schoonmaaksector is te vinden op de website www.zowerkjeprettiger.nl

Blootstelling aan kwartsstof verminderen door stofblootstelling te beheersen.

Op de website van Stichting Arbouw (www.stofvrijwerken.nl) is informatie te vinden over de beheersing van (kwarts)stof.

Lokale stofafzuiging, beheersing van stofblootstelling aan handgereedschap.

Op de website www.timmerslimmer.nl staan oplossingen om blootstelling aan houtstof te reduceren. Informatie over hulpmiddelen voor het reduceren van blootstelling aan houtstof is te vinden op de website van Stichting Arbouw (www.arbouw.nl).

Natwas (watergedragen afzuiging) en het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen beschermen de medewerkers tegen het vrijkomende (kwarts)stof. Ook kunnen medewerkers worden getraind om zo min mogelijk stof te produceren.

Op de website van Stichting Arbouw (www.stofvrijwerken.nl) is informatie te vinden over de beheersing van (kwarts)stof. De natuursteenbranche heeft een actieplan opgesteld dat bestaat uit de twee hoofdlijnen: ‘Techniek & hulpmiddelen’ en ‘Bewustwording & opleiding’. Meer informatie over dit actieplan is te vinden op www.vast.szw.nl.

10


Boekhouding een noodzakelijk kwaad Alleen door een goede registratie kan worden vastgesteld wie mogelijk wél, en wie niet is blootgesteld aan een kankerverwekkende stof. Op grond van artikel 4.2 van het Arbeidsomstandighedenbesluit is iedere werkgever al verplicht om, in het kader van de RI&E, een beoordeling te maken van de aard, mate en duur van blootstelling aan een gevaarlijke stof. Voor kankerverwekkende en mutagene stoffen (categorie 1 & 2) moet, naast de verplichte gegevens voor alle gevaarlijke stoffen, ook worden vastgesteld: – met welke kankerverwekkende en mutagene stoffen of processen wordt gewerkt; – welke gevaren hieraan zijn verbonden; – waarom het gebruik van deze stoffen en processen noodzakelijk en vervanging technisch niet mogelijk is; – op welke afdelingen deze stoffen en processen worden gebruikt; – in welke hoeveelheden de betreffende stoffen worden gebruikt of hoe vaak een proces wordt toegepast; – hoeveel werknemers ermee in aanraking kunnen komen; – welke werkzaamheden met de stoffen worden verricht; – de wijze waarop blootstelling kan plaatsvinden.

Voorlichting: Zegt het voort…. Bewuste werknemers zullen eerder veilig werken. Daarom zijn werkgevers verplicht alle werknemers voorlichting te geven over de risico’s van het werk en de maatregelen die getroffen moeten worden om veilig en gezond te werken. Voorlichting over het werken met gevaarlijke stoffen is daar een onderdeel van. Ook hebben werknemers recht op inzage in de stoffenregisters en de RI&E. Speciale aandacht voor jongeren Jongeren onder de 18 jaar mogen niet met kankerverwekkende stoffen werken. Speciale aandacht voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven Om het ongeboren kind of de zuigeling te beschermen is het van belang om zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven niet te laten werken met kankerverwekkende stoffen. Ook voor vrouwen die zwanger willen worden is het dus nuttig om te weten of ze met kankerverwekkende stoffen werken.

11


Informatiebronnen

Er zijn er verschillende bronnen waar meer informatie kan worden verkregen met betrekking tot het werken met kankerverwekkende stoffen: Leveranciers zijn verplicht om bij de eerste levering van stoffen en producten een veiligheidsinformatieblad (VIB) te leveren. Hierin staat beschreven wat de mogelijke effecten zijn bij bepaald gebruik en welke maatregelen genomen kunnen worden om blootstelling aan de stof te voorkomen. Als een stof kankerverwekkend is, maar nog niet op de SZW-lijst voorkomt, is de leverancier verplicht dit op het informatieblad te vermelden. Vaak kunnen leveranciers ook meer vertellen over manieren om veilig met hun producten te werken. Brancheverenigingen en -organisaties beschikken over specifieke informatie voor de bedrijfstak ten aanzien van

relevante wetgeving, blootstelling en risico’s, en oplossingen om blootstelling en risico’s te verminderen. Arbodiensten hebben deskundigen in dienst die de blootstelling en risico’s beoordelen en adviezen geven over het veilig werken met gevaarlijke producten.

Internet Op internet kunnen de volgende informatiebronnen worden geraadpleegd: Informatie over (arbo)wetgeving op het gebied van kankerverwekkende en mutagene stoffen is te vinden op www.overheid.nl. De website van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (www.szw.nl) biedt een actueel overzicht

12


van arboregelgeving en arbeidsomstandigheden. Hier is ook specifieke informatie te vinden over kankerverwekkende en mutagene stoffen. Een algemene website met informatie over arbogerelateerde onderwerpen is www.arbo.nl. Hierop zijn oplossingen te vinden voor concrete arboproblemen en worden handvatten aangereikt om een risicoanalyse te doen, verzuim terug te dringen en reïntegratie te bevorderen. De site is tot stand gekomen met medewerking van verschillende brancheverenigingen of -organisaties.

Kennis voor zaken Innoveren moet. Innovatie is van levensbelang. Voor bedrijven en voor overheden. Voor de economische ontwikkeling van Nederland. TNO maakt innoveren mogelijk door wetenschappelijke kennis te vertalen naar de praktijk. Op talrijke manieren en werkterreinen, elke dag weer.

TNO Wegwijzer TNO Wegwijzer is de ingang tot de kennis en kunde van TNO en fungeert als vraag-

Op de website van het programma Versterking Arbeidsomstandighedenbeleid Stoffen (VASt) (www.vast.szw.nl) staat informatie over de programma’s, die door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) worden gestimuleerd en ondersteund. Ook informatie over arboconvenanten en branches, die zijn toegetreden tot het Convenant Stoffen, is hier te vinden.

baak voor bedrijven en instellingen. Op zoek naar specifieke deskundigheid binnen TNO, nader contact over de producten en diensten van TNO? Neem dan contact op met TNO Wegwijzer. T 015 269 69 69 F 015 261 24 03 [email protected] www.tno.nl/wegwijzer

Colofon

Dit informatieblad is opgesteld door TNO Kwaliteit van Leven in het kader van het VASt-subsidie programma van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, met behulp van een virtuele klankbordgroep van mensen uit diverse branches. Wij danken deze mensen hartelijk voor hun inbreng. Wilt u zelf actie ondernemen in dit kader raadpleeg dan een van de genoemde websites. Ook kunt u als branche deze activiteit opnemen in een VASt-actieplan (zie www.vast.szw.nl, ook voor subsidiemogelijkheden) Suggesties en opmerkingen kunt u richten aan: TNO Kwaliteit van Leven Food and Chemical Risk Analysis Postbus 360 3700 AJ Zeist [email protected]

© TNO, 2005

Voorkom risico s op kanker door stoffen op het werk

Recommend Documents