V.O.L.S. Oktober 2008

1

Jordanië & Egypte

V.O.L.S.

Oktober 2008.

2

Wat staat er in het verslagenboekje van onze reis naar Jordanië en Egypte : Dag

Auteur

Voorwoord Vr.10-10 Vlucht Keulen/Bonn – Caïro. Za.11-10 Egy ptisch Museum – stadsrondrit –papyrus – Nile Hilton Hotel. Zo.12-10 Caïro – Amman. Ma.13-10 Amman – Ma bada – Mt.Nebo – Kings Highway – Petra. Di. 14-10 Jerash - Petra, ruïnestad in Jordanië. Wo.15-10 Wa di Rum. Do.16-10 Ferry van Aka ba naar Nuweiba. Beklimming Mozesberg. Vr.17-10 Mozesberg – S t.Catharinaklooster – Charm el Sheikh. Za.18-10 Sharm el S heikh – boot naar Hurghada. Zo.19-10 Ka rnak. Ma.20-10 Dal der Koningen – Tempel van Hatsjepsoet – Deir al Medina – Dal der Werkers – Tempel van Ramses II – Kolossen van Memnon – Luxormuzeum. Di.21-10 Luxor vrije dag. Wo.22-10 Edfu – Kom Ombo – As wan. Do.23-10 Philae – Aswan Dam – Hoge Dam – onvoltooide obelisk - S t.Simonsklooster – Nubisch dorp – feluccatocht. Vr.24-10 Abu S imbel – parfumerie – Nachttrein Caïro. Za.25-10 Memphis – Gizeh – S akkara – piramides – sfinx. Enkele opmerkingen betreffende de uitleg van Magdy over de bou w van de piramiden. Zo.26-10 Ko ptisch Caïro – Ben Ezra synagoge – Citadel – S ound & Light Show. Ma.27-10 Vrije dag – terugvlucht naar Keulen/Bonn – Gulpen.

John John John Nicole en Monique Josianne en Luc Jenny en Jac Thea en Loes Hans Ruud Cis Bert Hans en Herman

Lei Nicole en Monique Emmy en Irma Frans C. Annemiek Annette en Rob Frans C. Leo W. Marie Louise

Lay out : Ro b Destreel en John Pennings. Foto’s : Ruud Bruinsma – Cis Kleijn – Herman Lemmens - Hanny Muller – John Pennings – Annette Rombach en Rob Destreel – Thea S molenaars en Loes Ulehaken – Jenny en Jac Tillie – Bert Wijnen.

Blz. 3 6

3

Voorwoord. Jordanië en Egypte een schitterend openlucht museum. Jordanië. Griekse en Romeinse steden liggen erbij alsof de volkeren van de antieke oudheid ze gisteren verlaten hebben. Byzantijnse mozaïeken steken die van ravenna naar de kroon. Kruisvaarderkastelen zoals hier bestaan in Europa al lang niet meer. Het klimaat is het beste van het Midden Oosten en we worden al reizende geconfronteerd met besneeuwde bergen, brede stranden en uitgestrekte woestijnen. Door de strategische ligging aan de Middellandse Zee op de oude zijderoute naar India en China is Jordanië altijd politiek belangrijk geweest. Assyriërs, Babyloniërs, Nabateeërs, Israëlieten, Egyptenaren, Hitieten, Grieken, Romeinen, Ottomanen, Arabieren en Kruisvaarders hebben er een verbeten strijd geleverd en de scepter gezwaaid. Zij zetten handelsactiviteiten op en bouwden steden, maar ook vochten zij hier hun oorlogen uit en plunderden steden en dorpen. Het zal ons opvallen dat het gebied ook heden ten dage een grote zuigkracht uitoefent op naburige volken. Tijdens deze reis dwalen we over de straten van verlaten Romeinse steden, bezoeken we enkele van de oudste kerken ter wereld, verbazen we ons over de in roze – rode rotsen uitgehouwen stad Petra en verdwalen we in de ruige woestijn bij Wadi Rum. In Jordanië bezoeken we Amman, Jerash de “complete”Romeinse stad, Mount Nebo, Mada ba, Kerak, de rotsstad Petra, Wadi Rum en Aqaba.

4

Egypte. Vanuit Aqaba nemen we de “snelle ferry “ naar Nuweiba in Egypte. Tenminste dat dachten we. Helaas ! Om 10.00 uur vertrokken we vanuit ons hotel in Aqaba en om 22.00 uur waren we in ons hotel in Nuweiba. Een verloren dag ! Van hieruit per bus het binnenland van de Sinaïwoestijn in, een ruig bergachtig landschap. Helaas was het al donker zodat wij daarvan niets gezien hebben. Vroeg in de ochtend ?? 01.30 uur gewekt worden is niet direct vroeg in de ochtend. Alleen voor de “sportmensen”, het waren maar 8 deelnemers (Annemiek en Ruud, Annet en Rob, Ria en Bert, Marian en Maria) die aan de beklimming van de “Mozesberg”, de heilige plaats waar Mozes de Tien Geboden van Go d ontving, begonnen. Ook de bezichtiging van het klooster werd op een later tijdstip gedaan. Omdat het klooster op vrijdag en zaterdag gesloten was mochten wij na veel telefoneren toch een bezoek van 11.00 – 12.00 uur aan het St.Catharinaklooster brengen. Dit was natuurlijk veel te kort ! Het klooster is gebouwd om de plek van het Brandende Braambos uit de Exodus. .

5 Daarna naar Charm el Sheikh waar we3 we nog een klein deel van de dag kunnen relaxen. Dan blijkt dat de “snelle ferry” naar Hurghada helemaal nie t ve rtrekt en we zitten dus me t een probleem. Uiteindelijk gaan we met een 50 pe rsoons vlie gtuig met m otoraandrijving (propelle rs) direct naar Luxor waar we nu natuurlijk wel een nacht een ande r hotel nodig he bben. Ook dat wordt ge re geld. Hotel : Luxor is een hee rlijke plaats en altijd goe d wee r. Luxor de parel van Zuid Egypte of z oals een Arabisch dichte r schreef : “Wie Luxor nie t hee ft bez ocht, heeft geen wonderen gezien omdat hij dan nie t de gouden grond hee ft be tre den en de wonde re Nijl hee ft be varen, niet de geur hee ft opgesnoven die hee rlijker is dan die van jasmijn”. In Luxor bez oeken we veel m aar nie t alles. Dit komt door onze eigenzinnige gids Magdi. De tem pels van Karnak en Luxor, de Vallei de r Koningen, Medine t Habu, Del el Bahari en de Memnon Kolossen. Dan zijn we toe aan een vrije dag. Magdi weet een groot ge deelte van de groe p nog over te halen tot een koe tsjestocht door Luxor me t als hoogte punt de m arkt. O p naar Aswan. We m oeten me t het konvooi me t en dan kunnen we de tem pel van Esna niet bezoeken. Jamme r ! Doordat Magdi te lang bij de tem pel van Kom Om bo ve rtelt missen wij het konvooi. Gelukkig mogen we toch ve rder, maar daardoor he bben we m aar weinig tijg in Edfu om de tem pe l te bezichtigen. In Aswan bez oeken we de onvoltooide obelisk, de tem pel van Philae , een Nubisch dorp, de Hoge Dam, gaan we pe r kameel naar het St.Sim onsklooste r en maken we een fuluccatocht op de Nijl. De laatste dag in Aswan gaan we heel vroeg naar de ge weldige tempel van Ramses II in Abu Simbel. Per nachttrein naar Caïro, waar we in he t Zoser Hotel overnachten en natuurlijk in de drie dagen die we hier ve rblijven ve rschrikkelijk veel zullen gaan bekijken. Zoals de steen van Rosetta de sleutel was voor de ontcijfering van de oude hië rogliefen, zo is C aïro onm iskenbaar de sleutel tot het hart van het m ode rne Egypte . Caïro, een jonge stad, die pas 1000 jaar bestaat is met zij 12 miljoen inwone rs de culturele hoofdstad van de Arab ische beschaving. We gaan de piramiden, een van de ze ven we reldwonderen, de dodenstad Sakkarah, Mem phis eens de hoofdstad van Egypte , de Citadel, de moskeeën, de necropolis en de bazaarwijk, een e xcursie naar Gizeh, de sfinx, Koptisch Caïro, we krijgen een dine r op een varende boot op de Nijl me t dansshow en we gaan de laatste avond een Sound & Light show bij de Piramide n bez oeken. He t was een inspannende reis me t veel onverwachte ge beurtenissen, twee slechte gidsen en toch heel veel gezien en meegem aakt. Ee n reis om niet zo snel te ve rgeten. Hopelijk heeft ie dereen toch genoten van de vele m ooie dingen die we gezien he bben en …… We he bben toch nog heel veel gelachen. John Pennings.

6

Vrijdag 10 ok tober. Vlucht Keulen / Bonn – Caïro. Na enkele problemen vooraf konden wij toch om 17.00 uur vanuit Gulpen vertrekken. Het was onderweg niet druk zodat wij om 18.30 uur al op het vliegveld te Keulen aanwezig waren. Onze vlucht vertrok “ietsjes”later. Niet om 21.00 uur maar om 22.00 uur/ Na een goede vlucht en een lekker eetentje aan boord (kip met lasagne met jokert en cake na) landden wij om 02.30 uur in Caïro. Zoals gewoonlijk in Egypte waren er weer lange wachttijden bij de paspoortcontrole. Na deze controle ging alles heel snel. Koffers ophalen – koffers op karren – koffers weer van de karren bij de bus – koffers in de laadruimte van de bus – instappen en wegwezen. 03.30 uur bij ons hotel, Novotel Airport 4*. Snelle kamerverdeling en slapen.

Zaterdag 11 oktober. Egyptisch Museum – stadsrondrit – Papyrus – Nile Hilton Hotel. Goed geslapen tot 09.00 uur. Ik had gelukkig de wekker op 09.00 uur gezet want om 09.30 uur, de tijd waarop we allemaal gewekt zouden worden, was dit nog niet gebeurd. De balie gebeld en doorgegeven dat de hele Nederlandse groep “NOW”gewekt diende te worden.

7 Om 10.00 uur hadden we, in het hotel. Een goed tot zeer goed ontbijt. Om 10.30 uur kwam de vertegenwoordiger van Cultoura Travel, het Egyptische reisbureau, S amir Mitwalli en pas om 11.00 uur kwam onze gids Magdy Essam en vertrokken wij met de bus naar het Egyptisch Museum. Hier kregen we tot 14.00 uur een begeleide rondleiding langs de voornaamste bezienswaardigheden. Magdy sprak goed Nederlands maar was een beetje lang van stuk. Van 14.00 tot 15.15 uur konden we zelf nog het museum bekijken. Wat hebben we allemaal gezien : De Steen van Rosette (198 v.C.). Met behulp van deze steen kon de Fransman Champollion de code van de hiërogliefen kraken. Op de steen stond een tekst in drie schriften : hiërogliefen, demotisch en Grieks. Twee levensechte kalkstenen beelden ( circa 2620 v.C.) van Prins Rahotep en Nofret. De zaal van de koningsmummies. De Toetanchamon-zalen.

Toetanchamon regeerde in de turbulente Amarna-tijd. Hij besteeg zijn gouden troon als Toetanchaton, maar wendde zich al snel tot de oude goden. Beeldjes tonen zowel de invloed van de artistieke revolutie onder Achnaton als de terugkeer naar de tijdloze elegantie uit de tijd van Amenophis III. Kisten, vazen, scheepsmodellen, ceremonie bedden, de kist voor de ingewanden en vier schrijnen die de sarcofaag omhulden lagen uit elkaar gehaald of in elkaar geschoven in het kleine koningsgraf. Het dodenmasker van Toetanchamon. Het beeld van Ka-Aper. De ogen van dit fraaie beeld zijn gemaakt met koperen randen Oogwit van ondoorzichtig kwarts en hoornvliezen van helder bergkristal, doorboord en gevuld met zwarte pasta. De Fayoum-portretten zijn verrassend levensechte beeltenissen van Egyptenaren uit de Grieks-Romeinse periode. Oude Egyptische sieraden. De Armarnazaal. Tijdens de 15-jarige heerschappij van Achnaton werd niet alleen de oude godsdienst afgezworen maar ook de bijbehorende kunst. Een nieuwe stijl werd ontwikkeld, waarbij personen afgebeeld werden met langwerpige hoofden en vooruitstekende buiken.

8 Om 15.30 uur vertrokken we met de busvoor een stadsrondrit om het leven van de Egyptenaren van kortbij te bekijken. We zagen heel veel. Veel schoolmeisjes in aparte schoolkleding (wit/blauw) – karren getrokken door ezels midden op de weg – een “verschrikkelijke”rotzooi tussen en voor de huizen – een verkeerschaos die normaal leek te zijn – inhalen van brommer, auto’s en bussen zowel links als rechts – overstekende mensen zomaar tussen alle auto’s door – eigenlijk een feest om naar te kijken. Onderweg krijgen we nog een verrassing van Magdy aangeboden. Falafel, eewn soort gebakken broodje gevuld met groenten, dat hij haalt op de boot waar we strakt zullen gaan eten. We gaan nu naar een Papyruswerkplaats waar ze allelei soorten papyrussen maken. Dit stond niet op het programma en hier kreeg Magdy natuurkijk provisie. Best aardig, heel wat mensen kochten papyrussen. Nu gingen we naar het ingelaste hotel ( omdat de vlucht naar Jordanië pas de dag erna Vertrok) : het Nile Hilton Hotel. Een prachtig hotel, geweldig grote kamers, heel grote bedden, apart zitgedeelte met vier stoelen en een kaptafel. Chique, chique !

Om19.30 uur gaan we dineren op een boot op de Nijl. 10 Voorgerechten naar keuze met brood – daarna zeevruchten ( garnalen, octopus – vis) of een grillschotel en als nagerecht bananen. Heerlijk diner. e Tegen 22.00 uur terug naar het Nile Hilton Hotel, naar de 12 verdieping, waar we genieten van een mooi uitzicht over de Nijl en Caïro. Om 23.30 uur gaan we als laatsten, tevreden, maar moe naar bed. John.

9

10

Zondag 12 oktober. Caïro – Amman. Wakker worden in een drie meterbed in Caïro.. We hebb en zeeën van tijd. Onze koffers zetten we op de gan g en hop en er het beste van. Gelukkig, dit is Hilton en de lo gistiek is in orde. We worden toegelaten tot de eetzaal en krijgen daar een eigen p lekje. Een mooie waarv an uit we het hele buffet kunnen overzien en iedereen aan ons voorbij ko mt. De gastheer voorziet ons van koffie- en theekannetjes. De dag is goed begonn en.

Vervolgens gaan we in d e loun ge de resterende tijd uitzitten. Er gebeurt van alles om ons heen. Lan gzaam drup p elen onze medereizigers binn en. “Klets, klets” en nog eens “klets”. Er wordt zelfs gekaart in een bep aalde hoek “Pas jij ev en op mijn tas” is een veel gestelde vraag. Uiteindelijk zit je op vijf tassen te letten en kunt zelf geen kant meer op. We hebb en tijd genoeg om over de rek ening van de vorige avond na te denken. Die lijkt zwaar overtrokken. Ook Annemiek bek ent dat ze er wakker van heeft gelegen en geeft Ruud de schuld van de ho ge rekenin g. Maar hij verweerd zich met de op merkin g “Ik moet van jou toch verzegeld bier drinken!” Eindelijk rijdt de bus voor, koffers aanwijzen en de bus in. We rijden weer lan gs de p rachtige villa’s van de Egy ptische Up erten en zien p lotseling lan gs de snelweg vijf cilindervormige wachthuisjes met een bewaker erin, die allen in het niets staren (blik op oneindig). Zoef we zijn ze voorbij en bereiken het vliegveld. Dat herinn ert aan niets aan de smoezelige h al die we b ij aankomst troffen. Ook geen huiselijk e tafereeltjes meer van dames op de grond tussen de bulk en volgep ropte p lastic tassen.

11

12

De douane functioneert wat traag. Elk p asp oort gaat door de handen van drie Egy p tenaren om gestemp eld te worden. De airco is een hel, geen ontsnappen aan. In het café komt een prachtige blond ine koloniaal gek leed, in gezelschap van dito jongeman de tijd verb ijden. Onze vlucht vertrekt op schema en bren gt ons naar Amman. We krijgen v ast een voorproefje van de woestijn. Alles gelig v an kleur met hier en d aar een karige groene v lek. Weer aan d e grond in Jordanië worden we op geschrikt door het hartverscheurend jammeren van een vlu chtende jon ge vrouw. Tragisch. Vervelend is het ook dat verschillende v an onze koffers geruïneerd zijn door de ruwe behandelin g van het luchthaven p ersoneel. Aan het inleveren van onze p asp oorten zijn we nog niet gewend. Altijd geeft dat een naar gevoel. Toch komt alles in orde. Buiten zien we zware bewakin g en p olitieagenten met gevaarlijk o gende p untige helmen.

Een p robleemp je, onze koffers p assen niet in deze Chinese bus. Onze langere med ep assagiers evenmin. Het wordt echt passen en meten. De schemerin g v alt al snel in, de hemel k leurt goud en de zon steekt zijn kop in het zand. Onze gids heet Ghalib Hamad. Hij vertelt in korte zinnen wordt nooit langdrad ig en blijft to de p oint. Jordanië is twee en een half keer zo groot als Nederland en telt zes en een half miljoen inwoners. “Amman” heet “Ammèn”. En heeft twee en een half miljoen in gezetenen. Amman kent geen straatnamen en geen hu isnummers. Per huishouden krijgt men tweemaal p er week water van de gemeente, daarom zie je overal een watertank op het dak van hun huis. Er is geen sp oorverbinding, Men is afhankelijk van vervo er p er bus. De bussen rijden niet op tijdsschema’s, want de bus vertrekt p as naar gelang h et aanbod van de passagiers. Winkels kennen geen op enings- en sluitingstijd.

13 Ze fungeren tevens als sociale ontmoetingsp laatsen. De gemiddelde Jordaniër is hoo g op geleid. De man trouwt rond zijn 30ste levensjaar en de vrouw de vanaf haar 17 Een bruiloft is kostbaar zo rond de 18.000 euro. Vandaar dat de man en zijn familie jarenlan g moeten sparen. Koning Abdullah II lijkt alom tegenwoordig. Overal p rijkt zijn portret. Ghalib weet een aard ig eethuis voor ons. Een Arabisch vrouwtje bakt ongelimiteerd on gedesemd brood “Sjark”. , bij de ingan g op een klein vuurtje. De v ierkante tafels hebb en in het midd en een gigantisch groot geelkop er rond blad. We gaan zitten aan de lage tafels en n emen een heerlijk v erfrissend limoenmintdrankje tot ons. Verder worden we niet alleen in de kussen maar ook in de watten gelegd. M et allerlei schoteltjes vol hummus, groeten, p ikkels, courgette, p ikante olijven, beafworstjes, lamsvlees enz. sinasapp els en druiven en vervo lgens koffie of thee. Laat arriv eren we in ons hotel. “Arena Sp ace hotel” een zoet drankje wordt ons aan geboden. Gedo e met koffers en stickers en zoekgeraakte creditcards. En uiteindelijk ook no g kamers met gedeelde b adkamer. Een op lossing wordt ternauwernood gevonden. M aar ja, dit is dag drie. Dag drie is altijd crisisdag, volgens M aria. En wie doet er water bij de wijn? Jawel d e ober…………….! M aar met bijbetaling krijg je een echt glas wijn. Wie had h et over…….. ALIBABA EN ZIJN 40 ROVERS…….??? Nicole en Monique.

14

Maandag 13 oktober. Van Amman naar Petra. Om kwart voor zes loopt na een vrij korte maar weldoende nachtrust, de wekker af en mo eten we er uit. Er wacht ons een lan ge drukk e dag en d e reisleider wil uiterlijk om half acht vertrekken. Drie kwartier later staan de koffers buiten de kamer en genieten we van een vroeg en uitgebreid ontbijt. Wanneer we o mstreeks kwart over zeven bij de bus komen heerst daar grote verwarrin g. De koffers zijn grotendeels in geladen zonder dat ze aan geduid zijn. B ijna niemand weet of zijn koffer al of niet in de bus zit. Vooraleer iedereen zich hiervan heeft kunnen verzekeren is het acht uur en vertrekken we een h alf uur later dan gep land. Het weer valt in elk geval mee, het is zonnig en de temperatuur is aangenaam . We verlaten Amman in noord elijke richting n aar Jerash. De plaatsen in de bus zijn ingeno men op basis van de lengte van d e benen : de lan ge ben en rechts vooraan en de korte en andere b enen nemen de andere p laatsen in.

Tijdens de rit wijdt de gids uit over Jordanië en het lev en in zijn land. Hij vertelt dat er sinds een aantal jaar steeds meer toeristen naar Jordan ië komen, momenteel ongev eer 1.300.000 p er jaar. De belan grijkste trekp leisters zijn Petra en Wadi Rum. Dit zorgt overal voor een tekort aan hotelbedden, maar op vraag van en met de steun van de koning (d e overheid) wordt hieraan verholp en. Jordanië kent een vijfdaagse werkweek, op vrijdag en zaterdag wordt er niet gewerkt. Ook op de werkdagen gaat het er rustig aan toe, stress op de arbeidsvloer is onbestaande. De bevolking van Jordan ië is hoo g op geleid. Er zijn niet mind er dan 26 univ ersiteiten en hogescho len in h et land. Hier studeren evenv eel vrouwen als mann en, op merkelijk voor een islamitisch land. Een groot deel van de afgestudeerden verlaat het land en zoekt zijn werk en toekomst in het buitenland. In Jordanië zelf is 52 % van de b eroep sbevolkin g in dienst van de overheid. Zij genieten van gratis med ische zorg en kunnen na 16 jaar op p ensioen. Jordanië is geen p roducent van aardo lie en een b ep erkte p roducent van aardgas. De belan grijkste bron van inkomsten is de p roductie en exp ort van fosfaat. Het toerisme draagt meer en meer b ij tot de welvaart van het land.

15

De gids vertelt tevens dat de Arabisch sp rekende inwoners van 22 land en mek aar verstaan. Naast het Algemeen Besch aafd Arabisch (ABA), de taal v an de overh eid en d e elite, bestaan er 22 Arabische dialecten die door ied ereen b egrep en worden. De weg naar Jerash is mooi en slingert door groene en vruchtbare heuv els. Onderweg passeren we één van d e grootste Palestijnse vluchtelingenkamp en, waar sinds de zesdaagse oorlo g in 1967 meer dan 400.000 vlu chtelin gen v erblijven. Oorsp ronkelijk in tentenkampen, nu in stenen gebouwen. Iets na negen uur b ereik en we Jerash, schitterend gelegen op de heuveltopp en. Jerash is één van de b est bewaarde Romeinse steden. In de derde eeuw voor Christus werd het een stedelijk centrum en lid van de federatie v an Griekse steden. Zijn hoo gtep unt bereikte Jerash

16

17 in de tweede eeuw na Christus toen het als favoriete stad van Hadrianus, een economische en sociale b loei k ende.

18

Na de veroverin g door d e Arabieren in de zevende eeuw gin g Jerash er gestaag op achteruit om uiteindelijk in de d ertiende eeuw verlaten achter te blijven. We nemen ruim d e tijd om deze schitterend bewaard e stad te verkennen en ontsnapp en niet aan het obligate op treden van John P. in het Zuidtheater. We eind igen het te korte bezoek aan deze stad om half elf en vertrekken naar Madaba.

19 We nemen de Desert Highway , een nieuwe weg met vier rijvakken die ons lan gs Amman naar het zuiden voert. De gids vervo lgt zijn verhaal ov er zijn land waar de versch illende stammen d e basis vormen v an het maatschapp elijk lev en. De grootste stam omvat volgens hem 50.000 leden en meer d an 100.000 schap en. Er ontstaat nog even hilariteit in de bus wanneer de gids op medische verkenn ing gaat en het heeft over “de buik die loopt”. De aandacht neemt echter af en even later ligt iedereen te dutten. Ten zuiden van Amman verlaten we de Desert Highway , die direct naar Petra en Wadi Ru m leidt, en vervolgen onze weg via de King’s Highway . Deze mooi geasfalteerd e weg volgt een meer dan 5.000 jaar b estaande route waarlan gs talrijk e bijbelse p laatsen gelegen zijn. We rijd en nu door een vru chtbaar gebied met veel graan- en groenteteelt.

Omstreeks het middaguur bereiken we d e M adaba. Hier bezoeken we de Georgiuskerk met zijn mozaïekkaart van het oude Palestina. Deze mozaïek, toevallig ontdekt eind negentiende eeuw, is van grote historische waarde en dateert waarschijnlijk uit de p eriode van keizer Justinianus (527565). Op merkelijk is de ged etailleerde weergave v an het oude Jeruzalem, in de zesde eeuw vooral no g een Ro meinse stad.

20

De mozaïek is p rachtig maar valt me qua afmetingen toch wat tegen. Het mooie en bevallige interieur van de k erk maakt dit meer dan goed. Drie kwartier later verlaten we M adaba en begeven ons op weg naar M ount Nebo, dat we een kwartier later bereiken. Deze berg aan h et eind van een keten langs de Dode Zee, biedt bij mooi weer (!!!) een p rachtig u itzicht op de vallei v an de Jordaan en het 1.000 meter lager gelegen Jericho. Van hieruit zou M ozes het Beloofde land gezien hebben, vlak voordat hij stierf.

21 Waarschijnlijk waren zijn ogen b eter dan de onze, want wij zien bijna of h elemaal niets. Wegens onderhoud is de aan M ozes gewijde herdenkin gskerk gesloten. In de oud e doop kap el zien we wel een opvallend e mozaïek met o.m. dieren en jagers. Iets voor twee uur laten we de berg Nebo achter ons en vertrekken we naar Kerak.

Vrij snel verand eren het landsch ap en het uitzicht volledig, en even later dalen we v ia haarsp eldbochten meer dan 1.000 meter naar d e vallei v an de Wadi M ujib. We bev inden ons in een natuurreservaat en zijn omgeven door schitterende rotsformaties bestaande uit kalksteen en basalt. De uitzichten zijn echt sp ectaculair. Bened en in de v allei p asseren we een door de Jap anners aangelegde stuwdam en vrij snel beginnen we op nieuw te stijgen. Het is ongeveer drie uur wanneer we de vallei achter ons laten en bov en op de bergkam in een p laatselijk restaurant een late en uit gebreide lun ch nuttigen. Het p anoramisch uitzicht krijgen we er gratis bij.

22 Eer uur later, het is nu vier uur in de namiddag, vervolgen we onze weg naar Kerak. Wat verder wijst onze gids op de talrijke eenvoudige wonin gen die overal in grote hoeveelheid gebouwd worden. Deze woningen, zo vertelt hij, worden door de konin g voor d e allerarmsten gebouwd. Zijn achting en eerbied voor het staatshoofd en al het goed e wat deze voor de plaatselijke bevolkin g doet, is voelb aar aanwezig. Ikzelf zie het licht anders, zo hou je als konin g het volk rustig en jezelf in stand. Intussen zijn we vergezeld van een p olitieagent, die in d e bus p laatsgenomen h eeft. Waar zijn aanwezigh eid voor dient weten we niet. Hij zegt en doet echter niets en we hebben er verd er geen last van. Het goed bewaard e kruisvaard erkasteel domineert het op een heuvel gelegen Kerak. Het kasteel werd halverwege d e twaalfde eeuw gebouwd en was een strategisch onderdeel in de keten van forten tussen Jeruzalem en Akaba.

M eermaals weerstond Kerak aanvallen van d e Arabische legers, alvorens het in 1188 na een acht maand durend e belegerin g, door de legers van Salad in ingeno men werd. Het is ongeveer zes uur wanneer we no g steeds onder indruk v an dit imposante bouwwerk, vanuit Kerak afdalen en het laatste deel van deze reisdag aanvatten. Er rest ons nog een tocht van ongev eer drie uur tot het hotel in Wadi Musa, vlakbij h et historische Petra.

23 Tijdens de bustocht ontstaat er een heftige discussie over d e mededelin g van de gids dat we voor de voorziene woestijntocht overmorgen in Wad i Rum, 7 euro p ersoon extra dienen te betalen. Zoniet zal de tocht bep erkt blijven tot maximaal drie uur en zullen we de mooiste din gen (?) niet te zien krijgen. Het argument dat de uitgebreid e tocht in het p rogramma voorzien is, na telefonisch contact bevestigd door Rob R., legt de gids onverstoorbaar naast zich neer. Uiteindelijk wordt het door John voorgestelde co mp romis aanvaard : we betalen d e 7 euro extra en dit bedrag wordt nadien in Nederland via de reisorganisator terug verrekend. We zullen hen eraan houden. De rust keert terug in de bus en iedereen dommelt in. Stipt om negen uur bereiken we Wadi M usa, de nieuwe stad Petra. Bij het binnenrijd en van de stad p asseren we de bron van M ozes. Wadi M usa telt momenteel 16.000 inwoners. Ze leven bijna allen v an het toerisme. Petra Panorama hotel, onze verblijfp laats voor deze nacht, is een groot en verspreid tegen een bergh ellin g gebouwd hotel. Het biedt een sp ectaculair uitzicht over het landschap rondom Petra, zo zullen we morgenvro eg vaststellen. De ons toebedeelde kamers zijn verdeeld over v erschillende b lokken van h et hotel. Het duurt een tijd vooraleer iedereen in dit doolhof van gan gen en liften zijn kamer gevond en heeft. Onze kamer is ruim en comfortabel en ruikt nog nieuw. Het is bijna half tien wanneer we aanschuiven voor het diner. Het buffet is rijkelijk en gevarieerd en de kwaliteit is uitstekend. Na deze lan ge en v ermoeiende d ag genieten we er ten volle van. We praten nog even gezellig n a en begeven ons omstreeks elf uur naar de kamer. Hier rest nog een laatste taak, onze handbagage k laarmaken voor d e nacht van morgen in het kamp nabij Wadi Rum. Uiteindelijk is het middernacht wanneer we moe maar tevred en na deze bijbelse d ag de o gen sluiten, en ons innerlijk voorbereiden op één van de hoo gd agen van d eze reis, het bezoek aan de historische stad Petra morgen. Luc Crommen.

24

Dinsdag 14 oktober. Petra, ruïnestad in Jordanië. Petra, Grieks voor rots, word ook wel Sele of R akum geno emd, een van de mooiste ruïne- steden van ter wereld. Op 22 ap ril 1812 na meer dan 700 jaar in d e vergetelh eid reed de Zwitzer Johan Ludwig Burckhardt op een reis van Sy rië naar Egy pte door de vallei van Petra. Als archeo loo g herkende hij onmidd ellijk de tempels en de graftombe die in de roze rotswand waren uitgehouwen. Zijn boek “herontdekkin g”dat in 1822 in Londen werd gep ubliceerd, maakte de hoofdstad van de antieke karav aan konin gen weer toegankelijk tot het heden. De droge b ewoordin g waarin scientifice exp loxe Buckhardt zijn ontdekkin g beschreef maakte p laats voor hoogdravende co mmentaren waarin de b izarre schoonheid van de spookstad en de bovenaardse uitstralin g van het landsch ap om voorrang vo chten. Onder de eerste kunstenaars die hun weg naar Petra vonden, was de schrijver Edward Lears, wiens kok de stad beschreef als”een wereld waar alles gemaakt is van cho cola, ham kerrie en zalm”en de sch ilder Rob erts, die er enkele van zijn fraaiste litho`s maakte. Steven Sp ielb erg en George Lucas waren n iet de eerste die zich door Petra lieten insp ireren. Dus waren wij als gro ep VOLS heel nieuwsgierig om d eze stad te bezoeken en te bewonderen. Wij hadd en de nacht door gebracht in hotel Panorama in Ay um Mousa. Deze stad ligt naast Petra en is sp eciaal gebouwd voor de mensen die lan ge tijd in Petra hebben gewoond, de monumenten en grotten als woning gebruikten, bek ent waren als Äl-doel” Vandaag d e dag zijn zij de belangrijkste gidsen voor de toeristen in de stad. De stad Petra werd bewoond door de Nabateeërs in de 4 de eeuw voor Christus. Later kwamen de bedoeїen en die tot op vandaag een grote stemp el op de stad Petra drukken. De stad Ay um M ousa leeft geheel van het toerisme rond Petra, duizenden verd ienen er hun brood. Hotels zijn er tekort, vooral omdat Petra vorig jaar u itgeroep en is tot een van de wereldwonderen door het wereld erfgoed. Ied ereen was weer vroeg uit de veren en genoot van een heerlijk ontbijt in hotel Panorama. Vanu it het restaurant kregen wij al een voorproefje van het geen wij te zien kregen. Iedereen pakten een nachttasje voor de volgende nacht omdat wij in de woestijn bij de bedoeїnen gin gen slap en. De koffers werden naar d e lobby gebracht, deze bleven in de bus de komend e nacht. Al snel waren wij bij h et bezoekers centrum waar de kaartjes werden gekocht .De eerste 800 meter kon men gebruik maken van een paard en snel zag je een p aar amazones gevolgd door enkele heren.

25 Tot 1995 mocht je nog met p aard en wagen door de kloof maar door d e velen on gelukken werd het verboden en wordt nu de 2 km te voet afgelegd tot aan de schatkamer d ie dienst doet als in en - uitgan g. De laatste 1200 meter tot de schatkamer noemt men de Siq, dit is een natuurlijk, nauw ravijn tussen de rotsen die een hoogte bereiken van 100 meter. De tocht door de Siq is heel p lezierig, de akoestiek is bijzonder het zonlicht kan niet tot de bodem van dit ravijn ko men, een schaduw rijke duisternis omrin gt deze p laats overdag. Het irrigatiesy steem was bijzonder geavanceerd. De in d e rotsen uitgehouwen waterreservoirs waren reusachtig. De reservoirs in het begin van de Siq werd en ook gebruikt als een verded iging schild.

Bij regen vooral in d e p eriode jan /febr ontstaat er binnen 10 min een vloed go lf. Jordanië h ad eens een zeebodem en zo ontstond er hematiet voor rood mangaal voor geel en zilver. M ineralen en zouten lossen op , en zo ontstaan er de gaten in de rotsen .Door het opserveren van water zagen wij enkele vijgen bomen in de Siq. Door dat zandsteen door de tijd aan de lu cht komt, verhard deze. Onder invloed van alle natuurelementen zijn de figuren in de rotsen gevormd. 15% v an de stad ligt nog ond er de grond, tot een diep te van 12 meter. De hoogste wand is 120 meter. Alles wat zich in deze stad heeft afgesp eeld blijft een my sterie, bijna niks is zeker. Er waren Arabische god en en Arabisch e vorsten. De Nabatieers, sp raken Aramees, de taal van Jezus. De stad werd bevolkt door Romeinen, Indiërs en Grieken. Vreemdelin gen mo chten de stad niet in. Ze dachten dat de farao van Egy pte er een schat had begraven .De stad is vaker beschoten en heeft twee keer een aardbev in g gehad, in 709 en in 1927.Onze gids Ghalib Alz ghonl legde ons de betekenis van de sch atkamer uit, deze zou naar schatting 2000 jaar oud zijn. Onder inv loed van de Romeinse- Griekse p eriode staan er links en rechts twee amazones. Links en rechts een

26 leeuw die macht en kracht uitstralen. Zeven bekers, sy mbool van de onsterfelijkheid en de dagen van de week.

Eenendertig blo emen v ertegenwoordigen de d agen van de maand. Ze denken dat het een graf van een Nabateerse vorst was, al blijft het een my sterie want er is ook een offer p laats gevonden. Voor de schatkamer was een stopplaats voor karavanen. Hier werd wierook, goud, mirre en sp ecerijen verruild voor water en op slagp laats. Zo werden de Nabateeërs rijk. De Koningsgraven werd en bekek en, van daar had je een mooi gezicht op de stad. Van daaruit kon je door lop en tot het klooster, dit was klimmen geblazen, er was een trap met 800 treden. Het klooster is een slechte imitatie van de schatkamer, hier was ook de p laats van de rechtsp raak. Voor dat men naar het klooster vertrok werd er geluncht in een restaurantje annex souven irwinkeltje waar ze ons weer veel p rularia wilde aansmeren. Daarna gin g een groep op p ad. Wij zijn verder gelop en en zagen de grote temp el van Petra, die acht jaar geleden op gegraven is. Het is de temp el van de op p er God Doechara die d e gevleugeld e leeuw voorstelt. In de temp el is een jeneverbesboom gebruikt bij de bouw, daar is no g iets van terug gevonden. Wij zagen ook het kruisvaarderkasteel. In een kleine k erk werd een mis op gedragen en zong er een vrouw met een geweldige stem. Na de mis bezochten wij de kerk en zagen er mozaïek en die d e ark van Noa en d e vier seizoenen voorstelden. Toen we door liepen wandelden we ov er een geplaveide straat die door de Nabateeërs werd aan gelegd, en zagen d e overblijfselen van de hoge zuilen die de straat omringd e aan weerskanten. Qua constructie wijst het op Romeinse architectonische invloed en. De straatstenen waren harder dan de rotsen uit de omgev ing en konden de tand destijds weerstaan.

27

Op een bepaald moment reed een colonne zwarte auto`s door het autovrije Petra. Het bleek dat de President van Hongarije op staatsbezoek was. Aan de schatkamer stonden wachters in p aarse kledij op gesteld. Het hele gezelschap kreeg er een drank je aan geboden. Wij genoten van al dit moois tot het tijd werd om de weg teru g te aanv aarden. Weer door d e Siq tot de p laats waar de p aarden stonden. Er waren weer vele aanbieders, maar wij hebb en het laatste stuk terug gelop en. Onder tussen was de temp ratuur flink gestegen en men igeen was blij toen het bezoekers centrum in zicht kwam. De mensen die s`morgens gebruik hadd en gemaakt van het p aard konden hun foto kop en. Persoonlijk heb ik echt genoten van Petra. Voor mij is het terecht een wereldwonder. De tijd was te kort om alles te bezoeken, dit vraagt om een herhalin g. Hop elijk zien de autoriteiten op tijd in wat de grote toeristen stroom te weeg bren gt en komen er genoeg maatregelingen, zodat deze stad niet aan zijn eigen succes ten onder gaat! Wij gin gen met de bus richting Wadi Ru m, de Jordaanse “Grand Canon” waar wij in Zawaid eh Camp in de woestijn zouden overnachten. In de bus werd het belang v an de dromedaris in d e woestijn uitgelegd . Een dromed aris kost 4000 euro en is de schip p er in de woestijn, hij kan tegen de versch illende temp raturen. Het vet kan worden omgezet in voedsel, hij k an zijn klieren uitschakelen en in zijn benen h eeft hij water. Zijn tanden groeien zijn hele leven door. Een dromed aris kan 6-10 km p er uur lop en en 60 km p er dag.

28

29

Een eeltlaag besch ermt dit beest. Het is een heel trots dier en voor elke bruiloft wordt een dromedaris geslacht. Onder tussen hadden wij een koffie stop annex winkel, hier kocht ik twee sjaals. In de bus legd e onze gids hoe zo`n Jordaanse ‘smaag’doek geknoop t werd. Je hebt

30

31 verschillende drachten, feest, verdriet en werk. Ook is er een zomer en -wintercollectie. De zwarte band heeft ook een betekenis. Verder werd verteld dat de Konin g van Jordan ië wil dat de Bedoeїen en die 7% v an de bevo lkin g vertegenwoordigen semi-perman ent gaan wonen, de helft van het jaar in een tent en de rest in een huis als vaste woonp laats voor de kinderen. Tijdens onze tocht naar Wadi Rum p asseerden wij de enige sp oorlijn in Jordanië, dit land h eeft geen sp oorwegnet, deze is aan gelegd in 1978 door d e Duitsers voor het vervoer van graniet naar d e haven van Aqaba . Het land van Wadi Ru m loop t door tot Saoedi Arabie 60 k m verder. Wij arriveerden bij een eenvoudig woestijnkamp , er waren al verschillende Nederlandse groep en aanwezig. Het kamp lag in een fraai woestijnlandschap met p rachtige gekleurd e rotsen. Iedereen was moe en wilde zich graag verfrissen, het sanitair was heel matig dus werden de meegebrachte doek jes goed gebruikt. Er was voor ons een heerlijke maaltijd bereid en er was alcoholvrij bier!! Wij maakten ons bed op met de meegebrachte sp ullen. Na het eten trad nog een dans en- muziek gro ep voor ons op . Snel zocht iedereen zijn tent op voor een nacht in de woestijn.

32

33

34

Woensdag 15oktober.Vanuit het tentenkamp via een schitterende woestijntocht naar Akaba. M idden in de woestijn rond Wadi Rum (ho ge rivierb eddin g) hebb en we overnacht in Camp Zawadeh. Dit is een tentenkamp voor toeristen en eigendom van een sjeik. De nachten in de woestijn kunnen koud zijn, daar waren we op voorbereid. Onze woestijnnacht echter is zwoel, zelfs een deken is niet nodig en gelukk ig bren gt een stevige wind wat verkoelin g. Daardoor klap p ert het tentdoek vrolijk, wat helaas niet voor iedereen rustgevend is. Een zwarte, bewegend e gedaante midden tussen de tenten houdt M aria uit de slaap . Na enige tijd toch maar eens kijken……. De gedaante lijkt net een hond, die maar blijft sp ringen en niet weg wil gaan. M aar de “hond” is een vuilniszak!!!!!!!

Rond 6.30 uur komt er leven in d e brouwerij. Nu pas zien we waar we zijn. De ochtendzon legt een p rachtige gloed ov er de rotsen om ons heen en er worden weer hele mooie foto’s gemaakt. Na een “kattewasje” ontbijten we om 7.30 uur met koffie, thee, brood, ei, o lijv en en jam. In zes-p ersoons jeep s vertrekken we daarna voor een tocht van vier uur door de woestijn. Er staat een stevige wind en we zijn blij met een jas of vest. Dit is het land van de Bedoeïen.

35

36 Khalib, onze gids, vertelde ons de vorige dag al veel over hun leefgewoontes. Hierover een kort verslag: 7% van de bevolk ing van Jordanië bestaat uit Bedoeïen. Daarv an wonen no g 3% in tenten. De tent is gemaakt van geitenwol, dat zorgt in de zomer voor koelte, omdat de wind erdoorh een kan en bij regen is het waterdicht. De tent is ingedeeld in een p rivé en een gastendeel. Een gast krijgt altijd drie maal koffie aan gebod en. Indien een gast echter de koffie weigert betekent dit dat hij komt met een verzoek aan de gastheer. Er zijn nog 24 stammen, waarvan de grootste 10.000 leden telt. Het stamhoofd heeft groot gezag en het leidersch ap wordt overgedragen van v ader op zoon. Bij veranderin gen in het land ov erlegt de konin g dat met de stamhoofden, om zo tot een gezamen lijk b esluit te komen. Bedoeïen mannen mo gen vier vrouwen tegelijk hebben. Dit gebeurt echter niet zo vaak. Redenen kunnen zijn dat de vrouw chronisch ziek is, een vrouwen ov erschot of overp otentie van de man. Een vrouw echter mag maar een man tegelijk hebben. R eden daarvoor is: Het vrouwenorgaan voegt zich naar de man!!!!!!! Trouwen en kinderen krijgen is een p licht. Het is een wet van de stam. Een huwelijk is een dure aan gelegenheid van zo’n 18.000 Euro, waar de man verantwoordelijk voor is. Dit zijn de kosten voor twee grote feesten, kleding, meubels en goud voor de bruid. Indien de man zelf geen bruid vindt, doet zijn moeder dat voor hem. Voor het huwelijk mo gen ze elkaar alleen ontmoeten samen met een chap eronne. Samenwonen is helemaal uit den boze. De beide vad ers onderhandelen over het huwelijk, de bru idschat en zelfs de evt. scheidin g. Al d ie regels klinken ons wel erg vreemd in d e oren. Na dit hele verhaal gaan we nu echt op weg in onze jeep.

37

We houden ons goed vast, want we racen in een behoorlijk tempo heuvel op en af, omgev en door zand, veel zand, schitterende rotsen, oogverblindend zonlicht en in d e verte dromed arissen. Een stevige wind waait ons om de oren. Het is heel indrukwekk end, eigenlijk niet goed te beschrijven, zelfs moeilijk op een foto vast te leggen. Iedereen erv aart het op zijn eigen manier. We stopp en enkele keren midden in d ie grote zandbak, zomaar in d e midd le of nowhere. De chauffeurs schrijv en onze namen in het Arabisch in het zand.

We passeren p rachtige rotsbergen in allerlei formaties en mooie roodachtige tinten. De erosie en de tand des tijds heeft er grillige gaten en figuren in gemaakt en een lijnensp el van schitterende kleuren.

38 We stopp en bij een Bedoeïen tent voor thee, foto’s en souvenirs. Ik koop een mooie woestijnroos, dat lijkt me op deze p lek het meest logische aandenken. Khalib vertelt over de rotsen van zandsteen, waar graniet onder zit. De woestijn p lanten die we zien hebben wortels van 40 meter. Diep onder de grond zit genoeg water, zelfs voor 80 jaar. We p asseren ook een diep e p ut. Dat is een waterreservoir, gemaakt door de Nabateeërs. Als het regent is dat in een keer h eel v eel en wordt het opgevan gen. Vroeger had elke stam een eigen reservoir. Nu is dat voor algemeen gebru ik. Dan p asseren we een rots met zeer oude rotstekeningen van 2000 tot 3000 jaar geleden. Afbeeldin gen v an dieren, een h and of voet. Zo werden ook boodschappen op de rots achtergelaten. Op deze p lek is gefilmd voor Lawrence of Arabië. Dan een p lotselinge stop : een van de jeeps heeft motorp ech. We wachten in sp anning en genieten intussen van de weidse blik ov er de gele zandvlakte. Gelukkig kunnen we al snel verd er. Prachtige boo gvormige rotsformaties duiken op . Dat levert mooie p laatjes op en enkelen klimmen zelfs erop , om over de boo g h een te lop en. Wat is dit mooi, ik doe een p ogin g h et in

foto’s vast te leggen en vo el me heel nietig. We ontdekken no g het hol van een woestijnrat met een ingan g en een v entilatie gat. Er staat een stokje bovenop en iemand zegt:”k ijk de ‘mei’ staat erop !” De chauffeurs doen een p ogin g ons aan h et dansen te krijgen. Enk elen do en enthousiast mee. Dan nadert het einde van d e tocht. Het laatste deel wordt in een wilde rit afgelegd, we moeten ons stevig vasthouden en vliegen bijn a terug n aar Camp Zawadeh. We lunch en in het kamp , pakken onze sp ullen en stapp en in de bus, die ons naar Akaba bren gt. We p asseren nog grote vlakten waar elke maand wedstrijden met kamelen gehouden worden. Akaba betekent letterlijk: obstakel. Het gebied rond Akab a bestaat uit grote bergen van graniet. Het is hier heel moeilijk om wegen aan te leggen. Deze stad is de enige in Jordanië, Die aan ze e ligt, en daarom een geliefd e badp laats,

39

ook voor de koninklijke familie. Rond 15.00 uur komen we aan bij ons hotel: Coral Bay. Al vlug relaxen we op het strand in de namiddagzon. Thea en ik wagen een duik in zee en ontdekken prachtige koralen en mooie gekleurde vissen vlak onder ons. Helaas maakt Thea een verkeerde bewegin g en haalt haar hiel lelijk op en aan een koraal. De wond wordt goed verzorgd, maar het drukt toch een domp er op deze dag, die zo schitterend begon in d e woestijn rond Wadi Ru m. Thea en Loes.

40

Donderdag 16 oktober. Ferry vanuit Aqaba Jordanië naar Nu weiba Egypte. Om 10.00 uur verzamelen bij de bus. Na de kofferaanwijzing en het inlev eren van d e laatste sleutelkaart van het hotel vertrekken we. Na een rustige nacht en een redelijk ontbijt kunnen we er tegen (en dat zal ook nodig blijken te zijn).

In de bus vinden de gebru ikelijke zaken p laats: Op halen fooi voor onze Jordaanse gids Ghalib, een bedank je van John voor Ghalib (Hella, hella) en h et op halen van onze p aspoorten ten behoeve van d e Egyptische douane. De kustweg vanuit het hotel naar de haven v an Aqaba ken merkt zich door de vele hotels. Een groot aantal is in aanbouw. Aqaba is op de toekomst voorbereid. Plots enige bero ering. We moeten 5 Jordaanse Din ars = ± € 5, - per p ersoon vertrekbelasting betalen. Zuinig als we zijn, rijst de vraag: Wie moet dit betalen? Wij of Orion? Bij de reün ie horen we meer. En waarom geeft de Jordaanse konin g ons geen vertrekpremie? Dat doen we in Nederland toch ook. Om 10.45 uur komen we aan op onze vertrekp laats in de haven. Deze plek is een grote verzamelin g v an functies. Wachtende auto’s p ropvol met bagage, bussen, contain ers heftrucks, schijnbaar do elloos lop ende mannen (nauwelijks vrouwen) en een straatveger die hop eloos het in renovatie zijnde gebied p robeert schoon te houden. Veel med ewerkin g van d e aanwezigen krijgt hij niet. Iedereen gooit zijn afval op de grond en kijkt er niet naar o m.

41

Dan wordt onze vertrekbelasting weer actueel. Onze gids heeft geen 215 Jordaanse d inars, hoewel h ij wel onze fooienpot heeft gekregen. Hij vraagt de chauffeur hem h et geld te lenen. Ofwel onze fooienp ot was karig ofwel Ghalib p robeert de chauffeur een oor aan te naaien. In Jordanië ov erigens een gebruik. M aar onze chauffeur kent de gids en vraagt eerst een kwitantie, anders kan hij naar zijn Dinars fluiten Het lange wachten is begonnen. Onze ferry vertrekt nu om 11.30 uur. We zien geen boot maar de chauffeur zegt dat de boot niet zonder ons vertrekt en hij kan het weten. De kap itein en hij zijn van d ezelfde stam. We hebben alle tijd om het haventerrein no g eens goed in ons op te nemen. Boven de grote vertrekhal han gt aan d e buitenkant een groot billbo ard met de 5 “koningen” v an Jordanië: -Sharif Hussein (bekend van de strijd tegen de Turken) -koning Talal bin Abdullah (zie Wikip edia voor korte levensbeschrijv ing) -koning Abdullah II (de huidige kon in g, oudste zoon van koning Hussein en ontvan ger van d e 5 Dinars) -koning Hussein (in zijn v ierde huwelijk getrouwd met koningin Noor en n a een regeerp eriode van liefst 46 jaar aan de gevolgen van kanker ov erled en op 7 februari 1999) -koning Abdullah I (zoon van de Sharif v an M ekka en lijnrechte afstammelin g van d e profeet M ohammed. Zie Wikip edia voor verd er informatie).

42

In vervolg op dit stukje gesch iedenis worden titels van interessante boeken en films genoemd : -boeken: Land van sterren -films: Lawren ce of Arabia Verboden liefd e Reise nach Kafiristan Boek van konin gin Noor M ission to M ars Ik woonde in een grot The Mummy Kingdom of Heaven. Inmiddels is het 12.30 uur. We krijgen onze instap kaarten voor de boot. Nogal wat namen zijn door de autoriteiten verbasterd. John Pennings heet nu John Penis. Maar ja: van Aqaba n aar Egy p te is het hemelsbreed 60 km en v an Aqaba naar Israël aan de ov erkant is het 15 km. Wie wilt er nu zwemmen? Er worden mop p en verteld om de tijd te doden. Het is 13.55 uur. Eindelijk mo gen wij met onze bus naar de ferry. De boot heeft een prachtige naam : Queen Neferttiti. e Queen Nefertiti regeerde tijd ens de 18 dynastie van 1852 v.C. tot 1338 v.C. en haar naam betekent iets als : “De mooie vrouw is geko men “. Iedere v ergelijkin g met de boot gaat mank.

43

44 Vieze zitp laatsen, nog viezere toiletten. Onze p asp oorten worden op nieuw ingenomen en we mo eten een bestemmin gskaart invullen. Het vertrek is om 15.30 uur Jordaanse tijd. De sjeik heeft eind elijk zijn toestemmin g gegev en. Uiteraard zitten we niet alleen op de boot. Onze medep assagiers zijn Arabieren of Egy ptenaren (zoek de overeenkomsten) op terugreis vanuit Saudi-Arabië. Vo lgep akt en nog meer aankop en in de taxfree shop aan boord. De shop verkoopt voornamelijk radio’s, huishoudelijke ap paratuur, sp eelgoed en sigaretten. Geen alcoho lische dranken.

Land in zicht ! Om 16.15 uur Egy ptische tijd komen we in de haven v an Nuweibo aan. De reis heeft 1 uur en 3 kwartier geduurd want tussen Jordanië en Egy pte is 1 uur tijdverschil. We moeten no g blijven zitten want we hebben onze p assen nog niet terug. Hopelijk lukt dat vöör het donker wordt. Om de tijd te doden gaan we zin gen. Het Limburgs volkslied en d e smartlap “Wie ich no g ee jungske woar” vullen de boot. De medep assagiers lop en hard weg. Op vallend is dat eerst alle Arabische/Egy ptische mannen gaan en de vrouwen en kinderen blijven zitten. Ook lijkt het er op dat iedere man ap art bij de douane mo et komen. Eindelijk mogen ook wij om 17.00 uur v an boord.

45 We mak en kennis met onze haventerrein gids: Deyaa Eldin M . Hij sp reekt een beetje Nederlands. Onze p assen hebben we nog niet terug. Maar dat komt zeker goed.

Op de aankomstp lek mogen we b eslist geen foto’s of video-op namen maken. De redenen :. -transfer van de boot naar de “aankomsthal”met een zeer oude vieze, met p lamuur aan elk aar gehoud en, bus. -volstrekte chaos op het terrein. Overal liggen hopen troep ; het lijkt wel achtergeblev en bagage. -koffers en andere bagage op grote ijzeren karren, met stalen wielen, getrokken door mensen. -en hele lan ge rijen mensen. Gep akt en gezakt. Naast de p lek waar we op nieuw moeten wachten is een familie een verhuiswagen aan het uitruimen: Schamele meubels, wat huisraad, tap ijten, een koelkast en (uiteraard) een flatscreen televisie. Plots slaat wanhoop toe. Frans S. wil naar huis en vraagt of er een v liegveld in de buurt is. Er ontbreekt nog een k ar met onze koffers. Om 17.35 uur is eindelijk alles aanwezig (b ehalv e onze passen). Onze koffers hebben de reis ook niet ongeschond en doorstaan. Een aantal is flink beschadigd. We worden lan gs de b agagecontrole geloodst en komen in een zone tussen deze controle en de douane. En dat zonder p assen, maar die zal onze gids wel hebb en.

46 Overigens: deze bagagecontrole p asseert de autochtone bevolking alleen n a het betalen van smeergeld. Niet betalen betekent je koffer op maken, o mkeren, opnieuw dichtmak en met p laktap e en dat alles met je flatscreen in tapijten gewikkeld. M aar nu de p assen. Het blijkt dat we opnieuw een visum voor Egy pte moeten kop en à 15 UsDollars. Twee dagen geleden in Cairo ook zo’n visum geko cht, maar dat geldt niet meer. Onze haventerreingids moet nu terug naar het haventerrein want daar alleen kun je een dergelijk visum kop en. M aria en ik lop en met hem mee. Het vertrouwen in een goede afloop slinkt. Bij het visumkantoor blijkt dat aankoop alleen kan met UsDollars en die heeft onze gids niet. Dan maar omwisselen bij het tegenovergelegen wisselkantoor maar onze hav enterrein gids vertelt dat dit kantoor niet genoeg UsDollars in kas heeft. Wat nu? We lop en met Dey aa naar het kantoor waar onze p assen liggen. Een vriend elijke douaneman, niet in uniform, ontvan gt ons en laat ons p laatsnemen. Dey aa rent opeens weg. Kennelijk op zoek naar dollars. We raken in gesp rek met de douaneman, hij weet veel over Europ a, maar gaat even later weg. Plots gaat het licht uit. Daar zitten we dan. M et z’n tweeën in een en g hok, de passen op het bureau en niets te zien. Het licht gaat weer aan en er v erschijnt een dou ane in uniform. We moeten mee naar zijn k antoor aan de overkant van het haventerrein, naast het wisselkantoor. We moeten p laatsnemen in zijn schamele ruimte en wachten. Er gebeurt niets. Geen gids. Op nieuw gaat het licht uit en dan weer aan. Tot twee keer toe. In het naastgelegen wisselkantoor zitten 2 mannen aan een houten tafel. Ik loop naar binnen en vraag of zij Usdollars kunnen wisselen. Zij vragen: “Hoeveel?” En trekken een la van de tafel op en en laten een dik p ak dollars zien. Voor onze visa hebben we 645 UsD nodig. Geen enk el probleem en ze zwaaien met een p ak dollars. Op nieuw verschijnt onze havengids uit het donker en we confronteren hem met het verhaal dat er wel genoeg dollars zijn in te wisselen. Opnieuw, als door een cobra gebeten, rent hij weg. Na verloop van tijd komt hij terug en h eeft hij ineens de benod igde dollars. Gezamenlijk gaan we naar het visumkantoor. Op gelucht lop en we naar het douanekantoor waar onze p assen liggen. In de eerste ruimte zitten een 5-tal mannen. De tweede ruimte, waar onze p assen zouden liggen, is gesloten. Een arrogante jon ge douane komt ons tegemoet. M aria wordt van top tot teen bekeken, bijna uigekleed door zijn arro gantie. We mo eten in het kantoor met de 5 mannen en zelf onze visa in de pas p lakken. Wel één man is bereid ons te helpen. Eindelijk hebb en we de p asp oorten terug en kunnen we om 20.00 uur onze busreis naar St. Catharina beginn en. Van onze med ep assagiers, die al die tijd op ons hebben moeten wachten, hebben we b egrep en dat, ondanks alles, deze wachttijd als een film aan hen voorb ij is gegaan. Zoveel was er te zien en zoveel tegenstellin gen. Rijk en arm, grootse p ersonenauto’s en schamele karren. Een gigantisch contrast tussen rijk en arm dat krioeld e over het haventerrein. En Ali B aba en zijn 41 rov ers zijn alom aanwezig.

47 Naar St. Catharina is een tocht van 120 km. Iedereen heeft er geno eg van en honger. Onze gids M agdy , waarmee we al kenn is hadden gemaakt in Cairo, heeft sinasap pels en koekjes geregeld. Voor de eerste honger. Dan valt iedereen in de bus stil. Vermoeidheid. Plots komt van de gids het bericht dat we morgen, vrijd ag, niet naar h et klooster kunnen. Het is gesloten, want vrijdag is de heilige d ag voor de moslims. M aar hij zal wat p roberen te regelen. Heeft Ali Baba dan toch nog meer rovers? Om 21.30 uur komt het bericht van M agdy dat we morgen o m 10.30 uur toch naar het klooster kunnen. Het lijkt er op alsof St.Catharina sp eciaal voor ons op en zal zijn. Om 21.35 uur bereiken we onze dagb estemmin g; h et M orgenland hotel. Nu eten en lekk er slapen. Voor een aantal onder ons een korte nachtrust want de wandeling naar de M ozesberg begint om 02.30 uur. Overigens: het St. Catharina klooster is niet alleen voor ons op vrijdag op en. Op de busparkeerplaats stonden tientallen bussen en de kerk was tjokvol met bezoekers. Hans D.

De bek limming van de Mozesberg. De Mozesberg, 2286 m, de berg waar M ozes 40 dagen en nachten doorbracht, voordat hij de Tien Geboden ontving. Donderdag 16 oktober, een dag met heel wat uren wachten, wachten op een veerboot, wachten op een visum, maar uiteind elijk reden we d an in het donker door de Sin aï-woestijn op weg naar het M orgenland-hotel in de buurt van het St.-Catharinak looster. Onderweg zagen we niets en dat heeft ongetwijfeld d e besluitvormin g of je de Mozesberg zou beklimmen, beïnvloed. Vand aag een magere dag wat bezienswaardigh eden betreft (een p arkeerp laats met een afbeeldin g van Jordaanse konin gen, een oud e vieze Finse ferry boot, een chaos in Nuweiba) van d it alles werd je niet vrolijk. M orgen alleen het St.-Catharinaklooster op de agenda, voor 2 dagen is dit toch wat mager. 8 mensen realiseerd en zich dit: Annette en Rob, Marian en M aria, Ria en Bert, Annemiek en Ruud zouden de Mozesberg gaan bek limmen. Na twee uurtjes slap en(de wekdienst van het hotel belde al om 1.15) op weg naar de recep tie. Daar zitten al enkelen van het groep je met een kop koffie in de hand en ook M agdy is er al. Klokslag 2 uur lop en we naar de bus, toch wel spannend zo midden in de nacht, zeker als we met z’n achten in zo’n grote bus zitten. (Wat, maar acht, was de verwonderde uitroep van de chauffeur. Dit had hij no g noo it meegemaakt, zo’n grote groep en dan maar 8, vol on geloof schudde hij zijn hoofd, maar ja, had M agdy niet steeds weer gezegd, dat het een zware tocht zou zijn?) Stil zitten we in de bus, onderweg komen al h eel wat bussen terug. Zijn er al zovelen op weg? Het wordt nog sp annender, een grootscheep se tassencontrole op het p ad naast het klooster (op 1570m hoogte) en dan, nee n iet het volledig donker in, het is volle maan, maar de zaklamp en heb

48 je toch wel nodig, zeker op het stenige p ad. M aria bleek weer de ervarenste reiziger, met een soort mijnlamp op haar hoofd, had zij beide hand en vrij. Ria wijst intussen op enkele sterrenbeeld en, p rachtig helder, iets wat ik in Wadi Rum wel gemist heb. Een jonge gids begeleidt ons. We lop en zwijgend, maar de stilte wordt steeds weer verbroken door een bezemwagen die achter ons loopt. Om de zoveel tijd horen we: Gute kameel, taxi. En als iemand van ons met een vo et wegglijdt, even dieper ademhaalt, even vertraagt, weerklinkt: Gute kameel, taxi. M aar we lopen door en nog altijd zie ik h et volgende beeld: tegen d e bergwand zie je, als je omhoog k ijkt, heel v er omhoo gkijkend, een groepje en nog een groep je met zwakke lichtjes. Het roept de gedachte op : moeten wij no g zover omhoo g? Ons temp o is behoorlijk hoo g, we halen groep jes in, ook een Nederlandse gro ep van Djoser met veel jon geren. Onze gute kameelbedoeïen ziet blijkb aar ook dat de conditie van deze 8 mensen goed is, want na anderhalf uur b egeleidin g geeft hij het op . Door het hoge tempo schiet het lekker op , maar ook de stalletjes met thee en koffie zorgen ervoor dat je je niet verveelt. Elk half uur een p auze en op 1 rustp laats zingen twee vrouwen uit Sudan, gek leed in kleurrijke gewaden, p rachtige liederen. Ook zij zijn met een flink e groep op weg. Ook mensen uit de Filip pijnen sp reken we even. Dan het laatste koffiestalletje met een p arkeerp laats voor de kamelen. Nu no g 700 rotsige treden. Op de top wachten we, ieder met zijn eigen gedachten, op de zonsop komst om 5.35. Indrukwekkend is de rode glo ed boven de donk ere bergpieken. Lan gzaam worden d e grijze p ieken oranje en d an, de zon, wit, hij begint aan zijn dagelijkse reis lan gs de hemel. De bergwereld wordt zichtbaarder, wat moet zo’n gebeuren bij de gelovige mens niet teweeg h ebben gebracht! Wij moderne mensen met onze kennis worden er ook stil van. We zijn even b lijv en zitten, om te genieten en o m de ergste drukte voor te laten gaan, maar de realiteit is, dat je toch in file de trap p en afgaat in een landsch ap waarin de kleuren steeds veranderen : donkergrijs wordt bruinrood: p rachtig. Tijdens de afdalin g worden we op geschrikt door luid e stemmen achter ons en dan zien we iets wat onze bewondering voor de bedo eïen en vergroot: met de armen over elkaars schouder waaraan geknoop te dekens als een soort draagzak, lop en twee mannen in een flink temp o naar beneden. In de draagzak ligt zittend een oude mevrouw, die onwel geworden is. Als we om 8.30 weer bij het Catharinak looster aankomen, staat de bus al klaar. Na een kwartiertje rijden zitten we moe maar zeer vo ldaan aan de ontbijttafel. De ervarin g, de gevo elens, je kunt ze niet weergev en, maar je ko estert de indrukken. En je bent blij dat je ja zei, toen in de bus gevraagd werd: wie gaat er mee? Ruud Bruinsma.

49

Vrijdag 17 ok tober. Mozesberg – St. Catharina klooster – Sharm el Sheik h. Aangezien we de avond tevoren pas om 22.00 uur arriveren in het resort “Morgenland´”, blijkt er weinig interesse te zijn om om 2.30 uur gewekt te worden. De klim naar de top 2.285 m. van de Dzjebel M oesa (Mozesberg) is een mo eilijk begaanbare tocht, in het donker, duur ongeveer 3.00 uur. De echte “diehearts” o.a M aria, M arian, Ria en Bert, Annette en Rob, Annemiek en Ruud durven het aan. Kranig hoor, mijn co mp limenten en een ap p laus van het hele gezelschap :Chap eau !!!!!!!!!! Verslag : Ruud. M ijn dank aan Ruud voor het nachtelijk lifev erslag. Tot 10.30 uur hebben we ru imschoots de tijd o m de vergan e glorie te fotograferen v an “M orgenland.”Niet de berg beklimmen,dan maar een kaartje kop en van de Mozesberg en van het schiereiland Sin aї. Zonnebril kwijtgeraakt, dus ook maar een nieuwe grote bril kop en tegen het felle zonlicht. Onze bus vertrekt naar de voet van de Heilige Berg. Deze o chtend bezoeken we het St. Catharin aklooster. Intussen vertelt Magdy , onze Nederlands-Belgisch-talige gids, dat in dit onherbergzame, wilde land een van de belan grijkste historische gebeurtenissen heeft plaatsgevonden, die verband houden met de geschiedenis van Mozes. Dat van de Stenen Tafelen met de Tien Geboden en d e droom van d e brand ende braamstruik. De Dzjebel Moesa is heilig voor de drie monolitische godsdiensten: de Joodse, de Christelijke en de Islaёmitische religie. De naam M ozes betekent: “zoon van het water” (vondeling in het mand je).Mozes werd geboren in een tijd d at de verdrukkin g van de Israëlieten in Egy pte haar hoogtep unt bereikt had., Over een zanderig grintp ad lop en we zo ongeveer 1 km. naar het St. Catharina-klooster, het oudste christelijke k looster ter wereld. Tussen de hoge omringende bergen ligt het in een dal op een hoogte van 1570 m..Plotseling duikt het klooster aan de rechterkant voor ons op met zijn gefortificeerd e roodgran ieten omwallin g en ronde torens.De muren van Justianus uit de zesde eeuw hebben een hoogte van 12 tot 15 m.en zijn 1.65 m. dik. Hoeveel p elgrims, tegenwoordig toeristen,zouden deze weg bewandeld hebb en? In ged achten verzonken kom ik aan bij de p oort. Het is nog iets te vroeg, de bezichtigin g is van 11.00 tot 12.00 uur. In de schaduw vertelt M agdy over het ontstaan van dit comp lex. Tegenwoordig eigendom van de Grieks-Orthodoxe k erk met zo΄n 20 Griekse monniken. Via een p oortje in de noord-oostmuur gaan we naar binnen. De eerste indruk d ie ik krijg is die v an een midd eleeuws dorp : kleine binnenp laatsen, trapp en,smalle doorgan gen,sp itse en p latte daken,de minaret van een moskee. Alles lijkt willekeurig te zijn gebouwd, zowel letterlijk als figuurlijk hebben velen hun “steentje” bijgedragen. Zelfs Nap oleon heeft in 1798 het bovendeel afgebrok en en het weer laten herbouwen. Desondanks wel een sfeer van vroomheid. Putten zorgen voor d e watervoorzienin g v an het k looster. De belan grijkste waterbron, meteen achter de ingan g, is bekend als de “BIR MOES A”, bron van M ozes. Volgens de legende zou M ozes hier de dochters van Jetro hebb en ontmoet, van wie de oudste, Zipp ora, later zijn vrouw werd.

50 Iedereen kan nu op eigen gelegenh eid de Basiliek bezoeken. Bij de entree valt mijn oog op de p rachtige met houtsnijwerk bewerkte deur,gemaakt van cip ressenhout,uit de eerste eeuwen van het christendom. Deze Basiliek lijkt wel een museum, gezien de grote hoeveelh eid kostbare e kunstwerken. Alle muren zijn versierd met icon en en schild erin gen. Aan h et 18 eeuwse cassettep lafond hangen lamp en en kandelabers met de zeer op vallend e struisvogeleieren. Religieuze symboliek van het struisvogelei! De struis legt gemiddeld 12 eieren, broedt deze zoals gebru ikelijk n iet uit, maar gaat er tegenov er zitten en kijkt ze scherp met de ogen aan , ze worden door de warmte van de zon en door zijn ogen verwarmd, daardoor kunnen d e jon gen er uitkruip en. In de kerk worden de eieren als voorbeeld voor ons opgehan gen ; als wij daar gezamenlijk in gebed staan, moeten wij het oo g op God gericht hebben, omdat hij onze zonden weggenomen heeft. Weet je dat een struisei de inhoud heeft van 23 kip p eneieren?? De schitterende iconostase heeft vier houten ingelegde en vergu lde p anelen, beschilderd met iconen van Christus, de Heilige Maagd,St. Catharina en Johannes de Dop er. De religieuze tekens en symbolen zijn te herkennen aan d e attributen. Ik kom o gen tekort, zoveel p racht en praal. Tijdens de iconoclastenstrijd in de achtste eeuw werden bijna alle iconen en mozaїken verwoest. Het Catharina-klooster heeft de vernietigend e strijd doorstaan. Een bijzondere Kop tische icoon uit de zesde eeuw is hier bewaard geblev en. De trots van het St. Catharina-klooster is de bibliotheek. De waarde en het aantal van de top stukken van de Catharinacollectie wordt alleen overtroffen door de verzamelin g van het Vaticaan. e

Wij verzamelen ons op de binnenp laats en lop en langs de ho ge muur van de 10 eeuwse M oskee naar de Braamstruik, de kap el is gesloten voor het p ubliek. Volgens de legende: de meest vereerde p laats van het klooster: Plaats van Godsontmoeting! Hier zou M ozes de braamstruik hebben zien branden, d ie toch niet verbrandd e…… M ieke, goed voorb ereid op deze reis geeft als verklarin g en aanvullin g voor M agdy : De braamstruik heeft oranjerode lichtgev ende blo esem zodat hij a.h.w. brandde (figuurlijk). Buiten gekomen nog even een foto maken van een oude lier, een takelsy steem waarmee zowel de bewoners als h et voedsel n aar boven werd en getakeld. Ooit was dit d e en ige toegan g, op de begane grond was geen enkele toegan g tot het klooster , haast onvoorstelbaar! Het fenomeen hoogtevrees kend en ze waarschijnlijk n iet?? M aria komt als laatste door het p oortje onder de “lift”, teken: iedereen present. Voorstel van M agdy : lunchen in het dorp je Al-Milga, ( het is vrijdag , moslimb id-tijd, winkels gesloten) of doorrijd en naar Sharm el Sh eikh. We k iezen de laatste optie. Afscheid v an een historische religieuze p lek. Op weg naar d e bus zie ik rechts achter een hekwerk een wit kapelletje met koep el en kru is, het is de graftombe van Nabi Saleh, de bedoїnenp rofeet van de Sinaї. Tijdens de busreis vertelt M agdy over de afzondering van M ozes in de woestijn, dat zijn broer Aäron de leidin g overnam en hem een goud en kalf geschonken had. Geen goud te zien, maar wel een afbeeldin g van een kalfje op een rots .De meesten blijven in de bus zitten, maar ik mag dit niet missen, ik moet vandaag immers het verslag maken. Overigens,de foto is p rachtig geworden!

51 Bij het uitrijden van de controlep ost hoeven we geen p as meer te tonen, maar we mogen Ria niet vergeten op te halen bij het hotel (uitgerust van de nachtelijke b eklimmin g of is het toch een zonnesteek?). Blij haar weer te zien,vooral Bert, hij h eeft een smile van oor tot oor!! De Sinaї-woestijn is rijk aan mineralen, turquoise, groene malach iet, man gaan, zwarte lavastenen en veel ijzer. Prachtig rotsachtig landsch ap met af en toe een zandheuveltje ,een ho lletje voor d e woestijnrat, gemarkeerd met een struik van alzumkruid. Wij beginnen nu wel trek te krijgen in een lekkere kop koffie, bovendien mo et er getankt worden. Bij het tankstation, buiten smerig, b innen h eel schoon wordt behoorlijk in geslagen : ch ip s, cola, koekjes enz.. Er is van alles te koop , zelfs duitse “Gummibärchen und cho colad e Uberraschungseier”. De cap uccino smaakt voortreffelijk……koek je erbij! In de bus, die op en staat, zijn vele “illegalen ”naar binnen gevlo gen. Geen vliegenmep p er in de buurt ? Helaas heeft Irma die in haar koffer onder in de bus. Nog 100 km. Rijden naar S harm el Sheikh terwijl Magdy het p rogramma b ekend maakt voor de volgend e dagen. Een van de mo gelijkh eden is een boottocht op de Rode Zee met zijn p rachtig gekleurd e vissen in een boot met een glazen bodem, de tocht duurt 2.00 uur. Klinkt goed!!!!!!! Om 16.30 uur komen we aan in ons hotel “Py ramisa” . Bij de entree een enorm grote hal met uitzicht op zee ,het ziet er fantastisch uit. Aan de balie moet iedereen zich p ersoonlijk melden en ondertekenen bij je k amernu mmer, koffers worden gebracht naar je k amer. We krijgen zelfs een oranje armband je kado. Margriet en ik zitten in blok 10, een p rachtige kamer met balkon en moo i uitzicht. Onder het balkon een “Romeo” die ons in de gaten houdt vanuit zijn wachtersp ost. Nieuwsgierig als we zijn gaan we eerst de boel v erkennen. Een enorm comp lex met p rachtig aan gelegde tuinen,sp ortmogelijkheden,zwembaden, vele terrassen en haven. Een all-inclusiv e resort met 2.000 kamers voor 4.000 gasten. Eerst maar eens een lekk ere co cktail drinken bij de b ar van het zwembad. Ik kies RAM SES II hmmm……..lekker. Er zijn maar liefst 6 restaurants in dit hotel, keuze genoeg. Afsp raak gemaakt met Hans en M arlies, Mieke en M arijke we zien elkaar weer bij de loun geom 20.00 uur ,dus even naar de kamer dou chen en op tutten voor het diner. De k ledin g van h et personeel is al ev en kleurrijk als d e cocktails. Rode p oloshirts voor de kruiers, oranje voor het restaurantp ersoneel, de groene voor de tuinman en interieurverzorgers, witte hemden voor de baliemedewerk ers en de barkeeper, tenslotte de man ager een knalgeel overhemd, duid elijk toch!! No g even een ap eritiefje, keuze te ov er, M argriet wil wel een BALALAIKA, ik neem geen risico die RAM SES II vind je toch lekk er en…… mooi!! Hans heeft al een grote tafel gereserveerd in restaurant Tahiti. Hij wordt als een Pasha behandeld met zijn 5 vrouwen: M arlies , M argriet, Mieke, Marijke en ik. Gelukkig komt Frans Souren Hans versterken en er gezellig bijzitten. De gesp rekken komen go ed op gan g en de fototoestelgrapp en maken het comp leet. Dikke p ret! M arian, Leo en zoon Bart willen ook meegen ieten en schuiv en aan. Onze ober Hassan uit Lu xor heeft er ook wel zin in, ook al is zijn En gels niet p erfect, contact heeft hij des te meer. Tussen de bedrijven door toont Hassan zijn servetten-vouwtechniek: een kroon, een waaier, maar ook een pracht exemp laar voor Leo Frans Souren k an zelfs zijn leeftijd schatten. Knap hoor !!! We hebben zo΄n schik dat we niet eens in de gaten hebben dat we de laatsten zijn. De jongens willen opruimen en met een h anddruk nemen we hartelijk afscheid ; “Till tomorrow” .Buiten op het terras even bijkomen v an de gezellige avond. M agdy komt bij ons gezelsch ap zitten maar is bloedn erveus:…… De boot naar Hurghada voor de volgende dag is geannuleerd!!!!!! Hoe los je dit op ?????? Telefoon na telefoon en dat op dit tijdstip !!Zal hij wel geslap en hebben?

52 24.00 uur: Bedtijd. Wat hebben we weer een fantastische dag gehad. Het lijkt wel alsof we al weken ond erweg zijn, al die indrukken v an Jordaniё en Egypte, dit is p as het begin van Egy p te er komt nog meer, voorlop ig ga ik no g niet naar hu is………….. Egy ptereis:………. al jaren mijn droo mwens is werkelijkheid geworden!!! Cis Kleijn.

Zaterdag 18 ok tober. Hotel Py ramisa een groot all-inclusiv e hotel in Sharm el Sheikh. Ind erdaad een moo i hotel aan de rode zee. We kunn en volgens het p rogramma een groot deel van d e dag relaxen voordat we met de snelle ferry naar Hurghad e zullen vertrekken Om 10.00 uur meetin g….. de snelle Ferry vaart niet omdat er teveel wind staat. Ook de gep lande tocht op de rode zee met een glasboot kan niet doorgaan . Om 15.00 uur weer meetin g en d an zal duidelijk worden hoe een en and er op gelost wordt. Op zich geen p robleem want het is heerlijk vertoeven bij de zwembad en van het hotel. Alleen vervelend dat de kamers om 12.00 uur verlaten moeten worden. Dus de meesten trekken een rustig b aantje in h et zwembad , douchen, koffers inp akken en daarna rustig lunch en. Voordeel v an all-inclusive. Om 15.00 uur bij de meeting komt M agdi met de verrassende med edeling dat we ’s avonds p er vliegtuig naar Lu xor zullen vertrekken. Eerst nog eten in h et hotel, een aantal uren naar centrum van Sharm el Sheikh en dan n aar het vliegveld. Een p rima p lan alleen is iedereen gek leed op “reizen” . Dus ontstaat er voor het hotel, waar onze koffers staan, een vermakelijke v erkleed drukte. Nog even zwemkleren of dat dunne bloesje aan en weer teru g naar d e zwembaden. Rob en Anettte gaan als enigste echt snorkelen en genieten daar geweldig van . Na het avondeten gaan we met de bus naar Sharm el Sheikh waar M ardi op een dakterras iedereen trakteert op een fruitcocktail. Een enkelin g gen iet van de waterp ijp . De straten en terrassen zijn gezellig vol .Er wordt intens meegeleefd met een voetbalwedstrijd die op de tv wordt uitgezonden. Na het gezellige terras begeeft de groep zich naar de “Old Market” en vliegt de tijd om in de v ele souven ir winkeltjes. Om 23.00 uur begeven we ons richtin g vliegveld. Terwijl we eigenlijk gewend waren aan h et rustige tempo en vele controles komen we nu als het ware in een stroom versnellin g terecht. Voordat we het zelf in de gaten hebben zijn we door d e douane heen en lop en we richting ons p rivé vliegtuig. Inderdaad privé vliegtuig want we blijken te vliegen met een vier p ropeller vliegtuig van een kleine Egy p tische maatschapp ij; nl. Petroleum Air Services. In het vliegtuig p laats voor 48 p ersonen. Buiten Vols nog twee p assagiers. Na een vlucht van drie kwartier komen we o m 2.45 uur op het bijna verlaten vliegveld van Lu xor aan . Ook nu weer in recordtijd in het bezit van onze koffers. De kruiers , die buiten liggen te slapen, schrikken wakker en p roberen no g zoveel als toegelaten wordt te kruien met onze koffers. De meesten van ons schrikken van zoveel op dringerigheid.

53 Uiteindelijk wil iedereen niets meer dan zo vlu g mo gelijk naar het hotel . Slap en na een lan ge, hangerige maar toch verrassende dag. Bert.

54

Zondag 19 oktober. Karnak M agdy vertelde wetenswaardigheden ov er Lu xor, een stad, gelegen 720 k ilometer zuidelijk v an Caïro aan d e oostoever van de Nijl met inmiddels on gev eer 80.000 inwoners. Luxor en omgevin g herbergen on gev eer één vierd e van alle monumenten ter wereld (!!). De stad is derhalv e voor een groot gedeelte afhankelijk van toerisme (70 % van d e bevolk in g werkt in het toerisme) en geldt als een lu ilekk erland voor Egy ptologen en and ere oudheidsdeskundigen. Gedurend e vele eeuwen was deze stad hoofdstad Zondag 19 okt., na de onverwachte vliegreis met een tweemotorig,uitstekend vliegtuig, vanuit Sh arm el Sh eikh naar Lu xor , vertrokken wij naar onze eerste doel :het temp elcomp lex van Karnak. Onze gids van de wereld der farao's . Luxor h eeft, zo leerden wij v an Achmed, eigen lijk drie namen. 'Waset' was de faraonische n aam die duidt op de scepter die de farao's droegen. 'Thebe' is de latere Griekse n aam. De huidige n aam Luxor is afgeleid van h et Arabische 'Al-Uksor' dat betekent p aleizen. Na nog de uitleg te hebben gevo lgd van onze gids vertrokken wij naar de rondwandeling op en in het comp lex. Een periode uit de geschiedenis van het oude Egypte M iddenrijk (11e–12e Dy nastie) (ca. 2040 - 1783 v.Chr.) 11e Dy nastie (ca. 2040 - 1991 v.Chr.) 12e Dy nastie (1991 - 1783 v.Chr.) Tweede Tussentijd (13e–17e Dy nastie) (ca. 1783 - 1550 v.Chr.)
13e Dy nastie (ca. 1783 - na 1640 v.Chr.)
14e Dy nastie (contemp orain met 13e en 15e Dy nastie)
15e Dy nastie (ca. 1640 - 1532 v.Chr.)
16e Dy nastie (contemp orain met 15e Dy nastie)
17e Dy nastie (ca. 1640 - 1550 v.Chr.) Nieuwe Rijk (18e–20 e Dy nastie) (ca. 1550 - 1070 v.Chr.) 18e Dy nastie (ca. 1550 - 1307 v.Chr.)
19e Dy nastie (ca. 1307 - 1196 v.Chr.)
20e Dy nastie (ca. 1196 - 1070 v.Chr.) Derde Tussentijd (21e–24e Dy nastie) (ca. 1070 - 712 v.Chr.)
21e Dy nastie (ca. 1070 - 945 v.Chr.)
22e Dy nastie (ca. 945 - 712 v.Chr.)



o

o o

o

Karnak Op de van hem inmiddels bekende , v erwarrende wijze , werd de nadere uitleg gegeven door M agdy . De naam is afgeleid van 'kar' dat huis of temp el betekent en 'nak' dat gans betekent. De gans is het sy mbool van de god Amon-Re aan wie de hoofdtempel is gewijd. Aan het temp elcomp lex is gewerkt door talloze farao's tijdens verschillende dy nastieën. Het is liefst 4200 m2 groot en daarmee het grootste ter wereld. Een sfin xen allee leidde ons naar de ho ge (maar niet afgewerkte

55 en versierde) eerste py loon. Overigens heeft deze temp el liefst 10 py lonen (zes op de noord-zuidas en vier op een oost-west-as), waarvan de meeste in een verv allen toestand verkeren. Achter de eerste pyloon (113 breed, 43 hoog) bevindt zich de 'open hof' of grote binnenp laats waar feesten e.d. konden worden gehoud en. Deze grote binn enplaats (meer dan 100 x 80 meter ) werd ook gebouwd om v erschillende oud ere gebouwen die zich oorsp ronkelijk buiten de eigenlijke temp el bevond en, in te sluiten in het comp lex. In de binnenp laats bevinden zich daarom ook versch illende bouwsels uit andere p erioden. Zoals o.a. no g een enk ele zuil (v an de oorsp ronkelijk tien) van de Nubische farao Taharka , een 25 meter groot beeld van de (veelal onvermijd elijke) Ramses II en een drietal kap ellen. Overigens gaf M agdy aan dat hoe diep er in de temp el, hoe ouder de monu menten zijn. Het zogenaamde allerh eiligste van de temp el dat alleen de farao mocht betreden werd derh alve als eerste gebouwd. Achter de tweede py loon van het comp lex bevindt zich een imp osante, grote zuilen gang. Een waar stenen bos van 134 zuilen . Elke zuil is wel 25 meter hoo g. Wanden en zuilen zijn voorzien van reliëfs en tekenin gen die vele taferelen uit de faraonistische oudheid u itbeelden. In het verleden was deze zaal, aldus onze gids, nog geheel overdekt met steenblokken. Over enkele afgebeelde taferelen (bijvoorbeeld uitbeeldin gen van d e voorbereidin g van door farao's - m.n. Ramses II - te voeren oorlogen) gaf M agdy, de Egy p toloog, uitgebreid uitleg. Voorts wees hij nog op de obelisken in het comp lex (de grootste van farao Hatjep sut met 29,5 meter hoogte) en legde h ij uit op welke wijze deze naar hun p laats van bestemmin g werden vervoerd.. Het heilig meer, een grote poel water (18 bij 40 meter ), dat o.a. gebruikt werd om de farao te reinigen voord at hij het allerheiligste kon betreden was bij deze temp el no g aanwezig. Voorbij d e zesde pyloon ligt het granieten heiligdo m, dat de zogen aamde heilige b arken bev atte. Daarachter bevonden zich no g resten van nog oudere bouwsels. Na op eigen gelegenh eid het complex no g te hebben b ekeken en “freewheelend” en ijverig noterend op de docerende “tonen” van een , ter zake deskundig, uit Leiden afkomstig oudere heer ,die een klein gezelschap “begeleidde”, zwierven wij no g een h ele poos rond . De tijd om terug naar het hotel te gaan v erraste ons, eigenlijk onaan genaam.

Tempel van Amon (Karnak)

56 De Tempel van Amon besloeg een op p ervlakte van 123 ha en bestaat uit talrijke bijk apellen, py lonen en hoven. De tempel heeft een oriëntatie naar het oosten en behoorde tot het comp lex van Karnak. Dit comp lex was op gericht voor de triade van Thebe waarvan Amon de b elan grijkste god was. Deze tempel stond dan ook centraal in de site van Karnak.

Horus--Osirus--Isus

Hans.

Bezoek Luxor-tempel. Na de lunch gaan we met de gids lop end lan gs de Nijl naar de Luxor-temp el . Het is 18.00 uur en nagenoeg donkerJe wand elt dan lan gs het verlichte tempel-complex en dat ziet er al veelbelov end uit. Nadat onze voortdurend druk telefonerende gids de toegan gskaartjes heeft gekocht dalen we via een aantal trap pen af naar het plein voor de temp el. Van boven af gezien; een indrukwekkend beeld. Deze verlichtin g versterkt het besef welke hoogtep unten van de bouwkunst de oude egy ptenaren ons nagelaten hebben. Als je beneden op het p lein staat zie je de imp osante py loon (toegan gspoort) van Ramses II vol met hiëro gliefen en afbeeldin gen, die verrassend go ed bewaard geblev en zijn. Deze temp el ,die vergelek en met het eerder op de dag bezochte temp elcomp lex v an Karnak “klein” is , wordt met Karnak verbonden door een sfin xenlaan. Op het jaarlijkse Opet-feest verliet de god Amon Karn ak om een bezoek af te leggen in de Luxortemp el , het zuidelijke Amon-heiligdo m, waar Amon verb leef als vruchtbaarheidsgod in. Dit vond p laats als p rocessie door de ca. 2 km. lange sfinxenlaan. Voor de p y loon staat links een 25 m ho ge obelisk, graniet uit een stuk gehouwen en ook weer helemaal b ewerkt met afbeeld in gen en h iëro gliefen. Een 2e ob elisk is aan Frankrijk geschonken en is te bewonderen op het Place de la Concorde in Parijs. Voor d e p y loon zie je, links en rechts

57 van de in gang, twee zittende Ramses beelden(15,6 m hoog) en stonden no g vier staande R amseskolossen. De Luxortemp el werd gebouwd tussen 1400 en 1200 voor Chr. De bouw begint onder het bewind van Amenop his III en wordt voltooid met de bouwerken van Ramses II.. De temp el bestaat globaal uit het voorhof van Ramses II met aan d e link erkant een moskee in de 12 e eeuw gebouwd op de p laats waar voorheen een kerk stond. Aan de rechter kant liet Ramses een kap el voor de Thebaanse Triade bouwen. Daarna volgt een kolossale zuilengan g v an wit albast gebouwd door Amenop his III. Daarna komen we op een enorm plein omzoomd door zuilen, behorend tot de eigenlijke tempel. Op de muren aan weerszijden, p rachtige gedetailleerd e taferelen o.a. van de p rocessie vanu it Karnak. Vanu it deze zuilenhof komen we in d e zuilenhal. Ook hier, zoals overal, op muren en zuilen d iverse afb eeld in gen met bijbehorend e hiërogliefen, o.a. op de linkerbinnen muur het stichtingsceremonieel van d e temp el. Hierin ook de overblijfselen van een christelijke k erk uit de 6e eeuw. Dan komen we in het “ Heilige d er heiligen ”, de offerzaal,de zaal voor de Heilige Bark. Hierin liet Alexander d e Grote een kostbaar heiligdom van graniet bouwen. In de offerzaal werden de offers gebracht en in heiligdo m vond de offerceremonie p laats. Onze mobielverliefde gids merkt op dat de Luxortemp el 3 godsdiensten van Egypte verenigt n.l. de godsdienst van het Egy pte van de Pharao's, het christendom en de islam. Na het bezoek aan deze p rachtige temp el wandelen we moe en onder de indruk v an deze oude beschavin g teru g naar ons hotel. Daar do en we ons tegoed aan het diner-bufet en is een drukke maar indrukwekk ende dag voorb ij. Herman.

Maandag 20 oktober. Reis Jordanië Egypte. ‫رصم ىلا ةلحر ندرأل‬ Vroeg opstaan. De telefonische wekk er van het uitstekende Iberotel Luxor rinkelt om 04.30 uur. Na het ontbijt vertrekken we bij zonsop gang (05.30 uur) v anaf het hotel naar d e overkant van de Nijl met de boten Sara en Bob M arley . Het belooft een prachtige dag te worden. Vervolgens rijden we met de bus 15 km op de westoever van de Nijl. In de lucht han gen een groot aantal lu chtballonnen, v anwaar de passagiers de p rachtige Nijld elta van boven kunn en aanschouwen. De boeren op de vruchtbare groen e strook zijn al aan het werk. Even later wordt het landschap woestijnachtig. We ko men lan gs een moslimkerkhof en zien ook het huis van de Engelsman Howard Carter, op graver van de in de hellin gen ontdekte grav en (1922). Een asfaltweg brengt ons naar het Dal der Koningen, waar een groot aantal farao’s liggen e begraven. In het begin v an Het Nieuwe Rijk (18 dy nastie – omstreeks 1500 v. Chr.) werden hier rotsgraven aan gelegd. We zijn vandaag de eerste groep die aankomt, vóór de duizenden and er bezoekers en de grote hitte. Het Dal der Koningen met zijn vele graftombes bezoek je in de loop van de morgen, want in tegenstellin g tot wat je vooraf denkt is het niet een lieflijk dal met veel gro en bij d e Nijl of zo. Het wordt er in de loop van de dag heel heet en de wit grijze rotsbrokstukken weerkaatsen het licht.

58 Onze gids Magdy geeft bij het bezoekerscentrum uitleg, “Even aandacht a.u.b. …”, hoe de graven aan gelegd werd en. Er is ook een video te zien van h et leeghalen en do cumenteren van de graven door de onderzoekers. M et het trammetje gaat we vervolgens naar de graven die links en rechts in de hellin gen werden u itgehouwen. Voor de oude kon inklijke Egy p tenaren die hier zijn begraven had h et dal de beteken is dat hier in het westen de zon onderging d ie de vo lgende d ag telkens weer als herboren in het oosten op kwam. Zo zouden ook zij herrijzen uit hun graven. Het gebied wordt daarom in div erse oude geschriften 'het p rachtige westen' genoemd. Na d e p eriode van de p iramides zijn de oude Egy ptenaren om nog steeds niet geheel duidelijk e reden en (religieus, architectonisch, veiligheid?) overgegaan tot het begrav en in graftombes in d eze omvangrijke begraafp laats. Het is heel merkwaardig en heeft iets my sterieus om in dit gebied rond te kijken met zijn veelvu ldig omgewoelde rotsblokken. In het Dal der Koningen bevind en zich 64 graftombes, waarvan er 23 van koningen zijn en de overige (relatief eenvoudige) v an ho ge hoffunctionarissen. Slechts enkele zijn te bezichtigen. Helaas mo gen er nergens foto's worden gemaakt in de graftombes die we bezoeken ; deze zijn voorzien van p rachtige tekenin gen, schild erin gen en p rachtige carvin gs. Voor elk e graftombe bevindt zich een p lattegrond met een beschrijvin g. De meest beroemde graftombes, namelijk d ie van Toetanchamon mag vanwege restauratie niet bezocht worden. Deze overigens blijkbaar maar klein e graftombe is zo beroemd geworden omdat haar ontdekkin g een indruk bood van de geweldige schatten die de doden in hun graven werd en meegegeven. Veel van deze schatten uit deze tombe zijn te bewonderen in het Egy p tisch M useum te Caïro en helaas mag ook d aar niet gefoto grafeerd worden. Toetanchamon was p as 18 jaar toen hij plotseling stierf. Omdat alles na duizenden jaren on geschonden te voorschijn is gekomen, zijn we via deze tombe heel veel aan d e weet gekomen. Achtereenvolgens bezoeken we de tombe v an Ramses IV (KV 2), Sip tah (KV 47) en TawosretSetnakt (KV 14): - Het graf van Ramses IV. De gan g loop t omlaag, want hoe dieper onder de grond hoe dichter de overledene b ij de h emel komt. Hier zijn een tombe en vijf graven. Het is warm en droog, ideaal om mummies te bewaren. Prachtige afbeeldin gen op de wanden en h et p lafond in zachte kleuren: blauw (hemel), bruin (figuren) en geel (achtergrond). Hiërogliefen en figuren vertellen het verhaal. Ik sta bij de grote tombe en laat alles op me inwerken. Ik zie met mijn geestesoog d e werkers en de kunstenaars in de graven b ezig met hun ‘graffiti’ – verhalen. - Het graf van S iptah. De gang is wel 60 meter lang en gaat diep. De afbeeldin gen aan de zijkanten zijn achter glas, intact en p rachtig geconserveerd. De tombe v an de farao bevindt zich in een onvoltooide o mgevin g. - Het graf van Tawosret - Setnakt. Dit is het grootste graf in h et Dal van de Konin gen, omdat zich hier twee grafkamers bevinden. De gan g is bijn a 100 m lan g en 3 tot 10 m hoog. Veel nissen links en rechts, de eerste kamer is die van konin gin Tawosret, daarna een diep ere gan g d ie eindigt bij de tombe Setnakt in een grote kamer. In dit graf bev inden zich wel de mooiste afbeeldin gen in schitterende kleuren. Ik blijf een p oos voor de laatste scène uit het Holenboek staan: – de zonnegod in zijn versch eidene vormen : de kev er, de zonneschijf en de blauwe vo gel met de ramskop . “Wat je ogen zien, is wat de nu niet meer bestaande o gen van miljo enen and eren gezien hebb en, en dat is hier nu juist niet tragisch, want terwijl jij kijkt praten zij door, je bent voortdurend in gezelsch ap van levenden en doden, je hebt deel aan een eeuwenoud e conversatie.” (C. Nooteboom)

59 Ik koop een boekje om thuis de afbeeldin gen no g eens te bekijken. Jammer dat in de Duitse tekst veel ‘Rechtschreibfehler’ staan. Waaro m geen correctie van de drukp roeven door een germanist? Om half 9 gaan we met de bus naar een ander d al (Deir El-Bah ara), waar zich de Terrastempel van Hatsjepsoet bevindt. De gids geeft in de bus uitleg ov er de in gewikkeld e familiebanden en familietwisten: allerlei d ames – familielijnen – tante – stiefmoeder – b lauw bloed. Ik k an er geen touw aan vastknop en. De gids weet veel, maar maakt de uitleg soms onnodig ingewikkeld. Deze Dodentemp el van Hatsjep soet (architect Senenmoet) ligt in de buurt van het Dal der Koningen. Voor de allerheiligste ruimte die in de rots is uitgehouwen bev inden zich drie gigantische terrassen. Het laagste terras was vroeger de voorhof met bloeiende planten en bomen. Op de zuilen, muren en p lafonds van de façad es van de terrassen bevinden zich reliëfs met diverse taferelen. In de heuv els rondom overal grav en. Vanaf h et onderste terras heeft men het landschap richting de Nijl voor ogen. De terrastemp el is vooral bekend v anwege de d iverse afb eeldin gen, taferelen en reliëfs die er op de wanden onder en achter de zuilen zijn aangebracht. Enkele jaren geled en heeft op deze p laats een aanslag op toeristen p laatsgevonden waarbij verschillende doden zijn gevallen. Naar men zegt zou deze aanslag door fund amentalistische moslimstrijders zijn gep leegd. Verkop ers van een dertigtal souvenirstalletjes vangen ons bij d e wandeltocht heen en teru g op . Van alles wordt aangep rezen: figuren, boek jes, hoedjes, doekjes, drank jes, reliëfs enz. enz. En deze worden bij het weglopen steeds goedkop er. Ik heb ondertussen geleerd dat je h et gevraagde bedrag eerst moet halveren en dan tot de echte p rijsafsp raak komt. Om 9.45 vertrekken we voor een, ik no em het Kaffeefahrt, bezoek aan een albastenwerkp laats. Eveneens dicht bij het dal der Konin gen liggen allerlei dorp jes in het gebied Deir al-Medina. Archeolo gisch heeft ook dit gebied veel gegev ens p rijsgegev en over het oude Egy p te. Vroeger woonden hier de kunstenaars en ambachtslied en die in het dal der Koningen en elders werkten aan de graftombes. Heden ten dage werken dit soort werkers er nog, maar nu ten behoeve v an de toeristen. En met albast werken ze, zoals hun reclameborden verkondigen. Ze zitten op een rij en zijn bezig zolan g de toeristen kijk en. M et werktuigen wordt met de hand vorm gegeven aan albasten vazen. Een heel werk om zo'n doorschijnende marmeren vaas in d e juiste vorm te krijgen. De gids geeft een enthousiaste uitleg ov er de bewerk in gen van de steen. Ik vraag me af wie er aan deze p romotie verdient? Hij of de chauffeur. Later hoor ik d at het salaris van de chauffeurs laag is en aan gevu ld moet worden met fooien en p rovisies. De gids jaagt de groep meestal op , maar hier heeft hij tijd genoeg. De verkoop techniek om d e toeristen lan g binnen te houden werkt. Er wordt behoorlijk gekocht in de Sunshine factory . Na een uur gaat de excursie verd er naar h et Dal der Werkers. Deze stad laat de resten zien van de woningen van de werk ers, die de graven in h et Dal der Koningen moesten uithouwen. Het is de enige stad die over is. De mannen leefden met zes p ersonen in een kamer. De daken waren van p almbladeren. Diep in de rots zijn de graven v an de werkers (ambachtslied en) en de kunstenaars. In totaal zijn er 53 tombes. We zien de tombe van de werk leid ers (viziers) Senno etem en Anherkha, die toezicht en controle over de voort gan g van d e werkzaamhed en hadden. Overigens zijn huizen - p aleizen waar farao’s woonden niet gevonden, wel hun temp els en graven.

60 We blijven maar een half uurtje in dit dal en rijden n aar de Tempel van Ramses III (Medinet Haboe). Overal weer d e p rominente aanwezigheid v an de Tourist Police, die er is om mensen en monumenten te beschermen. De aanwezigheid van p olitie en leger, het moeten duizenden manschap p en zijn, is er ook op wegen, bij hotels en op enbare gebouwen. Deze dodentemp el (Haboetemp el) is imp osant. Ik kijk er naar zoals waarschijnlijk ook de eerste e bezoekers in de 19 dit hebben gedaan. Wat is dit hier? Vier dubbele p oorten, drie grote binnenruimten, zuilen v an wel 20 m hoo g. Op de muren zoveel reliëfs dat ik niet weet waar ik moet beginnen. Ik blijf bij een p aar aansprekende figuren staan en laat verschillende scen es op me inwerken: indrukwekkend. Om 13.00 uur vertrekken we weer. Ondertussen is het meer dan 30°C (volgens de ch auffeur zelfs 47°, Celsius of Fahrenheit?). Terugk erend vanu it dit gebied naar d e Nijl zie je midden in een vruchtbaar landschap p lotseling de Kolossen van Memnon in het op en veld staan. Op de achtergrond k ale b ergen, op de voorgrond gro ene velden. We stapp en alleen maar uit om foto´s te maken. De twee gigantische b eelden (18m hoo g) zijn bewak ers van de poorten van de graftempel van Amenhotep III, waarvan na een aardbevin g nauwelijks iets meer over is. Ze hebben ook niets te maken met M emnon, een koning die voor de p oorten van Troje door Achilles gedood zou zijn. Dit is een misvatting van de oud e Grieken en Romeinen, die echter no g altijd verantwoordelijk is voor de naamgeving. M et bus en boot terug naar het hotel voor een douche en siësta of zwembad. In onze kamer ligt een verrassin g op bed. De kamerjon gen heeft van handdoeken en nachthemd een vrouwelijke pop gemaakt, comp leet met gezicht (blaad jes) en borsten (mandarijntjes). Even later bren gt hij een wc-rol en vraagt hoe wij h et ‘kunstwerk’ vinden. Een fooi is zijn loon, die hij met ´really for me?´ aanneemt. De volgende dag maakt hij met mijn p y jama een mannelijk e p op , maar ik heb de jongen niet meer gezien. De dag is echter nog niet ten einde. Om 18.00 uur gaan we naar het Luxormuseum. Het is een busritje van 10 minuten vanaf ons hotel. Het museum van Luxor, een ontwerp van de Egyptische architect Dr. Mahmoud al-Hakim, op ende in 1975 de deuren. Het bestaat uit twee verdiep ingen die middels een hellin gb aan met elkaar v erbonden zijn en een souterrain. In 2004 is het museum uitgebreid waardoor d e twee koninklijk e mummies die het museum bezit een moo ie ‘rustp laats’ hebben gekregen. De ene mummie is die v an Ahmose I, de eerste koning v an de 18e dy nastie, de ander is de uit Amerika teruggekeerde ‘Royal M ummy ’ van Ramses I, de stichter van de 19e dynastie en vader van Seti I. In de filmzaal wordt de film vertoond die v an deze terugkeer naar Lu xor is gemaakt, evenals een film (van National Geo graphic) over de meest strijdlustige farao’s (Ramses II, III, Seti I en Thoetmoses III). Tevens kun je hier hand elin gen uit het dagelijkse lev en van de werk ers zien. Waar het Egy ptisch M useum in Caïro vooral u itblinkt in de enorme hoeveelheid oudheden d ie het laat zien, waaronder hele mooie, sp ringt het Luxor Museum er uit door de inrichting: bijzonder smaakvol en het tentoongestelde, vaak van ho ge kwaliteit, is voorzien van een duidelijke uitleg. Er zijn mooie beelden, reliëfs en cartouches, geraffineerd gemodelleerd. Veel van de tentoongestelde beelden en voorwerpen zijn gevonden in en rondom Thebe. - Begane grond: Direct bij de in gan g staat een vergulde kop van de koegod in Hathor, afkomstig uit het graf v an Toetanchamon. Tussen de beeld en die h ier staan vallen vooral het p rachtige

61 beeld van Thoetmosis III en een groot alb asten groep sbeeld van d e Krokodillengod Sobek met Amenhotep III op . Ramses II heeft zich dit laatste beeld willen toe-eigen en door zijn naam uit te laten beitelen aan d e rugzijde. - Eerste verdiep ing: Via de hellingbaan kom je op de eerste verdiep ing lan gs het granieten beeld van d e Schrijver Amenhotep , zoon van Hap oe. Bijzonder is hier de reconstructie van een muur van de (Aton)tempel van Amenhotep IV (Achnaton) uit Karnak. De 283 blokken beschilderd e zandsteen, talatats, tonen naast een offerende koning en zijn vrouw Nefertiti ged etailleerd alle activiteiten in en o m de temp el. De blokken, afkomstig u it de steengroeven b ij Gebel el-Silsileh, zijn teru ggevond en als vulsel in de Negende Py loon van Karnak. Immers, de bouwsels van Achnaton zijn go eddeels verloren gegaan (vernietigd door zijn op volgers). Verder op deze verdiep in g vondsten uit het graf van Toetanchamon zoals shabti’s, beelden v an ondermeer Sesostris en Achnaton, sieraden en aardewerk. - Souterrain: Hier staan 16 grote, p rachtige kon in gsbeeld en die tijd ens restauratiewerkzaamheden in de Temp el van Luxor in een geheime bergp laats (een cachette) zijn gevonden. Ik vind het een p rachtig museu m: overzichtelijk en educatief. In v ergelijkin g met het Egy p tisch museum denk ik : “Less is more.” Ook de architectuur van het gebouw sp reekt mij aan. In het museum is een k leine winkel, waar ik de museumcatalo gus koop (uiteraard afgedon gen). Als we in de bus zitten blijkt dat mijn ‘sjatsep oemel’ er niet is. Marlo moet worden gezocht in het museum. Herman Lemmens heeft haar voor h et laatst gezien in het souterrain. Hij vindt haar daar dan ook terug in innig oo gcontact met een mooie farao… Dageinde. Om 20.30 uur zijn we terug in het hotel voor het ‘avondmaal’ zoals onze gids het buffet steevast noemt. Overigens is het eten in het Iberotel Lu xor v an goede kwaliteit. Daarna naar bed, want het was toch wel vermoeiend v andaag. Ik kijk terug op een p rima dag, h eel v eel gezien. Er is wel afgeweken v an het programma, maar ik vind dat onze gids vand aag goede keuzes heeft gemaakt. Lei.

62

Woensdag 22 oktober. Vandaag gaan we m et het konvooi via Edfu en Kom Om bo naar As wan. We worden om 5.15 uur gewekt, om 05.45 uur m oeten de koffers buiten de kam ers s taan en gaan wij ontbijten om vervolgens om 06.40 uur te vertrekken naar het verzam elpunt van het konvooi. Sinds de aans lag in Luxor in 1997 is men verplicht deze rit m et gewapende politiebegeleiding te m aken. De ervaring is echter dat dit een farce is , en in de loop van de ochtend blijkt ook deze keer de politie opeens verdwenen te zijn. We kunnen nog even de bus uit en s ommige van ons gaan nog even naar de Nijl kijken. We zien al heel wat buss en en bus jes die allemaal m et het konvooi m eegaan. Om 07.00 uur gaan we dan op weg naar Es na. Onderweg zien we veel bananenplantages . We bezoeken de tempel van Esna niet om dat we daar dan vier uur op een volgend konvooi moeten wachten om door te kunnen gaan. Magdi vertelt over As wan. Hier ontm oeten, of zoals hij het zegt omhelzen, twee woestijnen elkaar. Dit zullen we de volgende dag, als we in de om geving van de dam rij den ook zien. De 75 eilandjes met grilli ge granietrotsen, watervallen, s terke s trom ingen, en draaikolken vorm en het cataract. Tegenwoordig zijn deze eilandjes een natuurvogelres ervaat met m ooie s ubtropis ch begroeiing. In As wan ligt ook, het door koning Faroek gebouwde, Old Cataract hotel. Hier schreef Agatha Christie haar "Death on the Nile". Magdi vertelt over de plannen in As wan en Abu Simbel. We laten het graag aan de volgende s chrijvers over om ons daarover te inform eren want de ervaring heeft ons geleerd dat in Egypte plannen niet altijd uitgevoerd worden. We zullen zien. Magdi laat folders circuleren m t katoenen s hirts en sieraden zodat wij de uitstekende kwaliteit via hem kunnen kopen. Jamm er voor hem was de belangs telli ng niet erg groot. Bij de grens van de provincie Luxor en As wan wiss elen wij van konvooi en mogen we een kwartiertje de bus uit om iets te drinken, eten of een sanitaire s top. Ook hier zijn weer veel verkopers met de gebruikelijke spullen. Ik koop een s jaal, tenmins te dat dacht ik. Later leek het m.i. toch m eer op een tafelkleed. Laten we dat maar verder in het m idden laten. In ieder geval had ik al gauw spijt m aar dat bleek niet nodig te zijn want zelfs in de bus kan er gehandeld worden en werd de sjaal c.q. kleed al snel doorverkocht, uiteraard met enig afdingen. We kom en in het 120 km ten zuiden van Luxor liggende Edfoe aan. Edfoe betekent ''plaats der vergelding" vanwege de s trijd van Horus m et Seth. We hebben van 09.25 tot 10.15 (we m ogen van Magdi tot 10.30 uur blijven) de tijd om de tem pel te bezoeken. Het is er heel erg druk. Dit kom t volgens Magdi om dat op woensdag ook al de cruises chepen hier aanleggen. De tempel van Edfoe is gewijd aan de valkgod Horus , zoon van Isis en Osiris . Voor de tempel ziet m en een klein gebouw, het m ammis i, wat in het Koptis ch geboortekam er betekent. Horus wordt symbolisch iedere dag opnieuw geboren. De tempel werd gebouwd tuss en 227 en 57 voor Chr. In de voorhof van de tem pel s taat een prachtige blauwgrijs granieten beeld van Horus . Het verhaal gaat dat wie de snavel met pass ie beroerd, een m an ten deel valt. We zien ook een van de gehuwde dam es uit de groep de snavel aaien. Wat we daar van m oeten denken weten we ook niet. Op de

63 tempelm uren s taan als een s tripverhaal o.a. vier vieringen bes chreven. De eerste viering is de eenwording met de Zonnes chijf, een rite die elk nieuwjaar plaats had. Het tweede, het fees t van het heilige Huwelijk. De godin Hathor werd uit haar tem pel in Dendera gehaald en naar haar echtgenoot Horus gebracht. Het Fees t van de Overwinning vierde de s trijd die Horus had gewonnen tegen Seth, de m oordenaar van zijn vader Os iris . Dit fees t sym boliseerde de overwinning van het goed op het kwaad. Het fees t van de Kroning was ter gelegenheid van de jaarlijkse selectie van de heilige valk die weer een jaar vereerd werd. De uitleg werd in snel tem po gegeven omdat we op tijd bij de bus moeten zijn i.v.m . het konvooi. Helaas kwam een van onze reis genoten niet op tijd en vertrok het konvooi zonder ons. Eerst kregen we te horen dat we uren moes ten wachten op het volgende konvooi, maar Magdi kreeg het voor elkaar dat we zonder konvooi naar Kom Om bo gaan. Het werd een s nel ritje om zo veel m ogelijk van de verloren tijd in te halen. Sommige van ons m oesten wennen aan de Egyptische rijstijl. In Kom Ombo aangekomen onts taat er een dis cussie (zullen we maar zeggen ) tuss en de politie, onze chauffeur en Magdi. Er wordt gedreigd met het intrekken van het rijbewijs van onze chauffeur. Wat is dat toch m et Kom Ombo en het konvooi, John? In 2001 ging het hier ook al mis . We hebben maar een kwartiertje om deze dubbel tem pel gewijd aan Horus en Sobek te bekijken. De tem pel is in 181 voor Chris tus gebouwd door Ptolemeus V. We gaan dan ook maar snel, zonder uitleg ter plekke, op zoek naar het reliëf met de medis che ins trum enten, de kalender en de Nijlmeter. In een van de bijgebouwtjes liggen nog m ummies van krokodillen (Sobek) m aar daar is geen tijd meer voor. Jamm er, deze tempel had toch meer aandacht verdiend. Deze keer is iedereen op tijd en vertrekken we rond 12.15 uur naar As wan. Hier logeren we in het Marhaba hotel aan de Nijl. De kam ers zijn erg vers chillend en lang niet iedereen is tevreden. Frans en Trix krijgen een andere kam er. Wij hadden een vreemd douchegordijn, een opengeweven s tuk vitrage, zodat na iedere douchebeurt de hele badkam er nat was . Bij een deel van de groep zou dit de volgende dag vervangen worden maar wij hadden pech. We gaan, net als een deel van de groep naar het dakterras. Dit was het mooiste aan het hotel. Het uitzicht is prachtig. De s oep die we bestelden was bijna koud. Er wordt nog een poging ondernomen warme te krijgen maar dat heeft niet veel effect. We lopen nog even wat rond buiten. 's Avonds eten we in het restaurant van het hotel en gaan niet al te laat naar bed want het was een lange dag. Emmy en Irm a.

64

Donderdag 23 oktober. Aswan – eiland Philae – Aswandam – Hoge Dam – onvoltooide Obelisk – St. Simonsklooster – Nubisch dorp – feluccatocht. Woensdag had men een strategische wijzigin g b edacht om het drukke massatoerisme te ontwijken en analoo g aan het bezoek aan h et dal der Konin gen werd d e wektijd 6 uur i.p .v. 7 uur. Op naar de kok in de eetzaal voor een Sp aanse omelet. Over de sterkte van de koffie zwijg ik verder. Als eerste staat de temp el van Philae op het p rogramma. Daar aan geko men bleek ons p lan echter niet te werken.. M agdy in het groen, een drukte van belan g, aanschuiven in de file, schuifelend door d e massa naar een boot en over h et stuwmeer naar de herbouwde Philaetemp el. Tevoren nog een duidelijk e waarschuwin g van Magdy :” Probeer door te lop en en niets kop en!!!” Welnu, hij bedoelde natuurlijk “Niet Daar” want intussen sluisde hij een drietal v erkopers aan boord waar we natuurlijk wel b ij mo chten kop en. Soms of misschien iets vaker blijkt Egy pte vreemd in elkaar te zitten. Zo blijkt het kraanwater in de hotels aan de Nijl wel drinkb aar te zijn, maar dit wordt door alle gidsen toch echt ontraden. Het zal wel een reden hebb en. De temp el van Philae ligt tegenwoordig op het eiland A gilika dat in het kader van een Unescop roject landschapp elijk zo werd aan gep ast dat het op Philae moest lijk en, waarna d e oorsp ronkelijke temp el steen voor steen werd herbouwd. Lof aan de Nederlandse inbreng in dit p roject. Alsof dit er al millennia staat leidt een lange voorhof geflankeerd door colonnades naar de magnifieke temp el van Isis. M agdy vertelt uitgebreid over de Triade. Osiris was een kon in g en werd door zijn jaloerse broer Seth vermoord, die zijn lichaam uit elkaar sneed en d e delen over Egy p te verspreidde. Zijn geliefd e vrouw Isis en haar zus Nep hthy s verzamelden alle delen en met behulp van de god en Anubis en Thoth maakten ze er weer een geheel van als de eerste mummie. Isis gebruikte haar magische krachten om hem weer tot leven te wekken en dusdanig kreeg ze zowaar een zoon, Horus genaamd, d ie zijn vad er zou wreken nadat deze was teruggekeerd n aar de onderwereld als Heer en R echter der Doden. M en herinnert zich zeker het detail van het nijlp aard dat de edele delen van Seth verslond. Na de ontdekking van de Maltezer kruisen kregen we een h alf uur vrij en dan weer vlot door de massa naar de boot. Vervolgens over d e Aswandam (gebouwd door de Britten tussen 1898 en 1902 om het Nijlwater te regu leren en hy dro-elektriciteit op te wekken) naar het Nassermeer met de Hoge Dam. Dit megap roject werd tussen 1960 en 1971 onder sup ervisie van de Sowjets gebouwd en is echt gigantisch. 3830 meter lan g, 111 meter hoog en een basis van 980 meter. Er zijn 12 Fran cisturbines met ieder een vermo gen van 175 megawatt. Dit betekent een gezamen lijk v ermo gen van 2.1 miljoen Kwh en op jaarbasis is dit maximaal 18 miljoen megawatt. Ter vergelijking …Nederland p roduceerde in 2007 100 miljoen megawatt.

65

Helaas drin gt de tijd weer om lan ger stil te staan bij dit project, want naast een groot aantal voordelen bestaat er een groot nadeel. Het vruchtbare Nijlslib dat Egy pte zo groot heeft gemaakt komt niet meer terecht op de akkers van Beneden Egy pte, maar zal achterblijven in het Nassermeer……..Misschien op termijn toch nog een klus voor de Ned erlandse b aggeraars! Na een kort bezoek aan een graniet groeve, waar we de onvoltooide ob elisk ( 41 meter lan g) konden bewonderen, kregen we een echte lunchp auze. We gaan aan boord van een motorboot naar de Westoever voor een heerlijke kameelrit naar het St.Simeonklooster. Dit laatste was best sp annend omdat er geen gids bij was. Geen enk el p robleem, want we hebben intussen zoveel ervarin g dat we deze ruïne zelfstandig gingen ond erzoeken en verrassend genoeg bleken we in staat om nageno eg alle ruimtes te kunnen identificeren. Daarnaast hielp het voorlezen uit de reis gids om het beeld te comp leteren. Bergaf op een kameel is duid elijk anders als bergop , maar met enige moeite lukte dit best en konden we de rest van de groep ophalen om een bezoekje te brengen aan een Nubisch dorp op Elephantine Eiland. Heel ap arte versierin gen op deuren en gev els en heel wat kinderen die bedelden voor bonbons. Aan de oostkant van het eiland gingen we weer aan boord van d e motorboot om een zuidelijke bocht te maken rond het eiland o m uit te komen bij twee felucca’s . We mo chten buitengaats overstapp en en deze zeilschep en brachten ons traagzwevend en laverend lan gs het beroemd e Sofiltel C ataract Hotel en het Kitchener’s Eiland teru g naar het Marhaba hotel. De dag werd b esloten met een din er op het dakterras met een geweldig uitzicht op de stad, de Nijl en de grandioos verlichte graven d er Edelen. Alcohol werd in dit hotel niet geschonken……..maar zoals gezegd :”Soms zit Egy pte vreemd in elkaar” want op eens bleek men toch bier en wijn te kunnen krijgen ! Frans Cremers.

Vrijdag 24 ok tober. Abu Simbel. 02.30 Uur. De telefoon gaat, verdwaasd zoek je naar een mo gelijkheid om het geluid uit te zetten en dan realiseer je je: je zit in een hotel in Aswan, je mo et op staan, want je gaat naar Abu Simb el. Je weet ook weer dat het een lan ge, een zeer lan ge dag zal worden. Om 3.15 zitten we nog wat slap erig en v erdwaasd in de bus, allemaal met een feestelijk u itziend doosje met een p rachtige strik: ons ontbijt. M aar we kunnen nog niet vertrekken: eentje b lijkt er nog niet te zijn. Gelukkig ho even wij ons niet te vervelen: u it een taxi stapt een p rachtig bruidsp aar en jawel hoor, als zij net het hotel binnen gegaan zijn, ko mt Herman met zijn kwikzilverige tred naar bu iten, zich van geen kwaad bewust. M aar iedereen begrijp t het p robleem: door de steeds veranderende afsp raken raakt ied ereen wel eens de draad kwijt. Gelukkig weet de organisatie, d at Irma, Emmy en de twee Fransen blijven u itslap en.

66 Vanaf h et vertrekp unt gaan een twintigtal bussen en no g wat ongeregeld k lein sp ul op weg door de woestijn. In konvooi, hoewel daar weinig v an te merken is: de bussen rijd en kilo meters uit elkaar. Als we af en toe uit onze doezelslaap wakker worden, zien we vaak dat een bus ons inhaalt. Hebben wij zo’n trage chauffeur? En d at met M agdy die altijd voor de grote stroom ergens wil zijn. Nee, onze chauffeur maakt er gelukkig geen woestijnrace van. Een week later slaat een bus met Belgen over de kop , waarschijnlijk door te hard rijden. Iedereen dut een b eetje, buiten is het één grote zandbak, wein ig te zien, ondanks de bijna vo lle maan. En Magdy begrijp t, dat wij mooie din gen willen zien : hij zet een dvd op over geredde tempels die dreigden te verdwijn en onder het water van het immense Nassermeer n a aan leg van de Hoge Dam. En natuurlijk is het in een duffe sfeer altijd leuk, als iemand zijn tanden in een brood je zet met als beleg een nog in gepakt smeerkaasje. Om ongev eer 6.30 arriveren we b ij de twee rotstemp els van Abu Simbel, in op dracht van Ramses II gebouwd. Het bouwen van rotstemp els was iets van het Nieuwe Rijk, daarvoor werd dit niet e toegep ast.. Met ontzag realiseer je je dat de bouwers in de 13 eeuw v.Chr. deze temp els uit de rotsen wisten te vormen. De façade lag eeuwenlan g ond er het zand en is daardoor niet vernield door d e christenen. In 1813 werd de temp el ontdekt door de Zwitser Burckhardt. Het bouwp lan van de tempel komt overeen met dat van traditionele tempels: de 4 ko lossale(20m hoog) beelden v an Ramses II vormen de py loon. Ze schitteren in de ochtendzon. Imp onerend! Je raakt niet uitgekek en, lan gs de b enen zie je kleinere b eelden: familieleden, onder wie zijn vrouw, koningin Nefertari. Iemand wijst mij op de 24 baviaantjes, zij begroeten de d ageraad, voor ied er uur één. Ook vind ik na enig sp eurwerk op de beelden de cartouches met de naam van Ramses II. Dan is het tijd om naar binnen te gaan, helaas ook hier tussen een grote mensenmassa. Je komt in het voorhof met 8 zuilen en hier is Ramses vergoddelijkt (Osiriszuilen) Aan de kronen kun je zien, dat hij heerser is van Bov en- en Ben eden-Egy p te. De wanden achter de zuilen tonen ep isodes uit Ramses’ oorlogsleven, n iet altijd ev en verfijnd, zo telt hij de afgehakte hand en van de gevan genen. Na een kleine zaal ko men we bij het Allerheiligste. Twee keer per jaar worden de b eelden door de zon beschenen, o.a. in oktober maar het link er beeld van Ptah (god van de duisternis) blijft in het donker (dit konden we niet constateren, omdat lamp en de ruimte verlichtten). Dit verhaal van M agdy begrijp ik ook niet helemaal, in de C ap itoolgids wordt Ptah de schepp ergod geno emd en de beschermer van de ambachtslieden en wat lees ik in de Elmar-gids? De vier beelden worden volledig b eschenen, alweer een sprookje uit mijn leven verdwenen. Naast de beelden een stalen deur en John zegt: “Daar moet je naar b innen gaan, d an zie je ho e de tempel aan een betonnen constructie is opgehan gen, erg interessant”, maar de deur is en blijft gesloten. En misschien maar go ed ook: je zou eens aan pretp arken als Phantasialand en Efteling kunnen gaan denk en. 100mtr verder ligt de “kleine” temp el, gewijd aan de godin Hathor, de godin v an de liefde en schoonheid. RamsesII liet deze bouwen ter ere van zijn favoriete vrouw Nefertari. De façad e bestaat dan ook uit 6 enorme uit de rotsen gehakte beelden, 4 v an Ramses en 2 van konin gin

67 Nefertari. De beelden van Nefertari zijn even groot als die v an haar man: u itzonderlijk. Ook de p rinsjes en prinsesjes kunnen we naast de kolossale beelden b ewonderen. We lop en even door de zuilenzaal, zien op elke zuil het hoofd van Hathor (koeienkop !) en de koe komt weer terug in het allerheiligste: hier staat het beeld van Hathor in de gedaante van een koe. We lop en dan naar d e stenen banken die onze nationale trots (zo voelden we dat vroeger) Philip s daar gerealiseerd heeft. Volgens Magdy is in Abu Simbel het mooiste klank- en lichtspel van Egy pte. Hier hebben we een mooi u itzicht op de twee temp elingan gen en we laten de ruime, op en sfeer die er ondanks de enorme drukte heerst, op ons inwerken. Om 8.45, het begint al lekker warm te worden, gaan we teru g naar d e bus. M agdy heeft een verslag op dvd van iemand d ie een reis door de Ly bische woestijn gemaakt heeft: saai!! Buiten is het niet veel beter: dodelijk saai!! 260 km lan g door een zandbak rijd en met als en ige afwisselin g fata morgana’s (on gelooflijk, je ziet water met rotsen erin weersp iegeld) en een vrachtwagen met een zestal schep en van de woestijn in zijn laadb ak. Om 12.15 arriveren we b ij het hotel en zoals zo vaak deze reis is er weer wat verwarring ov er de rest van de dag, maar u iteindelijk is het duidelijk : 15.00: koffers op de gan g 15.30: handbagage uit kamer (en wij ook) 16.00: vertrek naar p arfumerie. We gaan even lekker douchen en dan lunchen b ij M cDonalds aan de Nijl. Er zitten meer mensen van onze groep te eten. Het schitterende uitzicht en de lekkere frietjes geven ons een relaxt vakantiegevoel. Overigens maakten we hier iets heel vreemds mee: ik wilde het wisselgeld aan de bedienin g geven. Dit werd geweigerd, ze mo chten geen fooien aann emen. Rond 16.00 weer het bekende ritueel van koffers in d e bus laden en het resultaat kennen we intussen: met veel duw-en trekwerk lukt het uiteindelijk. B ij terugkomst hoorden we, dat bij Djoser gevraagd wordt geen koffers met harde schalen mee te nemen en nu b egrijp ik waarom: het zal heel wat zweetdrupp els schelen. Op naar de p arfums! De “showroom”is leuk aan gekleed met bonte kleden lan gs de wand en en héééél veel kunstige p arfumflesjes. Alle bekende geurtjes zijn te krijgen en ook therap ieën tegen een heleboel kwalen. Op vallend was de gerin ge belan gstellin g voor d e anti-snurk-olie. Ik weet toch zeker dat ik in de woestijnnacht gesnurk door het tentdoek hoorde. M aar laat ik niet flauw doen, in onze slaap kamer k linken ook wel eens de b ekende snurkgeluiden en ik heb me ook niet gemeld. Ondanks de op merkingen van: “Moet dat nou naar die p arfumerie”, worden er toch aard ig wat lekkere geurtjes en p arfumflesjes in geslagen! Dan brengt de bus ons naar het station. De trein vertrekt p as om 19.00, zodat we nog anderhalf uur door de soek kunnen slenteren. John neemt de woorden van een v erkop er erg serieus, die zijn waren aanp rijst met: Alles 2 euro. M aar de go ede man kent John niet, die uiteraard on middellijk een mooie doek laat omhangen, twee euro geeft en doorloop t. Maar ja, dat was niet de bedoeling, de man loopt 50m achter John aan en voegt hem toe: You are crazy , man!. (Tip aan John: Schak el de reclame-code-commissie in!)

68 Ria laat haar los gelaten zool rep areren, uiteraard tegen een toeristenp rijs, dus pittig. Maar stevig zit ie, en dat is ook wat waard. Om 19.00 vertrekt de nachttrein naar Caïro. De 2-p ersoonscoup és met stap elbed zien er heel modern uit,-het kunststof interieur doet me aan camp ers denken- en het is redelijk schoon. Als het eten op gediend wordt, laten we dit vergezeld gaan v an enkele blikjes bier en dit in co mbinatie met het vroege op staan zorgt ervoor, dat we het verbroederin gsfeest met een Braziliaan in het restauratierijtuig gemist hebben. Volgens oo ggetuigen kon d e lichtvoetige tred van Herman van vanmorgen nu weer b ewonderd worden. Maar dit hebben we van horen zeggen, wij sliep en de slaap der onschuldigen, af en toe onderbroken door een flink schokk ende trein of een lan ge stilstand. En zo kon het gebeuren dat een reis die 12 uur zou duren in totaal 15 uur duurde. Annemiek.

69

Zaterdag 25 oktober. Gizeh – Memphis – Sakkara – Piramiden – sfinx. Gisteravond hebben we in gech eckt in de slaap trein voor het traject Aswan- Cairo. We zijn rond 23.00 uur gaan slapen. Dit lukte redelijk maar we zijn tussendoor vaak wakker geweest van het gerammel en geschud van de trein. Af en toe hadden we het gevoel zo uit bed geslin gerd te worden. Rond half 7 worden we wakker. Lan gs het sp oor is het al een drukte van jewelste. Bij de stations die we p asseren staan massa’s mensen op een andere trein te wachten en in de dorp en is het dagelijkse leven al in volle gang. Onze coup e wordt op gemaakt en we krijgen ontbijt. De trein rijdt p arallel aan verschillende kanalen van de Nijl. Dit is een erg vruchtbare streek. Wat ons op valt, is de enorme hoeveelheid afval in het water, op de straten en tussen de huizen. Van afvalinzamelin g h ebben ze in Egy pte schijnbaar nog nooit gehoord. Dit ontsiert het landschap verschrikkelijk. Vrouwen doen de was en d e afwas in hetzelfde smerige water en de buffels nemen hierin ook no g een bad. Wie weet wat er nog allemaal in gebeurd. We zien een oud vrouwtje rommel bij elk aar vegen, ze maakt er een hoop je van en steekt het in brand. Kleine kinderen staan in de stinkende d amp en te sp elen met het half verbrande p lastic. Rond 9.50 uur komen we aan in Cairo op het “El Giza” station. We kunnen de koffers op het station bij elkaar zetten en gaan richtin g bus. De koffers worden in vier karren door

stationp ersoneel naar de bus gebracht. Om 10.25 uur is eindelijk alles ingelad en en kunnen we vertrekken voor ons p rogramma v an de dag. Het is een beetje bewolkt en bedu idend minder warm dan in Lu xor en Aswan. Dit is eigenlijk wel p rettig. We gaan op weg n aar M emphis. Eeuwenlan g was Memp his de schitterende hoofdstad van Egy pte, waarin de farao’s resideerden. Van deze oude hoofdstad die zich ov er 15 kilo meter tussen Gizeh en Sakkara uitsterkte zijn

70 tegenwoordig no g maar wein ig resten over. Waarschijn lijk h eeft de architect Imotep een grote invloed gehad op de bouw van de stad. Er waren talrijke temp els en heiligdo mmen voor alle goden v an verschillend e bevolk in gsgro epen. Het verval begon met de stichting v an Alexandrië. De prachtige bouwwerken werden gebru ikt als materiaal voor nieuwe. In de vierde eeuw na Christus was de stad al één enorme p uinhoop . Het huidige M emp his ziet er erg armo edig uit. Tussen de huizen en p almbomen zien we weer enorme hoeveelh eden afv al liggen. Vlak voord at we bij het “Memp his museum” aankomen krijgt Marleen telefoon uit Nederland. Het gaat niet go ed met haar ziek e man. Ze kan meteen in een taxi stapp en en wordt naar het vliegveld gebracht. Dezelfde middag h eeft ze een vlucht naar huis. Dit is voor iedereen wel schrikken. In het museum ligt de “Colossus” van Ramses II, in de tuin zien we de “Albasten sfinx” v an Amenhotep II. Beide beelden stonden vroeger voor d e Ptahtempel.

Wij vervo lgen ons programma en gaan naar de necrop olis van Memp his, Sakkara. Een dodenstad die gedomin eerd wordt door de grote trap p iramide. De architect Imhotep bouwde deze p iramide rond 2660 v Chr. in op dracht van farao Djoser. In de omgevin g h eeft men zicht op vele piramiden en mastaba’s uit verschillende dy nastieën. Onder de p iramiden bev inden zich enorme gan gencomp lexen, ond ergrondse ruimten en k amers.

71

Aan de voet van de centrale schacht ligt het granieten graf v an de konin g. Verd er naar ben eden, met eigen ingan gen, zijn de galerijen met tomben van de leden van d e Koninklijke familie. Edelen werden begrav en in tomben die rondom de p iramiden waren gebouwd, de “mastaba’s”. In de verte is ook de “knikpiramide” te zien. De naam duidt op de bijzondere vorm. Het onderste

72 ged eelte heeft een grotere hellin gshoek (50⁰40 ⁰) dan het bovenste gedeelte.

Op weg naar d e beroemde p iramiden van Gizeh. Het is erg druk en de rit er naar toe duurt zeker één uur. We zijn h ier wedero m niet de en ige toeristen maar d e aanb lik op de p iramiden is overweldigend. Deze enorme stenen waren de b evestiging en zekerheid van de wedergeboorte van de mummies van d e konin gen, h et begin en het eind e van de op standing naar het paradijs.

73 Gizeh strekt zich uit over een opp ervlakte van 2000 m² op een hoog p lateau. Een helling aan de zuidoostkant daalt af met een hoo gte verschil v an 40 meter. Aan de vo et van de hellin g stroomde vroeger een k anaal van de Nijl. De p iramid en liggen aan een noordoost-zuidwest diagonaal. Die van Gheop s en Chefren aan dezelfde d iagonaal zodat zij elkaar noo it de zon ontnemen. De p iramide van Chefren is iets klein er dan die van Gheop s maar ligt ho ger op het p lateau zodat ze bijna ev en hoo g lijken. De p iramide van Minkerinos is een stuk kleiner. De p iramide van Gheop s heeft drie satellietp iramiden aan d e oostkant en M inkerinos heeft er drie aan de zuidkant. De p iramide van Ch efren had waarschijn lijk één enk ele b ijp iramid e aan d e zuidkant.

De piramide van Gheop s doet denken aan een enorme trap naar de hemel. “Ik heb op uw stralen gewandeld als op een trap van het licht die op stijgt naar de aanwezigh eid van Re… de hemel h eeft de zonnestralen solide gemaakt zodat ik kan opstijgen n aar het aan gezicht van Re… Zij hebb en een trap gebouwd die naar d e hemel leidt waarmee ik de hemel kan bereik en”. De oorsp ronkelijke kalkstenen bekledin g is verdwen en even als de “top ”. De stenen hiervan zijn in het begin van de 19de eeuw waarschijnlijk gebru ikt voor gebouwen in Cairo. B ij de piramide van Chefren is het oorsp ronkelijke p iramidion met bekledin g nog goed te zien. De p iramid e van M inkerinos was oorsp ronkelijk bekleed met een mantel van rosé gran iet. Als laatste komen we bij de reusachtige Sfin x, in de gedaante van kon ing Chefren. Deze enorme leeuw met mensenhoofd is geheel uit het rotsgesteente gehouwen en is 21 m hoo g en 73 m lang. De majestueuze graftombe van de kon in g en de temp el van d e Sfin x zijn wederom indrukwekkend.

74

Op een terrasje onder het genot van thee en koffie met zicht op de Sfinx laten we alles no g eens goed op ons inwerken.

75 Om 16.30 uur eindelijk aangekomen in het Zoser hotel, blijken no g n iet alle kamers klaar te zijn. Dat wordt dus nog een half uur wachten voor enkelen van ons. Emmy vindt dat een goed hotel zijn wachtende gasten dan wel een drankje aan kan b ieden en meldt dit zo aan de receptioniste die ons hierop naar de bar verwijst. Jammer voor ons maar na beraad met ober, manager en weet ik wie no g moeten we onze wijn toch zelf betalen. We hadd en volgens hun zeggen wel recht op een non-alcoholisch drankje (d at ons echter niet werd aangeboden). M aar niet getreurd de wijn was wel lekker. De kamers eind elijk klaar (wel al een week de vloerbedekk in g niet gezogen), snel douchen want er volgt een diner met show en rondvaart op de Nijl met M S Aquarius. Een heel commercieel gedoe met derwisj dansers, orkest, zang, fotograaf , een bu ikdanseres en hele dure wijn. De show duurde ongeveer een uur waarn a we geacht werden meteen in een lange rij bij h et buffet aan te sluiten. De rij leidde lan gs de toiletten…… en na het opscheppen van het eten door een vunzig gan getje weer richting restaurant. Smak elijk. Sn el eten , drank afrekenen en de boot verlaten want om 22.00 uur komt de volgende groep toeristen.

Terug in het hotel meteen naar bed. Annette en Rob.

76

Enkele opmerkingen betreffende de uitleg van Magdy over de bouw van de piramides. M agdy heeft het in zijn verhalen over de herko mst van het bouwmateriaal een drietal bronnen genoemd. Via de Nijl werd en de blokk en uit de buurt van Aswam naar Gizeh vervoerd. Enkele d agen later vertelde hij dat het materiaal afkomstig was uit de gro eve die we konden zien toen we de citadel van C airo gin gen bezoeken. Bij de jaarlijkse overstromin g van d e Nijl zou men de blokken over d e rivier naar h et Plateau van Gizeh hebben vervo erd. Dat betekent dus dat men ze op de oost oever uit de steengroeve haalde o m ze op de west oever te gebruiken. Hetzelfde probleem doet zich voor bij benutting van de steen groev en van M aadi en Toura die een stuk zuidelijker v an Cairo eveneens op de oostoever van de Nijl liggen Ik bleef het een vreemd e zaak vinden d at er zo’n grote transp ortafstanden nodig waren voor een gigantisch project als de bouw van een p iramid e, laat staan drie stuks. Twijfels rezen toen ik de steensoort bekeek bij de citadel. Wel een kalksteen maar niet al te hard. Ik heb het toen met M agdy erover gehad en n a enige aarzelin g zei hij …”We hebb en dit als gids zo moeten leren dus…” Welnu, de vo lgende d ag mochten we de piramides van nab ij aanschouwen en ook aanraken.

77 Omdat ik honger h ad wilde ik iets eten en liep naar links in de hoop iets eetbaars te vinden maar helaas! Tot mijn stomme verbazing zag ik wel op 100 meter ten oosten van de Cheop s p iramide een grote sleuf (100 meter lan g,40 breed en 40 diep ) Onderin zag ik h arde kalksteenlagen met gekap te sleuven erin p recies zoals die worden gemaakt om blokken te kunnen breken. Gek genoeg waren de bovenste dertig meter aan elk aar gekitte p uin. Terug naar de groep om met de bus naar een mooie p lek te gaan waar we een panoramisch uitzicht hadden over het hele complex . Hier kon men goed zien d at we geomorfolo gisch du idelijk te mak en hadden met een p lateau waarop de piramides staan en naar het oosten toe een komvormige h elling die niet al te steil afdaald e richtin g Nijl. Op zich is dit weer vreemd want als een plateau door een riv ier wordt aan gesneden is de hellin g doorgaans steil tot vrij steil. Op dat moment kreeg ik een zeer sterk vermo eden dat we hier wel eens aan de rand van een enorme steen groeve kond en staan die door de mens weer met p uin is gevuld. Thuis heb ik wat literatuurstudie verricht om te achterhalen of mijn idee juist was of niet. En inderdaad uit vrij recent onderzoek is geblek en dat het meeste bouwmateriaal afkomstig is uit het plateau van Gizeh zelf. In dit p lateau bevinden zich harde en zachte kalksteen lagen. ( zie d e sphinx). De Harde zijn voor de blokken van d e piramides gebruikt en de zachte voor de vervaardiging v an een soort “beton” die gebruikt werd voor de gladde bek leding v an de bouwwerken. Voor mij was wel een grapp ig gevo el toen we naar d e Sound & Light Show zaten te kijken. Onze stoelen stonden p recies op de p lek van de steengroev e die naderhand is opgevuld met het materiaal van de bouwhellin g d ie nodig was voor het slepen van de blokk en. Kortom; de Egy p tenaren van 5000 jaar geleden hebben de lo gistieke p roblemen h andig weten op te lossen door lokaal materiaal te gebruiken. Alleen voor d e graniet onderdelen gin g men v erder van huis. Tot slot een aanrader in d it kader is de DVD van National Geo grap hic …De graftombe van Toetanchamon en de my steries van de Nijl en vooral h et onderdeel in het bonus materiaal …Wie bouwde de piramides? Frans Cremers.

759 Egyptische piramides bestaan (deels) uit gegoten beton De piramides bij Gizeh behoorden n iet voor niets tot de klassieke wereldwonderen. Ook nu nog roepen ze veel vragen op . Een van de b elan grijkste is hoe de oude Egy ptenaren, met de techniek die zo'n 5000 jaar geleden voorh anden was, de enorme stenen zo ver omhoo g konden krijgen.

78 Een andere vraag is hoe ze de gigantische stenen, die vaak p recies in elkaar p assen, zo nauwkeurig konden uithakken en ook weer p recies p assend op hun p laats konden krijgen.

De piram ides bij Gize h hadden oo rspronke lijk een gladde buitenwa nd, hie r no g aanwezig in he t bo venste dee l

De stenen in de piramide zijn o nrege lma tig van vorm

Een goede 25 jaar geled en op p erde een Franse chemicus, Josep h Davidovits, dat de p iramides niet waren gebouwd van blokken k alksteen, maar dat ze bestaan uit een soort betonblokken, waarbij k alk is gebru ikt in de p laats van zand. Dat idee werd direct weggehoond door archeo lo gen. In de loop der jaren kwamen er steeds meer aanwijzin gen dat Davidovits op z'n minst deels gelijk had, maar de weerstand tegen de theorie bleef sterk. Na een studie door exp erts op het gebied van materiaalkunde, zijn er nu echter zoveel nieuwe onder- steunende gegevens beschikbaar gekomen, d at de - overigens direct weer op gelaaide - kritiek niet lan ger houdbaar b lijft. Detail van regelmatige 'bu itenstenen' (linksboven) en onregelmatige 'binn enstenen'

79 De nieuwe studie wijst uit dat er bij de bouw van de p iramides twee soorten steen zijn gebruikt: een die u it kalksteengro even werd geh akt, en een kunstmatig gesteente. Dat kon worden vastgesteld door gesteenten uit de voor de p iramides gebruikte kalksteengro eves van Toura en M aadi te vergelijken met de gesteenten van de p iramid es. Die vergelijk in g vond p laats met behulp van röntgenstralin g, een p lasmatoorts en elektronenmicroscop ie. Daarbij werd en verschijnselen waargeno men die wijzen op een chemische reactie die zo snel p laatsvond dat geen natuurlijke uitkristallisatie kon p laatsvinden. De versch ijnselen zijn onbekend uit natuurlijke kalksteen, maar d es te beter van gegoten beton. De piramide van Cheop s is op gebouwd uit ca. 2,5 miljoen steenblokken. In h et binnenste deel bestaan die voor een d eel uit gran ietblokken van zo'n 10 ton zwaar. Daaromheen bev inden zich vooral ruw gehakte kalksteenblokken; het bovenste deel van de piramide en de bu itenlaag zijn volgens de onderzoekers echter opgebouwd uit gegoten betonblokken. Daarmee v alt te verklaren hoe de buitenwand zo mooi egaal glad kon zijn, waarom d e buitenste stenen zulke kaarsrechte vlakken hebb en, en waaro m sommige stenen met gebo gen vlakken zo wonderwel in elkaar p assen.

De buitenste stenen zijn volledig vlak (onderste rij), daarachter zitten iets ruwere, en binnenin zijn de stenen onregelmatig

Het lijkt onmogelijk dat stenen konden worden uitgehouwen met vormen die zo precies in elkaar passen

80 Dat de buitenwanden uit gladd e stenen werden opgebouwd, kan een esthetische achtergrond hebben, maar ook zouden de Egy ptenaren er zich al v an bewust kunnen zijn geweest (door hun lan ge geschieden is) dat gladde op pervlakken minder v an verwerin g te lijden h ebben dan ruwe opp ervlakken. Dat het top deel van de p iramide bestaat uit gegoten betonblokken, is ook heel logisch. Zo kon immers worden voorkomen dat de enorm zware stenen tot grote hoogte moesten worden op getild (en een k atrol kan niet zijn gebruikt want het wiel was nog niet uitgevonden!). Het betonmengsel werd volgens de onderzoekers verkregen door de zachte kalksteen uit de groev es, die waren gelegen in het vochtige zuidelijke d eel v an het Plateau van Gizeh, op te lossen in p lassen die door de Nijl werd en gevoed. De k alksteen verand erde daarbij in een brij, die werd vermen gd met kalk (verkregen uit de as van stookp laatsen) en zout. Als het water verdamp te, bleef een vochtig, kleiachtig men gsel achter dat naar de bouwp laats werd vervoerd, waar het in houten mallen werd gegoten om in enk ele d agen uit te harden. Bij een uitgevo erd exp eriment lukte het om zo in tien dagen een dergelijk 'betonblok' te vervaardigen.

Een mo gelijk model: Gegoten buitenstenen (blauw), zorgvuldig uitgehakte stenen daarond er (geel) en ruw uitgehakte stenen binnenin (rood) Er zijn nog diverse and ere aanwijzin gen voor een kunstmatig ontstaan van buiten- en top stenen van de p iramides van Ch eop s, Khefren en My cerinos. Zo hebben ze bijv. luchtbelletjes in hun bovenste deel (waardoor ze daar ook lichter zijn dan aan de b asis), net als 'ouderwetse' betonblokken. Verder bevatten de 'betonblokken' v erhoudin gen tussen elementen zoals silicium, calcium en magnesiu m die afwijken v an de waarden van de k alkstenen in de groeves. Het zal nog wel even duren voord at de archeo lo gische wereld erk ent dat de oude Egy ptenaren beton kenden (de uitvinding daarvan wordt toegeschreven aan de Ro mein en), maar gelukk ig voor hen blijven er voorlop ig no g voldo ende and ere raadsels omtrent de piramiden bestaan.

81

Zondag 26 oktober. Koptisch Caïro – Ben Ezra synagoge – Citadel – Sound & Light Show. We hebben lekker uitgeslapen en vertrekken om 9.00 uur met de bus naar Oud Cairo. Oud Cairo heeft een Romeinse en vroeg-christelijk e geschiedenis, die ouder is dan d e hoofdstad zelf. Aan John werd gevraagd of hij geen last had van zijn knieën, n a de dansorgie van gisteravond. Nee zegt John als ik dans heb ik noo it last van mijn knieën. Aha je danst iedere d ag (naar d e p ijpen van Maria) dus nooit meer pijn? Na een uur file, o.a door drukte, auto met band in richel blijv en steken, kap otte bus die terp lekke werd gerep areerd, schaap skudde die de b erm afgraast en dat alles op de snelweg kwamen we op onze bestemming. M arcus een van de 12 ap ostelen zou het Christendom in de 1e eeuw naar Egy pte hebben gebracht. In deze p eriode hebben de Romeinen d e poort Pap ilione gebouwd. e In de 4 eeuw n C is door de Romeinen de han gende kerk (Al-Muallaq a) gebouwd, nu een mooie Koptische kerk, gewijd aan d e H. Maagd Maria. Deze kerk is bovenop de Waterp oort van het e oude Romeinse fort Baby lon gebouwd. De kerk uit de 4 eeuw werd verwoest en herbouwd in de e 11 eeuw. Het woord Kopt is een verbastering van het Arabische Qibti, wat afstamt van het Griekse egyptios. Een marmeren preekstoel, de ingelegde ivoren iconastases die de drie e e altaarruimten verb ergen, stammen u it de 10 tot 13 eeuw. De kerk wordt nog altijd gebruikt voor missen. De kerk is Christelijk Orthodox dit zie je o.a. aan het Malthezerkruis. De twee lijnen van het kruis ┼ staan voor alle windrichtingen, de driehoekjes voor de 12 apostelen.

Daarna liepen we naar de St Sergiuskerk wellicht de beroemdste kerk van h eel Egy pte. Volgens de overlev erin g schuilde de Heilige Familie tijd ens hun vlucht naar Egyp te (i.v.m. Herodus en de

82 kindermoord) in een grot op deze p lek. De kerk is gewijd aan twee soldaten uit het Romeins leger die werden gemarteld om hun Christelijk geloof. e We bezoeken de B en Ezra Sy nagoge. De oude k erk uit de 8 e werd 300 jaar later verwoest en de ruïne werd geschonken aan Abraham Ben Ezra die er een sy nagoge stichtte Bij renovatie in de e 19 eeuw werden er honderden Hebreeuwse manuscrip ten (Torarollen) ontdekt. In 1948 gin gen de meeste Joden terug n aar Israel, de sy nago ge is nu een monu ment. In de bus op weg naar de Citadel werd het droevige b ericht medegedeeld dat Marleen goed was aan gekomen maar dat haar man helaas al was overleden. We kwamen lan gs necrop olis, een oud e begraafplaats waar nu mensen in en o m de graven wonen. Verderop aan de rechterkant lag de b erg Al-M uqattan, waar de stenen voor de piramides vandaan kwamen. We stapten uit bij de Citadel waar we twee p rachtige M oskeen bezichtigen: d e Su ltan Hassan e M oskee uit de 14 eeuw met de graftombe v an Sultan Hassan met mooie gebrandschilderde ramen en d e M oskee van Mohammed Ali (de alb asten Moskee) met op het voorhof een fraaie fontein en klok (die no g steeds gerep areerd moet worden) geschonken door Louis Philip p e, koning v an Frankrijk, in ruil voor de obelisk op de Place de la Concorde Achter de Moskee heb je een mooi u itzicht op Cairo. In de bus vertelde Magdy over de geboden van de M oslims, met o.a. 5x p er dag op roep tot gebed o.a. om gezien en gehoord te worden, in de oudheid in de op enlucht, daarn a onder koepels (koel), mannen en vrouwen gescheid en. Ook vertelde hij dat de klagende vrouwen aan de Nijl zwart werden van het slib van de Nijl, dat is de reden waaro m ze na hun trouwen zwarte kleding dragen. Op verzoek liet M agdy ons het Venetie van het Oosten zien, Oude statige gebouwen zonder e kanalen. Ooit waren het p rachtige vo lgens M agdy 16 eeuwse “venetiaanse p aleizen” en moskeen. We liep en door de hoofdstraat de Bab el Wazirstr., we kochten bananen in de Ch areh el-tabbaneh str. De El Darb el ahmarstr. bezaaid met koffiehuizen vol mannen, winkeltjes en werkp laatsen. Terug in de bus kreeg M agdy zijn welverdiende foo i nadat Hans de 5 p unten van een go ede gids toelichtte. Magdy probeerde hem de microfoon te ontfutselen wat hem dit keer niet lukte. Als afsluiting van de dag gin gen we naar een fantastische sound and light show bij de piramid en in Gizeh .De p iramiden werden besch enen met lichtbeelden en aan gestraald met lasers. De gesch ieden is van de farao’s werd kort verhaald. De steen van Rosetta werd afgebeeld. Hierdoor konden de hiëro gliefen vertaald worden zodat niet alleen de n agelaten monumenten maar ook de ged achten en ged ichten uit de oudheid b ewonderd kunnen worden. Een van de nagelaten sp reuken: DER M ENSCH DENKT ABER GOTT LENKT Vrij v ertaald : MAGDY DENKT MAAR JOHN STUURT M arian en Leo Weijers.

83

Maan dag 27 oktober. Vrije dag en terugvlucht naar Keulen/Bonn en Gulpen. Na veel mooie dagen is dan ook de laatste dag v an onze reis aangebroken. We kunnen uitslap en (wat niet vaak voorgeko men is) en d e koffers moeten om 10 uur op de gan g staan zodat ze op gehaald kunn en worden. Dan gen ieten van het En gelse ontbijtbuffet: eten in overvloed met heel veel zoetigheid. Deze morgen zitten ook mensen uit India aan tafel, de meeste vrouwen zijn in traditionele kledin g gehuld. Ze dragen een broek, tuniek en sjaal in mooie op elkaar afgestemde tinten of net contrasterende kleuren. Dit geeft iets feestelijks aan ons laatste ontbijt. Als ons hele hebben en houd en in de bus verstouwd is, vertrekken we naar de bazaar (de souk van Cairo) waar we onze laatste Egy ptische p onden kunnen achter laten. De wegen in Cairo zijn ook die dag overvol: auto`s krioelen toeterend door elkaar en elk gat wat ontstaat wordt meteen op gevuld door een automobilist. We schuiv en langzaam verder lan gs de bred e boulev ard met winkels, grote reclameborden en hotels. Op een gegev en moment is de weg hoger gelegd en kun je van boven in de kleine straatjes bened en kijk en. Waar je honderden mensen een bonte mengelin g druk bezig ziet. We steken via een bru g de Nijl over die op dit p unt heel breed is. Even waan je jezelf in een o ase van rust. Door de papy rusplanten en hoge en lage begroeiin g lijken h et wel tuinen in het water waar het licht van de zon over strijkt en weerkaatst in de Nijl. Het vormt een idyllisch tafereel dat even later overgaat in het uitzicht op de Dodenstad met zijn oude graven uit lang v ervlogen tijden waar naast doden ook levend en wonen .Ze wonen in de mausolea en hebben er no g kamertjes tussenin gebouwd . Even later rijden we de Arabische wijk binnen met zijn minaretten en koepels van de moskeen waar de bazaar ligt.

84 Op het Elkhalili p lein stopt de bus en vervolgens duik en we een p aar uurtjes de Souk in. De aan elkaar geregen op en winkeltjes in smalle bochtige straatjes bieden een boeiend tafereel. Iedereen wil zijn handelswaar zo goed mo gelijk tentoonspreiden en alles han gt prop vol met doeken, sieraden, sjaals, shirts, blouses, tunieken, djallaba`s, p arfum, kruiden, kop eren lamp en, p otten, duizenden kralen geregen en los te verkrijgen, edelsmeden. Je ziet kop erslagers aan het werk, edelsmed en, inlegmozaïek en makers van allerlei snuisterijen. Het is een k leurrijke doolhof. Op één punt laveren we een heel smal trap je af met aan beide kanten op en werkp laatsen en winkeltjes om vervolgens weer in een straatje uit te komen.

Verderop is een staatsboekenwinkel waar we no g even in d e boeken kunn en snuffelen en p rachtige zwart wit foto`s vinden. De foto’s zijn door Lehnert & Landrock rond 1925 gemaakt en tonen woestijnen, mensen en kamelen in een p rachtige comp ositie van licht en schaduw. Een bruid zwaar behan gen met sieraden kijkt met zwart omrande ogen dramatisch de wereld in. M arlou keert in een sieradenwink eltje haar zakken binnenste buiten om de laatste p onden niet over het hoofd te zien. Een stap eltje geld ligt al klaar op de toonbank. De winkeljuffrouw is nog niet tevreden met het bedrag. Ze tikt nog driftig op het telmachinetje en nad at Leo heeft bijgelegd is zij een “necklace” rijker. Wij zijn dorstig geworden van h et winkelen gaan nog even op een terras zitten. Direct worden we vergezeld door een bedelende vrouw met een kind. Ik wil mijn beurs uit de tas p akken maar krijg van Lenie toegesist:”Duch die tesch tsouw, d`r stunter ooch

85

hinger dich ”. Dat advies volg ik maar snel op . Kleine jongens bieden een ketting met armband aan voor de p rijs van 2 euro. Ze houden een aansteker onder d e ketting om te laten zien dat het geen p lastic is. Als een verkop ertje weg is komen volgend en weer p roberen.

86 Om 4 uur rijden we met de bus naar het vliegv eld en sjouwen d e koffers naar d e inch eckbalie. Wat zal het gewicht zijn? Gelukk ig valt dat mee 22 k g…ze doen n iet moeilijk maar Ireen heeft 7 kg. overgewicht en moet maar liefst 350 Egy ptische p ond bijbetalen. Ruud en Annemiek willen bij de nooduit gan g zitten om hun lan ge benen kwijt te kunnen en na twee keer ond erhandelen met een betalin g v an 50 euro, lukt dat ook. John en M aria hebben nog moeilijkh eden met de koffer van M arleen. Zij is helaas eerder mo eten vertrekken en daardoor k an de koffer n iet zomaar mee met anderen. Na veel geredetwist en als John zegt dat de Eygptenaren de koffer zelf maar bij M arleen moeten bezorgen, lukt het toch. De afstand tussen Cairo en Keulen is maar liefst 3000 km en 4 uur vliegen. In het vliegtuig kunnen we een Duitse krant lezen. Deze bericht over de kred ietcrisis, de mo eizame vormin g van de regerin g in Israël, d ie de toenaderin g tot de Palestijnen geen go ed doet en het weer bij ons koud en nat is. We gaan weer huiswaarts. M aar ons hart is nog in Egy p te. We moeten afscheid nemen van de Oosterse wereld met zijn witte dorpen in gloo iende v alleien. Er resten alleen herinnerin gen. Zoals de p rachtige stad Petra. De plek waar gereedsch ap van de inwoners is gevond en van tienduizend jaar geleden. De stad met zijn indrukwekkende tempelgevels die ze uit de rotsen gehouwen hebb en. Woestijnen met hun kleurige rotsformaties waar je een immense ruimte ervaart en de mens wordt geminimaliseerd. De falo eka`s die als rustig glijdend e insecten op een zonbeschenen water drijven. Egy ptenaren, die in de Nijldelta hun lap je grond bewerken met een buffel of met de hand. M ensen die op de grond bij elk aar zitten te p raten of in hun eentje in de schaduw op de stoep zitten. Kamelen die het schip van de woestijn genoemd worden met hun donkerogige berijders. Zijn temp els die verh alen ov er een hoo gstaande cultuur met een rijk verleden d at ons nog altijd fascineert en daardoor blijft voortbestaan. De Egy ptische beelden hebben een enorme indruk op mij gemaakt. Veel zagen wij er al op foto`s, in het museum in Luxor oo g in oo g met het werkelijke beeld zit daar een wezen dat ontroert, je raakt. Beelden zoals de piramiden die oprijzen in de woestijn het graf van de onsterfelijke farao voor zijn laatste reis,de reis door de ond erwereld . De Nijl, de levensader, waar duizenden jaren geleden een samenlev in g begon, zich ontwikkelde en waar men zich afvroeg wat we vandaag d e dag no g vragen .Waar gaan we heen? Waar komen we vandaan? Om kwart voor elf landen we in Keu len. Teru g naar d e werkelijkheid. Taxi van M eurs staat klaar met de bus waar John tot de ontdekking komt dat hij zijn zitstok niet bij zich heeft. M aria gaat meteen zoeken maar komt zonder resultaat terug. Nu op naar Gulp en. In de bus bedankt Hans Deckers in naam van ons allen ,M aria en John voor de geweldige reis, een hele belevenis. Hij b elooft John als p resentje een nieuwe stok bij de reünie van ons allemaal. M arie Louise.

87

88

89

90

91

92