Zondag 7 juni 2015
Voorganger: ds. Pieter Post Organist: mw. Jans Hoeksema Dienstdoende kosters: zr. Janny en br. Koos Tigchelaar
Vanaf 9:45 uur is er gelegenheid tot stilte en inkeer ter voorbereiding op de dienst. ‘Ik wil een speciale oproep doen aan de mannen van het leger, en m.n. van de basis van de Nationale Garde, van de politie … Broeders jullie zijn van ons eigen volk, jullie doden jullie eigen broeders, de kleine boeren …’ Uit de laatste preek van aartsbisschop Oscar Romero (1917‐1980). Zaligverklaard 23 mei 2015. Orgelspel – gevolgd door een moment van stilte ++++++++++++++++++ SAMENROEPEN Welkom Aansteken van de kaarsen Zingen: Lied 82: 1,2 God staat in het midden van de goden (staande) Bemoediging Zingen: Lied 82: 3 (hierna gaan de kinderen naar de kinderdienst en gaat de gemeente zitten) Stilte en gebed Zingen: Lied 675 Geest van hierboven HOREN Eerste bijbellezing: Profeet Amos 7:10‐17 en 8:4‐8 (Naardense vertaling 2014) 10 Dan zendt Amatsja, priester van Bet El, bericht aan Israëls koning Jerobeam, om te zeggen: Amos is bezig met een samenzwering / tegen u midden in het huis van Israël,- het land zal al zijn woorden niet kunnen bevatten!- 11 want zó heeft Amos gezegd: Jerobeam zal sterven door het zwaard,- en Israël zal als balling in ballingschap weggaan van zijn -rode- grond! 12 Dan zegt Amatsja tot Amos: ziener, ga heen, vlucht, jij, / naar het land van Juda; eet daar je brood en profeteer daar!- 13 in Bet El zul je niet meer doorgaan / te profeteren,- want een koningsheiligdom is dat en een koninkrijkshuis is dat!
14 Maar Amos antwoordt / en zegt tot Amatsja: ik ben geen profeet en ik ben geen profetenzoon; nee, veefokker was ik en kweker van moerbeivijgen; 15 toen nam de Ene mij weg van achter de kudde; de Ene zei tot mij: ga heen, profeteer tot mijn gemeente Israël!16 hoor dan nu het woord van de Ene: omdat jij zegt ‘profeteer niet tegen Israël en zever niet tegen Isaaks huis’, 17 daarom, zo heeft gezegd de Ene, zal jouw vrouw in de stad moeten hoereren, zullen je zonen en je dochters vallen door het zwaard en zal je -rode- grond met het meetsnoer worden verdeeld; zelf zul je op onreine grond de dood vinden, en Israël zal weg van zijn -rode- grond als balling in ballingschap gaan! 8:4 Hoort dit, gij die een arme vertrapt,- en uitroeit de gebukten van een land, 5 zeggend: wanneer is de nieuwemaan voorbij / en kunnen we koren verkopen?- en de sabbat, dat we de graanschuur kunnen openzetten?- om een efa te verkleinen, / een sjekel te vergroten en een vervalste weegschaal / nog krommer te maken; 6 om geringen op te kopen / voor een geldschuld en een arme vanwege een paar schoenen,- en graanafval verkopen we mee! 7 Gezworen heeft de Ene bij Jakobs trots: nooit en te nimmer zal ik / al hun daden vergeten! 8 Moet het land hierom niet sidderen, zodat rouwen zal al wie daarop gezeten is en het in z’n geheel zal oprijzen als de Stroom, opgedreven worden en weer inzinken als de Stroom van Egypte? Zingen: Lied 772 Jesaja heeft eeuwen geleden voorzien Tweede bijbellezing: Johannes 15: 12‐14 12 Dit is mijn gebod: dat ge elkaar liefhebt zoals ik ú heb liefgehad. 13 Grotere liefde dan deze heeft niemand: dat iemand zijn lijf-en-ziel inzet voor zijn vrienden. 14 Gíj zijt mijn vrienden als ge doet wat ik u gebied Overweging Stilte Orgelspel DELEN Gebeden (voorbeden / stil gebed / Onze Vader, tekst te vinden voorin het liedboek) Open ruimte (o.m. eventuele mededelingen en inbreng van de kinderen) Zingen: Lied 1001 De wijze woorden en het groot vertoon (staande) Uitzending en zegenbede Gezongen Amen
Orgelspel, collecte +++++++++++++++
Mededelingen Collecte: de collecte is voor stichting Omduw, Oecumenisch Diakonaal werk in de stad Utrecht. Na de dienst is er koffie en thee in de gemeentezaal. Iedereen is van harte welkom. Op de tafel in de hal liggen twee brieven voor Amnesty International ter ondertekening. Agenda: Volgende dienst: zondag 14 juni 2015, voorganger: ds. Carolien Cornelissen. Dit is een Jong & Oud dienst. Het thema staat in het teken van de Tour de France. We gaan onze eigen tour rijden! Op dinsdag 9 juni vergadert de kerkenraad. Op woensdag 10 juni om 20.00 uur is er Taizé aan de Gracht. Op vrijdag 12 juni om 18.30 uur is er Spraakmakend Eten. Het thema voor deze avond is: Tour de questions. De kosten voor de maaltijd bedragen 5 euro. Opgave vóór woensdagavond 10 juni bij het Kerkelijk bureau of bij Evelien Niemantsverdriet, e‐mailadres:
[email protected] of telefonisch: 030 68 850 18. Op zondag 14 juni vergadert de PR commissie. Mededelingen Collecte: de collecte is voor stichting Omduw, Oecumenisch Diakonaal werk in de stad Utrecht. Na de dienst is er koffie en thee in de gemeentezaal. Iedereen is van harte welkom. Op de tafel in de hal liggen twee brieven voor Amnesty International ter ondertekening. Agenda: Volgende dienst: zondag 14 juni 2015, voorganger: ds. Carolien Cornelissen. Dit is een Jong & Oud dienst. Het thema staat in het teken van de Tour de France. We gaan onze eigen tour rijden! Op dinsdag 9 juni vergadert de kerkenraad. Op woensdag 10 juni om 20.00 uur is er Taizé aan de Gracht. Op vrijdag 12 juni om 18.30 uur is er Spraakmakend Eten. Het thema voor deze avond is: Tour de questions. De kosten voor de maaltijd bedragen 5 euro. Opgave vóór woensdagavond 10 juni bij het Kerkelijk bureau of bij Evelien Niemantsverdriet, e‐mailadres:
[email protected] of telefonisch: 030 68 850 18. Op zondag 14 juni vergadert de PR commissie.
DGU. 7 juni 2015. Bisschop Oscar Romero. Amos 7:10‐17 en 8:4‐8. Johannes 15:12‐14. Ds. Pieter Post. Het zal naar alle waarschijnlijkheid weinig in doopsgezinde kerkdiensten een plaats hebben, een preek over een zaligverklaring van een Rooms‐katholieke bisschop. Op 23 mei van dit jaar werd de Salvadoraanse Óscar A. Romero zalig verklaard. Een woord trouwens dat ik vroeger niet in de mond mocht nemen, want dat was, ingegeven door de verzuiling, een katholiek woord, en ‘katholiek’ was niet doopsgezind. Dus als ik het eten ‘zalig’ vond, vatte mijn moeder dat niet op als een compliment. Ik lees ergens dat een zaligverklaring wordt toegekend aan een priester, meestal, die zich buitengewoon verdienstelijk heeft gemaakt en daardoor van een onmetelijke betekenis geworden is voor een regionale of plaatselijke kerk. Maar een heiligverklaring is meer. Wil je heiligverklaard worden, ook als vrouw zeg ik er bij, dan is het criterium dat je minstens twee wonderen moet hebben verricht die voor de wereldkerk van een blijvende betekenis zijn. De laatste heiligverklaarde priester is paus Johannes Paulus II. * Waarom aandacht voor deze bisschop? Hem trof het onzalige lot vermoord te worden door doodseskaders van de regering wegens zijn opkomen voor de armen (1980). Zijn zaligverklaring trok de aandacht van de media. Maar wat in de berichtgeving doorgaans minder breed uitgemeten wordt dan in de kerken, is de vraag waar hij zijn Bijbelse inspiratie vandaan heeft gehaald die hem tot een bisschop van de armen maakte. Het verhaal van Romero stelt ons voor de vraag: waar stáán wij als individu en kerkelijke gemeenschap, en waar staan wij vóór in de samenleving die we vormen? * Voordat Romero bekendheid verwierf als de bisschop van de armen, heeft hij een bekering doorgemaakt. De oorspronkelijke aartsconservatieve priester en bureaucraat wilde aanvankelijk weinig weten van het geweld en de uitbuiting van de armen in zijn land El Salvador. De meer progressieve priesters die zich daarmee bezighielden, plakte hij zonder scrupules het predicaat ‘communist’ op, waarmee hij als representant van een machtige Kerk, een tweedeling tussen de elite en de armen in standhield. Aan lokale initiatieven zoals catechesescholen, die de kleine boeren hielpen kracht te putten uit het Bijbelse vooruitzicht van de bevrijding, had hij geen enkele boodschap. Hij geloofde niet in Bijbelkringen. Hij hief die op. Maar na zijn bekeringsinzicht veranderde hij van een hulpbisschop die zich in de hoogste kringen begaf van regering, militairen en rijke families, in een zoon van het arme volk. Het stempel ‘communist’ waarmee hij zijn collega‐priesters veroordeelde, werd nu zijn eigen stigma. In het Vaticaan, waar de voornoemde heilig verklaarde Poolse paus zijn zetel had, zinderde dat communistische vooroordeel zoals de hitte trilt boven een lange weg, tot aan november vorig jaar. De huidige paus Franciscus, zelf van Zuid‐Amerikaanse komaf, was vastbesloten hem in alle glorie te herstellen. Zijn zaligverklaring werd de nietig verklaring van zijn ‘communist’ zijn. * Er zijn enkele momenten aan te wijzen die aandrongen op zijn bekering. Hij zag de hardwerkende seizoenarbeiders, mannen en vrouwen, terugkeren van de koffieplantages. Zij zagen er slecht uit. Wat kon hij doen? Deze bittere realiteit was voor hem het begin van ommekeer. Zij hadden de oogst tegen lage lonen en lange uren binnengehaald, en hij gaf hen te eten en onderdak. Maar de rijken oefenden druk op hem uit, ‘maak hierover niet een kanselboodschap’. Maar toen zijn goede vriend Rutilio Grande, één met de boeren, als eerste priester werd vermoord door mensen uit die kringen, negeerde hij het verbod op de kanselboodschap. De pedante elite waar hij ooit deel vanuit maakte, had plaats gemaakt voor solidariteit met de armen en met hun intellectuele medebroeders. Hij nam de draad op van de catechesescholen die hij had opgeheven. Door zijn prediking wist hij de boerenhofjes te bereiken via de radio. Rutilio Grande sprak voort. * De eenvoudige luisteraar plaatste hij in het licht van Amos, veefokker en kweker van moerbijvijgen. Hij bemoedigde hen, jullie zijn die Amos. Geen professional, geen beroepsprofeet, niet uit een machtige dynastie voortgekomen, maar een weggeroepene achter de kudde vandaan – denk aan hoe het koning David is vergaan. 1
Niet wat het oog wil, maar waar het hart naar uit gaat, voorzegt de Ene God, de minste wordt de grootste. Een drager van een opdracht, een lastdrager, maar ook gedragen door de Ene, dat is de betekenis van Amos, zijn naam. * Enkele citaten uit zijn preken: ‘God zendt Amos om te profeteren. Ik nodig u uit die paar pagina’s van het boek Amos te lezen, de vrijmoedigheid waarmee hij koning Jerobeam tegemoet treedt, zeggend dat er geen vrede zal zijn als er geen gerechtigheid is, dat luxe de samenleving niet beter maakt als dat op onrecht is gebouwd, dat het genoeg is’… Wat is die trieste rol van Amatsja? Waarom zegt hij: ga elders je brood verdienen?’ Uit Amos lazen we enkele fragmenten. Drie punten vallen op: 1. Amatsja is een priester, een geheiligde van de Ene, maar vertegenwoordigt ook het hoge establishment, is hoofse priester van koning Jerobeam II, van wie geschreven staat dat hij deed wat kwaad was in de ogen van de Ene. Deze priester is de vereenzelviging van kerk en staat. Op het uithangbord van zijn pastorale praktijk staat wel ‘dienstknecht van de Ene God’, maar dat is een dekmantel voor zijn politieke, en nationalistische ambities. Hij mag dan een zaligmaker zijn, een lekkere jongen is hij niet. Hij doet er alles aan om het woord dat Amos van de Ene ontvangen had, te blokkeren: ‘ga heen, vlucht, jij, naar het land van Juda, eet daar je brood en profeteer daar! Uit ons gezicht. Dit hier is Bet El – Huis van God – koningsheiligdom en koninkrijkshuis. Als je nare dingen zegt over de koning, majesteitsschennis is dat! Een discussiepunt: mag je dat zeggen? ‘Fuck de koning?’ En wat, als dat, zoals hier, slaat op zelfverheerlijking ten koste van wie niets hebben? 2. Amos laat zich niet wegsturen. Door het woord van de Ene tart hij het systeem waarin het priesterschap van Amatsja gevangen zit. Jouw woord tegenover Zijn woord? Je mocht het willen! Maar pas op. Je vrouw zal nog in de stad moeten hoereren. Dat is hier niet bedoeld als een voorbeeld van moreel verval, maar staat voor een totaal ontredderde situatie waarin je van top tot teen bent teruggeworpen op jezelf. Je lijf verkopen om aan geld te komen. Lager is er niet. En Amatsja zelf zal de dood nog vinden op onreine grond. Niets is erger voor een priester die zo heilig moet zijn als de Heilige‐gezegend‐zij‐Hij, en reinheid voorleeft en ritualiseert in de eredienst. Nee, Amatsja, je naam mag dan ‘God is mijn sterkte’ heten, maar dat zal je verliezen! Je staat niet voor wie je zegt te zijn. Voor wie het wilde horen, was dit een harde boodschap aan het adres van het Vaticaan. De Heilige Vader had Romero te verstaan gegeven de regering te gehoorzamen om onnodig bloedvergieten te voorkomen. Hij zou daarvoor verantwoordelijk worden gehouden. Maar dat zou er toch wel komen, snel nadat een kogel Romero fataal geworden was tijdens een mis in een klein ziekenhuisje. De burgeroorlog met tienduizenden slachtoffers waaronder drie IKON‐journalisten, brak uit. 3. Dan het derde. De aanklacht tegen de uitbuiting en de schijnheiligheid. Godsdienst voor de show. Popelen om weer winsten te kunnen maken. Wanneer is de sabbat voorbij, die rustdag speciaal voor de arme slaven, de seizoenarbeiders? De rijke kooplieden weten: de arme is van ons afhankelijk, ze moeten immers ook eten, we verlagen het gewicht, we verhogen de prijzen, prutsen stiekem aan de weegschalen. Deze afzetpraktijk van de kooplieden lijkt op wat de Londense banken doen met hun uiterst geraffineerde en zogeheten ‘belastingefficiënte arrangementen’, in het boek van Joris Luyendijk Dit kan niet waar zijn. Bedrijven of rijke families binnen de wet belastingen helpen ontwijken. ‘Belastingoptimalisatie’ met een keurig woord voor wat in wezen is oplichterij; geld onttrekken aan de gemeenschap, met als kop van Jut de armen. De kleine boeren zullen verpauperen, moeten geld lenen, maken schulden, worden bezit van de schuldeiser, moeten harder werken, zijn overgeleverd aan de macht. En putten uit. Conclusie. Dit is om te sidderen. De wereld zal beven door jullie goddeloze praktijk als de opkomende en inzinkende golven van de rivier van Egypte. * 2
Dit is jullie verhaal, jullie zijn de Amos die regeringen, militairen en rijken aan de kaak stellen, samen met de kerkelijke macht, het religieuze bastion in de persoon van de nu heiligverklaarde paus. Als de wereld zal vernieuwen, dan door de armen. Zij hebben weet van gerechtigheid omdat zij leven in onrecht, van geweldloosheid omdat ze worden gedood. * Romero’s biografie komt aan. Zijn ommekeer confronteert ons met de meest elementaire vragen: Hoe zouden wijzelf behandeld willen worden? Met wie verklaren wij ons solidair? En in dat licht, is het thema van het Doopsgezind Wereldcongres over enkele weken ‘Gaan met God’. Hoe ver gaan u en ik met Hem? Zijn er grenzen aan ons naaste zijn voor de ander? Van wat voor een kerk willen we eigenlijk lid zijn? Zijn we bereid om ‘vuile handen’ te maken? Ze raken aan de huidige problematiek van weerloze bootvluchtelingen die verdrinken, of die de zee op worden teruggestuurd. Ze betreffen in ons eigen land de al jarenlange voortslepende kwestie, van locatie naar locatie trekkende broze uitgekotste mensen, de uitgeputte seizoenarbeiders van nu. Maar ze hebben gelukkig wel bed‐bad‐brood voorzieningen gekregen, met dank aan de Conferentie van Europese kerken en ingediend door de PKN, die Nederland aanklaagden voor het schenden van mensenrechten. Een hoopgevend initiatief dat het werk van Romero voortzet, hoezeer ook anders en elders. En wat betekent dat voor ons? * Ooit noemde Menno Simons zijn vervolgde volgelingen ‘een gemeente van heiligen’, van aparte mensen. En daarmee neem je wat op je: in de voetsporen staan van veefokker en kweker van moerbijvijgen Amos, en van timmerman Jezus die zijn leerlingen opdraagt dat er geen grotere liefde bestaat dan dat iemand zich met lijf‐ en‐ziel inzet voor zijn vrienden, wil dat zeggen: ‘gewoon’ vanuit je dagelijkse werk leven met een speciale opdracht. Dat is weet hebben van Amos en zijn strijd tegen valse verkondiging, corruptie en leegzuigende praktijken. Dat is ook kennis hebben van Jezus, in voorbijgegane jaren zo gelukkig ‘onze zaligmaker’ genoemd. In hem zijn wij gemeente. Hier en nu. En voor de wereld.
3
