VOF Alwindes ‘Verder dan dereguleren’
22-6-2012
MaryamAftab Cas van Rijsbergen Boy Hoogeveen Gino Derijcke 0
1. Voorwoord In september 2011 is VOF Alwindes gestart. Vijf studenten van Windesheim Flevoland hebben de gemeente Almere geadviseerd op het gebied van kostenbesparingen en deregulering. Dit bleek niet geheel zonder succes, de resultaten van deze adviezen kunt u terug vinden in dit rapport. In februari 2012 hebben de oude vennoten van VOF Alwindes het stokje overgedragen aan vier nieuwe studenten. Vier studenten die ervoor gezorgd hebben dat de frisse wind die sinds september 2011 binnen VOF Alwindes waait is blijven bestaan. De studenten die in het tweede semester namens VOF Alwindes geadviseerd hebben zijn: • • • •
MaryamAftab Cas van Rijsbergen Boy Hoogeveen Gino Derijcke
De titel van het eerste adviesrapport was ‘Grenzeloos dereguleren’, inhakend op de naam van het platform waaraan de adviezen gegeven werden: Platform Deregulering. Binnen het tweede semester van de VOF besloegen de adviezen niet alleen deregulering, er zijn namelijk ook uitgebreide adviezen gegeven over de marketing van Almere Citymall. Daarom luidt de titel van dit tweede rapport ‘Verder dan dereguleren’. Wij zijn van mening dat VOF Alwindes ook buiten de deregulering zijn naam heeft bewezen. Dit adviesrapport is opgesteld naar aanleiding van de leermodule ‘Adviseur 2’. Dit is een verdieping op de module ‘Adviseur 1’die de eerste studenten volgden. Het verschil hierbij is dat wij naast dat wij dieper op de materie ingaan ook een implementatieplan schrijven bij het advies. Wij hebben in de tijd dat wij bij de gemeente een comaker volgden veel geleerd. Zowel op het vlak van consultancy als ook op persoonlijk vlak: wij hebben de leerdoelen die wij persoonlijk hebben opgesteld kunnen behalen. Wij hopen dat dit rapport voor u net zo leerzaam en plezierig is als voor ons.
Cas van Rijsbergen VOF Alwindes
1
Inhoudsopgave 1. Voorwoord........................................................................................................................................... 1 2. Inleiding ............................................................................................................................................... 4 3. Resultaten eerste semester................................................................................................................. 5 3.1 Wijkregisseur................................................................................................................................ 5 3.2 Advies effectievere samenwerking .............................................................................................. 6 3.3 QR code ........................................................................................................................................ 6 3.4 ParkeerPas Almere ....................................................................................................................... 6 4. Advies Bedrijfscatering........................................................................................................................ 6 5. Advies Subsidies .................................................................................................................................. 8 6. Advies Citrix ....................................................................................................................................... 10 7. Nawoord.............................................................................................................................................. 8 Bijlage 1 Adviesrapport Bedrijfscatering ............................................................................................. 12 I.I Inleiding ........................................................................................................................................ 13 I.II Restaurant ................................................................................................................................... 14 I.III Social Return .............................................................................................................................. 15 I.IV Betrokkenen............................................................................................................................... 18 I.V Beoogde scenario’s ..................................................................................................................... 20 Scenario 1.................................................................................................................................... 20 Scenario 2.................................................................................................................................... 21 Scenario 3.................................................................................................................................... 22 Scenario 4.................................................................................................................................... 22 I.VI Investering.................................................................................................................................. 22 I.VII Besparingen en baten ............................................................................................................... 23 I.VIII Advies....................................................................................................................................... 24 Bijlage 2 Adviesrapport Subsidie.......................................................................................................... 26 II.I Voorwoord .................................................................................................................................. 27 II.II Inleiding en probleemstelling..................................................................................................... 27 II.III Situatieschets Eindhoven .......................................................................................................... 29 II.IV Situatieschets Almere ............................................................................................................... 33 II.V Vergelijking Almere en Eindhoven............................................................................................. 35 II.VI Mogelijkheden Almere.............................................................................................................. 36 II.VII Toepassing op andere instellingen........................................................................................... 37 II.VIII Advies...................................................................................................................................... 38 Bijlage 3 Adviesrapport Citrix............................................................................................................... 39 III.I Inleiding ...................................................................................................................................... 40 III.II Het onderzoek ........................................................................................................................... 41 III.III Wat is Citrix? ............................................................................................................................ 41 III.IV Situatie gemeente Almere ...................................................................................................... 42 III.V Situatie gemeente Lelystad....................................................................................................... 42 III.VI Advies....................................................................................................................................... 45
2
2. Inleiding Zoals reeds in het voorwoord is beschreven, is de VOF Alwindes een onderneming die het platform Deregulering ideeën en adviezen gaat geven over haalbare deregulering en innovaties binnen de gemeentelijke organisatie. Het uitgangspunt van de VOF Alwindes is dan ook het doen van goede voorstellen, waardoor er betere resultaten, duurzamere producten/diensten en kostenreductie kan worden gerealiseerd. Na de periode waarin de eerste vennoten verschillende adviezen hebben gegeven aan de gemeente Almere is er een 2e groep aan het werk gegaan..Wij als 2e groep vennoten hebben vier concrete adviezen gerealiseerd en deze zullen worden beschreven in dit rapport. Wij zullen als eerst in het rapport de adviezen van de vorige vennoten aan het licht brengen. VOF Alwindes heeft onderzocht wat er met de adviezen van de vorige vennoten is gedaan. Er zijn verschillende gesprekken gevoerd met de personen aan wie deze adviezen zijn overgedragen. Uit deze gesprekken zijn positieve berichten gekomen. Met bijvoorbeeld het advies van de QR code wordt ook echt wat gedaan en zijn er ook al verschillende pilots gestart. In dit adviesrapport zullen vervolgens de vier adviezen worden uitgeschreven en toegelicht die door de 2e groep vennoten zijn opgesteld. De adviezen gaan over de volgende onderwerpen: • Bedrijfscatering • Citrix • Subsidies • Citymall Almere Verdere verwijzingen en ondersteunend onderzoek is in de bijlage te vinden.
3
3. Resultaten eerste semester 3.1 Wijkregisseur In het eerste semester heeft VOF Alwindes geadviseerd de interne communicatie tussen VTH en de wijkregisseur te verbeteren. Tevens is er geadviseerd om de wijkregisseur meer beslissingsbevoegdheid te geven. Wij, studenten van het tweede semester zijn langs de betrokken personen gegaan om de stand van zaken op te nemen. Over dit onderwerp hebben wij gesproken met Peter Benschop, toenmalig afdelingsmanager bij VTH en met Ernst Bokhorst, wijkregisseur. Gesprek Peter Benschop: Uit het gesprek met Peter Benschop kwam naar voren dat Peter de adviezen omtrent de communicatie tussen de wijkregisseur en de afdeling VTH heeft opgepakt en dat zijn ervaring is dat de communicatie verbeterd is. Wat specifiek verbeterd is, kon Peter Benschop niet duiden. De ideeën om de wijkregisseur meer beslissingsbevoegdheid te geven vond Peter een verfrissend idee. Er zit een vergadering in de planning met Rob de Bie en Ernst Bokhorst om dit verder te concretiseren. Hierbij kan worden gedacht aan de beslissingsbevoegdheid omtrent vergunningen voor kleine evenementen bij de wijkregisseur te leggen, omdat de wijkregisseur de wijk in zo’n mate kent om goed te kunnen toetsen of het evenement realiseerbaar is. Kleine evenementen definiëren wij in dit geval als evenementen met 50 tot 200 bezoekers. Boven deze aantallen komen er andere regelgevingen kijken met betrekking tot beveiliging, GGD en dergelijke. Daarom is het verstandig om grootschalige evenementen door VTH te laten toetsen en de beslissingsbevoegdheid bij hen te leggen. Peter Benschop ervaart de communicatie tussen de wijkregisseur en de VTH als goed, maar deze kan op sommige vlakken nog verbeterd worden. Zo moet de wijkregisseur altijd op de hoogte zijn van evenementen in zijn wijk (als hij de vergunning hier zelf niet voor heeft goedgekeurd), zodat de wijkregisseur niet voor verrassingen komt te staan. Tevens zal er worden gekeken naar de mogelijkheid om de wijkregisseur de bevoegdheid te geven om serieuze goedkeuring te geven voor ‘kleine’ vergunningen. Ernst Bokhorst: Uit het gesprek met Ernst Bokhorst kwam naar voren dat naar zijn ervaring de communicatie nog steeds erg slecht is. Het gevoel dat alle afdelingen op eilandjes zitten bestaat nog steeds. Er is wel een overleg geweest over het overdragen van evenementen aan de wijkregisseurs. De directie zal hierin nog een besluit moeten nemen. Het komt nog te vaak voor dat er geen toezicht wordt gehouden op evenementen en dat de gemeente zelf niet eens weet dat er een evenement gaande is. Met het overdragen van de evenementen naar de wijkregisseur kan de wijkregisseur vanaf de voorschouw de controle uitvoeren, meent Ernst. Op deze manier wordt de wijkregisseur ook verantwoordelijk gesteld voor de controle en het beheer van het evenement. Dit geeft bijvoorbeeld duidelijkheid met betrekking tot het opruimen van terreinen. De conclusie die wij hieruit kunnen trekken is dat wij van mening zijn dat er op dit moment nog niet veel veranderd is. Althans, naar ervaring van de wijkregisseur zelf. Er komt binnen VTH een nieuwe afdelingsmanager, als deze afdelingsmanager de opgezette ideeën doorzet is er een kans van slagen, gebeurt dit niet vrezen wij dat de adviezen niet opgevolgd gaan worden.
4
3.2Advies effectievere samenwerking De VOF Alwindes heeft in de eerste periode advies gegeven over de interne samenwerking.Het is de VOF Alwindes tijdens haar kennismaking met de gemeentelijke organisatie diverse malen opgevallen dat de ambtenaren uitsluitend kennis hebben van hun eigen werkzaamheden. Uiteraard is dit ook een voorwaarde voor een goede ambtenaar, echter is dit niet altijd bevorderlijk voor de effectiviteit van de samenwerking. Het advies was om meer brainstormsessies te houden tussen verschillende afdelingen en onderling snuffelstages te organiseren. Wij als 2e groep hebben onderzocht wat er met dit advies gedaan is. Er is hiervoor een gesprek met Aly Cnossen gevoerd. Aly Cnossen is betrokken geweest met het opstellen van dit advies. Wij hebben uit het gesprek met Aly Cnossen geconcludeerd dat er niet veel met het advies is gedaan. Een belangrijke reden hiervoor was dat er toch teveel weerstand is binnen de gemeente Almere. Ambtenaren willen niet dat andere bij hun in de keuken komen kijken, dit vinden zij gewoon niet prettig. Volgens Aly Cnossen kom je tot een betere samenwerking doormiddel van: elkaar beter leren kennen, loop is binnen bij elkaar, vraag elkaar om hulp en naar samenwerking zowel binnen als buiten je afdeling.
3.3 QR Code Het advies van de VOF Alwindes was het door ontwikkelen van de QR code binnen de gemeente Almere. Tijdens het gesprek met ConnyRietema kwam naar voren dat zij bezig is geweest met een pilot van de QR code. De resultaten vielen echter tegen.Deze hadden te maken met de promotie en de pagina die werden geopend via de QR code (vraag het Ally). De gebruiker kon op deze pagina een vraag stellen. Inmiddels is er vanuit het DTA (Directie Team Almere) de opdracht gegeven om er een vervolg aan te geven. Vervolgens kon de VOF Alwindes het advies definitief overdragen.
3.4 ParkeerPas Almere (PPA) Het advies van de VOF Alwindes was het introduceren van een PPA. De PPA zal gebruikt worden voor de parkeergarages in Almere. Op de pas kan een tegoed worden gestort. Door middel van de pas kan de automobilist bij het inrijden van een parkeergarage inchecken. Om vervolgens bij het verlaten van de parkeergarage te kunnen uitchecken. Inmiddels is er van het DTA een opdracht uitgegaan naar parkeerbeheer om dit verder te onderzoeken. In dit onderzoek zal worden gekeken naar de haalbaarheid van dit advies.
5
4. Advies Bedrijfscatering De totstandkoming van deze adviezen zijn middels uitgebreide onderzoeken en analyses gerapporteerd in bijlage 1. Voor ondersteunende informatie betreft deze adviezen, verwijzen wij u graag naar pagina12. Het advies richt zich op de komende aanbesteding van de bedrijfscatering (maart 2013). VOF Alwindes heeft onderzocht in welke mate de gemeente social return en stageplekken kan toevoegen aan de aanbesteding. Social return is opgenomen in het inkoopbeleid van de gemeente Almere. VOF Alwindes heeft drie scenario’s uitgewerkt die verschillende mogelijkheden tot invulling bevatten. Binnen het eerste scenario worden er alleen via social return geworven werknemers ingezet binnen de catering. In het tweede scenario worden er zowel social return werkplekken als stageplekken aangeboden. VOF Alwindes heeft gesprekken gevoerd met het ROC Flevoland en de middelbare school het Echnaton in Almere. De stagiaires zijn in deze opzet MBO- en VMBO-leerlingen. De stagiaires kunnen op verschillende manieren ingezet worden: stagiaires kunnen het productiewerk binnen het restaurant verzorgen, onder toezicht van een door social return geworven docent. Om deze constructie tot een succes te maken is het noodzakelijk dat er een gegarandeerde dagelijkse basis van studenten aanwezig is. Indien dit niet realiseerbaar is, bijvoorbeeld omdat het ROC onvoldoende leerlingen heeft om een dagelijkse bezetting te realiseren, is het ook mogelijk de stagiaires alleen het diner rond de Politieke Markt te laten verzorgen. Binnen de catering van het bedrijfsrestaurant kan de productie dan worden uitgevoerd door werknemers die via social return geworven zijn. Door werknemers via social return te werven wordt er bespaard op de WWB. De besparingen die hierdoor kunnen worden gerealiseerd heeft VOF Alwindes berekend op een bedrag tussen de € 43.000,- en € 50.000,-, afhankelijk van welk scenario er wordt uitgevoerd. De berekeningen kunt u vinden in het rapport in bijlage 1. Hieronder de adviezen die VOF Alwindes heeft opgesteld na het opstellen van het rapport: VOF Alwindes adviseert social return te gebruiken bij de komende aanbesteding voor de bedrijfscateraar. VOF Alwindes heeft geconcludeerd dat er door social return te gebruiken concrete besparingen kunnen worden gerealiseerd op de WWBZ. VOF Alwindes adviseert de Tomingroep en het UWV hierin als partner te nemen om deze plannen te realiseren. VOF Alwindes adviseert minimaal 20% van de loonkosten te gebruiken voor social return, om een voortouw te nemen in sociale duurzaamheid. Om de cateraar meer zekerheid te geven over de kwaliteit van het personeel adviseert de VOF Alwindes om de via social return geworven werknemers een maand proeftijd te geven waarin de uitkering behouden blijft. In deze maand kan de cateraar beslissen of de werknemer voldoet aan zijn verwachtingen en eisen. Indien de werkgever tevreden is over de werknemer kan er een (tijdelijk) contract aangeboden worden. VOF Alwindes adviseert stageplekken aan te bieden binnen het bedrijfsrestaurant. Deze stageplekken kunnen worden vervuld worden binnen de dagelijkse bedrijfsvoering of de politieke markt. VOF Alwindes adviseert te starten met stageplekken op de politieke markt. Indien dit succesvol blijkt is het mogelijk dagelijks stagiaires in te zetten.
6
VOF Alwindes adviseert de gemeente Almere contact te zoeken met het ROC Amsterdam & Gooi & Vechtstreek om de continuïteit van de toestroom van leerlingen te garanderen. De bedrijfsvoering van de catering moet gegarandeerd blijven, daarom is deze toestroom essentieel.
VOF Alwindes adviseert via social return een professionele docent te werven. Deze docent zal de leermeester zijn van de mbo- en eventueel vmbo-studenten binnen de catering. Deze professionele begeleiding is een kritiek punt voor de middelbare school het Echnaton. Indien dit niet in orde is kan het Echnaton geen medewerking verlenen. Omdat de aanbesteding een complex juridisch geheel is adviseert de VOF Alwindes om alle aspecten binnen de aanbesteding te laten controleren door een beleidsmedewerker of jurist van de afdeling Publiekszaken. Indien het social returnaspect binnen de aanbesteding niet waterdicht vastgelegd is, kan het voorkomen dat de opdrachtnemer de social return niet of onvolledig uitvoert. Dit moet ten allen tijde voorkomen worden en is onacceptabel. De VOF Alwindes adviseert de gemeente de handleiding Social return bij inkoop door gemeente, geschreven door het TNO te gebruiken als leidraad voor het opstellen van het social returncontract met de cateraar. Binnen deze handleiding zijn de meeste valkuilen, juridische verantwoordelijkheden en mogelijkheden beschreven, toegelicht en uitgewerkt. VOF Alwindes adviseert het platform deregulering een businesscase te laten maken waarin de exacte haalbaarheid van deze adviezen worden onderzocht.
7
Advies Subsidies De totstandkoming van deze adviezen zijn middels uitgebreide onderzoeken en analyses gerapporteerd in bijlage 2. Voor ondersteunende informatie betreft deze adviezen, verwijzen wij u graag naar pagina 26. VOF Alwindes is gaan kijken naar een oplossing waarin de gemeente het subsidiebeleid kan optimaliseren en vereenvoudigen. De gemeente Eindhoven heeft sinds 1 januari 2012 een nieuwe regeling omtrent de controle van de wijkbudgetten ingevoerd. De gemeente Eindhoven controleert de wijkbudgetten niet zelf meer maar dit wordt uit handen gegeven aan de wijkorganisaties. De bewoners stellen samen met de wijkorganisaties een buurtcontract op met alle activiteiten die de bewoners gaan organiseren. De wijkorganisaties controleren elkaar vervolgens hoe zij hun geld hebben besteed. De gemeente Eindhoven controleert dus zelf niet maar laat dit over aan de wijkorganisaties. Wel houdt de gemeente steekproefsgewijs nog een controle. Binnen de gemeente Almere zijn er geen wijkorganisaties maar bestaan er gebiedskantoren. Op het gebiedskantoor worden deze wijkbudgetten zelf gecontroleerd door de gemeente. De gemeente Almere besteed dus wel nog tijd aan het controleren van deze wijkbudgetten, De aanpak van Eindhoven kunnen wij in Almere niet 1 op 1 overnemen simpelweg omdat de structuur totaal anders is. VOF Alwindes is gaan kijken naar oplossingen die de gemeente Almere kan gebruiken met het voorbeeld van Eindhoven.
•
VOF Alwindes adviseert de gemeente meer onderzoek te doen naar de aanpak van het algehele subsidiebeleid binnen de gemeente Almere. VOF Alwindes vind het idee om de subsidies te centraliseren een interessant onderwerp. De onderzoeken die de VOF heeft gedaan en het onderzoek wat wordt uitgevoerd binnen het subsidiebureau door de studenten kunnen een mooie aanzet zijn om dit verder op te pakken.
•
VOF Alwindes acht het voor de gemeente Almere belangrijk contact op te nemen met Willy van Dijk. Willy staat open voor vragen en een goed gesprek tussen Eindhoven en Almere. Arno Visser is ook al in contact gekomen met de wethouder van de gemeente Almere over de innovatieve aanpak in Eindhoven. Dit vindt de VOF Alwindes erg goed nieuws en hoopt op een vruchtbare samenwerking tussen Eindhoven en Almere.
•
Om een duidelijker beeld te krijgen van de eventuele besparingen die de gemeente Almere kan realiseren acht de VOF het van essentieel belang om meer inzicht te krijgen in de urenregistratie. Momenteel kan er niet precies worden verteld hoeveel tijd de gemeente bezig is met het controleren van deze subsidies. De gemeente Almere wordt geadviseerd dit netjes in kaart te brengen.
•
De VOF Alwindes adviseert om een pilot te starten door 2 instellingen elkaar te laten controleren. Er wordt geadviseerd om dit een jaar te toetsen en daarna een evaluatie te houden. Dit kan door het benaderen van bijvoorbeeld buurtcentra die graag willen meewerken aan deze pilot. Deze ervaringen kunnen meteen worden behandeld binnen de gemeente.
8
•
De VOF Alwindes adviseert om nader onderzoek te doen naar de verantwoording van de bibliotheek en de Schoor. Dit zijn instellingen die interessant zijn voor de gemeente om wat mee te doen. Er zullen gesprekken moeten worden gevoerd met deze instellingen om te kijken hoe deze controles vereenvoudigd kunnen worden. Het onderzoek die de studenten van de Univeristeit van Utrecht uitvoeren kan hiervoor belangrijke input zijn.
9
Advies Citrix De totstandkoming van deze adviezen zijn middels uitgebreide onderzoeken en analyses gerapporteerd in bijlage 3. Voor ondersteunende informatie betreffende deze adviezen, verwijzen wij u graag naar pagina39. De VOF Alwindes heeft onderzoek gedaan naar het gebruik van Citrix binnen de gemeente Almere en gekeken of er besparingen gerealiseerd konden worden(uitleg van Citrix staat in bijlage 3).Hierbij is gekeken naar het nieuwe ICT platform van de gemeente Lelystad. De gemeente Lelystad is sinds juni 2011 overgegaan naar dit nieuwe ICT platform. Dit nieuwe platform zal de medewerker de mogelijkheid bieden tijd- en plaats onafhankelijk te werken. VOF Alwindes adviseert het volgende: •
VOF Alwindes adviseert over te gaan naar een nieuw ICT platform, zodat er tijd- en plaatsonafhankelijk gewerkt kan worden. Kijk hierbij naar het voorbeeld van de gemeente Lelystad. Hierbij moet gekeken worden naar deze systemen zodat ook de gemeente Almere tijd- en plaatsonafhankelijk aan de slag kan gaan. Doormiddel van dit systeem wordt direct aan kosten bespaard; te noemen € 1.326,27 per jaar (zie bijlage 3 “advies” voor de berekening ). Ook zit er een sociaal gewin in.De medewerker kan nu op verschillende plaatsen werken en hoeft niet per se naar het gemeentehuis te komen. De medewerker kan nu wanneer hij/zij aan het werk wilgaan, zelfstandig zijn uren indelen.
•
Bij het invoeren van het nieuwe systeem volg je een stappenplan zodat de invoer op een gestructureerde wijze kan plaatsvinden. Kijk hierbij naar het stappenplan van de gemeente Lelystad. Deze is te vinden in bijlage 3.
10
5. Nawoord VOF Alwindes wilt graag alle betrokken mensen binnen en buiten de gemeente bedanken voor de gastvrijheid en de medewerking. Wij hebben geleerd hoe het is om binnen de gemeente te werken en gesprekken te voeren met ambtenaren van verschillenden afdelingen. Op deze manier hebben wij inzicht gekregen in de werkwijze van de gemeente binnen verschillende afdelingen. Wij hopen dat wij met onze adviezen een positieve bijdrage kunnen leveren aan de gemeente Almere om tot deregulering of kostenbesparing te komen. Wij zijn vanaf het begin begeleid door Robin Driessen en deze samenwerking is door ons als zeer positief ervaren. Wij hebben samen met Robin brainstormsessies gehouden om zo tot een helder beeld te komen van wat de VOF precies wilde gaan onderzoeken. Robin heeft ons geadviseerd en geholpen om dit adviesrapport tot een goed eindresultaat te brengen. Wij hopen dat net als bij de vorige vennoten er wat wordt gedaan met de adviezen die wij aan de gemeente hebben gegeven.
11
Nawoord
Bijlage 1 Advies Bedrijfscatering
22-6-2012 12
I.I Inleiding Binnen VOF Alwindes zijn we altijd op zoek naar nieuwe ideeën voor deregulering en besparingen. Tijdens een brainstormsessie is het idee gekomen om de bedrijfsvoering van de catering in het stadhuis te onderzoeken. Zou hier misschien iets te winnen vallen voor de gemeente? De gemeente is de eigenaar van de inboedel van het restaurant inclusief de keuken waarbij de cateraar het restaurant en de keuken gebruikt om haar producten te verkopen tegen een gereduceerd tarief. Daarbij betaalt de gemeente voor een groot deel de salariskosten van het personeel van de cateraar (€ 220.000 p/j) Het idee kwam op te onderzoeken of de gemeente het restaurant zo kan inrichten dat hier Social Return kan worden toegepast en stageplekken kunnen worden aangeboden voor MBO- en VMBO-leerlingen. Dit eventueel met de begeleiding van docenten en medewerkers die via Social Return geworven zijn. Hierdoor treedt er voor de gemeente Almere een sociaal, educatief en economisch gewin op aangezien verwacht wordt dat de druk op de uitkeringskosten zal dalen als er voor een dergelijk model gekozen wordt. VOF Alwindes heeft besloten de mogelijkheden rond dit idee te onderzoeken zodat de gemeente Almere bij de komende aanbesteding (maart 2013) hiermee aan de slag kan gaan. Een aantal personen heeft VOF Alwindes geholpen met de totstandkoming van dit rapport: Robin Driessen, Jamel ben Mansour, Helen Spierings, Rick van Dorssen, Lex van Teeffelen, Marlies Haukes en René van Hees.
13
I.II Restaurant Huidige situatie bedrijfsvoering cateraar Binnen het stadhuis van Almere zijn diverse culinaire en facilitaire diensten uitbesteed aan cateraar Eurest. Binnen het werkgebied van Eurest valt het bedrijfsrestaurant van het stadhuis, maar ook diverse ondersteunde diensten zoals de gastvrouw bij B&W, een koffie/vergaderservice en de verzorging van de catering bij de politieke markt op donderdagavond. Service Gastvrouw B&W Koffie/vergaderservice Lunchservice Counterservice restaurant
Tijdsspan 07.30 – 17.00 07.30 – 17.30 11.30 – 13.30
Binnen het stadhuis werken dagelijks 11 personen verdeeld onder ploegendiensten. Nadere duiding en specificatie van de werkroosters zijn te vinden in bijlage 5. De opzet van het werkrooster is elke week hetzelfde, alleen de verdeling van de werkzaamheden verschillen. Er wordt per dag 76 uur ingezet, plus 32 uur op donderdagavond voor de politieke markt. Dat maakt een totaal van 412 uur per week, oftewel 10 FTE.De kosten die hiervoor begroot zijn bij SBV bedragen 227.500,- per jaar (cijfers 2011, begroting SBV afdeling FZ). Het restaurant in het stadhuis heeft wisselende bezoekersaantallen, gemiddeld over een jaar: Dag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
Bezoekers 250 250 150 250 200
In de ochtend wordt er in de keuken begonnen met voorbereidend werk voor de lunch, die tussen 11.30 en 13.30 beschikbaar is voor de medewerkers van het stadhuis. In principe wordt er niet bediend, maar op verzoek is dit wel mogelijk. De cateraar binnen het stadhuis staat bekend als leerbedrijf op Stichting Vakbekwaamheid Horeca (SVH) niveau 3. Om in aanmerking te komen voor de titel leerbedrijf dient er een leermeester te zijn binnen het bedrijf. Alleen een leermeester is bevoegd tot het opleiden van nieuwe koks. Een kok kan leermeester worden indien hij hiervoor een diploma heeft behaald. Omdat de keuring voor de stadhuiscateraar als leerbedrijf van enkele jaren geleden stamt is er bij Kenwerk een aanvraag gedaan om de huidige situatie en niveau van het restaurant te keuren. Kenwerk is een kenniscentrum die bevoegd is tot het erkennen van leerbedrijven. Helaas is het niet mogelijk gebleken dat Kenwerk binnen de tijd dat dit rapport is opgesteld een keuring te doen.
14
I.III Social Return Wat is het doel van social return?1 Social return is opgenomen in het inkoopbeleid van de gemeente Almere. Via social return stimuleert de gemeente Almere als werkgever om bij te dragen aan sociaal beleid zoals: • • • •
Het vergroten van de arbeidsparticipatie van personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Vergroten van vakmanschap door het bieden van leer/werkervaringsplaatsen en/of stageplaatsen. Economisch voordeel: bezuinigen op uitkeringen en/of SW-bedrijven helpen om inkomsten te genereren. Social return als onderdeel van duurzaam inkopen en/of verbeteren van imago van de gemeente.
Economisch voordeel Het economische voordeel beperkt zich niet alleen tot het verlagen van kosten voor uitkeringen, ook het aanbieden van stages en werkervaringsplaatsen verkleinen de afstand op de arbeidsmarkt. Dat kan economisch voordeel opleveren op langere termijn. Social return betekent overigens extra inspanningen en dus kosten voor de opdrachtnemer. Als deze kosten worden doorberekend in de offerte, kan social return een economisch nadeel voor de gemeente als opdrachtgever opleveren. In de praktijk blijkt het echter mee te vallen omdat de concurrentie tussen mogelijke opdrachtnemers sterk genoeg is. Het is wel iets om alert op te zijn. MVO en duurzaam inkopen Social return en maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) liggen in elkaars verlengde. Social return is een manier om MVO-doelstellingen te realiseren en het imago van de gemeente te verbeteren. Social return sluit ook aan bij de landelijke doelstelling van gemeenten om in 2012 75% en 2015 100% duurzaam in te kopen. Duurzaam inkopen is rekening houden met milieucriteria en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces. De gemeente Almere heeft deze intentieovereenkomst getekend.
1
Handleiding Social return bij inkoop door gemeenten (TNO) 2011
15
Wat is de doelgroep?
Binnen de kaders van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt biedt social return vele mogelijkheden:
• • • • • • • •
Uitkeringsgerechtigden WWB, IOAW en IOAZ. Inburgeraars. Jongeren vanuit de Wet WIJ. Uitkeringsgerechtigden UWV (Wajong, WAO/WIA, WAZ, WW). Sociale Werkplaatsen. Nugger’s (niet-uitkeringsgerechtigden). Leerlingen van VMBO, VSO, MBO en praktijkscholen. Werkenden die werkloos dreigen te raken.
Binnen de kaders van deze opdracht ziet de VOF Alwindes mogelijkheden om elke doelgroep, met uitsluiting van de SW’ers te gebruiken binnen de catering. Werken met SW’ers is een dermate specifieke taak dat dit het beste kan worden overgelaten aan SW-bedrijven. Indien de beoogde personen uit de overige categorieën voldoende gekwalificeerd zijn moet de gemeente de mogelijkheid open houden om met deze personen een samenwerking aan te gaan, zowel voor een vaste werkplek als voor een stageplek. Algemeen geldende juridische kaders Non-discriminatie Vanuit de EU bestaan er aanbestedingsvoorschriften die bepalen hoe een aanbestedingsprocedure moet worden gevolgd om de beginselen van eerlijkheid, non-discriminatie en transparantie te waarborgen. Zo mag het contract de nationale markt niet verstoren voor andere EUmarktdeelnemers of marktdeelnemers van landen met gelijkstaande rechten. Verder gaat nondiscriminatie bij de contracten die onder de richtlijnen van overheidsopdrachten vallen verder dan nationaliteit en wordt een strikt gelijkwaardige behandeling van alle kandidaten geëist. Dat betekent voor social return dat de gemeente bijvoorbeeld niet mag eisen dat alleen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt uit de gemeente Almere geplaatst worden. Ook mag de gemeente niet eisen dat alleen een enkel (SW-)bedrijf, zoals bijvoorbeeld de Tomingroep, offreert. Doelgroepen vanuit de eigen gemeente kunnen gestimuleerd worden door aan de cateraar ondersteuning te bieden bij het vinden van geschikte kandidaten. Dit kan bijvoorbeeld via het werkplein dat nu opgezet wordt. Het voert te ver om in dit adviesrapport op alle juridische aspecten in te gaan. Daarvoor zijn de aanbestedingsvormen en –regels te complex. Bovendien is er nog weinig jurisprudentie. Daarom adviseert de VOF Alwindes een beleidsmedewerker of jurist van de dienst Publiekszaken deze punten te laten controleren.
16
Social return binnen de gemeente Almere Social return on investment Op 10 december 2010 is het initiatiefvoorstel ‘Social Return on Investment’ aangenomen door de raad in Almere. Als voordelen werden genoemd: -
Het creëren van werkgelegenheid Het creëren van stage-, leerwerk- en participatieplaatsen Het bevorderen van maatschappelijk verantwoord ondernemen
Het doel van de gemeente hierin is om social return mee te nemen in haar aanbestedingen. Binnen de gemeente Almere is de afdeling Facilitaire Zaken verantwoordelijk voor de dienstverlening van het stadhuis, bijvoorbeeld de catering, schoonmaak en de beveiliging. Facilitaire Zaken is op dit moment al bezig mensen met een beperking en mensen die zonder werk zitten bij projecten te betrekken. Helen Spierings, afdelingsmanager SBV, afdeling Facilitaire Zaken, illustreerde dit naar hand van een voorbeeld over schoonmaakwerkzaamheden. Indien er een grote schoonmaakklus uitgevoerd moet worden, wordt er gekeken of er mensen binnen de Tomingroep beschikbaar zijn. De Tomingroep is een bedrijf dat industriële en personele diensten en activiteiten op het gebied van aannemerij en retail aanbiedt en uitvoert. De Tomingroep heeft daarbij een voorkeur om te werken met mensen die een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Op dit moment vallen onder de Tomingroep nog geen uitkeringsgerechtigden. Spierings wil in de nabije toekomst een uitzendbureau onder de Tomingroep plaatsen, zodat deze uitkeringsgerechtigden onder dit uitzendbureau geplaatst kunnen worden en de Tomingroep zodoende breder opgezet kan worden. De Tomingroep kan hierdoor als quasiinbesteding gebruikt worden. In figuur 1 is deze sociale duurzaamheid geschetst. De partijen die met de ideeën gekomen zijn, staan hierbij vermeld. Zodoende staan hier de VVD en Groen Links bij.
17
Figuur 1Social Duurzaamheid gemeente Almere
I.IV Betrokkenen VOF Alwindes is op zoek gegaan naar partners om de stageplekken te realiseren. Hierbij werd gedacht aan scholen of instellingen die horecaopleidingen verzorgen in Almere en omgeving. Hierbij zijn wij gekomen op het ROC Flevoland, het Echnaton en het Oostvaarderscollege. ROC Flevoland Competenties en kerntaken opleidingen ROC De diverse MBO opleidingen via het ROC hebben eisen met betrekking tot het lesmateriaal dat gevolgd moet worden. Deze leerdoelen staan beschreven in de diverse studiehandleidingen van het ROC. Voor elke beroepsopleiding bestaan er verschillende kerntaken. Kerntaken zijn belangrijke werkzaamheden die centraal staan in dat beroep. Elke kerntaak bestaat uit verschillende onderdelen, werkprocessen genaamd. Om deze werkprocessen te kunnen uitvoeren dient de leerling verschillende competenties te bezitten. Zo sluiten competenties aan bij bepaalde kerntaken en werkprocessen. De competenties en kerntaken/werkprocessen voor de opleidingen2 Kok niveau 2 beroepsbegeleidende leerweg/beroeps opleidende leerweg en Gastheer/Gastvrouw niveau 2 beroepsbegeleidende leerweg/beroeps opleidende leerweg zijn terug te vinden in bijlage 6. Het bedrijfsrestaurant van de gemeente dient ervoor te zorgen dat de leerling de kans krijgt competenties te behalen tijdens zijn stageperiode. Hiervoor dient er een intakegesprek gehouden te worden met de leerling over de leerdoelen die hij of zij de komende periode heeft. Oostvaarders College Het Oostvaarders College is een middelbare school in Almere Buiten. De school is toonaangevend op het gebied van horecaopleidingen. Het biedt leerlingen de mogelijkheid hun opleiding zo te volgen dat ze direct op het tweede jaar van het MBO kunnen instromen. Op deze manier worden er dubbele lessen geschrapt en zijn de leerlingen sneller klaar met hun opleiding. Om dit alles te kunnen realiseren werkt het Oostvaarderscollege nauw samen met het ROC Flevoland. De leerlingen voeren hun praktijkonderwijs uit binnen het restaurant dat in het Oostvaarderscollege gevestigd is. Het is voor de leerlingen van het Oostvaarderscollege niet verplicht extern stage te lopen. De VOF Alwindes ziet in het Oostvaarderscollege wel een goed partner omdat de leerlingen in samenwerking met het ROC wel externe stages kunnen lopen. Het is bijvoorbeeld denkbaar dat leerlingen van het ROC de leerlingen van het Oostvaarderscollege leiding geven binnen de omgeving van het bedrijfsrestaurant van de gemeente Almere. Echnaton Almere Het Echnaton is een middelbare school in de stedenwijk in Almere Stad. Leerlingen van het Echnaton in Almere worden geacht op donderdag of vrijdag een buitenstage te doen. Dit om zich breder te oriënteren op hun naderende vervolgopleiding cq. arbeidsmarkt. Dit doen zij binnen de ‘werelden’, verschillende beroepsrichtingen die het Echnaton heeft opgesteld, waarvan de horeca er een van is. 2
Bron: Studiewijzer 2011-2012: Deel 2 – Informatie voor studenten van de opleiding Kok/Informatie voor studenten van de opleiding Gastheer / Gastvrouw
18
Binnen het Echnaton volgen er leerlingen een op horeca gerichte vmbo-richting. De praktische invulling hiervan wordt geboden binnen restaurant L’Ecole dat in de school is gevestigd. Binnen dit restaurant werken mbo en vmbo studenten samen met elkaar in teams. Op de donderdag werken hier 7 mbo studenten, 4 in de keuken en 3 in de bediening. Elke student werkt in een groepje met 3 vmbo studenten, zodoende leren de mbo studenten leiding geven en delegeren en kunnen de vmbo studenten de basistechnieken in de keuken en basisprincipes als op tijd leveren aanleren. Om de kwaliteit van de supervisie te waarborgen werken er professionele docenten die toezicht houden op de processen. Het Echnaton staat open om leerlingen stage te laten lopen binnen de gemeente Almere. Voor het Echnaton is de professionele begeleiding een kritiek punt binnen de samenwerking. De gemeente dient een stabiel kader neer te zetten met professionele docenten dat de basis binnen het restaurant van deze school vormt. Dit kader zal moeten worden gevormd door mensen die kunnen omgaan met jonge mensen die diverse benaderingen vereisen. Indien deze basis gegarandeerd kan worden, wil het Echnaton graag een samenwerking aangaan.
Gemeente Almere / Eurest (Cateraar) De gemeente Almere heeft om het restaurant te laten runnen de catering uitbesteed aan een cateraar. Op dit moment is Eurest de partner van de gemeente Almere. Het is denkbaar dat in de aanstaande aanbesteding een andere partner gevonden kan worden. Als de adviezen in dit rapport worden opgevuld, zal de cateraar zich moeten conformeren aan de gestelde eisen met betrekking tot social return. Indien de cateraar hier geen ervaring mee heeft, kan dit een bedreiging vormen voor het succes. Daarom zal er goed moeten worden gekeken of de cateraar een geschikte partner is.
19
I.V Beoogde scenario’s VOF Alwindes heeft voor de uitvoering van de eerder beschreven plannen drie scenario’s uitgewerkt. Binnen deze scenario’s zijn er diverse mogelijkheden denkbaar voor de uitvoering, daarom beperken wij ons tot enkele varianten. Scenario 1 Werken met social return Het is eerste denkbare scenario is dat de gemeente Almere social return gaat opnemen in de aanbesteding van de bedrijfscateraar. De VOF Alwindes adviseert om binnen de gemeente Almere mensen die op dit moment een uitkering hebben een toekomst te bieden met de gemeente als werkgever. Binnen de 5% regeling is het gebruikelijk 5% van de loonkosten te besteden aan social return. Als we de ingezette uren binnen de cateraar tegenover deze 5% zetten zouden er 20,6 uur per week worden besteed aan social return, omgerekend is dit 0,5 FTE. Wij als VOF Alwindes vinden deze inzet niet praktisch toepasbaar omdat dit slechts 20 uur is en wij vinden bovendien dat de gemeente Almere het voortouw moet nemen met betrekking tot sociale duurzaamheid. Daarom stelt de VOF Alwindes voor om 20% van de uren te gebruiken met social return. Dit betekent dat er 80 uur, oftewel 2 FTE in de week beschikbaar is voor mensen die via social return geworven zijn. Dit biedt de gemeente de mogelijkheid 1 fulltimer en 2 parttimers de kans op een baan te geven. Binnen welke functies kan dit worden ingezet? De VOF Alwindes oogt het aannemelijk dat social return binnen de gehele bedrijfsvoering van de cateraar kan worden ingezet. De functies die worden bekleed binnen de cateraar vereisen geen hoog opleidingsniveau, zodoende kunnen zowel binnen de bereiding, afhandeling als de facilitaire afdeling mensen via social return geworven worden. Hoe kan de kwaliteit bewaakt worden? VOF Alwindes adviseert om samen te werken met het UWV en de Tomingroep. Zolang er vanuit de Tomingroep geen uitzendbureau bestaat is het moeilijk om werkzoekenden te binden aan de gemeente Almere. Het UWV heeft inzicht wie er binnen de gemeente Almere op dit moment een uitkering heeft en als werkzoekende staat ingeschreven binnen de branche waarin de cateraar opereert. Zodoende kunnen er gerichte sollicitatieprocedures worden gestart met mensen die binnen de doelgroep vallen. De doelgroep is in dit geval alle personen met een uitkering binnen de gemeente Almere die een baan zoeken binnen de horeca of facilitaire dienstverlening, werkzaamheden die binnen een cateraar vallen. Om de cateraar meer zekerheid te geven over de kwaliteit van het personeel adviseert de VOF Alwindes om de via social return geworven werknemers een maand proeftijd te geven waarin de uitkering behouden blijft. In deze maand kan de cateraar beslissen of de werknemer voldoet aan zijn verwachtingen en eisen. Indien de werkgever tevreden is over de werknemer kan er een (tijdelijk) contract aangeboden worden.
20
Indien het werken met social return een succes blijkt, is het mogelijk het percentage werknemers te verhogen.
Scenario 2 Werken met social return en stageplaatsen Het tweede scenario is dat de gemeente Almere social return gaat combineren met het aanbieden van stageplaatsen. Binnen dit scenario zijn verschillende vormen bedenkbaar. Docenten via social return In dit scenario worden de docenten die de stagiaires begeleiden geworven via social return. Hierbij vervult 1 FTE de functie van docent en begeleider van ongeveer 4 of 5 MBO-stagiaires. De stagiaires zijn verantwoordelijk voor de dagelijkse productie binnen de keuken. Dit betekent dat er 2 FTE kan worden bespaard. De overige 8 FTE binnen de cateraar kan deels via social return worden ingevuld, en deels via de reguliere arbeidswerving. In dit model zijn ook vmbo’ers toegevoegd. Deze leerlingen zijn stagiaires van de middelbare scholen in Almere. Op deze manier krijgen de hogere MBO-scholieren de kans zelf leiding te geven aan ondergeschikten.
Voordelen: • • • •
Stageplekken voor mbo’ers Stageplekken voor vmbo’ers Groot aandeel social return Besparingen op loonkosten door goedkope stagiaires 21
•
Economisch, educatief en sociaal gewin
•
Nadelen:
• • •
Waarborging continuïteit, constante toestroom leerlingen is niet gegarandeerd Leerlingen gemotiveerd houden, verzuimmanagement Geschikte kandidaten vinden voor social return
De toestroom van leerlingen kan worden aangevuld met leerlingen van het ROC Gooi & Vechtstreek en het ROC Amsterdam, scholen waar het ROC Flevoland mee samenwerkt. Voor de werving van de docenten zal er een gedegen sollicitatieprocedure worden opgesteld. Scenario 3 In een variant op dit scenario zijn de mbo’ers alleen verantwoordelijk voor de productie op de politieke markt. Het is denkbaar dat er onvoldoende studenten kunnen geworven worden voor de dagelijkse bedrijfsvoering. In deze situatie wordt de dagelijkse bedrijfsvoering van de cateraar uitgevoerd zoals in Scenario 1. De leiding van de politieke markt is in handen van de docent, die via social return geworven is. De productie en bediening wordt uitgevoerd door ongeveer 10 mbo’ers. Hierdoor wordt er 24 uur per week bespaard binnen de cateraar (32 uur op de politieke markt, na invoering nog 8 uur nodig voor begeleiding = 24 uur). Oftewel 0,6 FTE. Voordelen: • • • •
Praktische uitvoering is eenvoudiger Stageplekken voor mbo’ers Social return in de overige bedrijfsvoering Besparing op loonkosten
Nadelen: •
Beschikbaar aantal stageplaatsen is kleiner
Scenario 4 In het vierde scenario wordt er geen social return toegepast en worden er geen stageplekken aangeboden. In dit scenario wordt de huidige situatie van de catering binnen het stadhuis gehandhaafd.
I.VI Investering De kosten van social return zijn voor betrokkenen vooral in tijd en energie uit te drukken. Toch zijn er andere kosten verbonden aan social return. Denk bijvoorbeeld aan kosten voor de projectorganisatie, communicatie en PR, bijscholing van de aanbesteders, eventuele bonussen voor opdrachtnemers en scholingskosten en loonkostensubsidies voor kandidaten. De laatstgenoemde kosten worden de gemeente ook gemaakt zonder social return. De VOF Alwindes adviseert om de 22
kosten voor social return te vergoeden uit bestaande middelen voor re-integratie. Voor socialreturnactiviteiten is het soms mogelijk een subsidieaanvraag te doen in het kader van het Europees Sociaal Fonds (ESF). Het Europees Sociaal Fonds kan namelijk worden ingezet om mensen te helpen die lastig zelfstandig een baan kunnen vinden.3.
I.VII Besparingen en baten Social return levert natuurlijk ook wat op. Aan de ene kant is er een educatief gewin voor de gemeente Almere bij het aanbieden van stageplaatsen. Hierbij investeert de gemeente Almere in de toekomst van de stad door de bevolking op te leiden. Bovendien als er via de social return bijstandsgerechtigden uit de gemeente geplaatst worden, wordt er bespaard op het WWB-budget. In de calculatie is er uit gegaan van de standaard bijstandsnorm inclusief vakantietoeslag voor een alleenstaande ouder van 21 tot 65 jaar4. Dit is een bedrag van €935,49 per maand. Hieronder staan de besparingen per scenario beschreven: Scenario 1 In scenario 1 worden er 3 personen via social return geworven, 2 parttimers en 1 fulltimer. Dit betekent dat er bij 3 personen uit Almere gekort wordt op de WWBZ: dat is per jaar 3 x 12 x 935,49= € 33.677,64. Scenario 2 In scenario 2 wordt er 2 FTE bespaard in het cateringsbedrijf door gebruik van stagiaires. Om de stagiaires te begeleiden wordt er 1 FTE docent geworven via social return. In dit voorbeeld heeft de VOF gekozen om voor de 8 FTE die nog beschikbaar is binnen de catering 2 parttimers via social return te werven. Dit betekent concreet dat er: -
1 FTE kok wordt bespaard 1 bijstandsuitkering van een docent wordt gestopt 2 bijstandsuitkeringen van de parttimers worden gestopt
In dit voorbeeld is van het gemiddelde salaris van een kok567 gegaan. Dit is € 1350,- per maand. Per jaar is dit: 12 x 1350 + (3 x 12 x 935,49) = € 49.877,64 Scenario 3 In scenario 3 wordt er 0,6 FTE op de cateringmedewerkers bespaard. De via social return geworven medewerkers zijn in dit scenario hetzelfde als in scenario 1. Per jaar is dit: 0,6 x 12 x 1350 + (3 x 12 x 935,49) = € 43.397,64
3
Voor meer informatie: http://www.agentschapszw.nl/ http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bijstand/vraag-en-antwoord/wat-zijn-de-nettobijstandsbedragen-voor-mensen-van-18-tot-65-jaar.html 5 http://www.loonwijzer.nl/home/salaris/salarischeck?job-id=5120090000000 6 http://www.loonwijzer.nl/home/salaris/salarischeck?job-id=5120060000000 7 http://www.loonwijzer.nl/home/salaris/salarischeck?job-id=5120050000000 4
23
Scenario 4 In scenario 4 wordt er niks veranderd, waardoor de besparing € 0,- is. N.B. in deze scenario’s is uitgegaan van bijstandsuitkeringen, een absoluut minimum. Het is goed denkbaar dat de ontvangen uitkeringen hoger zijn, zodoende zullen de besparingen hoger uitvallen. Als we de voor en nadelen van elk scenario schematisch weergeven krijgen we het volgende schema: Uitvoerbaarheid Social return Scenario + + 1 Scenario ++ 2 Scenario + + 3 Scenario ++ -4
Stages --
Baten +-
Investering +
Besparing +-
Totaal +/+-
++
++
-
++
+/++
+
+
+-
+/++
+
--
--
++
--
--
In dit schema is te zien dat scenario 2 de meeste voordelen biedt. Naar aanleiding van de gesprekken die de VOF Alwindes heeft gevoerd met het ROC Flevoland hebben wij kunnen concluderen dat de praktische uitvoerbaarheid van dit scenario erg lastig is. Daarom adviseert de VOF Alwindes om te starten met scenario 3, omdat dit scenario goede besparingen combineert met een goede praktische uitvoerbaarheid. Indien dit scenario succesvol blijkt, kan er contact worden gezocht met het ROC Flevoland, Gooi & Vechtstreek & Amsterdam om te peilen in hoeverre er studenten beschikbaar zijn voor scenario 2.
I.VIII Advies VOF Alwindes adviseert social return te gebruiken bij de komende aanbesteding voor de bedrijfscateraar. VOF Alwindes heeft geconcludeerd dat er door social return te gebruiken concrete besparingen kunnen worden gerealiseerd op de WWBZ. VOF Alwindes adviseert de Tomingroep en het UWV hierin als partner te nemen om deze plannen te realiseren. VOF Alwindes adviseert minimaal 20% van de loonkosten te gebruiken voor social return, om een voortouw te nemen in sociale duurzaamheid. Om de cateraar meer zekerheid te geven over de kwaliteit van het personeel adviseert de VOF Alwindes om de via social return geworven werknemers een maand proeftijd te geven waarin de uitkering behouden blijft. In deze maand kan de cateraar beslissen of de werknemer voldoet aan zijn verwachtingen en eisen. Indien de werkgever tevreden is over de werknemer kan er een (tijdelijk) contract aangeboden worden. VOF Alwindes adviseert stageplekken aan te bieden binnen het bedrijfsrestaurant. Deze stageplekken kunnen worden vervuld worden binnen de dagelijkse bedrijfsvoering of de politieke markt. VOF Alwindes adviseert te starten met stageplekken op de politieke markt. Indien dit succesvol blijkt is het mogelijk dagelijks stagiaires in te zetten. 24
VOF Alwindes adviseert de gemeente Almere contact te zoeken met het ROC Amsterdam & Gooi & Vechtstreek om de continuïteit van de toestroom van leerlingen te garanderen. De bedrijfsvoering van de catering moet gegarandeerd blijven, daarom is deze toestroom essentieel. VOF Alwindes adviseert via social return een professionele docent te werven. Deze docent zal de leermeester zijn van de mbo- en eventueel vmbo-studenten binnen de catering. Deze professionele begeleiding is een kritiek punt voor de middelbare school het Echnaton. Indien dit niet in orde is kan het Echnaton geen medewerking verlenen. Omdat de aanbesteding een complex juridisch geheel is adviseert de VOF Alwindes om alle aspecten binnen de aanbesteding te laten controleren door een beleidsmedewerker of jurist van de afdeling Publiekszaken. Indien het social returnaspect binnen de aanbesteding niet waterdicht vastgelegd is, kan het voorkomen dat de opdrachtnemer de social return niet of onvolledig uitvoert. Dit moet ten allen tijde voorkomen worden en is onacceptabel.
De VOF Alwindes adviseert de gemeente de handleiding Social return bij inkoop door gemeente, geschreven door het TNO te gebruiken als leidraad voor het opstellen van het social returncontract met de cateraar. Binnen deze handleiding zijn de meeste valkuilen, juridische verantwoordelijkheden en mogelijkheden beschreven, toegelicht en uitgewerkt.
VOF Alwindes adviseert het platform deregulering een businesscase te laten maken waarin de exacte haalbaarheid van deze adviezen worden onderzocht.
25
Bijlage 2 Advies Subsidies
22-6-2012 26
Advies Subsidies II.IVoorwoord In de beginfase van ons onderzoek hebben wij verschillende brainstormsessies gehouden met onze projectbegeleider Robin Driessen. Uit deze brainstormsessies zijn onderwerpen naar voren gekomen die wij als VOF Alwindes zijn gaan onderzoeken. Dit zijn onderwerpen die kunnen bijdragen aan het versimpelen van regels en/of het besparen van geld voor de gemeente Almere. Een van deze onderwerpen was subsidie en daarmee specifiek bedoeld de wijkbudgetten voor bewoners binnen de gemeente Almere. Robin Driessen vertelde dat hij een artikel had gelezen in het Binnenlands Bestuur over de gemeente Eindhoven8. De gemeente Eindhoven heeft sinds 1 januari 2012 een innoverende subsidieregeling doorgevoerd gericht op deze wijkbudgetten. Dit is een initiatief geweest van wethouder Mary Fiers binnen de gemeente Eindhoven. In Eindhoven is het momenteel zo dat ze sinds januari 2012 geen controle meer doen op wijkbudgetten maar het grotendeels hebben overgedragen aan de bewoners zelf. Dit geldt voor budgetten tot de 60.000 euro. De bwoners stellen samen met hun wijkorganisatie een buurtcontract op met daarin de activiteiten die zijn gaan doen. Ook controleren de wijkorganisaties elkaar in Eindhoven.Op deze manier stimuleert de gemeente Eindhoven de burgerparticipatie en wordt het papierwerk flink vereenvoudigd. Het doel van de VOF Alwindes is om via verschillende gesprekken in Eindhoven en Almere te kijken of deze regeling interessant is voor de gemeente Almere
II.II Inleiding en probleemstelling Het onderzoek spits zich vooral op de controle en verantwoording van wijkbudgetten die worden verschaft door de gemeente aan bewoners en buurtorganisaties. Het is binnen de gemeente Almere zo dat er alleen een financiële controle plaatsvind richting deze wijkbudgetten. Dit betekend voor de gemeente Almere een hele hoop rapporten met cijfers en weinig inzicht in de besteding van het geld en wat er daadwerkelijk maatschappelijk mee wordt bereikt. De controles kosten veel tijd en het inzicht in de maatschappelijke bijdrage van de wijkbudgetten is beperkt VOF Alwindes is gaan kijken naar een oplossing waarin de gemeente het subsidiebeleid kan optimaliseren en vereenvoudigen. Het doel is om te kijken hoe de gemeente de burgerparticipatie kan stimuleren en hoe deze subsidies meer effectiviteit krijgen binnen de maatschappij. De VOF Alwindes is gaan onderzoeken hoe de structuur er binnen Almere uitziet met betrekking tot het subsidiebeleid van wijkbudgetten. De VOF zal met het voorbeeld van Eindhoven onderzoeken of deze aanpak ook een bijdrage kan leveren voor de gemeente Almere. Wij hebben de gemeente Eindhoven uitgekozen omdat de oplossing die zij hebben ons erg aansprak. De gemeente Eindhoven is vergelijkbaar met Almere. Er werken binnen beide gemeenten 2200 ambtenaren en ook het inwonersaantal komt sterk overeen. Met deze gegevens kunnen wij als VOF Alwindes een realistische vergelijking maken.
8
http://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/achtergrond/achtergrond/weg-uit-hetstadhuis.3734849.lynkx
27
Vennoten van de VOF Alwindes zijn naar de gemeente Eindhoven geweest om een gesprek te voeren met Willy van Dijk. Willy is senior beleidsmedewerker binnen de gemeente Eindhoven en is verantwoordelijk voor burgerparticiptie. Willy van Dijk is zelf betrokken geweest bij de ontwikkeling van deze regeling en heeft deze zelf geschreven. Op deze manier hebben wij inzicht gekregen in wat de voor en nadelen zijn van deze regeling en hoe de ervaringen in de praktijk waren. De VOFheeft gesprekken gevoerd binnen de gemeente Almere om te kijken hoe het hier precies in elkaar steekt en hoe de organisatie is gestructureerd. Vervolgens hebben wij gekeken naar of er kansen zijn voor Almere met betrekking tot deze nieuwe regeling in Eindhoven. Een aantal personen heeft VOF Alwindes geholpen met de totstandkoming van dit rapport: Robin Driessen, Monica van den Ende, Jacqueline Schat, Willy van Dijk, Joyce Raaff, en René van Hees.
28
II.IIISituatieschets Eindhoven In dit hoofdstuk zal de nieuwe werkwijze worden uitgelegd die de gemeente Eindhoven hanteert. Deze nieuwe regeling staat los van de ASV(Algemene subsidieverordening). Er zijn dus verschillende richtlijnen op de gewone subsidies en de wijkbudgetten. De nieuwe regeling heet dan ook de Verordening subsidiëring gebiedsgericht werken in bestuurlijk aangewezen gebieden. Deze verordening kunt u teruglezen in bijlage1.Hieronder zal een samenvatting beschreven worden over deze regeling 3.1 Nieuwe subsidieregeling Bewonersorganisaties krijgen voorafgaand aan het jaar subsidie. Hiervoor is een overzicht nodig van de activiteiten die bewonersorganisatie in dat jaar gaat uitvoeren. Deze activiteiten zijn gericht op het behoud en de verbetering van de leefbaarheid en worden opgenomen in het buurtcontract. Het buurtcontract is meteen de subsidieaanvraag. In het buurtcontract worden dus initiatieven van de bewoners ingebracht die in overleg met de bewoners worden bepaald. De wijkcoördinator kan eventueel ondersteuning bieden bij het maken van het buurtcontract. De wijkcoördinatoren staan ook het dichtstbij de bewoners in deze gebieden. Zij hebben ook wekelijks of maandelijks overleg binnen deze gebieden, dit werd verteld door Willy van Dijk. Zij fungeren als klankbord en geven advies aan wijkorganisaties. De wijkcoördinatoren zijn dus betrokken met het vaststellen van het buurtcontract. De gemeente Eindhoven kan subsidie verlenen voor de volgende kosten: 1. Huisvesting: de exploitatie van een buurtinfowinkel of steunpunt. De subsidie hiervoor bedraagt op jaarbasis €10.000,-;(huisvesting wijkorganisatie) 2. Organisatie: telefoon, drukwerk, verzekering e.d.. Ook hiervoor bedraagt de subsidie op jaarbasis € 10.000,-;(huisvesting wijkorganisatie 3. Activiteiten: de gemeente subsidieert ook kosten van activiteiten die de bewonersorganisatie in het gebied organiseert. De subsidie voor de activiteiten is gebaseerd op een bepaald bedrag per inwoner tot een maximum van € 60.000,- per wijk. De hoogte van het bedrag per inwoner stelt het college van B&W jaarlijks vast. Activiteiten De activiteiten komen in het buurtcontract te staan, met een vermelding van de naam van de activiteit, wat er gaat gebeuren en wat wordt beoogd met de activiteit. Het is niet nodig om een kostenraming te geven
29
Besteding van de subsidie De subsidieontvanger kan gedurende het jaar het totale subsidiebedrag zelf verdelen over de verschillende onderdelen (infowinkel/steunpunt, organisatie en activiteiten). Uitzondering daarop is de subsidie voor waardebonnen. Een bewonersorganisatie mag jaarlijks maximaal € 5.000,- over houden en meenemen naar het daarop volgende jaar. Blijft er meer over, dan moet dit uiterlijk 1 april na afloop van het jaar waarop de subsidie betrekking heeft, worden teruggestort op de rekening van de gemeente. De subsidie blijft beschikbaar voor bewonersinitiatieven. Het deel dat niet is besteed, wordt jaarlijks teruggestort in de gemeentekas en blijft (conform afspraak met het rijk) beschikbaar voor het komende jaar. Boekhouding Meer vrijheid en verantwoordelijkheid bij de bewonersorganisatie, betekent aan de andere kant ook dat de bewonersorganisatie de boekhouding goed moet voeren. De gemeente kan daar elk moment om vragen als daar aanleiding voor is. Dit kan bijvoorbeeld aan de orde zijn als uitvloeisel van een steekproef of als er vermoedens bestaan van fraude. Daar staat tegenover dat de bewonersorganisatie achteraf geen financiële verantwoording hoeft in te dienen. Wel moet de bewonersorganisatie de gemeente informeren wanneer er bijvoorbeeld veranderingen zijn in de financiële of organisatorische situatie. Tegen het einde van het jaar komt een zogenaamde visitatiecommissie langs die de inhoudelijke resultaten met het bestuur bespreekt. De bewonersorganisatie moet de visitatiecommissie informeren waarom bijvoorbeeld een deel van het budget voor organisatiekosten wordt ingezet en voor activiteiten en wat daarmee bereikt is. Willy van Dijk vertelde dat een visitatiecommissie zal bestaan uit 3 tot 5 bewoners uit 1 specifieke buurt. Er zal voor elk stadsdeel een visitatiecommissie komen die niet hun eigen stadsdeel controleert maar een ander stadsdeel. Bewoners van de ene buurt controleert dus de andere buurt. De visitatiecommissie gaat langs bij andere stadsdelen en is er opgericht om te vragen van: wat zou je volgend jaar anders doen? Het is niet specifiek gericht op wat er allemaal fout is gegaan . Wat heb je geleerd en welke problemen heb je opgelost? Lid worden van die visitatie kan door middel van een soort sollicitatiegesprek bij de gemeente, waarna het de volledige vrijheid krijgt om de procedures op te stellen. De visitatie gaat langs in de wijken en er wordt daar een kort rapport over gemaakt. Geschillencommissie In een subsidieverordening kan niet alles tot in detail geregeld worden en verschillende belangen kunnen tot conflicten leiden. Bijvoorbeeld als er meerdere bewonersorganisaties actief zijn, die samen niet tot overeenstemming komen. Om dit soort situaties op te lossen, wordt er een geschillencommissie in het leven geroepen. Het besluit van de geschillencommissie is bindend voor de betrokken partijen.
30
Praktijkervaringen De nieuwe verordening sprak ons erg aan maar wij als VOF Alwindes willen ook weten hoe de praktijkervaringen waren met deze nieuwe verordening. Om dit te onderzoeken hebben wij een gesprek met Willy van Dijk gevoerd binnen de gemeente Eindhoven. Willy heeft ook geholpen met het daadwerkelijk schrijven en opstellen van deze nieuwe regeling. De gemeente Eindhoven is bezig om de burgerparticipatie handen en voeten te geven op verschillende manieren. Deze nieuwe verordening biedt dus de mogelijkheid om de burgerparticipatie te stimuleren en de mensen meer zeggenschap geven. Dit is voor de gemeente Almere een interessant onderwerp omdat ook de gemeente zich wil verbeteren op het gebied van burgerparticipatie. Een mooi praktijkvoorbeeld van de nieuwe aanpak was een verantwoording van een organisatie die deze subsidie ontving. Zij hadden een boekje gemaakt met daarin een fotoverslag van alle activiteiten die zij hebben gedaan met de financiering uit deze wijkbudgetten. Dit was een overzichtelijke verantwoording van een van deze instellingen. Deze manier werd ook gezien als een volwaardige verantwoording richting de gemeente. Ook vertelde Willy dat ondanks dat ze met de nieuwe regeling geen financiële verantwoording hoeven af te leggen zij dit wel graag willen laten zien. Dit zegt iets over de mentaliteit van de mensen binnen dezewijkorganisaties die deze budgetten ontvangen. Er zijn 24 wijken waar deze aanpak wordt uitgeoefend waarvan het bij 2 wijken niet zo goed loopt. In één buurt bleek dat het wat lastiger ging omdat er meerdere bewonersorganisaties strijden om dezelfde subsidies. Daar heeft een organisatie besloten om niet gezamenlijk tot een oplossing te komen, maar om naar de geschillencommissie te stappen. Deze commissie is opgericht omdat de gemeente zich goed realiseerde dat niet altijd de belangen van de bewonersorganisaties hetzelfde zijn. De geschillencommissie bestaat niet uit ambtenaren maar uit mensen met knowhow zoals een oud-raadslid, een directeur van landelijke aandachtsgebieden, en een oud wethouder. Zij beslissen binnen deze commissie over het conflict wat de wijkorganisaties met elkaar hebben en kijken naar een oplossing. Waar ook nog aan gewerkt moet worden is om de allochtone bevolkingsgroepen meer te betrekken bij de initiatieven en wijkorganisaties. De gemeente Eindhoven vind het belangrijk dat er ook allochtonen worden vertegenwoordigd in deze buurtorganisaties. Willy vertelde dat er nog steeds erg weinig allochtonen afkomst zich mengen in dit soort activiteiten.
31
Voor en nadelen van deze regeling
Voordelen • • • • •
Stimulering burgerparticipatie Minder controle dus besparing in uren voor de gemeente Geven van vertrouwen aan burgers Imago van gemeente Wijkorganisaties leren van elkaar
Nadelen • • • •
Geen constante controle Weerstand vanuit economisch perspectief(afdelingen). Zij willen liever de controle zelf in de hand houden Het risico dat er toch wordt gefraudeerd Representativiteit van bewoners wordt niet gewaarborgd. Dit wil zeggen dat niet iedereen betrokken is en weet dat er dit soort regelingen zijn.
32
II.IV Situatieschets Almere In dit hoofdstuk zal de situatie in Almere worden beschreven met betrekking tot de uitgifte en controle van de wijkbudgetten. In Almere bestaan er geen wijkorganisaties zoals ze die in Eindhoven kennen. In Almere is de structuur en organisatie heel anders opgebouwd dan in de gemeente Eindhoven. In Almere zijn er in plaats van wijkorganisaties 6 verschillende gebiedskantoren. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Almere Haven Almere Poort Almere Stad West Almere Stad Oost Almere Stad Centrum Almere Buiten
Deze gebiedskantoren zijn vertegenwoordigd door een gebiedsmanager en een gebiedssecretaris. Wij hebben een gesprek gehad met Joyce Raaff en Jacqueline Schat. Joyce is gebiedssecretaris van het gebied Almere Stad Centrum en Jacqueline is gebiedssecretaris van het gebied Almere Stad Oost. Jacqueline Schat vertelde dat de controle van de wijkbudgettenvolledig bij de gebiedskantoren ligt en dat de aanvragen daar binnenkomen. Het indienen van deze aanvragen kan via de website maar kan ook rechtstreeks bij het gebiedskantoor. De controle van de wijkbudgetten heeft de gemeente Almere helemaal zelf in de hand. Zij vragen aan het eind van het jaar aan de subsidieontvangers een financiële verantwoording en een verslag van de activiteiten die zijn georganiseerd. Na het verzamelen van deze informatie wordt er door de verschillende stadsdelen een evaluatieverslag opgesteld. Dit verslag wordt vervolgens naar het college van B&W gestuurd. In dit verslag staat; • • •
Globaal de activiteiten die zijn georganiseerd per stadsdeel Overzicht met specifieke cijfers wie hoeveel subsidie heeft gekregen Bestedingen per stadsdeel
Controle De controle en het behandelen van de aanvragen neemt veel tijd in beslag vertelde Jacqueline. Wij als VOF Alwindes konden geen informatie krijgen over hoeveel uren er daadwerkelijk worden besteed aan het controleren en het afhandelen van deze wijkbudgetten. Zowel bij het subsidiebureau als bij de stadsdeelkantoren hadden ze geen specifieke urenregistratie die dit kon aantonen. Jacqueline vertelde dat veel kleine initiatieven zoals buurtfeesten etc vaak snel waren afgehandeld. Subsidies van grotere bedragen namen meer tijd in beslag omdat deze aanvragen eerst moeten worden overlegd met andere stadsdelen.
33
Voordelen • •
Duidelijk financieel inzicht Zelf controle over de uitgifte van subsidies
Nadelen • • •
Kost tijd Burgers hebben weinig inbreng Beperkt inzicht in maatschappelijk effect
34
II.V Vergelijking Almere en Eindhoven Inleiding Om een passend advies te schrijven hebben wij als VOF Alwindes de vergelijking met Eindhoven gemaakt omdat de ook gemeente op elkaar lijken. Hieronder weergegeven; Inwoners Almere:
194.0049
Eindhoven: 217.12010 Gemeentelijk apparaat Almere:
2000 ambtenaren
Eindhoven: 2200 ambtenaren Met deze gegevens kan VOF Alwindes een realistische vergelijking maken. Verschillen Het verschil in de aanpak van wijkbudgetten tussen Almere en Eindhoven : • • • •
Eindhoven heeft 24 wijkorganisaties en Almere heeft deze niet Almere kent 6 verschillende stadsdelen ipv van wijkorganisaties Almere controleert deze wijkbudgetten zelf en de gemeente Eindhoven niet In Almere leeft het wijkbudget minder als in Eindhoven
Uit het onderzoek is dus gebleken dat het verschil groot is tussen de 2 gemeente. Wij als VOF Alwindes hebben als doel om te kijken wat wij van Eindhoven kunnen leren. Almere kent geen wijkorganisaties maar dit hoeft niet te betekenen dat wij geen ideeën hebben voor een andere aanpak in Almere. Het overnemen van het model in Eindhoven is geen optie voor de gemeente Almere omdat de structuur geheel anders is. Daarom hebben wij een Almeers model bedacht voor de gemeente Almere. In het volgende hoofdstuk zal de VOF Alwindes de mogelijkheden voor Almere in kaart brengen.
9
http://www.almere.nl/de_stad/actueel/feiten_en_cijfers/content/_pid/kolom1-1/_rp_kolom11_elementId/1_64954 10 www.cbs.nl
35
II.VI Mogelijkheden Almere Controle Almeers model VOF Alwindes heeft een mogelijkheid voor de gemeente gevonden om besparingen te realiseren. Deze besparing kan gerealiseerd worden door de controle meer over te hevelen aan de subsidieontvangers zoals ze dat ook in Eindhoven doen. Het idee van VOF Alwindes is om instellingen die subsidie krijgen elkaar tot het subsidiebedrag van bijvoorbeeld 60.000 euro elkaar te laten controleren. Dit kan bijvoorbeeld door buurtcentra of sportclubs die subsidie krijgen bij elkaar te laten verantwoorden en de boekhouding goedkeuren. Hiermee stimuleer je de burgerparticipatie omdat je de controle op een lager niveau neerlegt. Kleine initiatieven zoals buurtfeesten zijn niet interessant om op te besparen omdat daarvan de afhandeling in verhouding veel minder tijd kost. Daarom richt de VOF Alwindes zich op wat grotere instellingen die subsidie krijgen die min of meer hetzelfde functioneren als wijkorganisaties. Hiermee bedoelen wij instellingen die een financiering krijgen uit deze wijkbudgetten en hiermee de burger weer bedienen. Als subsidieontvangers aan elkaar gaan verantwoorden kunnen ze ook van elkaar leren zoals dat ook in Eindhoven gebeurd. Ze lezen elkaars financiële gegevens en kunnen hier van elkaar leren om hun eigen bedrijfsvoering te optimaliseren. De instellingen kunnen worden verdeeld in subgroepen die vervolgens elkaar gaan controleren binnen dezelfde groep. Deze subgroepen zullen dan bestaan uit vergelijkbare instellingen zoals buurtcentra bij elkaar en sportverenigingen bij elkaar in een groep. Het verdelen in subgroepen kan helpen omdat ze elkaar dan beter kunnen controleren en helpen omdat hun kernactiviteiten sterk op elkaar lijken of zowel niet hetzelfde zijn. Ook kan concurrentie tussen verschillende subsidieontvangers helpen om zo de controle te verbeteren. Het voordeel van deze aanpak is dat de gemeente de controle niet meer zelf hoeft uit te voeren. Wel is het verstandig om die steeksgeproefwijs te doen. Het is ook een winst voor leden van deze instellingen omdat hun vereniging of instantie beter wordt gecontroleerd op de maatschappelijke bijdrage. Om dit in de praktijk te realiseren zal er nog meer onderzoek moeten worden gedaan naar hoe dit geïmplementeerd kan worden.
Voordelen • • • •
Vrijheid en vertrouwen geven aan maatschappij Besparingen voor de gemeente Almere Imago Toepasbaar op wellicht andere subsidievormen
Nadelen • • •
Geen financieel inzicht op alle instellingen mits op aanvraag Als het fout gaat zijn er problemen met de rekenkamer en worden er onderzoeken gestart. Zal ook negatief in de media komen. Eventuele weerstand van Economische afdelingen( net als in Eindhoven)
36
Besparingen Wat kan de gemeente Almere precies besparen? Om de eventuele besparingen in kaart te brengen hebben wij een vergelijking gemaakt met de besparingen in Eindhoven. In Eindhoven konden zij vertellen hoeveel zij nu al bespaarde met deze nieuwe regeling. De regeling is in Eindhoven is net in werking(jan 2012 tot heden) dus aan het eind van het jaar kan Eindhoven een goed accuraat inzicht krijgen in de totale besparingen. In Eindhoven hebben ze door de nieuwe regeling het volgende kunnen besparen: •
0,3 FTE op een functie die zich bezighoud met controles zoals aangetoond in Eindhoven. Dit kan dus over de hele gemeente worden uitgezet. Op iemand die €45.000,- op jaarbasis verdient kan er dus 0,3 x 45.000= €13.500,-worden bespaard. Dit is wel een schatting die wij als VOF Alwindes kunnen maken.
Dit zijn de voorlopige conclusies van de gemeente Eindhoven. Uitgaande van deze gegevens zou de gemeente Almere na het inzichtelijk maken van de uren die hierin worden gestoken ook een schatting kunnen maken van de besparingen. De VOF Alwindes gaat er wel vanuit dat de besparingen minder zullen zijn als in de gemeente Eindhoven. Dit komt omdat het aantal geld dat wordt besteed aan deze budgetten erg verschilt. Eindhoven 1.100.000,Almere
500.000,-
II.VII Toepassing op andere instellingen VOF Alwindes ziet niet alleen kansen in het uit handen geven van de controle van de wijkbudgetten maar ziet ook elders kansen. Er zijn binnen de gemeente Almere verschillende grote instellingen die voor miljoenen subsidie ontvangen van de gemeente Almere. Ook is de controle hier erg stevig en kost hier enorm veel tijd. In ons gesprek met Monica van den Ende werd ook verteld dat voor de controle voor deze grote instellingen veel tijd werd gevraagd. Monica geeft leiding binnen het subsidiebureau. Zo zijn er binnen de gemeente ambtenaren die zich volledig bezighouden met de controle en begeleiding van deze instellingen. Dit werd ons verteld door de studenten van de Universiteit van Utrecht die ook een onderzoek uitvoerden voor het subsidiebureau binnen de gemeente Almere. Hun onderzoek richt zich tot de vraag of de verantwoording meer horizontaal kan worden gevoerd i.p.v. van verticaal. VOF Alwindes ziet de mogelijkheden om ook bij grote instellingen zoals bijvoorbeeld de bibliotheek of de Schoor de controle te verminderen. Door meer naar de achterban te verantwoorden ipv van naar de gemeente kan hier ook veel geld worden bespaard en wordt de burgerparticipatie gestimuleerd. Dit onderzoek loopt ook bij de gemeente en ook Arno Visser is bezig om het subsidiebeleid onder de loep te nemen. Wij achten deze acties zeer waardevol voor de toekomst van de gemeente Almere omdat hier flinke besparingen kunnen worden gerealiseerd. Ook speelt hier de burgerparticipatie een grote rol in de toekomst voor de gemeente Almere.
37
II.VIII Advies •
VOF Alwindes adviseert de gemeente meer onderzoek te doen naar de aanpak van het algehele subsidiebeleid binnen de gemeente Almere. VOF Alwindes vind het idee om de subsidies te centraliseren een interessant onderwerp. De onderzoeken die de VOF heeft gedaan en het onderzoek wat wordt uitgevoerd binnen het subsidiebureau door de studenten kunnen een mooie aanzet zijn om dit verder op te pakken.
•
VOF Alwindes acht het voor de gemeente Almere belangrijk contact op te nemen met Willy van Dijk van de gemeente Eindhoven. Willy staat open voor vragen en een goed gesprek tussen Eindhoven en Almere. Arno Visser is ook al in contact gekomen met de wethouder van de gemeente Eindhoven over de innovatieve aanpak in Eindhoven. Dit vindt de VOF Alwindes erg goed nieuws en hoopt op een vruchtbare samenwerking tussen Eindhoven en Almere.
•
Om een duidelijker beeld te krijgen van de eventuele besparingen die de gemeente Almere kan realiseren acht de VOF het van essentieel belang om meer inzicht te krijgen in de urenregistratie. Momenteel kan er niet precies worden verteld hoeveel tijd de gemeente bezig is met het controleren van deze subsidies. De gemeente Almere wordt geadviseerd dit in kaart te brengen.
•
De VOF Alwindes adviseert om een pilot te starten door 2 instellingen elkaar te laten controleren. Er wordt geadviseerd om dit een jaar te toetsen en daarna een evaluatie te houden. Dit kan door het benaderen van bijvoorbeeld buurtcentra die graag willen meewerken aan deze pilot. Deze ervaringen kunnen meteen worden behandeld binnen de gemeente.
•
De VOF Alwindes adviseert om nader onderzoek te doen naar de verantwoording van de bibliotheek en de Schoor. Dit zijn instellingen die interessant zijn voor de gemeente om wat mee te doen. Er zullen gesprekken moeten worden gevoerd met deze instellingen om te kijken hoe deze controles vereenvoudigd kunnen worden. Het onderzoek die de studenten van de Universiteit van Utrecht uitvoeren kan hiervoor belangrijke input zijn.
38
Bijlage 3 Advies Citrix
22-6-2012 39
III.I Inleiding In de brainstormsessie die wij samen met Robin Driessen gehouden hebben, kwam de vraag naar voren of het gebruik van Citrix in combinatie met een token voor thuiswerkplekken niet gebruiksvriendelijker en goedkoper kan. Wat is Citrix? Citrix is een oplossing om het anders werken te bereiken. Citrix maakt het mogelijk om met een beveiligde verbinding tijd- en plaatsonafhankelijk te werken. Citrix kan een hulpmiddel zijn voor het “nieuwe werken”. Citrix ontwerpt applicaties die ervoor zorgen dat je overal kunt werken en op elk apparaat. Denk hierbij aan smartphones, tablets en de traditionele computer. Tijdens het onderzoek is er een aantal personen geïnterviewd. De bewuste personen hebben een dusdanige bijdrage geleverd waardoor de VOF Alwindes tot een gedegen conclusie is gekomen. Namens VOF Alwindes gaat onze dank uit naar: Persoon Adri Staal Hans Wormer Edwin Gerrebrands Joost Mulder Richard Vahl Robin Driessen
Functie Extern adviseur ICT Adviseur ICT projectleider ERP consultant Systeembeheerder gemeente Lelystad Adviseur bedrijfsvoering
Probleemstelling Kijken hoe er kosten kunnen worden bespaard via een optimalisatie in het gebruik van Citrix als applicatiesoftware voor thuisgebruik.
40
III.II Het onderzoek In het onderzoek heeft de VOF Alwindes gekeken wat het programma Citrix is en wat het allemaal kan. Vervolgens hebben wij gekeken hoe het huidige Citrix systeem werd gebruikt. Daarna hebben wij gekeken hoe de gemeente Lelystad zijn Citrix systeem gebruikt. In het onderzoek kwam naar voren dat de gemeente Lelystad het nieuwe werken volledig heeft ingevoerd. Dit hebben zij kunnen realiseren door het gebruik van een nieuw Citrix systeem,hetgeen sinds juni 2011 wordt gebruikt. De VOF Alwindes heeft ook gekeken hoe Citrix voor het nieuwe werken geïmplementeerd zou moeten worden, zodat dit een hoge slagingskans heeft.
III.III Wat is Citrix? De werkplek van de 21ste eeuw ondergaat een transformatie, mede gedreven door innovatie in de consumententechnologie. Mensen gebruiken voor zowel het werk als in hun privéleven steeds meer Wifi en Internet door gebruik van hun smartphones of tablets. Dit zorgt ervoor dat de grenzen tussen én het werken op kantoor óf ergens anders, bijvoorbeeld thuis, steeds kleiner worden. Citrix maakt het mogelijk dat mensen niet meer naar kantoor hoeven te gaan. Citrix ontwerpt applicaties die zorgen dat je overal kunt werken en op elk apparaat. Citrix is een bedrijf dat software verkoopt. Het idee achter ICA(Independent Computing Architecture) is dat de client (de PC) slechts voorzieningen hoeft te hebben om schermbeelden te ontvangen en te tonen en om de respons van de gebruiker naar de centrale Citrix-server terug te sturen. De communicatie gebeurt volgens het ICA-protocol. De server doet verder alle andere verwerking, zoals de communicatie met de database, fileserver en verwerking applicatie-logica etc. De voordelen van Citrix op een rij: • Alles draait op de Citrix server(s); • Data blijft in het datacenter; • Eenvoudig meerdere vestigingen koppelen; • Slechts "domme terminals" nodig; • Centraal beheren van applicaties; • Applicaties publiceren via het Internet of UMTS.
41
III.IV Situatie gemeente Almere Gesproken met: Joos Mulder, gemeente Almere Op dit moment is de situatie zodanig dat er op elke werkkamer één of meerdere computers staan. Deze zijn verbonden met een centraal netwerk. Op deze computers staat een aantal standaard applicaties; denk hierbij aan Microsoft Office. Als de programma’s een update nodig hebben zal dit moeten plaatsvinden op elke computer individueel.Dit houdt in dat er redelijk wat tijd overheen gaat voordat alle computers up-to-date zijn. De gemeente Almere gebruikt op dit moment de applicatie XenApp van Citrix. XenApp is een hulpmiddel om bij bepaalde applicaties te komen wanneer je vanaf kantoor of huis werkt. De gemeente Almere gebruikt eigenlijk haar Citrix systeem nog maar voor een paar applicaties, onder andere voor het HRM systeem. Er zijn 7 server die de gemeente hiervoor heeft staan.Op de server staan de applicaties geïnstalleerd en hier worden de bestanden opgeslagen. De 6e en 7e server zijn testservers. Server 1,2 en 3 moeten theoretisch identiek zijn.De praktijk laat echter wat anders zien. Dit geldt ook voor server 4 en 5.Dit is voor de veiligheid als één van de server uitvalt. Nu moet de gebruiker op een andere server verder gaan werken. Er zitten knelpunten binnen dit systeem. Naarmate er meerdere versies van één applicatieworden geïnstalleerd,gaande applicaties met elkaar conflicteren. Kosten van Citrix bij de gemeente Almere Een kostenopgaven voor het gebruik van de ICT faciliteiten hebben wij niet van de afdeling ICT gekregen. Wel hebben wij een document in concept gevonden met daarin de prijzen. Dit zijn niet de uiteindelijke prijzen, maar ze geven wel een indicatie. Voor één werkplek (PC) wordt er per jaar €1.622 betaald. Daarin zit zowel de hardware als de software; denk hierbij aan Microsoft Office en Adobe. Voor één licentie, dat is een token plus een veilige toegang tot het netwerk, wordt er per jaar € 867 betaald.
III.V Situatie gemeente Lelystad Gesproken met: Richard Vahl, gemeente Lelystad De gemeente Lelystad is sinds juni 2011 overgegaan op een nieuw pakket, zodat zij “het nieuwe werken” kon introduceren. In 2009 maakte de gemeente Lelystad gebruik van Citrix XenApp. De situatie zag er in 2009 zo uit: • Eigen pc op een eigen kamer; • Flexibel werken was hierbij niet mogelijk; • Beperkte toegang buiten het stadhuis; • 300 tokens voor 1000 medewerkers(via de tokens waren er 10% van de applicaties beschikbaar); • De tokens werden als kostbaar beschouwd; • Veel storingen waardoor het personeel 24/7 niet kon inloggen op het systeem; • Het was niet beschikbaar voor alle medewerkers; • Verouderde systemen en er was weinig beheer; • De eerste inlog kon wel 15 minuten duren; • Het energieverbruik was hoog (kosten niet bekend). 42
Kortom; dit voldeed niet aan de wensen die de gemeente Lelystad had voor het “nieuwe werken”. De investeringen voor dit systeem bedroegen € 2 miljoen. Het doel van de gemeente Lelystad was helder; zij wilde een systeem hebben wat voldeed aan de volgende behoeftes: • • • • • • •
Er moet 24/7 gewerkt kunnen worden; De applicaties moeten erop kunnen draaien; Geen tokens meer; Energiezuinig; Tijd- en plaatsonafhankelijk; Meerdere communicatie mogelijk(behalve e-mail ook een blog (Sharenet) en instant messaging); Proactief monitoren. Indien er iets mis is of er doet zich een probleem voor, zal dit voordat de gebruiker er problemen van ondervindt, direct worden opgepakt en hersteld.
De gemeente Lelystad heeft ervoor gekozen om geen tokens meer te gebruiken. Aangezien je altijd je mobiele telefoon bij je hebt, is het nieuwe systeem gebruiksvriendelijker geworden.Tokens konden nog vergeten worden. In plaats van het gebruik van tokens wordt dit opgelost door het verzenden van sms’jes met identificatiecode als verificatie naar de gebruiker.De gebruiker moet deze invullen op het moment dat hij of zij op het netwerk inlogt. De gemeente Lelystad heeft ervoor gekozen om met verschillende clientste werken Zo hebben zij een Citrix XenDesktop, App V server en een VmwareESXi 4.1.Door middel van deze systemen hebben zij het doel bereikt zoals hierboven beschreven is. De gemeente Lelystad had van tevoren een plan van aanpak gemaakt, zodat zij duidelijk en helder voor ogen hadden hoe zij dit wilde gaan aanpakken. Plan van aanpak • Alle applicaties in kaart brengen; kijken welke applicaties er gebruikt worden en welke er weg zouden kunnen. • Het vaststellen van de huidige situatie, bekijken wat de knelpunten nu zijn. • Mogelijke technische oplossingen inventariseren. • Proof of concept (POC); kijken of dit is wat ze willen en eventuele knelpunten eruit halen. • Realisatie. • Testen (VPI en de applicaties). • Big bang implementatie; alle medewerkers in één keer over te laten gaan naar het nieuwe systeem.Nadeel is dat er veel storingen in het begin zijn. De gemeente Lelystad zal bij een volgende overstap het zo weer doen. Nadelen Bijna alle medewerkers zijn over gegaan naar dit systeem, op één enkeling na. Dit heeft te maken dat die applicaties nog niet kunnen compatibel zijn met Windows 7. Personen die daar last van hebben, werken nu nog via Windows XP en op het gemeentehuis. Het is de bedoeling dat deze personen zo snel mogelijk overgaan op het nieuwe systeem. Gebruikers kampen op dit moment met een mindere beeld- en geluidskwaliteit. Dit kan opgelost worden door middel van het aanpassen van de techniek. Waar gebruikers nu mee zitten is de vraag waar zij terecht kunnen met problemen. Aangezien de gebruikers nu na de traditionele kantooruren kunnen werken, weten zij niet waar zij terecht kunnen met hun probleem. Daar moet onder de gebruikers nog duidelijkheid over komen. 43
Voordelen Het voordeel voor de gemeente Lelystad is dat zij nu flexibel kunnen werken. De gebruikers zijn nu niet meer aan tijd en plaats gebonden. Zij kunnen op verschillende manieren met elkaar communiceren. Door de nieuwe techniek en software toe te passen kan de gebruiker altijd bij zijn eigen bestanden en applicaties komen. De gebruiker logt in op zijn eigen desktopomgeving. Als hij van werkplek verandert, kan de gebruiker zo verder gaan waar hij gebleven is. De gebruiker blijft dus altijd aangemeld, behalve in het weekend. Dan meldt de gemeente Lelystad alle gebruikers af om op maandagochtend met verse en schone systemen te beginnen. Van de 800 medewerkers die bij gemeente Lelystad werkzaamzijn, gebruiken gemiddeld 50 personen per dag dit systeem buiten kantooruren. Dit aantal is nog steeds groeiende. Kosten De investering voor het project is €2.000.000.Dit is dezelfde investering die de gemeente Lelystad nodig had voor het oude systeem. De kosten die de gemeente Lelystad in het afgelopen jaar maakte voor het gebruik van ICT was € 1162,73 per gebruiker.Dit zijn licentiekosten (in tabel 3 is te zien waar de kosten vandaan komen). Hierin zijn nog niet de kosten van programma’s zoals Microsoft Office zijn verrekend. De upgrade voor de hardware bedraagt € 444.908,-.
44
III.VI Het advies van de VOF Alwindes •
VOF Alwindes adviseert over te gaan naar een nieuw ICT platform, zodat er tijd- en plaatsonafhankelijk gewerkt kan worden. Kijk hierbij naar het voorbeeld van de gemeente Lelystad. Hierbij moet gekeken worden naar deze systemen zodat ook de gemeente Almere tijd- en plaatsonafhankelijk aan de slag kan gaan. Hierin worden direct kosten bespaard (zie tabel 1).Ook zit er een sociaal gewin in.De medewerker kan nu op verschillende plaatsen werken en hoeft niet per se naar het gemeentehuis te komen. De medewerker kan nu wanneer hij/zij aan het werk wilgaan, zelfstandig zijn uren indelen.
•
Bij het invoeren van het nieuwe systeem volg je een stappenplan zodat de invoer op een gestructureerde wijze kan plaatsvinden. Kijk hierbij naar het nogmaals naar het stappenplan van de gemeente Lelystad:
Stap Actie 1 In kaart brengen van de applicaties. Inventariseer welke applicaties gebruikt en welke applicaties gesaneerd kunnen worden. 2 Onderzoek doen naar de huidige situatie. Inventariseren waar op dit moment de knelpunten liggen. 3 Mogelijke technische oplossingen inventariseren. 4 Opstellen proof of concept, testen of het realiseerbaar is. Eventuele knelpunten eruit filteren. 5 Realisatie van het project. 6 Testen van de VDI en de applicaties. 7 Implementeren van het nieuwe systeem via een ‘big bang implementatie’. Dat wil zeggen dat op één moment alle computers overgaan op het nieuwe systeem
Tijdsbestek 1 week 3 weken 2 weken 2 weken 2 weken 2 weken 3 weken
De gemeente Almere zou moeten kijken of zij een big bang implementatie willen of dat zij het geleidelijk willen invoeren. In tabel 2 zijn kort de voor-en nadelen benoemd. De VOF Alwindes adviseert voor een big bang implementatie.Het voordeel is dat je in één keer over bent naar het nieuwe systeem. Het overzicht kan bewaard worden omdat alles nu op het nieuwe systeem zit. Daardoor hoeftdegebruiker niet te schakelen tussen twee systemen. Tabel 1 Gemeente Almere
Gemeente Lelystad
€ 1.622,Per vaste werkplek inclusief software € 1.162,73 Per werkplek exclusief software
€ 867,Per token + veilig toegang tot het netwerk
Totaal per jaar € € 2.489,-
€ 1.162,73
Verschil €
€1.326,27
Dit verschil is exclusief de software. 45
46
Tabel 2 Big bang implementatie
Geleidelijke invoer
Voordeel Alle systemen zijn in één keer over. Geen problemen met het oude en nieuwe systeem, zoals nu wel gebeurd is bij de gemeente Lelystad Zal minderproblemen opleveren, aangezien er continu gemonitord zal worden,zodat problemen meteen opgelost kunnen worden voordat de gebruiker er last van heeft.
Nadeel Kan veel storingen opleveren, zoals applicaties die nog niet werken op dit systeem.
Dat er tijdelijk met twee Citrix systemen gewerkt zal worden,aangezien nog niet alle applicaties over zijn naar het nieuwe systeem.
47
Tabel 3 Software App-v Vmware
Aantal Omschrijving 1000 App-v ESX 40 Enterprise 1 vCenter HA
Citrix
Veeam
Omschrijving 2 Software virtualisatie voor 1000 medewerkers
6
5.940
ESX Licenties + 1 vCenter
3.132
125.270
High Availability vCenter
8.824
8.824
113
92.250
30
5.344
498
1.990
50
15.000
253
10.100
820 Xendesktop
Xendesktop 4.0
180 Xendesktop Cag 4 Standaard
Xenapp 90 Concurrent -> 180 Xendesktop actie
300 Cag Client
Concurrent Connecties
40 SCOM Pack
Totaal Totaal Prijs SOM
Prijs
Citrix Access Gateway 5.0 Standaard Veeam SCOM pack voor vMware
SMSpasscode
1000 SMSpasscode Licenties en 2 moxaboxen
56
55.643
Script logic
1000 ScriptLogic
16
16.380
7.574
22.721
113
2.819
Admin Studio Dameware
3 Adminstudio 25 Dameware
Upgrade 6 -> 8 Upgrade 8.5 -> 9.5 Upgrade
Totaal Software Management Software
362.280 1000 ResPowerfuse Management software VDI (Niet aangeschaft)
Totaal Management Software
0
0
0
0
362.280
0
Hardware VDI Servers
18
HP Proliant DL380 2x 2,23 GHZ 72Gb
8.668
156.015
Infrastructuur Servers
4
HP Proliant DL380 1x 2,23 GHZ 24Gb
7.160
28.640
SAN netapp
2
FAS 3140
83.077
166.153
SAN netapp support
1
1 jaar contract
12.250
12.250
Glas Switches
4
Brocade B300
4.727
18.908
UPS Extra Geheugen Infrastructuur
3
HP UPS
1.850
5.549
Extra GeheugenVDI Klein materiaal UTP Kabels 19 inch racks Inruil extra Geheugen VDI
12 312 1 218 4 288
8GB Modules
354
4.252
Uitbreiding 72Gb van 72Gb naar 144Gb 18 VDI Servers
141
43.998
4.116
4.116
13
2.930
3.275
13.100
-20
-5.760
Diverse hardware (Proof of concept, Demo en Kabels) UTP Kabels 19 inch racks + plaatsen en aansluiten 4Gb geheugens retour
Totaal hardware
450.151
Technisch Ontwerp PQR
8
Technisch Ontwerp VDI
1.092
8.736
48
450.151
Policies Wortell
56
AD Computer en User policies
130
7.280
24
Windows 7 drivers
120
2.880
16
Optimalisatie Inlog proces VDI
130
2.080
PQR
46
Ondersteuning VDI (Xendesktop, Provisioning, App-v en Vmware implementatie
1.023
47.066
PQR
10
Ondersteuning Storage implementatie
1.142
11.420
ISIT
3
Audit en intake Storage contract
1.200
3.600
Printers Wortell Login optimalisatie Wortell VDI
Inrichting VDI
83.062
83.062
Packaging Externe Medewerkers
1950
Circa 200 Applicaties 1950 uur
Tijdelijk Contract
1
Tijdelijk contract
Totaal packaging
200
200 Applicaties
1,5
Tijdelijk contract
46
88.855
66.000
66.000
774
154.855
66.000
99.000
154.855
Technisch Projectleiding Tijdelijk Contract Totaal Technisch Projectleiding
99.000
99.000
Opleidingen Helpdesk/Systeembeheer
1
Windows 7, vMware, Citrix, CAG (Systeembeheer / Helpdesk)
Packaging
2
APP-V Cursussen Microsoft Vouchers
13.388
13.388 0
Totaal opleidingen
13.388
Werkplekken ThinClients
575
Futro 550-2
299
171.925
ThinClients
65
Futro S900
453
29.420
Scout
640
Scout management software
37
23.802
Keyboards
635
Keyboard
15
9.525
Muis
800
Muis
15
12.000
Grafische Werkstations
35
P9900
699
24.465
Multimedia Werkstations
10
p9900 + Multimedia
728
7.277
Laptops
75
E751
1.009
75.675
49
13.388
Monitoren Totaal Hardware
380
B24
239
90.820 444.908
Totaal Project
444.908 1.607.644
50
Bijlage 5: Kerntaken en Competenties Mbo-opleidingen ROC Flevoland. Kok Niveau 2 BOL/BBL Kerntaken
Kerntaak 1 Bereidt gerechten
2 Beheert de keukenvoorraden
Werkproces 1.1 Plant zijn werkzaamheden 1.2 Maakt mise en place 1.3 Past recepten aan 1.4 Bereidt gerechten en componenten 1.5 Werkt gerechten voor uitgifte af 1.6 Maakt de werkruimtes, gereedschappen en machines in de keuken schoon 1.7 Verricht onderhoud aan keukeninventaris 2.1 Bestelt benodigde producten 2.2 Ontvangt en controleert geleverde producten 2.3 Slaat de geleverde producten op 2.4 Controleert producten en voert keukenadministratie uit
51
Competenties Competentie A Beslissen en activiteiten initiëren B Aansturen C Begeleiden D Aandacht en begrip tonen E Samenwerken en overleggen F Ethisch en integer handelen G Relaties bouwen en netwerken H Overtuigen en beïnvloeden I Presenteren J Formuleren en rapporteren K Vakdeskundigheid toepassen L Materialen en middelen inzetten M Analyseren N Onderzoeken O Creëren en innoveren P Leren Q Plannen en organiseren R Op de behoefte en verwachtingen van de ‘klant’ richten S Kwaliteit leveren T Instructies en procedures opvolgen U Omgaan met verandering en aanpassen V Met druk en tegenslag omgaan W Gedrevenheid en ambitie tonen X Ondernemend en commercieel handelen Y Bedrijfsmatig handelen
52
Gastheer/Gastvrouw Niveau 2 BOL/BBL Kerntaken
Kerntaak 1 Serveert en bereidt dranken en gerechten
2 Voert voorbereidende en afrondende werzaamheden uit
3 Beheert de voorraad en bestelt
Werkproces 1.1 Neemt reservering aan 1.2 Ontvangt gasten 1.3 Adviseert de gast en neemt de bestelling op 1.4 Maakt dranken serveergereed 1.6 Serveert de bestelling en ruimt af 1.7 Creëert een passende sfeer 1.8 Bewaakt de sfeer 1.9 Rekent de bestelling(en) af en neemt afscheid 2.1 Voert de voorbereidende werkzaamheden uit 2.3 Voert afrondende werkzaamheden uit 2.4 Sluit de kassa af 3.1 Controleert de voorraad en bestelt 3.3 Ontvangt en controleert de bestelling 3.4 Pakt de bestelling uit en slaat deze op
Competenties E, Q, T E, I E, I, J, R E, L, S, T E, J, K, S, T I, R B, E, F, R, T, V K, L, R, T E, K, L, T E, L, T M, T M, T J, T L, T
53
Competenties
Competentie A Beslissen en activiteiten initiëren B Aansturen C Begeleiden D Aandacht en begrip tonen E Samenwerken en overleggen F Ethisch en integer handelen G Relaties bouwen en netwerken H Overtuigen en beïnvloeden I Presenteren J Formuleren en rapporteren K Vakdeskundigheid toepassen L Materialen en middelen inzetten M Analyseren N Onderzoeken O Creëren en innoveren P Leren Q Plannen en organiseren R Op de behoefte en verwachtingen van de ‘klant’ richten S Kwaliteit leveren T Instructies en procedures opvolgen U Omgaan met verandering en aanpassen V Met druk en tegenslag omgaan W Gedrevenheid en ambitie tonen X Ondernemend en commercieel handelen Y Bedrijfsmatig handelen
54
