Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken Basic Finance

Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken ___________________

Basic Finance Ondernemingsplan, financieel bekeken

René Scheerman & Hans Woerdeman

©Consultancy Masters bv 2008


All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the publisher.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl) 2008, Copyright: Consultancy Masters bv Castricum



Voorwoord In dit boek worden op basisniveau en op begrijpelijke wijze bedrijfseconomische ‘topics’ behandeld, die in verband staan met een ondernemingsplan. Het boek is uiterst geschikt voor het laatste jaar van het MBO of de propedeuse van het HBO. Basic Finance is met name een leerboek bestemd voor studenten Bedrijfskunde en Bedrijfseconomie in het hoger onderwijs, maar is door haar praktijkgerichte opzet ook zeer toegankelijk voor studenten in de niet bedrijfseconomische richtingen zoals MER, CE en Facility Management. Het Werkboek Basic Finance is als ondersteuning bij het hoofdboek verkrijgbaar. Het werkboek behandelt kennisvragen en cases (een deel daarvan met uitwerkingen) bedoeld als zelfstudie voor de student. Aanvullend materiaal onder meer in de vorm van een proeftoets is aanwezig op de digitale leeromgeving van Consultancy Masters. Daarnaast is een docentenhandleiding ‐ op aanvraag ‐ uitsluitend beschikbaar voor de docent met daarin alle uitwerkingen van het werkboek. Het uitgangspunt van Basic Finance is een ‘outside‐in benadering’ waarbij eerst de externe verslaggeving en de analyse van de jaarrekening worden besproken, alvorens ingegaan wordt op de interne organisatie van een bedrijf. De nadruk zal hierbij liggen op de basisprincipes van de verslaglegging. Een analyse van een jaarrekening heeft immers geen zin als de onderliggende cijfers niet kloppen. Vandaar dat in dit boek ook veel basisbegrippen van de interne organisatie op het gebied van de administratieve organisatie met inbegrip van fraudebeheersing, boekhouding en kostencalculatie aan de orde komen. De ervaring leert dat als de basisprincipes van verslaglegging en analyse van de jaarrekening eenmaal aangebracht zijn, het elementaire boekhouden vrij gemakkelijk aangeleerd kan worden indien dit gewenst is. Basic Finance bestaat uit zeven hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk komen onderwerpen aan de orde, die op hoofdlijnen te maken hebben met marketing, management en organisatie. Elk daaropvolgend hoofdstuk gaat in op de basisprincipes uit de verschillende deelgebieden van de bedrijfseconomie, te weten: externe verslaggeving, de analyse van de jaarrekening, de beginselen van bestuurlijke informatievoorziening inclusief administratieve organisatie, de basisbeginselen van het boekhouden, de behandeling van bedrijfseconomische calculaties en de principes van het financieel rekenen. Aan de hand van voorbeelden en berekeningen uit de praktijk wordt de theorie toegelicht. Elk hoofdstuk wordt afgerond met een paragraaf waarin een verband wordt gelegd tussen de behandelde onderwerpen en een ondernemingsplan. In het eerste hoofdstuk behandelen we de externe verslaggeving in hoofdlijnen. We gaan in op de recente ontwikkelingen, die sinds het van kracht worden van de International Financial Reporting Standards (IFRS) een rol spelen. Deze Internationale regelgeving beïnvloedt in sterke mate de regels rondom jaarverslaggeving van beursgenoteerde bedrijven. Vervolgens behandelen we in het ©Consultancy Masters bv 2008

Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken ___________________ volgende hoofdstuk een aantal aspecten van financieel management, in het bijzonder de kasstroomanalyse en de balansanalyse mede ten behoeve van het doorgronden van de jaarrekening. Het vierde hoofdstuk gaat in op de inrichting van de informatievoorziening en in het bijzonder de administratieve organisatie staat hierin centraal. In het vijfde hoofdstuk komt de boekhouding van een niet al te complex bedrijf aan de orde. We bespreken de beginselen van het boekhouden, waarin het nut van een betrouwbare administratie benadrukt zal worden. In het zesde hoofdstuk van dit boek worden veel voorkomende bedrijfscalculaties met name kostprijsberekeningen behandeld, die de basis vormen van de winstbepaling van een bedrijf. Tot slot bespreken we in het laatste hoofdstuk de principes van het financieel rekenen. Opmerkingen over de inhoud van dit concept‐boek zijn van harte welkom. René Scheerman en Hans Woerdeman Castricum, mei 2008



Inhoudsopgave 1 Ondernemingsplan……………………………………………………...9 11 1 Een ondernemingsplan: missie, strategie en doelen

2 Omgevingsanalyse 3 Optie 1: Het 7S‐model van Mc Kinsey 4 Optie 2: Het wiel van ondernemerschap 5 Organisatieplan 6 Financieel plan

15 21 23 31 37

2 Externe verslaglegging……………....…………………………………53 55 1 Jaarrekening en jaarverslag

2 Basisprincipes van de waarde‐ en winstbepaling 3 Diverse rubrieken van de balans 4 Globale bespreking van de winst‐ en verliesrekening 5 Corporate governance 6 Relatie externe verslaglegging met het ondernemingsplan

68 75 89 92 95

3 Analyse van de jaarrekening…………………………….……………97 98 1 Risico‐ en balansanalyse 2 Ratioanalyse 3 Kasstroomanalyse; De Staat van Herkomst en Besteding van Middelen (SHBM) 4 Kasstroomoverzichten voor grotere ondernemingen 5 Belang kasstroomanalyse voor het ondernemingsplan

100 110 114 123

4 Administratieve organisatie…………………………………………..133 1 Informatieverzorging van een organisatie 135 142 2 Kwaliteitseisen voor informatie 3 Administratieve organisatie 4 Het belang van een goede administratieve organisatie voor het Ondernemingsplan 5 Casus – voorgaande praktisch uitgewerkt

144 159 160

5 Boekhouding……………………………………………………...……..173 174 1 Opbouw van een administratie 2 Grootboekrekeningschema 3 Veel voorkomende boekingen 4 Het belang van een boekhouding voor een ondernemingsplan

178 180 218

6 Bedrijfeconomische calculaties……………………………………….219 220 1 Kostencalculatie 2 Bedrijfseconomische analyse 3 Investeringsselectie 4 Samenhang calculaties met een ondernemingsplan


236 241 244


7 Financieel rekenen……………………………………………………...245 246 1 Enkelvoudige en samengestelde interest 2 Eindwaarde van één termijn 251 3 Contante waarde van één termijn 254 4 Eindwaarde van meerdere termijnen 256 5 Contante waarde van meerdere termijnen 260 6 Annuïteiten 265 7 Samenvatting van de gebruikte formules 268 Bij de inhoudsopgave van dit voorbeeldbestand, zijn de subparagrafen weggelaten.


Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken ___________________ Voorbeeld 1 Optie 1. Het 7S‐model als ontwerpmodel Het vertrekpunt van het ontwerpen van een onderneming wordt in dit model gevormd door het 7 S‐model. In het kader van dit boek willen we de deductieve methode als ontwerptechniek op hoofdlijnen bespreken. De deductieve methode is een van de meest basale ontwerptechnieken. Deze methode is afkomstig van de Delftse school (In ’t Veld, 1975). De centrale vraag bij de ontwerpmethode is: wat moet er gebeuren om het product (dienst of goed) te produceren? • Welke processen horen bij de strategische doelen van de onderneming? • Welke taken horen daarbij? (opdelen van het proces) • Welke taken kunnen aan welke functies worden toebedeeld? • Welke functies kunnen aan welke afdelingen toebedeeld? • Welke indeling van de afdelingen is wenselijk en wat is een optimale combinatie van ondernemingsactiviteiten? (functionele indeling of een indeling naar product, markt of geografisch gebied?) Op deze wijze ‘ontstaat’ de organisatie langs de volgende stappen: Product Æ proces Æ taken Æ functies Æ afdelingen Æ organisatie‐structuur Met betrekking tot de organisatiestructuur zullen we gezien de financiële focus van dit boek met name de administratieve organisatie en de inrichting van de administratie uitgebreider gaan bespreken. Optie 2. ‘Wiel’ van ondernemerschap Bij deze wijze van ontstaan van een onderneming, is er in eerste instantie een idee geboren. Het idee wordt wat concreter omgezet naar een product. Vervolgens wordt daar een markt benoemd, waarna de productie kan beginnen. Uiteraard gaat dit allemaal niet vanzelf en zal er degelijk marktonderzoek moeten worden gedaan of het product inderdaad wel gewild is door de afnemers. Om sturing te geven aan het marktonderzoek moeten er eerst ondernemingsdoelen worden geformuleerd zoals de missie en de strategie van de organisatie. Vervolgens kan er nadat de uitkomsten van het marktonderzoek goed zijn bestudeerd, begonnen worden met de invulling van de vier p’s; product, prijs, plaats en promotie. We zullen deze optie verder gaan uitwerken in dit hoofdstuk. Bij beide opties met betrekking tot het ontstaan van een nieuwe onderneming staat de missie en de daaruit voortvloeiende doelen centraal. Een goede omgevingsanalyse is hierbij onontbeerlijk. ©Consultancy Masters bv 2008

Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken ___________________ Missie en strategie De allereerste vraag voor het management van een onderneming is antwoord geven op de vraag: Wat is de missie van het bedrijf? Deze missie is de brede uitgangssituatie of een breed geformuleerd hoofddoel voor de strategische planning van een bedrijf op de langere termijn. Bij de formulering van de missie en de daaruit volgende strategische doelen op de langere termijn spelen waarden en normen, die ingegeven zijn door de samenleving een steeds grotere rol. Ook allerlei stakeholders zoals aandeelhouders, financiers en regelgevers oefenen (in)direct invloed uit op de formulering van de missie. De laatste tijd kan een grote onderneming er ook niet onder uit om een beleid te formuleren op het gebied van corporate governance. In het kader van corporate governance is het belangrijk voor een onderneming om beleid te formuleren op het gebied van risicobeheersing. Bij risicobeheersing moet gedacht worden aan de informatievoorziening aan externen, die moet voldoen aan allerlei richtlijnen. In dit beleid wordt ook het risico van de aantasting van de reputatie van een onderneming geformuleerd. Hierop zal later bij externe verslaglegging nog uitgebreid terug gekomen worden. Op basis van de missie wordt een strategie voor de lange termijn vastgesteld, waarbij het toekomstbeeld van het management ten aanzien van de onderneming min of meer wordt vastgelegd. Voor veel managers is dit proces, waarbij er dus ook consensus moet zijn binnen het gehele management team, een lastig vraagstuk. De missie en de strategie worden ook wel samen (opgeteld) de ‘visie’ van de onderneming genoemd. Meestal wordt een toekomstbeeld van een onderneming zo geformuleerd, dat er meerdere strategische scenario’s bij passen. Vervolgens kan er dan na analyse en evaluatie een keuze worden gemaakt uit deze strategische scenario’s. Dit proces van strategievorming is geen eenmalig proces. De gekozen strategie wordt meermalen tijdens de planperiode tegen het licht gehouden en desgewenst bijgesteld. Operationele doelen Operationele doelen zijn de doelen waarmee het middle‐ management en de medewerkers dagelijks worden geconfronteerd. Operationele doelen zijn doelen, die op basis van de strategie uitgewerkt zijn in activiteiten. Dit kan zich uiten in budgetten, omzet‐targets en investeringen, die binnen een jaar moeten worden gerealiseerd. In onderstaand schema is te zien welke belangrijke factoren de missie en de doelen van een onderneming beïnvloeden.




Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken ___________________ Voorbeeld 2 De gekozen combinatie van instrumenten noemen we marketing‐mix.


Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken ___________________ Voorbeeld 3

4 Het belang van een goede administratieve organisatie voor het ondernemingsplan Zo op het eerste gezicht lijkt het nut van een goede administratieve organisatie niet bepaald weggelegd voor kleine opstartende onderneming. Voor eenmanszaken die géén groeidoelstelling hebben en dus ook vrijwel geen personeel zullen hebben, is dit inderdaad het geval. Een simpele boekhouding kan dan volstaan. Maar in veel gevallen is er wel een groeidoelstelling die zal leiden tot het aannemen van personeel, het betrekken van een zakenpand, het implementeren van een computernetwerk en wellicht zelfs een webshop. Dit lijken eenvoudige keuzes die weinig te maken lijken te hebben met de inrichting van een goede administratieve organisatie. Dit is volstrekte onzin, want juist de doelstellingen ten aanzien van de keuzes voor een systeem, netwerk, webshop hebben alles te maken de informatieverzorging en de betrouwbaarheid daarvan. “Goedkoop kan dan wel eens ‘duurkoop’ blijken te zijn. Stel we willen een onderneming starten in de vorm van een internetwinkel. De eerste vragen over de inrichting van een webshop gaan over zaken als: • Wat is het doel van de webshop? • Wie zijn mijn klanten? • Wat zijn mijn producten? • Zijn de producten geschikt om per webshop (als distributiekanaal) te verkopen? • Hoe gaan ze betalen? • Welke informatiestromen moeten er naar de klant, de administratie, de logistieke afdeling en naar websitebeheerder? • Wie controleert of er daadwerkelijk betaald wordt? • Wie controleert of de producten inderdaad afgeleverd gaat worden bij de betreffende klant • Hoe wordt het kortingensysteem ingericht? • Wie controleert dat er geen ‘vriendjes’ excessieve kortingen krijgen? • Enz. enz. Uit het voorgaande voorbeeld wordt wel duidelijk dat de keuze voor een soort webshop tevens inhoudt dat alle informatiestromen ook dusdanig gestructureerd moeten worden dat er een ‘stempel’ van betrouwbaarheid en efficiëntie opgezet kan worden. Zelfs zo’n op het oog simpele inrichting van zo’n webshop leidt tot een serie activiteiten die de hele organisatie inclusief de inrichting van de administratie raken. In het volgende hoofdstuk zullen we op hoofdlijnen de administratie gaan bespreken.


Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken ___________________ Voorbeeld 4

4 Samenhang calculaties met een ondernemingsplan In verband met de vele berekeningen is dit hoofdstuk is met name interessant voor een ondernemingsplan. In dit hoofdstuk zijn allerlei calculaties de revue gepasseerd waarmee een ondernemer zijn voordeel kan doen. Een ondernemer ontkomt hij er niet aan om zijn primaire processen van inkoop en verkoop zodanig in te richten, dat de kosten zo efficiënt mogelijk worden gemaakt. Vervolgens kunnen er kostprijsberekeningen van zijn product worden gemaakt. Een ondernemer wil immers winst maken. Het berekenen van het break‐even punt is een vaardigheid die een startend ondernemer zeker zou moeten beheersen. Bij grote investeringen is het verder raadzaam om te berekenen welke investering het meest geschikt is qua kosten en efficiëntie. Het hoofdstuk financieel rekenen is in dit kader toegevoegd om de berekeningen soepeler te laten verlopen. Want leasecontracten zijn nogal eens gebaseerd op maandelijkse termijnen op basis van annuïteiten. De financiering van een pand kan ook op basis van annuïteiten gebeuren. Alleen in die gevallen dat er sprake is van wat ingewikkeldere berekening in verband met interest is het aan te raden om ook dit hoofdstuk te bestuderen.


Voorbeeld Basic Finance: Ondernemingsplan, financieel bekeken Basic Finance

Recommend Documents