Zondag
Voorganger: ds. Anneke van der Zijpp Organist: Jans Hoeksema Dienstdoende koster:
Vanaf 9:45 uur is er gelegenheid tot stilte en inkeer ter voorbereiding op de dienst. "God en mens zijn niets zonder elkaar, en zovéél mét elkaar" Orgelspel – gevolgd door een moment van stilte ++++++++++++++++++ SAMENROEPEN Welkom Aansteken van de kaarsen Zingen: lied 212 de verzen 1, 2, 3 Laten wij zingend deze dag beginnen (staande) Bemoediging Zingen: lied 212 de verzen 4, 5 (gaat de gemeente zitten)
Stilte en gebed Zingen: lied 912 de verzen 1, 2, 3, 6 Neem mijn leven, laat het, Heer HOREN Eerste bijbellezing Hooglied 4: 1‐7 Zingen: lied 791 de verzen 1, 2, 5, 6 Liefde, eenmaal uitgesproken Tweede bijbellezing Joh. Ev. 2: 1‐12 Zingen: lied 753 de verzen 1, 5, 6 Er is een land van louter licht Overweging Stilte Orgelspel
DELEN Gebeden (voorbeden / stil gebed / Onze Vader, tekst te vinden voorin het liedboek) Open ruimte (o.m. eventuele mededelingen) Zingen: lied 422 de verzen 1, 2, 3 Laat de woorden die we hoorden (staande) Uitzending en zegenbede Gezongen Amen
Orgelspel, collecte +++++++++++++++
Mededelingen Collecten: de eerste collecte is voor .....(wordt in de dienst bekend gemaakt) De tweede collecte is voor het werk in de Doopsgezinde Gemeente Utrecht. Na de dienst is er koffie en thee in de gemeentezaal. Iedereen is van harte welkom. Agenda: Volgende dienst: zondag 23 augustus 2015, voorganger: zr. Aly Vergouwe‐ Meijer
PREEK Zondag 16 augustus 2015 DGU Hoogl. 4: 1‐7 Jh.2: 1‐12 Broeders, zusters en vrienden, ’t Is niet de meest eenvoudige taak om een verhaal als de bruiloft te Kanaan, gelezen uit het Johannes‐evangelie aan de mens te brengen. Eigenlijk is het een verhaal voor gevorderden. Stellen wij ons voor, wat een gemiddeld mens uit de wereld buiten de kerk hoort in het verhaal dat wij lazen. Op een derde dag – hoezo, welke derde dag van wat? Vond een bruiloft – leuk, maar tussen wie en wie? ‐ plaats in Kana, Galilea, hoezo, wat een onnozel plattelandsstadje! En daar waren Jezus – Wie? – en zijn leerlingen – wat leerden zij dan – uitgenodigd – waarom zij? Toen de wijn bijna op was – tja, zo gaat dat met goede feesten! – zei de moeder van Jezus – wat doet zij daar? – tegen hem: ’t is op! – ach, moederliefde kan ook te ver gaan! – en Hij zei tegen haar – (tamelijk onbeleefd‐ ) mens, waar bemoei je je mee, mijn uur – welk uur? – is nog niet gekomen. Ze zei tegen de bedienden: doe, wat Hij zegt – weer een teveel aan moederliefde…. Er stonden 6 stenen watervaten, ‐ verplicht vanuit de Joodse wet om zich flink te wassen – ach, wat een oude rituelen‐ om samen goed voor zo’n 480 liter water, want voor een ritueel als een bruiloft moest men in joodse ogen flink schoon zijn. Op bevel van Jezus – hoezo mag Hij bevel daartoe geven? – vullen de bedienden de – blijkbaar lege ‐ vaten opnieuw met water – vreemde gehoorzaamheid dus – en de ceremoniemeester proeft dat het geen water, maar wijn geworden is. – Wat? Water wordt wijn? Dat hebben wij nog nooit mee gemaakt. De ceremoniemeester roept de bruidegom, ‐ wiens naam we niet hoorden, een onbekende persoon dus – en vraagt hem “waarom zet u mij zo voor schut! De beste wijn voor het laatst bewaren!” Het feest is een ramp, maar er is nog hoop….
1
Een uiterst wonderlijk feest, dus, waar bruid en bruidegom niet worden genoemd, waar het allemaal draait om een Jezus, die ter verhoging van de feestvreugde water in wijn verandert, waar de moeder van Jezus een overduidelijke rol in speelt als degene die zegt: jongen, doe nou wat, ik weet het, je kunt het…. ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ Ik kan me heel goed voorstellen, dat mensen die de bijbel ontspannen openslaan, en dit verhaal per ongeluk als eerste tegenkomen, denken, ziezo, ik heb mijn best gedaan, maar met dit soort verhalen kan ik niet uit de voeten. Dicht maar weer met dat ding, deze verhalen zijn niet van mijn orde. Die horen in de kerk. Tja, en die kerk, die dominee, wat doen die er mee? De dominee zucht er om te beginnen een beetje van. En die kerk zet traditioneel dit verhaal centraal. Het is een verhaal, zegt de kerk, belijdt de kerk, waarin alle eigen‐aardigheden van het messiaanse optreden ter sprake komen, het is veelzeggend, gelaagd, symbolisch uitlegbaar en daarmee heel veelzeggend. Hoewel we het dus liever niet voorleggen aan prille gelovigen, evenmin aan bijbellezers zonder kerkgang, kunnen we het in de context van deze morgen toch wel ter sprake brengen. In een gemeente, een gemeenschap van gelovigen, waarin bijbeltaal vaker klinkt. Een ruimte, waarin bijbeltaal mag klinken, omdat zij wortels heeft in eerder gehoorde prediking. Die kerk ziet er toch wat in…. Een symbolisch, allegorisch verhaal, dat, ‐ om het nog wat moeilijker te maken‐ niet gelezen kan worden zonder de verwantschap met de taal van het O.T. te erkennen. De ‘tale Kanaans” wordt hier gesproken… Wat dan te doen om dit verhaal voor de gemiddelde lezer toch herkenbaar, begrijpelijk te maken? Voor ons, hier vanmorgen samen gekomen, om iets mee te nemen uit de Schrift, die ons tot leidraad voor het leven wil dienen. . Als lezers, hoorders nu, mogen wij vandaag getuige zijn van een bruiloft. 2
Dat is beeldentaal uit de joodse keuken, zo’n beeld moet je door je gevoel heen laten gaan, om er de lading van te vatten. Het geeft z’n geheimen niet zomaar prijs; oude, bijbelse beeldentaal moet besnuffeld en gewogen worden. Wie in dit verhaal gaan trouwen, dat wordt niet gezegd. We worden niet uitgenodigd voor de geluksdag van twee particulieren, maar we worden meegezogen in een oud beeld van een feest dat staat voor verbondenheid en trouw. Vanouds heeft het Jodendom de verhouding tussen God en mens ter sprake gebracht in termen van huwelijkssymboliek. Op het eerste gezicht is dat misschien vreemd, denk ik, trouwen is iets heel menselijks, iets unieks, dat wel, maar die hoge, onbenoembare Here God, die partij in het huwelijk zou kunnen zijn! Toch werd in het oude Israel veel en vaak met het beeld van het huwelijk gespeeld. Laten we dan mijmeren, over het waarom daarvan….. Een huwelijkssluiting houdt in, dat twee partijen, die elkaar ooit helemaal niet kenden, zich zo tot elkaar aangetrokken voelen, dat ze eerst voorzichtig elkaars handen vonden, samen zelfde wegen wilden bewandelen, samen aan een tafel, in een huis en in een bed wilden zijn, en dat alles groeide en groeide, totdat ze het leven ondenkbaar vonden zonder elkaar….. In een wat bevend en plechtig ‘’ja’’ voor het oog en oor van iedereen beloven ze elkaar dan trouw voor de rest van het leven, tenminste, dat hopen zij en iedereen die er getuige van is. Het is dat beeld van onverklaarbare verbondenheid, aantrekkingskracht, niet zonder elkaar kunnen, dat tot een verbond leidt, dat we het huwelijk noemen. In het beeld van het huwelijk vingen de gelovigen van het oude Israel de relatie tussen God en volk. Hij, de Eeuwige, is de bruidegom, het volk is Gods bruid. Daarmee wil gezegd zijn, dat het in wezen onverklaarbaar is, maar ze kunnen niet meer zonder elkaar. Ze willen niet meer zonder elkaar. Het leven wordt een eeuwig bruiloftsfeest, God en mens mogen samen wakker worden, hoeven niet meer eenzaam te zijn, horen voor eeuwig bij elkaar. Het zijn deze overwegingen, die meespelen in het verhaal uit Joh. 2, die bruiloft, waar geen bruidsnamen genoemd hoeven te worden, want een goed verstaander vermoedt al lang, wat hier aan de hand is. Er wordt feest gevierd, omdat God en mens niets zijn zonder elkaar. ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ 3
Goed, er is dus feest, en het is er goed. Men danst, men zingt, men eet, men drinkt, dat het een lieve lust is. Iedereen doet mee, iedereen doet z’n eigen liefdesgeschiedenis nog even over. Maar dan begint het drama. Uit de tekst begint zich een probleem los te kronkelen, dat meer wil zeggen, dan het zegt. De wijn is op. Nou zou je natuurlijk heel eenvoudig kunnen zeggen, dat ze dan toch verder kunnen gaan met limonade…. Waarom zo moeilijk doen over die alcohol? Maar het gaat niet om alcohol. Het gaat hier om de wereld van associaties rondom die wijn. Wijn is in het O.T. een oeroud symbool van feestvreugde, zonder wijn kon geen feest het volhouden. Wijn vloeide in stromen, in rivieren over de tafel, als men in het O.T. feest vierde. Daarbij gaat het overigens meer om het beeld van warmte en rijkdom, dan om het alcoholpercentage. Toen ooit de oude Noach iets te lang door zijn eigen druivenplantage en wijnkelders had gelopen, en daarna door zijn zonen in z’n tent moest worden gelegd, sprak de bijbelschrijver daar toch echt schande van. Op het bruiloftsfeest in Kana is de wijn op, maar er staat nog wel een enorme hoeveelheid reinigingswater. Joods waswater voor de vuile handen en voeten, zes stenen vaten vol, honderden liters staan binnen handbereik. . En Jezus verandert dat water in wijn. Grote nadruk wordt in het verhaal gelegd op het feit, dat de ceremonie‐meester er niets van begrijpt, en vervolgens de bruidegom op het matje roept en hem vraagt, waarom in vredesnaam deze sublieme wijn voor het laatst bewaard? Veel handiger is het toch, de gasten eerst met goede kwaliteit het hoofd op hol te brengen, en dan de chateau migraine te serveren, daar merken ze op ’t laatst toch niets meer van….. Ik vind dit beslist een moeilijk verhaal, want er moet voortdurend door de gegevens heen gekeken worden, er moet telkens weer naar bredere betekenislijnen worden gezocht. Als je dat namelijk niet doet, blijft het een verhaal over een goocheltruc, blijft het een verhaal met teveel alcohol, 4
blijft het een verhaal waarin Jezus zijn moeder afsnauwt. Ook na lezen en herlezen, oordeel ik dit verhaal als geschikt voor gevorderden, en niet voor beginnelingen. Om het te begrijpen, moet je je ogen openzetten voor de symboliek. Waswater wordt feestelijke, allerbeste wijn. Waar bestaat dan de eigenlijke boodschap uit? Ja, eigenlijk bestaat die uit het naar voren schuiven van de Christus, die ingrijpt als het bruiloftsfeest tussen de Here God en zijn volk bezig is als een nachtkaars uit te gaan. De verhouding God en mens is niet zo eenvoudig, evenmin als een huwelijk altijd eenvoudig is. We zeggen ja tegen elkaar, en bidden er Gods zegen overheen. En dan hoor je samen, dan ga je het leven samen aan. Maar er zijn hoogte‐ en dieptepunten, niet besteld, niet verwacht. Dan wordt het samen op de proef gesteld. Versta je elkaar nog? Vertrouw je elkaar nog? De tijd doet vreemde dingen met je, rakelt oude dingen op uit je onderbewustzijn, die zich willen wringen tussen jou en je partner. Zoals er binnen de schoonheid van een huwelijk gewerkt moet worden om elkaar te blijven verstaan, moet er ook binnen de relatie mens en God gewerkt worden, om de belofte, ooit gedaan, levend te houden. Door de evangelist Johannes wordt met dit verhaal eigenlijk gezegd, dat de verhouding God‐ mens met de komst van Jezus Christus weer een waar feest wordt, omdat Hij de tekorten van onze voorbereidingen aanvult. Daarmee is het een verhaal vol belofte, vol dynamiek. Nu kun je je afvragen, waarom zo’n evangelieschrijver zo moeilijk doet, zulke cryptische beeldentaal gebruikt om een christelijke waarheid als een koe naar voren te brengen. Had hij niet gewoon kunnen zeggen, wat hij bedoelde, namelijk dat er met Jezus Christus een messiaanse gestalte optrad, die de verhouding God en mens weer nieuw leven inblies? Waarom die omweg via een huwelijksfeest, vaten vol joods water en dan al die wijn…. ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐
5
Helemaal er achter komen, de tekst voor 100 % begrijpen, doorgronden, nee, die illusie heb ik niet. Maar vrij associërend begrijp ik nu toch wel beter, dat je geloven mag zien als een feest. Als het vieren van verbondenheid, samen vallen en opstaan, samen door geluk en ongeluk heen. En waar wij mensen dan op een keer met lege handen komen te staan, is daar dan ooit een mens geweest, die van water wijn maakte. Door de evangelist Johannes wordt deze Jezus als een unieke persoon naar voren geschoven, waarmee het feest weer door kan gaan. Het mooie in dit verhaal vind ik, dat iets wat eigenlijk helemaal niet grijpbaar is, begrijpelijk wordt gemaakt. Waar ik eerst met lege handen stond, zijn mij nu symbolen in de schoot geworpen, waarmee ik kan duiden. Kan benoemen. Nee, ik kan niet zoveel met zo’n vaag woord als geloven, maar als we dat nou eens benaderen met behulp van zoiets moois als een bruiloftsfeest, een feest van ja, samen, amen…. Nee, ik weet niet goed wie Jezus is, maar zie Hem nu eens als degene die het gewone in het ongewone verandert, die afwaswater tot feestdrank maakt. Hij, Jezus Christus, ons altijd en eeuwig nabij als mens die ons leerde hoe mens te zijn. ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ Zo mag ons dit verhaal tot een aanknooppunt worden van hoe wij onszelf als gelovigen mogen zien. Als feestgangers, waarbij we vieren, dat wij in betrekking tot God staan. Dat Hij met ons in betrekking staat. Geloven is: met God samen een weg gaan, en er op vertrouwen, dat Hij dat feest laat duren. Dat is de belofte, die in dit verhaal verborgen is, tussen de watervaten, die wijnvaten werden. Geen makkelijk verhaal, nee, nog steeds niet, maar wel een, dat ons bij mag blijven, juist omdat het zo vreemd en vol belofte is. Amen
6
