Vogelpest (Aviaire influenza) - oktober 2005 - uitgebreide versie Bron: Federaal Voedselagentschap (FAVV), WTC III, Simon Bolivarlaan, 30, 21 ste verdieping, B-1000 Brussel 02/208.34.11,
[email protected].
Maatregelen (27/10/2005) Algemene voorzorgsmaatregelen In het ganse land zijn nu de volgende maatregelen van kracht: - Op het ganse grondgebied geldt een verzamelverbod voor pluimvee en gedomesticeerde vogels. Alle tentoonstellingen, markten, prijskampen en andere verzamelingen van dergelijke dieren zijn voor onbepaalde tijd verboden. - De toegang tot alle plaatsen waar pluimvee of vogels wordt gehouden, is verboden voor elk voertuig, elke persoon en alle materiaal die, in binnen- of buitenland, in de 4 dagen voordien in een risicogebied in contact zijn geweest met vogels, pluimvee of eieren van pluimvee of op een plaats zijn geweest waar pluimvee of vogels worden gehouden. - Alle vervoermiddelen en materiaal die hebben gediend voor het vervoer van vogels, pluimvee en broedeieren in een land waar hoog pathogene aviaire influenza werd vastgesteld, moeten na terugkeer op het grondgebied opnieuw worden gereinigd en ontsmet met een door het FAVV toegelaten ontsmettingsmiddel. - Alle vervoermiddelen en materiaal die hebben gediend voor het vervoer van pluimvee en broedeieren, moeten na elk transport worden gereinigd en ontsmet met een door het FAVV toegelaten ontsmettingsmiddel. Vervoermiddelen en materiaal waarmee consumptie-eieren worden opgehaald op pluimveebeslagen moeten na elke ophaling worden gereinigd en ontsmet met een door het FAVV toegelaten ontsmettingsmiddelen. Op het niveau van de pluimveehouderijen zijn de volgende maatregelen van kracht: - Aan alle in- en uitgangen van pluimveestallen en van het pluimveebedrijf moeten ontsmettingsvoetbaden met een door het FAVV toegelaten ontsmettingsmiddel worden geplaatst. - De toegang tot een pluimveestal of een broeierij is verboden aan personen die niet tot het bedrijf behoren. Dit verbod geldt niet voor het personeel nodig voor de verzorging van de dieren, de bedrijfsdierenarts, het personeel van het FAVV en de personen die in opdracht van deze werken. Deze toegelaten personen moeten bedrijfseigen overkledij en laarzen dragen bij het betreden van de stallen of de broeierij. Zij moeten alle mogelijke voorzorgen nemen om de verspreiding van het virus te voorkomen. - De bedrijfsverantwoordelijke is verplicht om een register bij te houden van alle personen die de pluimveestallen betreden. - Alle pluimveestallen moeten op slot worden gehouden. - Iedere ziekte of abnormale sterfte bij pluimvee moet onmiddellijk door de bedrijfsdierenarts worden onderzocht. Indien de bedrijfsdierenarts aviaire influenza niet kan uitsluiten, dan moet hij dit onmiddellijk melden aan de inspecteur-dierenarts. - Indien er sprake is van → een afname van de normale voeder- en wateropname van meer dan 20 %, → een sterfte van meer dan 3 % per week, → een legdaling van meer dan 20 %, dan mag er op een toom van meer dan 200 stuks pluimvee geen therapeutische behandeling worden ingesteld voordat er stalen voor onderzoek zijn genomen en overgemaakt voor een onderzoek naar aviaire influenza. - De uitlaadregeling is teruggeschroefd. Behouden uitzonderingen toegestaan door het FAVV moet alle pluimvee van eenzelfde toom moet nu opnieuw binnen de 2 dagen voor slachting zijn aangeboden. De voorwaarden waarbij het uitladen is toegelaten zijn te vinden in de "Procedure uitladen", verkrijgbaar bij het FAVV. - Pluimveebedrijven die tot nu toe de gevraagde jaarlijkse risico-analyse nog niet uitgevoerd hebben of de checklist nog niet aan het FAVV hebben overgemaakt, mogen niet meer slachten. - Het FAVV heeft daarnaast (in samenwerking met de gewesten) zones aangeduid, waar een grote concentratie aan wilde water- of trekvogels aanwezig is. In deze zgn. gevoelige natuurgebieden zijn de volgende maatregelen van kracht: - Alle houders van pluimvee of van vogels gehouden in gevangenschap moeten de nodige maatregelen nemen om contacten tussen gedomesticeerd pluimvee of de vogels gehouden in gevangenschap en de
wilde vogelpopulatie te vermijden. Deze ophokverplichting geldt nu reeds voor de professionele pluimveebedrijven en zal worden uitgebreid naar alle pluimvee en vogels in gevangenschap, dus ook deze van particuliere pluimveehouders. Op de professionele bedrijven is een verhoogde monitoring van toepassing. Import / export Vanuit de getroffen landen in Zuidoost Azië - Cambodja, China, Hong Kong, Indonesië, Japan, Laos, Maleisië, Pakistan, Thailand, Vietnam en Zuid-Korea - heeft de EU de import opgeschort van: -
vers vlees van pluimvee, loopvogels, gekweekt en vrij vederwild, vleesbereidingen en vleesproducten van of met vlees van deze diersoorten, rauw voeder voor gezelschapsdieren en niet-verwerkte voedermiddelen met delen van deze soorten, eieren voor menselijke consumptie en niet-behandelde jachttrofeeën van vogels, niet-verwerkte veren en delen van veren, levende vogels met uitzondering van pluimvee, met inbegrip van vogels die hun eigenaar vergezellen.
De maatregel is verlengd tot en met 30 september 2005 (beschikking 2004/122/EG en wijzigingen). Vanuit Zuid-Afrika heeft de EU de import verboden van levende struisvogels, struisvogeleieren, struisvogelvlees, producten op basis van struisvogelvlees, andere onbehandelde struisvogelproducten, alsook van andere gezelschapsvogels. Dit verbod blijft van kracht tot tenminste 30 juni 2005. Screening De jaarlijkse screening van pluimveebedrijven met als doel de detectie van laag pathogene aviaire influenza, is afgerond. Vanwege het risico, lag de nadruk van de screening op kalkoenen-, eenden- en ganzenhouderijen en op pluimveebedrijven met buitenbeloop. Net als vorig jaar is er ook in 2004 geen circulatie van laag of hoog pathogene virusstammen aangetoond. Evaluatie bioveiligheid In de loop van de maand september 2005 wordt de bioveiligheid van alle pluimveebedrijven geëvalueerd. Deze risicoanalyse wordt uitgevoerd door de bedrijfsdierenarts. Met behulp van een checklist worden de belangrijkste elementen van de bioveiligheid overlopen, waarna de kwetsbare punten van bedrijven kunnen worden geïdentificeerd en aanbevelingen kunnen worden gedaan. Op bedrijven waar intensieve contacten met de wilde vogelpopulatie mogelijk zijn zullen bijkomende bioveiligheidsmaatregelen genomen worden om deze contacten in de mate van het mogelijke uit te sluiten. Bijgaande cartografie applicatie geeft een overzicht van de gebieden waar veel watervogels samenkomen en van de lokaties van de Belgische pluimveebedrijven. Over het gebruik van de checklist wordt uitleg gegeven in een bijbehorende nota .
Verschijnselen en verloop van de ziekte Aviaire influenza (AI) of vogelpest, is een zeer besmettelijke virusziekte waar waarschijnlijk alle vogelsoorten gevoelig voor zijn. De ziekte is in ieder geval reeds vastgesteld bij verschillende pluimveesoorten (eenden, ganzen, kippen, kalkoenen, fazanten, parelhoenders, kwartels en patrijzen). Sommige van deze soorten vertonen duidelijke symptomen (kalkoenen), bij andere is een besmetting nauwelijks te herkennen (eenden en andere watervogels). De aard van de symptomen en het verloop van de ziekte hangen af van de virusstam, de leeftijd van het getroffen dier, de omgeving en eventuele andere infecties. Typische ziektetekens zijn: -
ademhalingsproblemen, sinusitis, tranende ogen, opgezwollen kop met dikke en blauwe kam en lellen, legdaling, sufheid, gebrekkige eetlust, sterfte.
Voor aviaire influenza wordt een risicoperiode van 30 dagen aangehouden. De risicoperiode is de periode tussen het aankomen van het virus op het bedrijf en het verschijnen van de symptomen.
Verspreiding Besmetting van pluimvee kan plaatsvinden via direct contact met zieke dieren, of door blootstelling aan besmet materiaal, zoals mest of vuile kratten. Ook via de lucht is indirecte besmetting mogelijk, zij het alleen over relatief korte afstand. Wilde watervogels zijn vaak virusdragers, zonder dat zij zichtbaar ziek zijn. Mest van deze dieren kan ongemerkt in de stal worden gebracht (via vuile schoenen bijvoorbeeld) en zo een besmetting bij pluimvee veroorzaken.
Preventie en bestrijding Het vermijden van contact tussen gedomesticeerde en wilde vogels is een belangrijk element in de preventie van aviaire influenza. Daarnaast gelden de gebruikelijke hygiënevoorzorgen zoals beschreven in de rubriek "Preventie van besmettelijke dierziekten". Op Europees niveau is besloten om niet preventief te vaccineren tegen aviaire influenza. Hier zijn verschillende redenen voor: de economie profiteert van betere exportmogelijkheden vanwege de hogere gezondheidsstatus bij niet vaccinatie, door de verschillende virusstammen die aviaire influenza veroorzaken is het niet doenbaar om tegen al deze virussen te vaccineren, de bestaande vaccins geven geen volledige bescherming, en tenslotte is vaccinatie zeer arbeidsintensief omdat de dieren individueel geïnjecteerd moeten worden.
Risico voor de mens Aviaire influenza en griep bij de mens worden allebei veroorzaakt door virussen van dezelfde familie. Van sommige aviaire influenza virusstammen is bekend dat ze kunnen overslaan op de mens waar ze een griep (soms dodelijk) of oogontsteking kunnen veroorzaken. De besmetting gaat via de ademhalingswegen, na intensief contact met besmette dieren. Langs orale weg (eten van besmet vlees of besmette eieren) is er, voor zover bekend, geen gevaar voor besmetting omdat het virus niet opgewassen is tegen de neutraliserende werking van het menselijke maagdarmkanaal. Het is evenwel aangeraden om enkel pluimveevlees en -producten te consumeren die voldoende werden verhit (>70°C). Er bestaat grote ongerustheid over de mogelijkheid van combinatie van het aviaire influenza virus met het menselijke influenza virus. Het nieuwe virus dat zo zou kunnen ontstaan, kan overgedragen worden van mens op mens waardoor het zich zeer snel kan verspreiden. Bovendien kan een dergelijk virus vele slachtoffers maken omdat de mens nog geen immuniteit heeft opgebouwd. Zo bestaat het gevaar van een pandemie (wereldwijde epidemie). De symptomen die kunnen wijzen op een besmetting met het aviaire influenza virus zijn deze van een zeer ernstige griepinfectie: - ademhalingsproblemen, longontsteking - koorts - keelpijn en hoest - spierpijn - ooginfecties Personen kunnen zich tegen besmetting beschermen door contact met (ziek) pluimvee te vermijden. Mensen die door hun werk toch in contact komen met (potentieel) besmet pluimvee wordt aangeraden om beschermende kledij te dragen, zich te vaccineren met het gangbare griepvaccin en antivirale middelen in te nemen. Het gangbare griepvaccin beschermt tegen de menselijke griep en voorkomt dat het virus van de menselijke griep combineert met het virus dat aviaire influenza veroorzaakt. Meer informatie over de risico's van aviaire influenza voor de mens kunt u verkrijgen bij het Federaal Voedselagentschap (contactgegevens bovenaan dit document)
Huidige situatie Zuidoost en Oost Azië Zuidoost Azië wordt sinds december 2003 geteisterd door een epidemie van hoog pathogeen aviaire influenza. De ziekte beperkte zich lang tot dit gebied, maar de laatste maanden is ze naar het noorden
verspreid (noordwest China, Rusland (Zuid-Siberië), Mongolië en Kazakstan. Het is hoofdzakelijk pluimvee dat hierdoor is aangetast en meer bepaald in de traditionele kwekerijen (Thailand). Globaal genomen is de situatie nauwelijks verbeterd. Het aantal gevallen is echter verminderd, zonder dat van een echte kentering van de toestand kan worden gesproken. China heeft dat land nieuwe uitbraken gemeld in de oostelijke provincies en de provincies grenzend aan Mongolië. De juiste omvang van de besmettingen is nog niet duidelijk, maar wezenlijk veranderen ze niets aan de beoordeling van de situatie in het land. China is ook wat betreft wilde vogels opnieuw in op een negatieve manier in het nieuws gekomen: Taiwan heeft immers melding gemaakt van een H5N1 besmetting in een illegale, gesmokkelde lading wilde vogels die door de Taiwanese douane onderschept werden op een vrachtschip afkomstig uit China. In Indonesië lijkt het virus op de grote eilanden en op het platteland endemisch te zijn. Het is verantwoordelijk voor de uitbraken bij semi-commercieel en extensief gehouden pluimvee. Op korte tijd werden enkele humane (nog niet bevestigde) gevallen vastgesteld in de hoofdstad Jakarta en omgeving. Er werd eveneens aviaire influenza vastgesteld bij vogels in een van de dierentuinen van de stad. Wat de humane gevallen in de getroffen landen betreft, stelt men een forse stijging vast van het aantal geregistreerde gevallen in Vietnam tijdens de maanden april tot juni. Het is niet duidelijk of dit een gevolg is van een betere surveillance en diagnostiek dan wel een effectieve stijging. Bovendien is de mortaliteit afgenomen (van 65 % tot 25 % in de afgelopen maanden). Sommige experts menen dat dit er op zou kunnen wijzen dat het virus zich beter heeft aangepast aan de mens, wat op zijn beurt de kans op reassorteren en dus op een wereldwijde pandemie verhoogt. Eurazië Zoals gevreesd werd, heeft de ziekte zich verspreid naar Centraal Azië. Rusland en Kazakstan hebben uitbraken van H5N1 bij pluimvee gemeld, voornamelijk in kleine extensieve pluimveebedrijven in het gebied grenzend aan China (eind juli). In Rusland heeft het virus zich in de loop van de maand augustus in westelijke richting verspreid tot aan het Oeralgebergte (6 regio’s grenzend aan Kazakstan zijn getroffen). In Rusland heeft de ziekte zich, na een relatief rustige septembermaand met weinig of geen uitbraken, opnieuw gemanifesteerd. Zo werden er verschillende nieuwe gevallen vastgesteld in de reeds getroffen regio’s in Zuid Siberië. Daarnaast heeft het virus zich de afgelopen week ook verder in westelijke richting. De ziekte is daardoor tot op enkele honderden kilometers ten zuidoosten van de hoofdstad Moskou geraakt. De insleep van de ziekte wordt toegeschreven aan wilde migrerende vogels. De trekvogels verblijven tijdens de zomer in de Siberische toendra’s en in de herfst migreren ze naar hun overwinteringsplaatsen. Daarom zijn de landen waar deze vogels overwinteren in een verhoogde staat van waakzaamheid. De migratieroutes gaan in grote lijnen van noord naar zuid. Het merendeel van de vogels die uit Siberië komen en naar hun overwinteringsplaats trekken, vliegen dus niet over West-Europa. De monitoring wordt evenwel geïntensifieerd, meer bepaald in de pleisterplaatsen van trekvogels in Nederland. In het noordwesten van Turkije werd de aanwezigheid van de H5N1-stam bevestigd in een kalkoenbedrijf. Slechts één uitbraak werd tot op heden gerapporteerd en lijkt onder controle. De teruggevonden stam lijkt heel erg op deze die in China en Rusland geïsoleerd werd. Twee uitbraken werden bevestigd in de Donaudelta in Roemenië. In deze twee gevallen werd de H5N1-stam aangetoond. In het eerste geval gaat het om een kippen- en eendenbedrijf, in het tweede geval gaat het om wilde zwanen die besmet zijn. In Kroatië werd het vogelpestvirus bevestigd in monsternemingen op twaalf dode zwanen in een meer nabij Zdenci in het oosten van het land. Ondertussen werd ook een tweede haard bevestigd, eveneens bij dode zwanen en op zo’n 15 km van de eerste haard. In Groot-Brittannië werd een papegaai dood aangetroffen daar waar hij in quarantaine was geplaatst. Op die vogel werd het H5N1-virus aangetoond. Dit bevestigd geval van vogelgriep stelt het statuut van het Verenigd Koninkrijk als niet door de vogelgriep aangetast land niet op de helling, gezien de ziekte werd geïdentificeerd op een ingevoerd dier dat nog in quarantaine geplaatst was. In Griekenland werd de ziekte gevreesd bij kalkoenen gehouden op het eiland Chios op luttele kilometers van het Turkse vasteland. Een serologisch onderzoek had antistoffen aangetoond tegen een H5 virus. Bijkomend onderzoek in het communautaire referentielab in het VK heeft geen virus kunnen aantonen
Maatregelen op Europees vlak De Europese Unie handhaaft in de komende maanden onverminderd zijn maatregelen voor Zuidoost Azië, Kazakstan, Rusland, Turkije en Roemenië. Wat Rusland betreft zijn door de uitbraken in het Europese deel van het land de maatregelen zelfs uitgebreid tot het grootste deel van de regio’s ten westen van de Oeral. Enkel vanuit het gebied rond de Baltische staten is nu nog invoer van pluimen mogelijk. Wat betreft Kroatië zal de EU in de komende dagen een beslissing nemen. Kroatië heeft zichzelf in afwachting daarvan wel al een invoerverbod opgelegd. Wat betreft het ophokken van pluimvee hebben Duitsland en Oostenrijk aangekondigd dat zij een algemene ophokplicht (ook particulieren) invoeren tot 15 december 2005. In Nederland zijn sinds 24 oktober houders van hobbypluimvee in zgn. hoogrisicogebieden rond waterwegen en andere wateren verplicht om hun dieren af te schermen van wilde (trek)vogels. Deze afschermplicht geldt alleen buiten de bebouwde kom De ophokplicht bestond in deze gebieden ook al voor de professionele pluimveehouders. Draaiboek aviaire influenza Het huidige draaiboek aviaire influenza is herschreven op basis van de ervaringen opgedaan tijdens de epidemie van 2003. Vanwege de nieuwe europese richtlijn voor aviaire influenza, die waarschijnlijk per 1 januari 2007 in voege treedt, is een herziening van het draaiboek voorzien. De nieuwe versie zal te zijner tijd op deze plaats gepubliceerd worden. Advies voor reizigers Onderstaande adviezen gelden voor reizigers die een land getroffen door aviaire influenza bezoeken. Ze moeten voorkomen dat deze mensen besmet raken met het virus en moeten tevens voorkomen dat ze het virus mee terug nemen naar België: -
contact met pluimvee, vogels en varkens vermijden contact met uitwerpselen van vogels voorkomen oppassen met het bezoeken van markten (waar pluimvee wordt verkocht) elementaire hygiëneregels respecteren (wassen, douchen), zeker na contact met pluimvee geen dierlijke producten vanuit het bezochte land mee terug nemen naar België. gedurende 4 dagen na terugkeer ieder contact met pluimvee in België vermijden consumptie van gekookte of gebakken kip en eieren (>70°C) is ongevaarlijk.
