Voetbal Leren Integratie

Voetbal – Leren – Integratie Goede voorbeelden uit de praktijk

Wenceslao Avila-Miranda Veronika Avila Raymond Bano Holger Bienzle Marcus Lemke Roberta Lo Bianco Tom Mitchell Maren Satke Boian Savtchev Karim Sefiat John Vrolings Sabine Wiemann Craig Winstanley

HATTRICK-Website: www.hattrick-project.eu

Dit project werd gesubsidieerd door de Europese Commissie (Referentienummer: 502368-LLP-1-2009-1-AT-GRUNDTVIG-GMP). Deze publicatie is een weergave van de visies en inzichten van de auteur. De Europese Commissie kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor enige gevolgen die uit het gebruik van de inhoud van deze publicatie voortvloeien.

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk

HATTRICK: Voetbal – Leren – Integratie Goede voorbeelden uit de praktijk Auteurs: Wenceslao Avila-Miranda Veronika Avila Raymond Bano Holger Bienzle Marcus Lemke Roberta Lo Bianco Tom Mitchell Maren Satke Boian Savtchev Karim Sefiat John Vrolings Sabine Wiemann Craig Winstanley Eindredactie: Maren Satke Productie: word up Werbeagentur Een uitgave van: ¡ Unternehmensberatungsgesellschaft mbH Wipplingerstraße 32/23–26, 1010 Wien www.dieberater.com

Projectcoördinator ¡ Wenen / Oostenrijk www.dieberater.com

Partners BUPNET Duitsland www.bupnet.de Marcus Lemke, [email protected] Centrum voor Europese Studies en Opleidingen Nederland www.ceso.nl John Vrolings, [email protected] CENTRO STUDI ED INITIATIVE EUROPEO Italië www.cesie.org Roberta Lo Bianco, [email protected]

ISBN 978-3-902847-09-6

SCOP ADREP Frankrijk www.adrep.fr Raymond Bano, [email protected]

Noot van de samenstellers: Het project Hattrick richt zich met name op jonge voetballers van het mannelijke geslacht en hun trainers. Om deze reden is er geen onderscheid gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke aanduidingen in dit document

Euroinform Bulgarije www.euroinformbg.com Maya Russimova, [email protected]

© 2011 ¡ Unternehmensberatungsgesellschaft mbH

Nederlandse vertaling van het originele document: HATTRICK: Football-Learning-Integration. Good Practice Report ISBN 978-3-902847-05-8 „die Berater“ Unternehmensberatungsgesellschaft mbH

Doncaster College Het Verenigd Koninkrijk www.don.ac.uk Claire Wheeler, [email protected]

Hattrick Voetbal – Leren – Integratie 1. Introductie................................................ 2 2. Voetbal, integratie en een leven lang leren......................................................... 2 2.1 Sport en persoonlijke ontwikkeling.. 3 2.2 Integratie door voetbal...................... 4 2.3 Voetbal en kwalificatie...................... 4 2.3.1 De leeromgeving – het voetbalveld als domein voor informeel leren.......................... 4 2.3.2 Verkenning van persoonlijke kwaliteiten en beperkingen....... 5 2.3.3 De kracht van het team en gecontroleerde teamprestaties.. 5 2.3.4 Gebruikmaking van taakgerichte activiteiten ............................... 5 3. Het HATTRICK project............................... 6 3.1 Partners in het HATTRICK Project..... 6 3.2 De geschiedenis van het project HATTRICK............................................ 8 3.2.1 Jonge mannnen in relatie tot Een Leven Lang Leren................ 8 3.3 Doelen van het HATTRICK project...... 8 3.4 Aandacht voor de doelgroep jonge mannen van allochtone afkomst of van sociaal kansarme milieus........... 9

3.5 De verschillende fasen van het 4.3 Zeven proefprojecten uitgevoerd in HATTRICK project............................... 10 Oostenrijk, Duitsland, Nederland, Italië, Frankrijk, Bulgarije en Engeland...... 18 3.6 Het HATTRICK model voor competentie 4.3.1 Oostenrijk.................................. 18 ontwikkeling....................................... 10 4.3.2 Duitsland................................... 20 3.7 De HATTRICK VoetbaLLL Workshops . 12 4.3.3 Nederland.................................. 22 3.7.1 Educatieve doelstellingen van 4.3.4 Italië.......................................... 24 de VoetbaLLL Workshops .......... 12 4.3.5 Frankrijk.................................... 26 3.7.2 De structuur van de VoetbaLLL 4.3.6 Bulgarije.................................... 28 Workshops................................. 12 4.3.7 Engeland .................................. 30 3.7.3 De samenstelling van het team 4.4 Kenmerkende resultaten uit de voor de VoetbaLLL Workshops.... 13 evaluatie van de HATTRICK 3.7.4 De betrokkenheid van de proefprojecten................................... 31 voetbaltrainer in de VoetbaLLL 4.4.1 Aanpak voor de evaluatie.......... 31 Workshops................................. 13 4.4.2 Uitvoering van de evaluatie....... 32 3.8 De HATTRICK VoetbaLLL Trainers 4.4.3 De evaluatie uitrusting.............. 33 cursus................................................ 14 4.4.4 Visie over de evaluatie.............. 33 3.8.1 Doelstelling van de trainers4.4.5 Belangrijkste resultaten van cursus....................................... 14 het evaluatieproces................... 33 3.8.2 De structuur van de HATTRICK VoetbaLLL Trainers cursus........ 14 5. Aanbevelingen voor toekomstige 3.8.3 Betrokkenheid van de trainers ontwikkelingen en het werken met het in de workshops voor hattrick concept in de voetbalsport........ 35 voetballers................................. 14 5.1 Organisatorische aspecten............... 35 3.9 Methodiek.......................................... 15 5.2 Aspecten voor competentie ontwikkeling....................................... 35 4. De ervaringen van de proefprojecten...... 16 5.3 Aandachtspunten voor het werken 4.1 Samenwerking met de voetbalclubs . 17 met HATTRICK in de toekomst........... 36 4.2 Doelgroep .......................................... 17

Goede voorbeelden uit de praktijk

1

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 1. Introductie Voetballen, zowel actief als passief geniet over de hele wereld enorm veel aandacht en interesse. Het verband tussen sociale vaardigheden die in het voetbal en andere (team) sporten geleerd worden en de behoefte aan deze vaardigheden in de arbeidsmarkt zijn significant. Voetballers en hun trainers zouden zich daarvan meer bewust moeten zijn.

1. Introductie

Het centrale doel van het Project HATTRICK is om het (voetbal)potentieel waarover jonge allochtone voetballers beschikken te gebruiken om hen te ondersteunen de stap (terug) naar het onderwijs of beroepsopleiding te zetten en op die manier hun sociale integratie te bevorderen. HATTRICK heeft een innovatieve methodiek ontwikkeld door het voetbal te gebruiken als informele leeromgeving. Hiervoor zijn voetbalclubs gebruikt als experimentele leerplaatsen. Daar werden jongen allochtonen en andere kansarme jongeren betrokken in educatieve activiteiten in het kader van “een leven lang leren” (Life long Learning). Dankzij een nauwe samenwerking tussen de Hattrick Project partners, de voetbalclubs en hun trainers kon een praktijkgericht aanpak worden ontwikkeld en getest. Middels een tweezijdige benadering kon trainingsvormen en oefenstof ontwikkeld worden die bijdraagt aan de algemen ontwikkeling van zowel (jonge) voetballers als hun trainers. Beide trainingsprogramma’s werden getest door voetbalclubs in alle 7 deelnemende landen. Het enthousiasme van de deelnemende trainers en voetballers gedurende de pilotfase van het project was opmerkelijk in alle HATTRICK partner-landen. Hierdoor kon het ontwikkelde en gepubliceerde materiaal uitgroeien tot een bruikbaar instrument met een compacte inhoud dat zowel binnen voetbalclubs als daarbuiten gebruikt kan worden. De auteurs van het HATTRICK materiaal1 benadrukken dat het niet gaat om een uitputtende verzameling van trainingsmateriaal; oefe1 Zie ook ander HATTRICK publicaties: 1. Hattrick handleiding voor VoetbaLLL Workshops – Ontwerp voor VoetbaLLL-workshops + Materialenbank voor VoetbaLLL-workshops. 2. Hattrick handleiding voor de trainer-docent 2

ning kunnen worden aangepast en uitgebreid. Maar de auteurs benadrukken dat de gebruikers van het materiaal steeds de vraag moeten stellen: waarom kan ik deze oefening goed gebruiken voor deze groep en welke competenties voor het professionele en/of educatieve leven kan ik hiermee adresseren? Met deze publicatie krijgen voetbaltrainers en educatieve trainers een rondleiding langs doelen, leerroutes en verbanden met betrekking tot voetbal en educatie in de praktijk, zoals die binnen het project HATTRICK zijn getest en gebruikt. Deze publicatie “Goede voorbeelden uit de praktijk” is het resultaat van een tweejarig Europees project binnen het Grundtvig-programma “en Leven lang Leren” waarin 7 verschillende partners uit evenzoveel Europese landen hebben samengewerkt. De publicatie levert inzichten en aanbevelingen op het gebied van voetbal, leren en integratie. Het is vooral tot stand gekomen op basis van ervaringen opgedaan gedurende het HATTRICK project en kan daarom worden beschouwd als een goed voorbeeld van strategieën voor Een Leven Lang Leren door voetbal te gebruiken als een instrument voor maatschappelijk participatie in Europa.

2. Voetbal, integratie en een leven lang leren Voetballen biedt als teamsport diverse mogelijkheden voor sociaal onderwijs en de ontwikkeling van meervoudig toepasbare competenties, onafhankelijk van een culturele of sociale achtergrond. Net zoals in andere sporten wordt in voetbal interactie en deelname aan sociale contexten gestimuleerd. De Europese Commissie van Sport benadrukt dat sport een wezenlijke bijdrage levert aan de sociale integratie van allochtonen, hun contact met andere lagen van de bevolking; bovendien biedt sport een

Met het oog op voetbal in Europa dient te worden benadrukt dat HATTRICK zich niet heeft gericht op de elite binnen de voetbalsport, waar men op professionele basis de sport bedrijft en (veel) geld ermee verdient. Wij hebben ons gericht op de regionale voetbalclub, waar voetbal vooral vanuit gemeenschapszin en sociale bezigheid wordt bedreven, waar naast het sportieve element nadrukkelijk ook een sociale component aan de orde is. HATTRICK heeft samen met voetballers en trainers de gemeenschappelijke kracht van het team verkend en dat gebruikt om individueel en collectief succes na te streven. Daarmee werd teven de belangrijke rol van de trainer binnen de voetbalclub benadrukt: het belang van hun maatschappelijke inzet op het voetbalveld; een bijdrage leveren aan de bewustwording van spelers en trainers omtrent de inhoud en het belang van de geleerde competenties, die niet alleen binnen het voetbal maar tevens binnen een professionele context bruikbaar zijn. Tot nu toe was HATTRICK voor een aantal trainers en voetballers een ingang om op een actieve en betrokken wijze kennis te maken met contextrijk leren en zo te ervaren dat een leven lang leren niet alleen voorbehouden is aan hen die bewust kiezen voor studie en onderwijs. Ook voor hen die gewoon vrijwillig hun voetbalkennis en capaciteiten willen ontwikkelen en bijhouden of vaardigheden voor het sociale of professionele leven willen opdoen biedt HATTRICK vele mogelijkheden. In die zin biedt voetbal niet alleen sociaal amusement op de groene mat maar kan ook dienen als een prima training om vooruit te komen in de professionele carrière.

2 http://ec.europa.eu/sport/what-we-do/doc31_en.htm

2.1 Sport en persoonlijke ontwikkeling Sport motiveert en kan leiden tot persoonlijk succes. Jef is 15 jaar (naam en leeftijd is in dit voorbeeld fictief). Hij ondernam een gevaarlijke tocht van Ghana naar Europa. Sinds zijn kindertijd droomde hij ervan ooit een beroemde voetballer te worden, maar het liep anders … Hij moest vluchten uit zijn land omdat hij en zijn familie werden bedreigd. Tijdens hun vlucht raakten ze elkaar kwijt. Na een reis vol tegenslagen kreeg hij asiel in een Europees land. Jef had geluk dat hij de kans kreeg om te voetballen bij een plaatselijke voetbalclub. Zijn trainer onderkende zijn talent en stimuleerde hem op allerlei gebied. Jef was heel gemotiveerd om de taal te leren en vond in zijn voetbalteam een soort van nieuwe familie. Buiten het voetbal verliep het niet zo voorspoedig. Hij werd regelmatig gediscrimineerd. Men zag hem als een vluchteling, een vreemde, wiens talenten men niet kende. Desondanks ontwikkelde Jef zich verder. Hij kreeg meer zelfvertrouwen door de progressie die hij maakte in de voetbalsport. Daaqr werd zijn taqlent gewaardeerd en werd hij geaccepteerd waardoor het steeds beter met hem ging …

2. Voetbal, integratie en een leven lang leren

instrument om een brug te slaan naar kansarme of risicogroepen, die mogelijk met discriminatie te maken krijgen.2

Het voetbalveld als kans om te ontsnappen aan sociale uitsluiting Jonge mannen van allochtone afkomst of kansarme milieus vinden vaak een uitlaatklep en waardering binnen voetbalclubs. En dat terwijl de clubs en hun trainers in het algemeen niet bewust aandacht besteden aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Men lijkt alleen oog te hebben voor de voetbaltechnische en sportieve aspecten. Bij de start van de pliotfase van het HATTRCK project waren de trainers en voetballers erg betrokken. Vooral de spelers waren erg nieuwsgierig omdat zij veelal voor het eerst te maken kregen met oefeningen die 3

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk amper iets met voetbalvaardigheden te maken hadden. Het was een openbaring te ervaren dat vaardigheden die in het voetbal geleerd werden ook bruikbaar zijn in andere situaties. Door middel van oefeningen gericht op bijvoorbeeld teambuilding, leiderschap, respectvol gedag en (zelf)motiverende vaardigheden leerden de voetballers dat deze sociale vaardigheden ook bruikbaar zijn in vele situaties van het dagelijkse leven.


2.2 Integratie door voetbal Het voetbalveld is een sociale omgeving waar integratie in vele gevallen succesvol verloopt. Vele jongeren van allochtone afkomst zijn enthousiaste (team)sporters vooral als het om de voetbalsport gaat. Sociale integratie is een fenomeen dat in alle delen van de samenleving voor zou moeten komen. Als dat het geval is dan is er sprake van sociale eenheid. Dat betekent samen leven en samen werken, uitgaand van wederzijdse acceptatie, transparantie, een open manier van communicatie, de bereidheid om verschillen te overwinnen en zich aan te passen aan gezamenlijke doelen en nieuwe omstandigheden. Integratie door voetbal betekent: vertrouwen om te kunnen gaan met verschillen (professionele en culturele verschillen)

sportatitsbest.com/2010/09/20/self-awareness-part-3/ Toen ik laatst twitterde (@sportatitsbest), Ik was net begonnen aan André Agassi’s autobiografie Open, vond ik direct een hint naar wat ik dacht dat een van de belangrijkste kernvaardigheden was die alle sporters nodig hebben om de top te kunnen bereiken. Natuurlijk gaat het daarbij om het onderwerp van vandaag: zelfbewustzijn. Hier volgt het citaat: “Vlinders zijn leuk. Soms zorgen ze ervoor dat je naar het toilet moet rennen … Dan weer maken ze je aan het lachen, en doen ze je verlangen naar het gevecht … Jouw eigen vlinders beschrijvend, doelend op de toestand van jouw eigen lichaam en geest, is de eerste stap om ze voor jou te laten werken”.

■■ Het

■■ Individuele

vaardigheid om te werken met en vertrouwen te hebben in een team (onderlinge afstemming over gezamenlijke basisregels)

■■ Het

inzicht dat het slim gebruik maken van onderlinge verschillen (individuele kracht) binnen een team kan leiden tot succes van het team

■■ Zowel

kunnen winnen als verliezen in de sport en het professionele

leven ■■ De

mentale kracht en zelfsturing te versterken (100 % inzet te tonen)

■■ In

staat zijn om kansen en beperkingen van onderlinge verschillen te accepteren (de vrijheid om eigenheid en individualiteit te benutten binnen de gezamenlijk afgesproken sociale context).

4

Een aardig voorbeeld van mentale kracht en zelfsturing ontwikkeld binnen de sport en wat voetballers daarvan kunnen leren ten behoeve van hun professionele leven is het volgende citaat:

2.3 Voetbal en kwalificatie Het HATTRICK project biedt voetballers de gelegenheid om ■■ Vaardig

te worden in elementaire sociale situaties (normaal en geaccepteerd gedrag in alledaagse situaties) ■■ Verantwoordelijkheid te dragen voor zichzelf en anderen te ondersteunen ■■ Een bijdrage te leveren aan de club en de gemeenschap ■■ Gebruik te maken van manieren om succesvol te kunnen zijn in hun maatschappelijke carrière. 2.3.1 De leeromgeving – het voetbalveld als domein voor informeel leren In de praktijk blijkt dat het voetbalveld een goede plaats is voor informele leren. Een groot deel van de doelgroep is bereid te leren in deze

situatie omdat het gaat om “Leren door te doen”. Waar zij in andere situaties een aversie tegen leren laten zien, is er sprake van enthousiasme en leergierigheid omdat het primair is gericht op het verbeteren van hun voetbalvaardigheden. Er is aandacht voor het individu die wordt gewaardeerd voor zijn prestatie. Zelfs ongepast gedrag wordt in deze context veelal vermeden omdat het leidt to een directe reactie door collega-voetballers.

om goed te kunnen presteren. Een goed team beschikt over een brede range van individuele kwaliteiten en ene grote diversiteit en is in staat om deze diversiteit optimaal te benutten.

Op het veld zullen voetballers van alle leeftijden en niveau proberen hun best te doen en onderdeel te zijn van het spel. In sommige gevallen is deze motivatie en betrokkenheid zelfs voelbaar voor een wedstrijd. In de praktijk blijkt steeds weer dat het team dat in staat is om samen te werken en elkaars kwaliteiten optimaal in te zetten – zelfs als er binnen het team sprake is van verschillende culturen en persoonlijkheden – in staat is een wedstrijd naar zijn hand te zetten en in het voordeel te beslissen.

Zowel HR-managers in het bedrijfsleven als trainers in de sport dienen in staat te zijn deze processen te gebruiken en te benutten.

2.3.2 Verkenning van persoonlijke kwaliteiten en beperkingen

2.3.4 Gebruikmaking van taakgerichte activiteiten

Voetbal is er een goed voorbeeld van dat voor elke positie in het veld (verdediger, aanvaller, doelman etc.) specifieke technische en persoonlijke vaardigheden vereist zijn om het spel op een acceptabel niveau te kunnen spelen. Het is niet noodzakelijk dat elk teamlid beschikt over dezelfde kwaliteiten. Niet iedereen hoeft de topscoorder te zijn. Er is geen sprake van posities die belangrijker of onbelangrijker zijn dan de rest. Elk teamlid is belangrijk en heeft zijn specifieke inbreng.

Tijdens trainingen is het belangrijk om spelers te laten weten waarom bepaalde oefeningen worden aangeboden. Dat gebeurt niet altijd en overal.

Positieve feedback van de trainer en van collega-voetballers draagt eraan bij dat voetballers zelfbewuster gaan handelen, hun beperkingen kennen en meer geruik maken van zelfsturing.

Daarbij is het eveneens belangrijk om ruimte in te bouwen voor zelfreflectie van de spelers. Vragen naar hun verwachtingen, voorkeuren en aversies en na afloop van de oefening of training terugblikken op de beleving en het rendement.

2.3.3 De kracht van het team en gecontroleerde teamprestaties Het team is in staat om zijn beperkingen te verminderen en zijn kwaliteiten te doen toenemen. Het team heeft verschillende kwaliteiten nodig om tot succes te kunnen komen. Aan de andere kant is het team een prima instrument om individuele beperkingen toe te staan. Dit is vergelijkbaar met het functioneren van een team in een werkomgeving. Ook daaar heeft een team verschillende kwaliteiten nodig

Ook spelers die onderdeel uitmaken van een team moeten zich bewust zijn van diversiteit binnen het team en moet accepteren dat iedereen kwaliteiten en beperkingen heeft. Het verband tussen teamsport en het functioneren in het bedrijfsleven kan door middel van oefeningen op het veld worden verduidelijkt en getraind.

Wanneer vooraf wordt uitgelegd wat een bepaalde oefening inhoudt en wat het doel ervan is, zal het rendement van de oefening en de leerervaring van de voetballers groter zijn.


Om dit bereiken is het nodig dat elk individueel teamlid kan reflecteren op zijn eigen kwaliteiten en beperkingen om vervolgens oplossingen aan te dragen die gebruikmaken van de beschikbare teamkwaliteiten.

Een voorbeeld van teamreflectie: Laten we vandaag eens met elkaar een oordeel geven over het teamfunctioneren. Wat is de kracht en de beperking van ons team? Laat spelers ook reflecteren op hun persoonlijke kracht en beperkingen. Geef gelegenheid voor zelfreflectie en feedback binnen het team. Zoek naar nieuwe mogelijkheden en oplossingen om de teamprestatie te verbeteren en zorg ervoor dat iedereen het eens is met de gemaakte afspraken. 5

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 3. Het HATTRICK project 3.1 Partners in het HATTRICK Project Het HATTRICK projectteam bestaat uit vertegenwoordiging van instellingen die van grote variëteit, zowel geografisch als wat betreft werksoort.

3. Het HATTRICK project

De deelnemende partners zijn respectievelijk afkomstig uit Oostenrijk, Duitsland, Nederland, Italië, Frankrijk, Bulgarije en Engeland.3

die Berater BV Wenen, Oostenrijk www.dieberater.com die Berater® BV is een privaat bedrijf opgericht in 1998 met 480 medewerkers die in meer dan 60 vestigingen verdeeld over heet Oostenrijk werkzaam zijn. De kernactiviteiten bestaan uit opleiding en training, trajectbegeleiding, outplacement en consultancy, alsmede uitvoering van Europese projecten. die Berater® ontwikkelt en organiseert opleidingsseminars en trainingen voor individuele klanten, voor organisaties en bedrijven. De belangrijkste doelstelling is om door middel van dit aanbod klanten te motiveren en te kwalificeren ten einde te komen tot maximale benutting van het beschikbare potentieel voor de economie, de arbeidsmarkt en de persoonlijke ontwikkeling. Het bedrijf biedt een breed aanbod van training en opleiding – van sociale vaardigheden tot taalonderwijs en ICT. Inhouden en lesmethodes worden als maatwerk ontwikkeld en aangeboden op basis van de wensen van de klant. Sportiviteit, respect, tolerantie en sociale verantwoordelijkheid zijn kernwaarden van het bedrijf.

3 De volgorde van de deelnemende partners is gelijk aan de volgorde in de officiële projectaanvraag alsook in hoofdstuk 4.3 (Pilots). 6

BUPNET – Scholings- en Project netwerk BV Göttingen, Duitsland www.bupnet.de BUPNET BV werd opgericht in 1985 als instelling voor volwassenen onderwijs, geaccrediteerd door TÜV CERT – kwaliteitscentrum van de Reinland Groep – en speciaal gecertificeerd als trainingsinstituut dat samenwerkt met het Nationale Bureau voor Werkgelegenheid. BUPNET heeft voor meerdere sectoren succesvolle trainingsprogramma’s ontwikkeld (Sociale sector, Gezondheidszorg, Economie, Toerisme, Milieu, Journalistgiek, Marketing en PR, Nieuwe media en Interculturele Communicatie) zowel in het kader van Europese als Duitse programma’s en projecten. BUPNET heeft haar eigen meertalige eLearning platform ontwikkeld dat succesvol werd getest in een van de LIFE Milieu Projecten en in meerdere Europes projecten op zowel lokaal als regionaal niveau. Sinds tien jaren is BUPNET op grote schaal actief in Europese Onderwijs- en Werkgelegenheidsprogramma’s. BUPNET is bovendien een van de grondleggers van de “Blended Learning Institutions” BLINC.

CESO – Centrum voor Europese Studies en Opleidingen Maastricht , Nederland www.ceso.nl CESO is een intermediaire organisatie tussen opleidingsinstituten aan de ene kant en speciale doelgroepen, bedrijven en lokale overheden aan de andere kant. CESO is gespecialiseerd in opleiding en training voor volwassenen. Maatschappelijke ICT vaardigheden, sociale- en burgerschapscompetenties en Een Leven Lang Leren in het algemeen. Jacques Jansen, directeur van CESO, was consultant voor de Europese Commissie om ondersteuning te bieden bij de totstandkoming van

CESIE – CENTRO STUDI ED INITIATIVE EUROPEO Palermo, Italië www.cesie.org CESIE is een onafhankelijke non-profit organisatie en werd opgericht in 2001, op basis van de ideeën van Danilo Dolci. CESIE werkt aan de bevordering van culturele, educatieve, wetenschappelijke en economische ontwikkeling op zowel lokaal als internationaal niveau door gebruikmaking van innovatieve en op participatie gerichte methoden en instrumenten. Het doel van CESIE is: Bevordering van de interculturele ontwikkeling; – optreden als verbinding tussen onderzoek naar en verwerving van kennis; – interactieve communicatie gericht op vrede en democratie; – verwerpen van alle vormen van discriminatie ten gunste van sociale integratie en gelijke rechten; promotie van een verantwoord wereldbeeld door het naleven van mensenrechten; ontwikkeling van sociale, culturele, economische en wetenschappelijke verbanden op lokaal en internationaal niveau; het faciliteren van de persoonlijke ontwikkeling van mensen en organisaties, met speciale aandacht voor jongeren.

SCOP ADREP Aix en Provence, Frankrijk www.adrep.fr ADREP is sinds ruim 25 jaar een coöperatieve trainingsorgansatie, die op 11 locaties in de regio Provence Alpes Cotes d’Azur programma’s verzorgd. ADREP is betrokken bij programma’s voor integratie en beroepsoriëntatie en begeleiding, zoals algemene vorming, taalonderwijs, arbeidsmarkttoeleiding en gesubsidieerde arbeid. Daarnaast biede ADREP trainingsprogramma’s voor sociale vaardigheden, sport en cultuur, gezondheidszorg, admistratieve en financiële zaken, logistiek, beveiliging, toerisme en retail. ADREP richt zich op jongeren en volwassenen die werkzoekend zijn, maar ook op medewerkers van bedrijven.

Euroinform Sofia, Bulgarije www.euroinformbg.com


Tweede Kans Scholen (E2C) in Heerlen. In 2000 heeft CESO de evaluatie van de Europese pilots van Tweede Kans Scholen voor de Europese Commissie uitgevoerd op twee belangrijke onderdelen: Betrokkenheid van E2C-scholen in regionale netwerken en de ontwikkeling van innovatieve onderwijsmethoden. In 2002 organiseerde CESO, op uitnodiging van de Europese Commissie, de Eerste Europese Nascholing voor Tweede Kans Scholen in Polen. Voor die gelegenheid werd een mobiel team van experts gevormd. CESO was partner in een G1 project rond het thema Intercultureel Leren en was de coördinator van G1 project SOCCER over Sociale en Burgerschapscompetenties.

EUROINFORM is een privaat bedrijf dat zich rich top consultancy activiteiten in relatie tot volwassenen onderwijs, taalonderwijs en de introductie van moderne trainingsmethodieken. EUROINFORM heeft jarenlange ervaring in Europese samenwerkingsprojecten met name binnen de programma’s Socrates en Leonardo en opereert als projectpartner of intermediair, eveneens voor doelgroepen die extra aandacht nodig hebben. Aan het “Luister en Voel Project” werd Europees label toegekend en werd uit meer dan 50 projecten geselecteerd als goed praktijkvoorbeeld en onderscheiden met Zilver door de Europese Commissie. EUROINFORM heeft meermaals opgetreden als coördinator van Grundtvig en Socrates Projecten zoals Poltie en Fans tegen voetbal7

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk vandalisme. EUROINFORM heeft nauw samengewerkt met voetbalclubswaaronder met name CSKA Sofia.

De betrokken expertsw kwamen tot de conclusie dat er meer activiteiten of projecten nodig zijn om deze doelgroep te bereiken en in beweging te krijgen. 3.2.1 Jonge mannnen in relatie tot Een Leven Lang Leren


Doncater College Doncater, Engeland www. don.ac.uk Doncaster College is de grootste Hogeschool van Zuid Yorkshire die aan meer dan 23.000 studenten (voltijd en deeltijd) een beroepsopleiding biedt. Aan Doncaster College is de status van Universtiteits Centrum toegekend door de Universiteit van Hull en biedt een scala van vervolgopleidigen voor volwassenen waaronder Sport. He college biedt onder andere een kwalificerende opleiding voor Voetbal Management, in samenwerking met de Nationale Voetbal Bond (FA), waarin professionele voetballers worden voorbereid op een een beroep als voetbalmanager. Er is sprake van een nauwe samenwerking met Doncaster Rovers, een veoetbalclub in de eerste divisie. Als onderwijsinstelling die is gesitueerd in een doelstelling 1 regio beschikt met ook over een ruime ervaring in onderwijsprogramma’s voor kansarme groepen. Met name immigranten en asielzoekers. Doncaster College beschikt over goed ontwikkelde kwaliteitssystemen en heeft een ruime ervaqring met internationale samenwerking, zoals utiwisselingsprogramma’s voor studenten en het aanbod van train de trainer-programma’s op het gebied van vernieuwende onderwijsmethoden voor docenten uit verschillende landen. 3.2 De geschiedenis van het project HATTRICK In 2008 werkte die Berater® in Salzburg samen met een aantal regionale non-profit organisaties aan de ontwikkelign van een regionaal begeleidingsplan voor integratie van immigranten. Een van de ervaringen gedurende het project was de moeilijkheid om de beoogde doelgroep (allochtone, kansarme jongens van 15–25 jaar) te bereiken met activiteien die gericht zijn op onderwijs en integratie. 8

Het viel op dat de er binnen de doelgroep weinig interesse is voor leren in een groep en bovendien leverde het veel weerstand op als “volwassenen van buiten” hen even kwamen vertellen wat en hoe ze moesten aanpakken om succesvol te kunnen zijn in dse professionele carriere en het persoonlijke leven. In de praktijk is het zo dat jongeren van 15–25 jaar in de regel met hun werkzame leven beginnen en daar de nodige vaardigheden voor nodig hebben en anagepast sociaal gedrag moeten tonen. Zo is het idee ontstaan om de doelgroep op te zoeken in een omgeving waar ze lol hebben aan leren en van daaruit geleerde vaardigheden te transformeren naar hun werksituatie. Deze omgeving zou zmaar het voetbalvled kunnen zijn. 3.3 Doelen van het HATTRICK project De naam Hattrick staat voor 3-voudig succes in het voetbal. Voor het project HATTRICK zijn de 3 belangrijkste doelen: 1. Voetbal sportief, met een goede motivatie en een gezamenlijke teamgeest 2. Leren van sociale vaardigheden door het voetbal ten behoeve van de individuele behoefte in het dagelijkse en professione leven 3. Integratie op sociaal en cultureel gebied door middel van zelfsturing en het leren van en aan elkaar. Het fenomeen van een Leven Lang Leren komt in de naamstelling van VoetbaLLL tot uitdrukking. Een aspect dat vooraf niet werd bedacht maar wat gaandeweg steeds nadrukkelijker werd benoemd is LEREN IN DE PRAKTIJK IS LEUK !!

Van oudsher is voetbal een onderdeel van de mannenmaatschappij hoewel eindelijk (!) ook vrouwen zich in toenemende mate manifesteren in de voetbalsport. Desondanks id de doelgroep van het HATTRICK project jongen mannen van 15–25 jaar. Er is bewust voor deze beperking van de doelgroep gekozen omdat duidelijk is dat binnen deze groep de meeste obstakels ondervindt bij het vinden en behouden van werk.

schoolverlaten en werkloosheid. Bovendien is er meestal geen sprake van interesse in onderwijsprogramma’s voor volwassenen. Gemiddeld kan 20 % van de jongeren in Europa als sociaal kansarm worden bestempeld. Over het algemeen zorgen ruim 20 % van de werkloze jongeren voor ene groei van de werkloosheid sinds 2008. Daarbij is het belangrijk te vermelden dat het werkloosheidspercentage onder jongeren verschilt van land tot land en dat de toename van de jeugdwerkloosheid voornamelijk wordt veroorzaakt door jonge mannen, die verantwoordelijk zijn voor 2/3 deel van de toename van de jeugdwerkloosheid.4 Op basis van de Europese Sociale Overzicht 2010 is er behoefte aan acties op het gebied van bestrijding van armoede, sociale uitsluiting en ongelijkheid op Europees niveau. Een voorbeeld van uit het Sociaal Overzicht Rapport: Italië: 21,2 % (meer dan 2 miljoen) van de jongeren (tussen 15 en 29 jaar) in Italië nemen geen deel aan onderwijsprogramma’s en de arbeidsmarkt.


3.4 Aandacht voor de doelgroep jonge mannen van allochtone afkomst of van sociaal kansarme milieus

In de wereld van de statistiek is e voor deze groep al een nieuwe naam bedacht: NEET’s, No Education, Employment or Training (Istat 2010a, p. 186). Een groot deel daarvan is van allochtone afkomst of behoort tot de sociaal kansarmen.5 Figuur 1: Percentages jeugdwerkloosheid in de Europese Unie

Statistieken laten zien dat immigranten in de meeste Europese landen (behalve Engeland) minder kans hebben om aan een opleiding deel te nemen dan de gemiddelde bevolking. Er is een substantieel hoger percentage werkloos en uitgesloten van sociale activiteiten. Jonge allochtonen lopen bovendien procentueel een groter risico op voortijdig

Volgens de Jeugd Commissie van de EU behorot 1/3 deel van alle jongeren in de Europese Unie tussen 18 en 24 jaar toet de zogenaamde NEET-groep.

4 Bron: http://ec.europa.eu.youth/ 5 Bron: Silvia de Silvestri, Soana Tortora: Italië, geen land voor jongeren www.socialwatch.eu/wcm/ensuring_social_inclusion_of_young_people. html

9

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 20 % van de kinderen beschikt niet over een basisniveau in taal- en rekenvaardigheid.

en spelers die deelnamen. De feedback werd meegenomen in de uiteindelijke samenstelling van het workshop concept en de materialenbank. Dit alles heeft geleid tot de volgende HATTRICK Brochures:

3.5 De verschillende fasen van het HATTRICK project

1. Hattrick Goede praktijkvoorbeelden 2. HATTRICK Handboek voor de trainer/coach a. VoetbaLLL Trainers Cursus Ontwerp b. Trainingsmateriaal voor de VoetbaLLL Trainers Cursus (CD) 3. HATTRICK Handboek voor VoetbaLLL Workshops c. VoetbaLLL Workshop Ontwerp d. Materialenbank voor VoetbaLLL Workshops (CD)


Behoeften onderzoek

Ontwikkeling van concepten en materialen voor workshops en trainerscursus

Uitvoering van pilots

Afwerking van de eind producten

Projectmanagement, kwaliteitsbewaking, evaluatie, disseminatie Figuur 2: Fasen van het HATTRICK Project

Het project is gestart met de uitvoering van een behoeftenonderzoek binnen de voetbalclubs in de 7 deelnemende landen om zo een beeld te krijgen van de leervragen van voetballers en hun trainers. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek werd een trainingsprogramma voor jonge voetballers, de HATTRICK VoetbaLLL Workshop, ontwikkeld door de project partners. Daarnaast werd er, speciaal voor de voetbaltrainers, een trainingsprogramma ontwikkeld (HATTRICK VoetbaLLL Trainers Cursus) alsmede een materialenbank met trainingsmateriaal voor beide programma’s. Na de fase van ontwikkeling van de genoemde concepten en materialen zijn er op nationaal niveau pilots uitgevoerd om de ontwikkelde materialen te testen in de voetbalclubs in de partnerlanden (Oostenrijk, Duitsland, Italië, Nederland, Bulgarije, Frankrijk en Engeland). Een overzicht van de pilots en de resultaten daarvan wordt weergegeven in hoofdstuk. Na afloop van de pliots werden evaluaties gehouden trainers

10

De resultaten van het project HATTRICK, het proces van de internationale samenwerking en de efficiency van het projectmanagement zijn onderwerp van evaluatie. Er heeftg gedurende het hele project flankerend een evaluatie plaatsgevonden, waarmee de kwaliteit van de samenwerking en he projectmanagement in beeld werd gebracht. Daarnaast werden de proefprojecten eveneens geëvalueerd (zie hoofdstuk 4.4) en een externe evaluatie gericht op de projectresultaten, de concepten en trainingsbrochures. Een hoge prioriteit van het HATTRICK project ging uit naar de disseminatie van het project idee. Het centrale instrument hiervoor is de website www.hattrick-project.eu waarin de belangrijkste informatie over het project te vinden is, alsmede de omgeving waaruit downloads van trainingen en materialen mogelijk is. 3.6 Het HATTRICK model voor competentie ontwikkeling De belangrijkste inhoud van de HATTRICK Competenties betreft sociale competenties. Sociale vaardigheden zijn belangrijk om succesvol te kunnen zijn in het professionele en persoonlijke leven. Zij die beschikken over sociale competenties hebben de noodzakelijke voorwaarden om te kunnen samenwerken, zelfsturend te kunnen optreden, in staat zijn tot communicatie en conflicthantering, beschikken over kennis en bewustzijn aangaande de sociale en culturele context en gemotiveerd zijn om taakgericht bezig te zijn.

Geïnspireerd door het 4-stappen model van TCI (Theme Centered Interaction)6 van Ruth C. Cohn richt het HATTRICK Model voor competentie-ontwikkeling zich ook op 4 stappen, waarbij 5 categorieën competenties worden geleerd:

De 4 stappen zijn: 1. Ikzelf (de individuele voetballer of trainer) 2. Wij (het voetbalteam, de coach, de club) 3. Taak (doelen, normen en waarden, trainingseenheden etc.) 4. Omstandigheden (in het TCI-model omschreven als GLOBE. Hiermee wordt bedoeld de sociale en culturele context, gericht op vooronderstellingen, wordt het uitgebeeld als een cirkel die invloed heeft op alle andere factoren, waarmee rekening moet worden gehouden in alle fasen van de planning en uitvoering).

(3) Taak

Taak en doel oriëntatie (bewustwording van mijn eigen taken en die van het team)

(4) Context

In staat zijn om te gaan metculturele en sociale verschillen


6 De 4 stappen van het TCI-model zijn: IK-WIJ-HET-GLOBE (Kügler Hermann in: Schneider-Landolf Mina, |Spielman Jochen, Zitterbarth Walter (Hsg.): Handbuch Themenzentrierte Interaktion (TZI). Vandenhoeck&Rupercht. Göttingen 2009 p. 109–112

Competenties

(1) Ik

Zelf management Zelf motivatie Zelf reflectie

(2) Wij

Communicatie, Conflict hantering

Teamgeest, team ontwikkeling, sportiviteit

Figuur 3: HATTRICK Model van competentie ontwikkeling

11

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk Een voorbeeld van de manier waarop het HATTRICK competentiemodel gebruikt wordt: Peter is voetbaltrainer. Hij constateert dat zijn voetbalteam geen echt team is. Hij mist de gezamenlijke teamgeest. Daarbij horen een aantal voetballers niet bij de groep en niet iedereen presteert op het haalbare niveau. Hij besluit om de normen en waarden en de sportiviteit binnen zijn team te ontwikkelen. Daarom integreert hij een aantal teamontwikkeling activiteiten in zijn training.


Tijdens de voorbereiding van zijn training houdt hij rekening met de volgende aspecten: Als trainer moet IK me afvragen of iedereen in het team (WIJ) de instructies begrijpen. Als dat niet het geval is -omdat een aantal spelers de taal niet goed spreken- (CONTEXT) moe ik de belangrijkste instructies en het doel van de volgende oefening uitleggen (TAKEN). Als trainer moet ik ervoor zorgen dat de taken goed begrepen worden door iedereen in het team. Door rekening te houden met alle 4 domeinen wordt er een levendige, leerzame atmosfeer gecreëerd.

3.7 De HATTRICK VoetbaLLL Workshops 3.7.1 Educatieve doelstellingen van de VoetbaLLL Workshops Door onderzoek binnen het HATTRICK partnerschap is een behoeftenonderzoek utigevoerd waarin de belangrijkste educatieve doelen zijn gedefinieerd. Voetbaltrainers, begeleiders en voetballers hebben deze doelen omschreven als competenties die door alle deelnemers aan de workshops ontwikkeld moesten worden teneinde hen te stimuleren om zich te ontwikkelen tot verantwoordelijke, zelfsturende en succesvolle burgers. Deze competenties zijn: 1. Zelfsturing / zelfmotivatie 2. Interculturele vaardigheden 3. Samenwerking / Teamontwikkeling 4. Communicatieve vaardigheden 5. (L)earn Respect / sportiviteit In de praktijksituatie van de workshop, op het voetbalveld, is gebleken dat het van groot belang is dat deze doelen direct verband houden met onderdeel zijn van het voetbalspel en het resultaat. In de HATTRICK Workshop wordt een positieve omgeving gecreëerd waarin voetballers worden uitgedaagd om hun voetbalvaardigheden te ontwikkelen, om prestaties te leveren, om te willen winnen, van en aan elkaar te leren en respect te verdienen. Het belang van de ontwikkeling van deze vaardigheden is tweeledig:

Het HATTRICK model van competentie ontwikkeling kan overgedragen worden naar beroepsmatige situaties. De volgende hoofdstukken beschrijven het concept van de VoetbaLLL Workshops en trainerscursus en de manier waarop deze 2 concepten het model van competentieontwikkeling volgen.

■■ om

hun voetbalvaardigheden (technisch en tactisch) te vergroten;

■■ om

hun kansen in het maatschappelijk en beroepsmatige leven te vergroten, hetgeen de belangrijkste doelstelling van het HATTRICK project is.

3.7.2 De structuur van de VoetbaLLL Workshops In de HATTRICK VoetbaLLL workshops worden 3 stappen onderscheiden:

12

TE ADRESSEREN COMPETENTIES

STRUCTUUR VAN DE WORKSHOP Introductie

Zelfmanagement Zelfmotivatie Interculturele vaardigheden Samenwerking Teamontwikkeling Communicatieve vaardigheden (L)earn Respect Sportiviteit

Training activiteiten (bijv. streetsoccer)

voetbalcontext overgebracht naar situaties in het maatschappelijke en beroepsmatige leven. Het leerprogramma dat voor de HATTRICK Workshops werd ontwikkeld volgt een 5 stappen structuur, waarin de 3 hierboven beschreven stappen geïntegreerd zijn: 1. Introductie: Het aanbieden van de inhoud (voorbereiding , warming-up) 2. Training activiteiten: Interventies door middel van coaching (uitvoering, de eerste helft) 3. Reflectie: Terugblik op het eerste praktijkgedeelte (reflectie tijdens de rust) 4. Training activiteiten: Interventies door middel van coaching en het aanhalen van succesvolle voorbeelden (uitvoering, de tweede helft) 5. Evaluatie: Overzicht van de geleerde vaardigheden en focus op de overdracht naar andere domeinen. 3.7.3 De samenstelling van het team voor de VoetbaLLL Workshops Ervaring in de wereld van sport heeft geleerd dat een groep voetballers in een workshop het best kan bestaan uit een gezonde mix die bestaat uit:


1. Het onderkennen van typische situaties die leiden tot enerzijds conflict en anderzijds succes Het leerproces start met de concrete ervaring van voetballers op het veld. Typische situaties worden benoemd en binnen het team besproken 2. Training van persoonlijke sociale vaardigheden Het trainen van sociale vaardigheden heeft tot doel om conflictsituaties te voorkomen en te kunnen hanteren en leiden tot succes in het voetbal. Omdat het een doel van elk voetbalteam is om beter en succesvoller te worden, wordt ervan uitgegaan dat de motivatie om hieraan te werken hoog is. 3. Coaching gericht op de overdracht van competenties In deze derde stap worden de geleerde vaardigheden vanuit de

■■ jonge

voetballers uit de primaire doelgroep: allochtone en kansarme jong volwassenen

Reflectie

Training activiteiten (bijv. toernooivorm)

■■ voetballers

uit dezelfde leeftijdscategorie en/of woonomgeving die als niet kansarm aangeduid kunnen worden.

Het is belangrijk dat er voorbeeldgedrag, leren van en aan elkaar, wederzijdse feedback en uitwisseling mogelijk is. 3.7.4 De betrokkenheid van de voetbaltrainer in de VoetbaLLL Workshops

Evaluatie

Figuur 4: 5-stappen structuur van de VoetbaLLL workshop

Een doel van het HATTRICK project is om voetbaltrainers te kwalificeren in specifieke sociale competenties. Om die reden is een VoetbaLLL Trainers cursus ontwikkeld. Er bestaat een verband tussen de onderwerpen die in de VoetbaLLL Workshops en de Trainers cursus aan 13

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk de orde komen zodat de inhoud die door trainers geleerd wordt in de Workshops gebruikt kan worden.

Echter, alle trainers, van elke milieu en niveau kunnen voordeel hebben van de HATTRICK VoetbaLLL trainerscursus.

3.8 De HATTRICK VoetbaLLL Trainers cursus

3.8.2 De structuur van de HATTRICK VoetbaLLL Trainers cursus

Tegenwoordig zijn voetbaltrainers technische trainers en motivators die hun team to succes moeten leiden. Ze vervullen meerdere rollen en functies, zoals sociaal werker, surrogaat ouder, probleemoplosser, bemiddelaar en hulpverlener voor voetballers om in het maatschappelijk leven te kunnen integreren. Het moet benadrukt worden dat zij meer aandacht verdienen voor hun vrijwillige werk en inzet.

De HATTRICK Trainers cursus ken een structuur die bestaat uit 4 modules. Elke afzonderlijke module richt zich op een specifiek onderdeel of competentie (of een combinatie daarvan) en is verdeeld in een theoretische sessie (gericht op de praktsiche inhoud) en een praktijkles.


3.8.1 Doelstelling van de trainerscursus Door onderzoek binnen het HATTRICK partnerschap zijn de belangrijkste educatieve doelstellingen gedefinieerd. De resultaten van de interviews met trainers, begeleiders en voetballers heeft aangetoond dat de trainers de volgende vaardigheden bij voetballers dienen te ontwikkelen: ■■ Interculturele

competenties ■■ Samenwerking ■■ Communicatieve vaardigheden ■■ Het motiveren van voetballers om te leren ■■ Conflict hantering ■■ Leiderschap ■■ Timemanagement Tijdens de interviews wisten de trainers duidelijk aan te geven welk soort training zij nodig hadden om hen te helpen met de voorbereiding van het werken de doelgroep. De belangrijkste thema’s waren inzicht in culturele verschillen en manieren om samenwerking te bevorderen. In het programma van de trainerscursus wordt aan deze behoefte voldaan en het biedt hen de kans om nieuwe vaardigheden als trainer te ontwikkelen. Het is belangrijk te beseffen dat trainers afkomstig zijn uit verschillende sociale milieus en niveaus waardoor het voor sommigen eenvoudiger is om de HATTRICK doelstellingen te herkennen en te benoemen.

14

De 4 modules zijn: 1. Teamontwikkeling en samenwerking 2. Bevordering van leiderschap 3. (L)earn Respect 4. Ontwikkeling van motivatie Naast de trainingsmodules wordt er voor de trainers individuele coaching sessies aangeboden. Deze individuele sessies moeten gericht zijn op de persoonlijke uitdagingen die een trainer tegenkomt tijdnes zijn werk met het team. Terwijl de trainers vooral oefeningen trainen die zijn tijdens de praktijktrainingen met voetballers uitvoeren, bieden de individuele coaching sessies de gelegenheid hun ervaringen met de nieuwe oefenstof te ventileren en feedback te geven aan hun opleider. In de planning wordt rekening gehouden met 4 individuele coaching sessies per trainer. 3.8.3 Betrokkenheid van de trainers in de workshops voor voetballers Er is een verband tussen de onderwerpen van de VoetbaLLL Workshops en trainerscursus; de onderwerpen die tijdens de trainerscursus geleerd worden, kunnen tijdens de workshops voor spelers worden toegepast. De betreffende oefeningen zijn opgenomen in de Materialenbank voor Voetbal Workshops.

Bevordering van leiderschap (M2) Ontwikkeling van motivatie (M4) (L)earn Respect (M3)

Teamontwikkeling (M1)

VoetbaLLL Workshops training

training

training

De grafiek in figuur 5 laat zien hoe de oefenstof die is ontwikkeld voor de workshops voor voetballers gerelateerd is aan de inhoud van de trainerscursus.

Zelfsturing Zelfmotivatie

Nadat de trainers aan de trainerscursus hebben deelgenomen kan de aangeboden oefenstof worden gebruikt tijdens de reguliere voetbaltrainingen of tijdens een workshop.

Interculturele vaardigh Sportiviteit/respect Communicatieve vaardigh

Daarbij kan een keuze worden gemaakt voor de meest relevante competenties voor het betreffende voetbalteam.

Teambuilding

Figuur 5: Voorbeel van het verband tussen de VoetbaLLL trainerscursus en de VoetbaLLL workshop in het HATTRICK project

3.9 Methodiek Zowel de trainerscursus als de workshops voor voetballers zijn gebaseerd op een scala van activerende methodes. Interactieve groepssessies, discussie en debat, brainstorm, rollenspel en forum theater en een groot aantal spellen en oefeningen voor praktische voetbaltrainingen kenmerken de HATTRICK trainingsmethode.7 Voor beide doelgroepen is het belangrijk dat men bewust is van het feit dat alle onderwerpen verband hebben met de praktijk van het spelen of coachen van voetbal. Vooral in het werken met voetballers moet de nadruk liggen op voetballen, de uitvoering moet vooral plaatsvinden op het veld, teveel theorie moet absoluut voorkomen worden. Voetballers en trainers moeten ervaren dat zijn voordeel hebben van deelname aan een workshop of trainerscursus: plezier hebben, beter leren voetballen, een waardevolle leerinhoud en goede praktijkvoorbeelden zijn cruciaal.


Modules VoetbaLLL trainerscursus

7 Alle praktische trainingsactiviteiten voor trainers en voetballers zijn opgenomen in de Materialenbank voor VoetbaLLL Workshops en de Trainingsmaterialen voor de trainerscursus.

15

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 4. De ervaringen van de proefprojecten Na de ontwikkeling van de concept en de trainingsmaterialen voor de HATTRICK Workshops en trainerscursus, zijn beide onderdelen en de bijbehorende materialen getest in alle zeven verschillende landen van het partnerschap.

Deze grafiek laat zien op welke wijze de proefprojecten zijn gepland en uitgevoerd in de periode van November 2010 tot April 2011. Op basis van de praktische mogelijkheden en beperkingen bij de deelnemende voetbalclubs zijn er beperkte afwijkingen op deze planning voorgekomen.

4. De ervaringen van de proefprojecten

November 2010

April 2011

VoetbaLLL trainerscursus

Evaluatie trainers

VoetbaLLL Workshops

Eindresultaten

Evaluatie spelers

HATTRICK Praktijk verslag

4 Modules/8 Sessies Module 1 – Teambuilding en samenwerking Module 2 – Bevordering van leiderschap Module 3 – (L)earn respect/ interculturele vaardigheden Module 4 – Otwikkeling van motivatie

5 onderwerpen/ 3–4 Sessies/diverse competenties Trainers betrokken als assistent Thema 1 – Teambuilding / samenwerking Thema 2 – Interculturele competenties Thema 3 – Zelfsturing/ zelf motivatie Thema 4 – Communicatieve vaardigheden Thema 5 – (L)earn respect / sportiviteit

Figuur 6: Planning voor de proefprojecten van het HATTRICK project 16

Oktober 2011

Competenties

– Zelf-management – Interculturele & sociale vaardigheden – Communicatieve vaardigheden – Normen en warden/gedrag – Teamgeest – Sportiviteit –…

Tijdens de proefprojecten was het interessant te zien dat er bij de diverse deelnemende voetbalclubs verschillende kaders voorhanden waarmee rekening gehouden moest worden. Het zoeken van samenwerkende voetbalclubs was in een aantal gevallen ene grote uitdaging. In Frankrijk en Nederland had men het voordeel dat er vooraf al sprake was van een nauwe samenwerking met en persoonlijke betrokkenheid van de projectpartners bij voetbalclubs. Voor hen was het relatief eenvoudig om de clubs te overtuigen van de voordelen die het project Hattrick voor hen kon bieden. Voor de andere partners was het een stuk moeilijker om een samenwerking met een voetbalclub te initiëren. In alle gevallen waren er voor de start van het project al veelbelovende contacten en toezeggingen. Toen eenmaal de start was gemaakt en de clubs geconfronteerd werden met de ambitieuze plannen van het Hattrick Partnerschap, haakten een aantal clubs af. De meest gehoorde bezwaren hadden te maken met een gebrek aan tijd en middelen. Het bleek noodzakelijk om de oorspronkelijke planning van het HATTRICK project aan te passen aan de wensen en mogelijkheden van de voetbalclubs. Hierdoor werden de proefprojecten veelal uitgevoed binnen reguliere trainingssessies en moest het aantal bijeenkomsten gereduceerd worden. Ondanks deze tegenslagen slaagden alle partners erin om een samenwerking met een voetbalclub te realiseren. In Engeland en Italië werd gewerkt met informele voetbalteam die gekoppeld waren aan scholen en welzijnsorganisaties. In de paragrafen 4.3 t/m 4.9 worden de uitgevoerde proefprojecten beschreven. 4.2 Doelgroep De belangrijkste doelgroep van het HATTRICK project zijn allochtone voetballers in de leeftijd van 15–25 jaar en/of andere jonge kansarme voetballende mannen en voetbaltrainers die met deze doelgroep werken.

Tijdens de proefprojecten van de VoetbaLLL workshops werd het hele voetbalteam betrokken bij de trainingsactiviteiten. Alle partners waren het erover eens aparte trainingen specifiek voor de doelgroep zonder deelname van teamgenoten die niet tot de doelgroep behoren geen optie was, vooral omdat integratie een van de hoofddoelen van het HATTRICK project is. De meeste partners hebben gewerkt met gemengde team. Een uitzondering daarop vormde Doncaster College (|Engeland) waar werd gewerkt met zogenaamde NEET studenten (Not in Education Employment or Training). Een doelgroep die in de regel behoort tot de sociaal kansarmen. In Italië en Frankrijk werden eveneens informele voetbalteams, gerelateerd aan sociale initiatieven, betrokken bij de proefprojecten. Het werven van de doelgroep 15–25 jarigen was nog moeilijker dan ermee werken. De ervaringen van de partners was dat de doelgroep tot 18 jaar toegankelijk was en meer open stond tegenover de inhoud van de workshops dan de oudere categorie (19–25 jaar). Zoals ook al in de projectaanvraag werd beschreven is het bereiken van dit deel van de doelgroep vaak moeilijk omdat jongeren van deze leeftijd in de regel niet open staan voor educatieve activiteiten, zelfs als de gerelateerd zijn aan voetbal. Hoewel alle partners in staat waren om met de gehelde doelgroep te werken, was het merendeel van de deelnemers uit de leeftijdscategorie 15–16 jarigen. Een aantal partners waren in de gelegenheid om met meerdere leeftijdscategorieën te werken. Er is zelfs ervaring opgedaan met kinderen in de leeftijd van 11–14 jaar. De meeste partners die met deze additionele doelgroepen hebben gewerkt hadden de ervaring dat de jongere deelnemers met meer enthousiasme en toewijding hebben deelgenomen aan de proefprojecten.


4.1 Samenwerking met de voetbalclubs

De tweede doelgroep van het HATTRICK project betrof de voetbaltrainers. Deze doelgroep is de belangrijkste groep voor het project omdat de samenwerking met de voetbalclubs voor een belangrijk deel afhankelijk is van motivatie en betrokkenheid van de trainers om mee te werken aan het HATTRICK project. Zij zijn vervolgens ook degenen die 17

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk de spelers kunnen motiveren tot deelname aan het project. Sommige partners hadden moeite om de trainers te motiveren tot deelname. Vooral het aspect (gebrek aan) tijd zorgde ervoor dat het beoogde aantal deelnemers niet of met moeite kon worden bereikt.

VoetbaLLL trainers cursus Periode van uitvoering

2 weekenden in februari en maart 2011

Aantal deelnemende trainers

8

Naast de voetbaltrainers hebben in een aantal landen tevens sportinstructeurs en sociaal werkers deelgenomen aan de HATTRICK trainers cursus.

Aantal uitvallers

2

Gemiddelde duur van de cursus

8 uren

Totaal aantal sessies

4

4.3 Zeven proefprojecten uitgevoerd in Oostenrijk, Duitsland, Nederland, Italië, Frankrijk, Bulgarije en Engeland

Aantal betrokken instructeurs

2

Aantal kaderleden van voetbalclub

6

Overige relevante informatie

geen


4.3.1 Oostenrijk 4.3.1.1 Algemene informatie De Oostenrijkse partner werkte samen met een regionale voetbalclub uit Salzburg, SV Liefering. In de aanloopfase was het nuttig om in contact te komen met de Sportunie Salzburg, die fungeert als overkoepelende organisatie voor ene groot aantal regionale sportverenigingen. Om het management van deze organisatie bekend en enthousiast te maken met het HATTRICK project was een belangrijke stap om te komen tot een succesvolle samenwerking met de voetbalclub.

VoetbaLLL Workshops (voor voetballers) Periode van uitvoering

2 weekenden in februari en maart 2011

Aantal deelnemende spelers

30

Aantal uitvallers

9


4 uren


4


2


6


Vertegenwoordiger van Salzburgse voetbalbond gaf positieve feedback

Tijdens de trainers cursus werkte het Oostenrijkse projectteam met 6 trainers waarvan er 4 een allochtone achtergrond hadden. Deze voetbaltrainers werken gewoonlijk met verschillende teams van diverse leeftijdscategorieën. Aan de VoetbaLLL Workshops namen 30 jonge voetballers van ca. 15 jaar deel. Er waren 9 uitvallers waarvan 3 door gebrek aan interesse afhaakten. De overigen vielen af vanwege tijdgebrek. 18

De methodiek tijdens de VoetbaLLL Workshops was identiek aan die van de trainerscursus. In beide onderdelen werd de 5 stappen structuur gebruikt zoals die was ontwikkeld tijdens de concept fase van het project. Beide doelgroepen waardeerden de gebruikte methodiek waardoor de motivatie hoog was.

Figuur 7: Moment uit Oostenrijkse trainerscursus

Circa 60% van de voetballers was van allochtone komaf. Het grootste deel van hen woont al jaren in Salzburg of werd daar geboren. Het niveau van integratie is daarom goed te noemen. 4.3.1.2 Methodiek voor groepswerk Vooral aan het begin van de trainerscursus waren de deelnemende trainers sceptisch over het nut van het programma. Daarom was het belangrijk om hun motivatie vast te houden door het bij het programma te betrekken als ervaringsdeskundigen en hen nieuwe toepassingen aan te reiken voor veelal bestaande en bekende oefenstof. De belangrijkste leermomenten werden opgetekend tijdens de reflectiebijeenkomsten toen de specifieke HATTRICK overdracht van competenties aan de orde was.

Een belangrijke leerresultaat was dat de trainers na afloop van de trainerscursus in staat waren de materialenbank voor VoetbaLLL Workshops zelfstandig te gebruiken. De coaches slaagden erin om HATTRICK activiteiten te gebruiken tijdens hun trainingen zonder ondersteuning van een externe instructeur. Daarnaast gaven zowel trainers als voetballers aan dat ze de oefenstof erg waardeerden. Trainers benoemden vooral dat zij dit soort workshops en oefenstop minimaal 1 × per jaar wilden gebruiken vooral om te werken aan specifieke teamsituaties of om nieuwe activiteiten en methodes te oefenen. Een algemeen positief resultaat is de betrokkenheid van 2 grote regionale sportorganisaties, de Salzburgse Sportunie en de Salzburgse Voetbalbond om de HATTRICK activiteiten in de toekomst te blijven uitdragen en uitvoeren. Beide organisaties toonden daarvoor interesse. 4.3.1.4 Uitdagingen tijdens de proefprojecten De grootste uitdagingen kwamen voor voorafgaand aan de trainingsactiviteiten, vooral tijdens het proces van overtuigen van voetbaltrainers en voetballeres om deel te nemen aan het project.


4.3.1.3 Resultaten

Een andere uitdaging tijdens de proefprojecten was de beperkt beschikbare tijd. Vooral in het werken met de voetballers tijdens de workshops moesten daarvoor de tijdsschema’s worden aangepast.

19

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 4.3.2 Duitsland

VoetbaLLL Workshops (voor voetballers)

4.3.2.1 Algemene informatie

Periode van uitvoering

Februari tot mei 2011


2 teams in de leeftijd van 15–17 jaar

Aantal uitvallers

Niet van toepassing

Redenen van uitval

Geen verband met het HATTRICK project

De Duitse partner werkte samen met de regionale voetbalclub SC BW Friedland e.V. het eerste contaqct met deze voetbalclub werd al gelegd ten tijde van het behoeftenonderzoek.



Februari tot mei 2011


15–30 minuten per sessie


2


4

Aantal uitvallers

1


0

Redenen van uitval

Onverenigbare tijdsplanningen

Assistent trainers


2 uren



5


Niet van toepassing


1


2 clubs met elk een trainer


Een derde trainer kon niet deelnemen om beroepsmatige en privé-redenen

Tijdens de trainerscursus werkte de Duitse partner met 3 trainers, waarvan er een van allochtone afkomst was. Deze trainer had veel interessante inbreng tijdens de trainingsessies. Helaas kon deze trainer om privé redenenniet gedurende het gehele programma deelnemen. De voetballers die deelnamen aan het proefproject waren in de leeftijd van 15–17 jaar. Beiden teams bestonden uit spelers van verschillende culturele achtergronden. Autochtonen hadden echter de overhand. Het team speelt op een redelijk hoog niveau waardoor er sprake was van een hoog ambitieniveau tijdens de trainingen. 4.3.2.2 Methodiek voor groepswerk De trainerscursus is samengesteld met behulp van een diversiteit aan methodieken om zodoende aan de trainers een brede leerervaring te kunnen bieden, om hen te motiveren tot een actieve deelname en om hen te binden aan het gehele programma ondanks het feit dat zij allen druk waren met hun werk en trainingsactiviteiten. Elke sessie startte met een uitwisselingsprogramma, waarin de trainers het verhaal over hun eigen ervaringen en trainingen konden inbrengen. Dit onderdeel bleek van cruciaal belang omdat de trainers

20

4.3.2.3 Resultaten

Uit de evaluaties met voetballers bleek dat de activiteiten meestal op prijs werden gesteld. De trainers zouden bepaalde onderdelen vaker met hun team willen trainen. Zij zien mogelijkheden om de materialenbank in te zetten voor reguliere trainingsprogramma’s alsook voor speciale projecten en workshops. Figuur 8: Proefproject in Duitsland

4.3.2.4 Uitdagingen tijdens de proefprojecten

nieuwsgierig bleken te zijn naar de praktische ervaringen van hun collega’s.

Vanwege complicaties in de planning kon de laatste sessie van de trainerscursus, die was bedoeld als eindevaluatie, geen doorgang vinden.

Na elke sessie werd aan de trainers gevraagd om oefeningen te kiezen uit de Materialenbank, die zouden aansluiten bij de onderwerpen in de trainerscursus, met de vraag om deze oefeningen uit te proberen tijdens de reguliere trainingsprogramma’s. Tijdens de daaropvolgende sessies werden de ervaringen besproken. Dit onderdeel werd zeer op prijs gesteld door de trainers. Meestal werd de oefenstof tijdens het VoetbaLLL workshops door de voetballers gewaardeerd. Als de oefeningen niet plaatsvonden op het veld was de waardering volgens de trainers aanzienlijk minder. Wanneer bepaalde oefenstof niet aansloeg of ging vervelen, werd de oefening afgebroken en het programma aangepast.

Een van de trainers meldde dat er grote problemen waren met een van zijn voetballers. De trainer kon geen manier vinden om met deze situatie om te gaan. Enerzijds wilde hij de speler graag behouden voor het team, maar anderzijds vond hij het eigenlijk niet de moeite waard om hier in te investeren. De instructeur van de trainerscursus reageerde met en intervisiemethode waarbij de andere trainer als een klankbord fungeerde. Door middel van deze interactieve aanpak kon de betreffende trainer worden geholpen om de situatie objectief te beoordelen en ernaar te handelen.


Na afloop van de trainerscursus waren beide trainers in staat om de materialenbank zodanig te gebruiken dat zij de geschikte oefeningen konden kiezen en inpassen in hun reguliere trainingsprogramma. Op deze manier kon er een variatie worden ingebouwd in het reguliere trainingsprogramma.

21

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 4.3.3 Nederland




Februari / Maart 2011 (2 afzonderlijke workshops)


30 verdeeld over 2 groepen (18 en 12)

Aantal uitvallers

0

Redenen van uitval

Niet van toepassing


3 uren voor workshop 1 2,5 uur voor workshop 2


2 sessies workshop 1 1 sessie workshop 2


Workshop 1: 1 instructeur van PIW Workshop 2: 1 instructeur Stichting (L)earn Respect, 1 instructeur / bestuurslid Groene Ster


Workshop 1: 1 trainer Groene Ster, 3 trainers Stichting (L)earn Respect Workshop 2: 2 trainers Groene Ster


Workshop 1: Het proefproject werd uitgevoerd met een gemengde groep van jonge voetballers (12–14 jaar en 15–16 jaar) in de zaalvoetbalprogramma voor teams die deelnemen aan de Respect League Sittard-Geleen. 70 % allochtonen. Workshop 2: Het proefproject werd utigevoerd met een groep van 20 voetballers van 2 teams van Groene Ster (jeugdteam 17–19 jaar, seniorenteam 19–25 jaar). 15 % allochtonen.

De Nederlandse partner werkte met de voetbalclub RKSV Groene Ster, een bekende en gerespecteerde amateur voetbalvereniging in het zuiden van het land (Heerlen, provincie Limburg). De samenwerking leverde geen enkel probleem op omdat de voorzitter van de club namens CESO betrokken was bij het HATTRICK project en bovendien bestuurslid is van de Stichting (L)earn Respect.



Maart / April 2011


8

Aantal uitvallers

1

Redenen van uitval

Gebrek aan tijd als gevolg van de combinatie tussen werk en vrijwilligerswerk


10 uren


4


1 (Arcus College / Stichting (L)earn Respect


1 bestuurslid / trainer


De trainerscursus werd gecombineerd met de lopende officiële trainerscursus van de KNVB (Jeugd Voetbal Leider). 8 deelnemende jeugdleiders van Groene Ster waren bereid om 4 extra sessies bij te wonen van het proefproject van HATTRICK. He programma werd om deze reden aangepast

22

van 20 spelers zijn er 6 van allochtone afkomst waarbij sprake is van een goed niveau van integratie. 4.3.3.2 Methodiek voor groepswerk

Eens te meer werd aangetoond dat de uitvoerders van dit soort programma’s de belangrijkste voorwaarde voor succes zijn. Figuur 9: Reflectie-oefening tijdens Nederlands proefproject

Tijdens de trainerscursus werd gewerkt met 8 jeugdtrainers. Deze jeugdtrainers werken met verschillende teams van verschillende leeftijdscategorieën. Voor de uitvoering van de proefprojecten werd gewerkt met 2 verschillende workshops voor 2 verschillende groepen voetballers. Workshop 1 werd uitgevoerd in samenwerking met de Resect League SittardGeleen, een initiatief om respect en sportiviteit te stimleren bij jongen voetballers. Deze groep bestond uit jongen voetballers in de leeftijd van 12–17 jaar, waarvan 70 % van allochtone afkomst is (Marokko, Turkije en Afghanistan).\Workshop 2 werd uitgevoerd met 2 teams van Groene Ster met spelers in de leeftijd van 17–25 jaaqr. In deze groep

4.3.3.3 Resultaten Het Nederlandse projectteam kon ervaring opdoen met zowel zaal als veld workshops. Vooral de jongere deelnemers waren erg enthousiast over alle aspecten van de workshop (inhoud, sfeer, begeleiding, waarde). De oudere groep was moeilijker te overtuigen van de waarde van het programma. In hun beleving had het programma meer competitief en minder experimenteel moeten zijn. 4.3.3.4 Uitdagingen tijdens de proefprojecten Vooral tijdens het programma van de VoetbaLLL workshops vonden trainers het moeilijk om oefeningen te gebruiken die onbekend waren. Een aantal oefeningen moesten aanzienlijk worden aangepast voor het gebruik in de zaal.


In zowel de VoetbaLLL workshops als in de trainerscursus werd de HATTRICK methode toegepast. De VoetbaLLL workshops hadden een dynamisch karakter, waarbij praktische oefeningen centraal stonden. Het was duidelijk dat het onderdeel reflectie veel aandacht verdiende. Het was nodig om dit onderdeel kort maar krachtig te laten zijn teneinde het dynamische karakter van de workshop te kunnen behouden.

23

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 4.3.4 Italië




22 maart – 5 april 2011


12–1 5

Aantal uitvallers

0

Redenen van uitval

Niet van toepassing


10 uren (2 uren per sessie)


5


2


1 U.S. Palermo Srl


De deelnemers waren: autochtone en allochtone jongeren uit de achterstandswijken van Palermo

Na diverse contacten met voetbalclubs besloot CESIE samen te werken met een informeel, intercultureel voetbalteam, bestaande uit jonge voetballers uit Palermo en de regioanale Roma-populatie. Binnen dit team was er sprake van ernstige interculturele conflicten, waardoor de samenwerking beëindigd moest worden. De werkzaamheden werden voortgezet met een voetbalteam van U.S. Palermo, Scuola Calcio Totò Schillaci.



2–22 februari 2011


4

Aantal uitvallers

0

Redenen van uitval

Niet van toepassing


10 uren (2 uren per sessie)


5


2


Amalipè; U.S. Palermo


De deelnemers waren: 2 volwassen trainers (sociaal werkers) 2 aspirant trainers

De trainers die deelnamen aan de trainerscursus waren afkomstig van verschillende voetbalteams en van verschillende komaf. Er werd voor gekozen om ervaren en onervaren trainers bij elkaar te zetten in een groep. 2 van de deelnemende trainers zijn van allochtone afkomst. De voetballers die deelnamen aan het proefproject waren van een jongere doelgroep in de leeftijd van 14–15 jaar. Zoals gebruikelijk op Sicilië bestond deze groep uit een mix van verschillende culturen. 4.3.4.2 Methodiek voor groepswerk In de trainerscursus werd met een informele methode gewerkt om een open sfeer te creëren en de mogelijkheid tot uitwisseling van ervaring en kennis mogelijk te maken. De trainerscursus werd uitgevoerd ter kantore van CESIE. Op die manier kregen de deelnemers inzicht in het werk van CESIE en door hen een ruimte binnen deze organisatie te geven kregen zijn het gevoel betrokken te zijn en deel te nemen aan een serieus en belanghebbend project. Voor de VoetbaLLL workshops maakten de trainers gebruik van trainingsmateriaal dat geschikt is voor elk niveau voetballers en een

24

4.3.4.3 Resultaten

Figuur 10: Profproject in Palermo

verband had met alle onderwerpen. Op basis van de behoeften van de voetballers werden enige aanpassingen gedaan in de uitvoering van de workshops. De instructeur die de training verzorgde besteedde veel tijd aan de uitleg van het project aan de voetballers. Door een actieve deelname van de trainers aan de workshops en een goede organisatie zorgden ervoor dat de spelers anthousiast en geconcentreerd bleven.

Bij de voetballers was een leerproces zichtbaar tijdens de workshops. In het begin was men ongedisciplineerd mar tevens nieuwsgierig maar te verlegen om vragen te stellen. Maar naarmate de workshop vorderde voelden zij zich meer op het gemak en toonden meer betrokkenheid bij het programma omdat zij beseften dat het om een serieus project ging, ook al waren de activiteiten leuk. Zij maakten kennis met nieuwe trainingsmethoden die hen kunnen helpen om zich zelf te verbeteren zowel in het voetbal als in het persoonlijke en beroepsmatige leven. 4.3.4.4 Uitdagingen tijdens de proefprojecten Aan het begin van de proefprojecten wilde CESIE samenwerken met een voetbalclub genaamd Amalipè, een intercultureel team van Roma zigeuners en jonge Italianen uit de achterstandswijken van Palermo (Zen). Helaas deden zich veel interne problemen voor tussen de verschillende bloedgroepen in het team. Om deze reden besloot de trainer van dit team tijdens het lopende seizoen een pauze in te gelasten en het volgend jaar te herstarten met een nieuwe educatieve aanpak. De trainer van het Amalipè team heeft deelgenomen aan de HATTRICK trainerscursus.


Omdat de deelnemende trainers aan de trainerscursus een verschillend niveau van kennis en ervaring hadden was er sprake van een verschil in effect en resultaat. Alle trainers ervoeren echter het nut van deelname aan de cursus, vooral op het gebied van uitbreiding van hun kennis en de ontwikkeling van nieuwe methodes voor het werken met hun teams. Alle deelnemende trainers zouden de cursus aanbevelen bij hun collega’s.

25

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 4.3.5 Frankrijk




November 2010 – maart 2011


46

Aantal uitvallers

4

Redenen van uitval

Voorrang voor kampioensambities van voetbalclub Ouders die hun kinderen verbieden deel te nemen bij slechte schoolprestaties


1–2 uren per sessie


13 Pelisanne 4 Sèptemes 4 ADREP


1


2 trainers van Pelisanne 2 trainers van Sèptemesl


Niet van toepassing

Doordat een van de Franse projectpartners technisch manager is van de voetbalclub Pelisanne en lid is van de Technische Voetbal Commissie van het district Provence kon er een samenwerking worden geïnitieerd tussen de officiële regionale instanties en het HATTRICK project. Hierdoor konden een drietal organisaties betrokken worden bij de proefprojecten in Frankrijk:


■■ Voetbalclub

Pelisanne ■■ Septèmes, een sociaal centrum in de buitenwijken van Marseille, dat partner is in een ander Europees project gericht op integratie door voetbal ■■ ADREP, naast de samenwerking met de voetbalclub werddn er onder de vlag van het HATTRICK project eveneens activiteiten uitgevoerd met een informeel voetbalteam van ADREP-leerlingen. VoetbaLLL trainers cursus Periode van uitvoering

Oktober 2010 – januari 2011


3

Aantal uitvallers

1

Redenen van uitval

Problemen in de afstemming met reguliere werkzaamheden


1 uur per sessie


10 trainingssessies 4 interviews


1


2 trainers van Pelisanne 2 trainers van Septèmes


Niet van toepassing

Aan de trainerscursus hebben twee trainers van het team Onder 17 en twee van Onder 15 deelgenomen. Een van de trainers is voortijdig gestopt in verband met problemen in de werksituatie. De voetballers van Pelisanne en Sèptemes zijn 17 jaar. Beide teams kenden een multiculturele samenstelling met voetballers afkomstig uit Algerije, Marokko, Kongo, Italië, Laos, Portugal, de Comoro eilanden en Senegal. De voetballers van het ADREP team waren ouder (18–25 jaar). 4 van de voetballers hadden geen Franse nationaliteit. Het merendeel van de deelnemers is van (Noord) Afrikaanse komaf. 4.3.5.2 Methodiek voor groepswerk Voor de activiteiten met de voetbalclubs werden oefeningen uit de Materialenbank voor workshops gekozen, overeenkomstig de onderwerpen die worden aangeboden tijdens reguliere trainingsprogramma’s.

26

In het werken met trainers moet worden benadrukt dat de Franse trainers gebruik maakten van de aangeboden individuele coaching (als een onderdeel van het trainingsprogramma). Deze coaching werd ingezet na de 3e sessie van de trainerscursus. De belangrijkste motivatie van de trainers om deel te nemen aan het programma was het vooruitzicht te kunnen beschikken over nieuw trainingsmateriaal om de teamontwikkeling te bevorderen. Men was ook zeer geïnteresseerd in de ervaring met de proefprojecten in de andere partnerlanden.

Figuur 11: Het Franse projectteam

Bij ADREP werden de HATTRICK oefeningen geïntegreerd binnen de reguliere onderwijsprogramma’s, zo werden bijvoorbeeld ochtendsessies gestart met een HATTRICK oefening. Instructeurs kozen ervoor om het dagprogramma te starten met een HATTRICK oefening, gevolgd door reflectie. Zo werden traditionele lessen vergeleken met lessen met een HATTRICK-inhoud alsmede de overdracht van de inhoud naar een beroepsmatige omgeving. Om de motivatie en aandacht van voetballers te behouden was het belangrijk om een groot aantal voetbal-gerelateerde activiteiten en speelse elementen in de trainingen in te bouwen. Het benoemen van een specifiek resultaat om naar toe te werken droeg eveneens bij aan de motivatie van voetballers.

Het verband tussen de HATTRICK oefenstof en de reguliere voetbaltraining en de enthousiaste manier van presenteren door de instructeurs waren van grote invloed op de voetballers. Er was sprake van een prima groepsdynamisch proces gedurende de proefprojecten. Een belangrijk resultaat was de toegenomen onderlinge bekendheid onder de teamgenoten en het inzicht dat culturele verschillen als een verrijking worden ervaren. 4.3.5.4 Uitdagingen tijdens het proefproject Enkel de weersomstandigheden waren van invloed op de uitvoering van de trainingen, vanwege het feit dat de proefperiode werd uitgevoerd tijdens de wintermaanden. Meermaals worstelden voetballers met het begrip van de doelstellingen van het HATTRICK project. Ook had men wel eens moeite met het bereiken van de doelstellingen.


4.3.5.3 Resultaten

Soms werd de duur van de trainingssessie als te lang ervaren. Gebrek aan of verlies van concentratie bij voetballers waren daarvoor indicatoren.

27

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 4.3.6 Bulgarije




Maart / April 2011


133


Voor de proefprojecten in Bulgarije werden 2 organisaties benaderd:

28

Aantal uitvallers

0

1. Nationale Sprot Academie Sofia

Redenen van uitval

Niet van toepassing

De Trainers faculteit bereidt specialisten met een hoog opleidingsniveau voor op het onderwerp Sport. De geslaagden ontvangen een professionele kwalificatie – trainer in (sport), waarmee zij gediplomeerd zijn om trainingen te kunnen geven en andere methodische activiteiten uit te voeren.


12 uren


8


3


4


Niet van toepassing

2. Voetbalclub CSKA Sofia VoetbaLLL trainers cursus Periode van uitvoering

Maart 2011 (2 verschillende data)


12 (NSA) 11 (CSKA)

Aantal uitvallers

0

Redenen van uitval

Niet van toepassing


4 + 12 uren


2 + 8 sessies


3


3 van NSA 3 van CSKA


Niet van toepassing

Het is opmerkelijk dat een groot aantal van de deelnemers afkomstig was uit het onderwijs zoals de decaan van de Coach faculteit Vn de NSA, professor van het vak Sprot Management (NSA) almede de directeur van de Jeugdafdeling van CSKA. Twee trainers werden uitgekozen omdat zijn van allochtone afkomst zijn (voormalig Joegoslavië). Aan de HATTICK workshops hebben 133 voetballers van 6 verschillende leeftijdscategorieën (14–19 jaar) deelgenomen. In de Jeugdafdeling van CSKA zijn amper voetballers van allochtone afkomst en eveneens het aantal kansarme jongeren is zeer beperkt. Dit heeft vooral te maken met het strenge selectie beleid van de club die alleen jongens selecteert die het goed doen op school en het feit dat voortijdig schoolverlaters niet worden opgenomen. 4.3.6.2 Methodiek voor groepswerk Omdat een groot aantal experts in sport en educatie hebben deelgenomen aan de Bulgaarse proefprojecten was het van belang om hen te voorzien van voldoende HATTRICK materiaal om van hun feedback te kunnen krijgen op het concept en het ontwikkelde materiaal. Met name in de training waaraan NSA medewerkers deelnamen werd een stevige discussie gevoerd over de mogelijkheid om HATTRICK materiaal en methodiek te implementeren in reguliere onderwijsprogramma’s.

4.3.6.3 Resultaten Vooral na het werken met de voetbaltrainers en de instructeurs die aan de trainerscursus deelnamen, kon degelijk evaluatiemateriaal worden verzameld. De materialenbank werd beoordeeld als bruikbaar nuttig en trainers toonden interesse in de inpasbaarheid van HATTRICK materiaal in reguliere trainingsstof. Omdat de HATTRICK materialen gezien worden als een positieve manier van overdracht van competenties zal de Nationale Sport Academie zich beraden op en optionele integratie van HATTRICK in reguliere curricula.

Figuur 12: 133 voetballers van 6 leeftijdscategorieën tijdens de pliot in Bulgarije

In het werken met de Jeugdafdeling van CSKA konden alle geplande onderdelen worden uitgevoerd. Een succesvolle manier om d aandacht van vooral voetballers bij del es te houden was het gebruik van moppen, visuele beelden en tekenfilms en strips. De motivatie om deel te blijven nemen aan de praktijkgedeelten kon worden gestimuleerd door aan deze onderdeel een competitief element te verbinden. In het werken met trainers viel op dat de motivatie bij jongere trainers en die met een hogere opleiding relatief hoger was.

Voordat de concrete proefprojecten van start konden gaan, moesten er al enige uitdagingen worden overwonnen zoals de beperkte tijd die trainers ter beschikking konden stellen, waardoor er programmatisch concessies gedaan moesten worden. Wisselingen in het management van SCKA Sofia hebben de start van de proefprojecten vertraagd waardoor de start van het proefproject pas erg laat kon plaatsvinden. Tijdens de proefprojecten waren vooral de weersomstandigheden vaak een spelbreker. Het was deel onmogelijk om buitenactiviteiten te laten plaatsvinden. Zo nu en dan staken moeilijkheden de kop op als bleek dat er sprake as van culturele achtergrond en verschil in opleidingsniveau waardoor de mate van motivatie en betrokkenheid verschilden. Vooral de oudere trainers ware sceptisch over extra oefenstof en activiteiten tijdens het Hattrick project.


4.3.6.4 Uitdagingen tijdens de proefprojecten

29

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk 4.3.7 Engeland




Januari en februari 2011 (5 weken)


8

Aantal uitvallers

0

Redenen van uitval

Niet van toepassing


4–6 uren per sessie


5


2


Doncaster Rovers trad op als adviseur


Niet van toepassing

Aan het begin van het HATTRICK project was het de planning om samen te werken met de voetbalclub Doncaster Rovers, maar omdat de planning van het project en die van de club niet met elkaar strookten, bleef de rol van deze voetbalclub beperkt tot een adviserende, terwijl de proefprojecten werden uitgevoerd met NEETS (Not in Education, Employment or Training Students) van het Doncaster College voor vervolgonderwijs.



15 december 2010


2

Aantal uitvallers

0

Redenen van uitval

Niet van toepassing


1 dag


2 (ochtend- en middagsessie)


2


Doncaster Rovers trad op als adviseur


Niet van toepassing

Beide instructeurs die de trainerscursus verzorgden zijn docenten van het NEETS-programma aan het Doncaster College. Zij integreerden de cursus in het reguliere onderwijsprogramma. De NEETS –studenten zijn in de leeftijd van 16–18 jaar en zijn afkomstig uit de achterstandswijken van Doncaster en omgeving. Dit onderwijsprogramma is ontwikkeld voor jongeren die nog geen keuze hebben gemaakt voor een beroep en een herstart willen maken met een beroepsopleiding of in aanmerking willen komen voor een baan. 4.3.7.2 Methodiek voor groepswerk In beide HATTRICK programma’s (voor voetballers en trainers) werd een gevarieerd pallet van leermethodes gebruikt. Vooral in de workshops voor voetballers was het nodig om tijdens het programma te variëren. De theoretische onderdelen werden afgewisseld met praktijksessies waarin gebruik werd gemaakt van relevante eigentijdse voorbeelden om contextrijk leren te bevorderen. YouTube-clips waren bijvoorbeeld erg bruikbaar en herkenbaar voor de doelgroep, vooral als het daarbij ging om populaire cultuuronderwerpen. Toernooivormen aan het einde

30

4.4 Kenmerkende resultaten uit de evaluatie van de HATTRICK proefprojecten 4.4.1 Aanpak voor de evaluatie

In de onderstaande figuur wordt duidelijk gemaakt hoe de verschillende partijen met elkaar in verband stonden: Figuur 13: HATTRICK bevorderde de hechtheid van de groep in Engeland Instructeurs die de voetbaltrainers trainen

van het programma werkten prima om de motivatie gedurende het gehele programma te behouden tijdens de VoetbaLLL Workshops. 4.3.7.3 Resultaten Deelnemers groeiden uit tot leidersfiguren na de modules over leiderschap. Dit werd als zeer positief ervaren. De bereidheid, inzet en toewijding van de voetballers om deel te nemen aan de workshops werd door de instructeurs als zeer positief beoordeeld. Daarbij was het een voorbeeld dat het om voetbal ging. De instructeurs ervoeren dat op elk moment tijdens het programma sprake was van leermomenten voor de voetballers, opnieuw mede dankzij het feit dat het om voetbal ging als leerdomein. Een ander belangrijk resultaat was de ontwikkeling van hechtheid van het team die zich tijdens het workshopprogramma zichtbaar ontwikkelde. De voetballers kenden elkaar vooraf niet terwijl tijdens het programma hechte virendschappen ontstonden.

VoetbaLLL trainerscursus

Instructeurs + voetbaltrainers als leerling + voetbaltrainers als trainer in de Workshops voor voetballers

Erkenning van informeel leren met niveau 5

VoetbaLLL Workshops

Voetballers in VoetbaLLL Workshops

4.3.7.4 Uitdagingen tijdens de proefprojecten Omdat er geen financiële middelen beschikbaar waren leverde het reserveren van faciliteiten problemen op omdat de beoogde ruimtes voor langere tijd waren volgeboekt.


De grote verscheidenheid aan partners die allen in een verschillende context werkzaam zijn, maakt het proces van evaluatie ingewikkeld: instructeurs, voetbaltrainers en voetballers treden samen op in verschillende situaties en gedeeltelijk in verschillende rollen. Een aanpak voor de evaluatie was daarom van groot belang. Om een onderscheid te maken tussen de verschillende inhouden en processen van de evaluaties werd een trapsgewijze evaluatie ontwikkeld.

Figuur 14: Trapsgewijze evaluatie

31

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk De instructeurs evalueren de VoetbaLLL trainerscursus die tegelijkertijd door de voetbaltrainers werd geëvalueerd vanuit hun rol als deelnemers. De voetbaltrainers evalueren tevens de VoetbaLLL Workshops vanuit hun rol als uitvoerder van de training. Tegelijkertijd wordt de workshop door de voetballers geëvalueerd vanuit hun rol als deelnemers. De HATTRICK Materialenbank voor VoetbaLLL Workshops8, zoals die gepresenteerd werd tijdens de trainingscursus, werd geëvalueerd door de voetbaltrainers.


De evaluatie richtte zich op beantwoording van de volgeden vragen:

32

■■ Slaagde

het Project HATTRICK erin om de juiste conclusies te trekken uit het behoeftenonderzoek en werden daaruit de goede inhouden aangeboden in de programma’s voor de voetbalclubs en voetbaltrainers? ■■ Kunnen voetbaltrainers leren van collega’s, van HATTRICK en omgekeerd? ■■ Is de Materialenbank een bruikbaar hulpmiddel voor de voetbaltrainer? ■■ Kunnen de voetballers de inhoud van de workshops waarderen en is er sprake van beïnvloeding van het proces van een Leven Lang Leren? ■■ Is het mogelijk voor voetballers om hun ervaringen uit HATTRICK om te zetten en te gebruiken in het beroepsmatige leven? 4.4.2 Uitvoering van de evaluatie

Figuur 15: Bulls Eye – Feedback na een VoettbaLLL Workshop in Oostenrijk

Nadat de verschillende aspecten van evaluatie waren vastgesteld, moesten er besluiten worden genomen over de keuze van de meest geschikte evaluatie-instrumenten, opdat er een voortdurende stroom van informatie kon worden verzameld gedurende het volledige proces van de proefprojecten.

Het gedeelte waarin de instructeurs aan het woord waren, werd in de meeste gevallen uitgevoerd door de HATTRICK projectpartners. Hierdoor kon de kwaliteit van deze evaluatie gegarandeerd worden. In deze gevallen werd de instructeurs gevraagd een journaal bij te houden.

8 De Materialenbank bevat alle praktijkoefeningen en activiteiten voor de VoetbaLLL workshops.

De voetbaltrainers hadden het erg druk met hun reguliere werkzaamheden en het werk als trainer bij de voetbalclub. Vooral de meest gemotiveerden namen daarnaast ook nog deel aan de VoetbaLLL trainerscursus. Een eenvoudig en handig instrument was nodig om het

Aanvullende ervaringen die tijdens de laatste VoetbaLLL Workshop werden opgedaan werden tijden de trainerscursus besproken. Een belangrijk uitgangspunt van het HATTRICK project was om ervoor te zorgen dat de voetballers plezier hadden. Voetballers komen naar een training omdat ze willen voetballen of zelfs om te ontsnappen uit de dagelijkse sleur van bijv. de school. Ze komen niet om tijdrovende en saaie vragenlijsten in te vullen. Observaties dienen te gebeuren zonder aan voetballers het gevoel te geven dat ze voortduren bekeken en beoordeeld worden. De instructeurs noteerden hun observaties in een enquête. In een aantal gevallen werden er korte, informele interviews afgenomen met de voetballers. Wanneer de instructeur twijfelde aan de objectiviteit van zijn waarnemingen werd geadviseerd om instrumenten zoals de Bull’s Eye evaluatie te gebruiken (zie figuur 15). In deze evaluatievorm geven voetballers hun waardering door middel van het plaatsen van een punt. Hoe dichter bij de de roos, des te beter de waardering. Wanneer eveneens de Materialenbank werd gebruikt dan werd dit op dezelfde manier geëvalueerd. 4.4.3 De evaluatie uitrusting Voor de diverse vormen van evaluatie werd een Handboek ontwikkeld. Het ging om een bladzijde met een korte toelichting en instructies van elk instrument vooral om aan te geven in welke situaties een instrument het best bruikbaar zou kunnen zijn. Door middel van verwijzingen naar het internet (links) konden de verschillende instrumenten worden geselecteerd en evt. worden gedownloaded. Dit werd de Evaluatie Uitrusting genoemd. De inhoud van deze uitrusting was als volgt: ■■ Het

journaal va de instructeur ■■ Enquête voor voetbaltrainers in de rol van deelnemers

■■ Enquête

voorde VoetbaLLL Materialenbank ■■ Enquête voor voetbaltrainers als assistent in de Workshops ■■ Informele evaluatie voor voetballers in de VoetbaLLL workshops. 4.4.4 Visie over de evaluatie Het was onderdeel van de Evaluatie aanpak om in de evaluatie twee verschillende gezichtspunten aan bod te laten komen, de opvatting van de interne en de externe evaluator. 4.4.5 Belangrijkste resultaten van het evaluatieproces HATTRICK heeft een aanzienlijk arsenaal van kwalitatieve informatie en resultaten vergaard door middel van de journaals van de trainers, hun observaties en interviews. De evaluators hebben een grote hoeveelheid kwalitatieve informatie verzameld en daardoor kunnen in het evaluatierapport tastbare kwantitatieve resultaten worden aangeboden. Hieronder een overzicht van de belangrijkste aantoonbare resultaten in vogelvlucht: Het HATTRICK concept kan volledig flexibel worden ingezet In sommige gevallen werden de workshops uitgevoerd in een programma van één dag terwijl in andere situaties de workshop werden geïntegreerd in het reguliere trainingsprogramma. Hiermee wordt aangetoond dat het HATTRICK concept flexibel kan worden ingezet en dat de Materialenbank voor workshops een waardevol hulpmiddel kan zijn voor trainers om bepaalde inhouden te trainen op een manier die het best bij hem past. Natuurlijk kunnen diverse oefeningen en activiteiten worden aangepast en gevarieerd. De Materialenbank is bedoeld als hulpmiddel en ondersteuning.


de voetbaltrainers zo gemakkelijk mogelijk te maken. Om deze reden werd ervoor gekozen aan de trainers een enquête voor te leggen die zij na elke cursus en elke workshop moesten invullen.

De HATTRICK Materialenbank is bruikbaar voor voetbaltrainers en de HATTRICK Workshops worden door voetballers gewaardeerd In alle proefprojecten waren de voetballers enthousiast over de oefeningen en activiteiten en de voetbaltrainers waardeerden de Materialenbank en het concept van de trainerscursus als waardevol. Ter illustratie: de Italiaanse voetbaltrainers verklaarden dat de betrok33

Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk kenheid en motivatie van voetballers tijdens de workshops hoog was. Alle enquêtes overziend kan worden gesteld dat alle deelnemers op zijn minst een aantal onderdelen van het progamma als zeer bruikbaar kwalificeerden. Leren in een informele situatie is zeer de moeite waard


Het was een van de uitgangspunten van het HATTRICK project om sociale vaardigheden en normen en waarden middels voetbal aan te reiken in een informele leerproces. Dat betekent dat men jongeren dat laat doen wat zij het liefste willen als ze naar de voetbalclub gaan: voetballen!

34

Een schoolse omgeving moet vermeden worden. Hetzelfde geldt voor situaties waarin de deelnemers het gevoel hebben voortdurend geobserveerd en beoordeeld te worden. De Nederlandse voetbaltrainers verklaarden bijvoorbeeld dat het moeilijk was om de aandacht van de spelers vast te houden tijdens de theoretische onderdelen van het programma. Elke groep is Andes Bij het verzamelen van de resultaten en de rapportages van de verschillende teams uit meerdere landen bleek een ding overduidelijk: de

diversiteit aan voetbalteams en hun trainingssituaties. De voorbeelden varieerden enorm onder invloed van bijvoorbeeld leeftijd en (inter) culturele achtergrond. Zelfs deze omstandigheid kan las een voordeel worden beschouwd vanwege de onbevangen en flexibele inhoud van de HATTRICK Materialenbank. Integratie versus Assimilatie Vrijwel elke HATTRICK projectpartner ondervond het integratieve voordeel van HATTRICK op verschillende niveaus. De Materialenbank voor VoetbaLLL Workshops werd ontwikkeld en de Trainerscursus werd samengesteld op basis van samenwerking tussen projectmedewerkers, instructeurs, voetbaltrainers en begeleiders. Iedereen was een onderdeel van het geheel, vooral tijdens de proefprojecten. Feedback van de ervaren praktijkmensen was van groot belang tijdens de ontwikkeling. De ontwikkeling van het project verliep op basis van integratie en samenwerking, vergelijkbaar met de werkwijze in de workshops: Het is vooral bedoeld voor het hele team. Idealiter doelt HATTRICK op een effect voor delange termijn, dat de verworven competentie wordt toegepast in het beroepsmatige leven van de individuele deelnemer.

Na de aanvankelijke moeilijkheden tijdens de opstartfase en het oplossen van het probleem om voetbalclubs te overtuigen om deel te nemen aan de project, kan het uiteindelijke resultaat als zeer positief worden bestempeld. Niet alleen trainers en voetballers raakten overtuigd van de voordelen van de HATTRICK werkwijze, ook ander doelgroepen zoals clubbestuurders, bestuurders van ander sportorganisaties en sportbonden hebben groot interesse getoond in het HATTRICK concept. Om deze redenen geven de auteurs van deze brochure een aantal aanbevelingen voor onderwijs – en sportinstructeurs die het HATTRICK trainingsprogramma willen introduceren of implementeren bij een voetbalclub of in opleidingen voor voetbaltrainers. 5.1 Organisatorische aspecten Werken met een trainingsprogramma zoals HATTRICK betekent werken met nieuwe trainingsactiviteiten en nieuwe trainingsmethoden, volgen van nieuwe werkwijzen voor het omgaan met jonge voetballers. ■■ Een

beperkt behoeftenonderzoek binnen de club is aan te raden. Introduceer het HATTRICK concept bij trainers en voetballers en vraag hen welke onderwerpen zij het meest interessant vinden; ■■ Het bestuur van de club moet overtuigd zijn van het idee en de voordelen van de HATTRICK kwalificatie; ■■ De eerste stap in de samenwerking met en voetbalclub is het aanbieden van een uitgebreid pakket van informatie over de HATTRICK werkwijze en he perspectief op de voordelen voor alle betrokken doelgroepen; ■■ Tijdens de samenwerking met voetbalclubs is gebleken dat het nuttig kan zijn om sportbonden en koepelorganisaties als projectpartner te kunnen presenteren; ■■ In de samenwerking met voetbalclubs moet rekening worden gehouden met werkbare kaders. Een heel belangrijk aspect is tijd. Het oor-

spronkelijke plan om trainingsprogramma’s van 16–20 weken aan te bieden moest na het behoeftenonderzoek direct worden verlaten omdat het te ambitieus bleek te zijn. Het gaat daarbij niet alleen om de beschikbare tijd van trainers en voetballers, ook de beperkte beschikbaarheid van faciliteiten moet in acht worden genomen. Het is dus belangrijk om flexibiliteit in de planning te kunnen bieden. ■■ In het geval er gewerkt wordt met jonge voetballers kan het nuttig zijn om ouders te betrekken bij het proces; ■■ De belangrijkste doelgroep kan allen succesvol worden benaderd van binnenuit de voetbalclub. Het bereiken van jonge allochtonen en kansarme jongeren is zelfs vanuit de voetbalclubs moeilijk gebleken. Voordat er met het eigenlijke werk kan worden begonnen is het van cruciaal belang de trainers te bereiken en te overtuigen. ■■ De sleutelpositie om op deze manier te kunnen werken vormt de rol van de trainer. Als de trainer niet overtuigd is van de HATTRICK Methode, dan gaat het overbrengen van de trainingsinhoud naar de spelers niet lukken; ■■ Wat betreft de leeftijd van de doelgroep hebben de samenstellers ervaren dat het zinvol kan zijn om met jongere kinderen te beginnen omdat deze doelgroep eerder open zal staan voor nieuwe en onbekende activiteiten en oefenstof. ■■ In zowel he ontwerp voor de HATTRICK VoetbaLLL Workshops als in de HATTRICK Trainerscursus werden een aantal voorwaarden voor een succesvol programma opgesomd. Een aspect werd daarbij zeer nadrukkelijk en veelvuldig genoemd: Praktijkgerichte oefeningen en activiteiten vormen het hart van het HATTRICK programma. Om leerinhoud te kunnen overbrengen binnen een voetbalcontext moet er altijd een verband met het spel zijn. Dit werd net alleen door de deelnemende voetballers en trainers op prijs gesteld, het maakt tevens dat het HATTRICK project een innovatgief karakter heeft. 5.2 Aspecten voor competentie ontwikkeling ■■ HATTRICK

wil overdraagbare competenties ontwikkelen door voetbal te gebruiken als vervoermiddel voor educatieve inhoud. Het moge duidelijk zijn dat de ontwikkeling van dit soort competenties

5. Aanbevelingen voor toekomstige ontwikkelingen en het werken met het hattrick concept in de voetbalsport


35


Voetbal – Leren – Integratie – Goede voorbeelden uit de praktijk

36

niet mogelijk is in een eenmalige workshop van een dagdeel. Tijdens de proefprojecten is gebruik gemaakt van deze vormen van aanbod om inhoud en methoden te testen. Op lange termijn kunnen de beste resultaten worden bereikt wanneer HATTRICK activiteiten voor voetballers in meerdere trainingseenheden aan de orde komen, in het beste geval door ze te integreren in de reguliere trainingen. ■■ De implementatie van het HATTRCK programma begint niet enkel met

het motiveren van trainers maar ook met hun kwalificering om te kunnen werken met het HATTRICK programma en materiaal. In de HATTRICK trainerscursus ontwikkelen voetbaltrainers aanvullende competenties, hoe hun voetballers te ondersteunen tijdens hun ontwikkeling (als aanvullende taak naast het reguliere trainerwerk). Trainers moeten vertrouwd raken met het gebruik van de HATTRICK Materialenbank en het trainingmateriaal voor de VoetbaLLL Workshops. ■■ Trainers

wisselden ervaringen me elkaar uit. Zij gaven daarvan aan dat ze deze uitwisseling en de onderlinge bespreking daarvan op prijs stelden. Dat gold ook voor de inbreng van een instructeur van buitenaf. Deze onderlinge uitwisseling leverde bovendien op dat met elkaar beter leerde kennen. Meestal wordt de gezamenlijke tijd gebruikt voor de bespreking en het regelen van praktische zaken of de trainingsinhoud. Meestal is er geen tijd voor zaken zoals teambuilding binnen de staf van een club.

■■ De

inhoud van de HATTRICK programma’s kan moeiteloos worden ingepast in reguliere trainingseenheden zodat er op termijn een aparte workshops meer nodig zijn. De trainers kunnen HATTRICK trainingseenheden zelfstandig met het eigen team uitvoeren.

5.3 Aandachtspunten voor het werken met HATTRICK in de toekomst Een van de belangrijkste voordelen van het ontwikkelde materiaal is de hoge mate van flexibiliteit die het HATTRICK te bieden heeft. In sommige gevallen werden de proefprojecten uitgevoerd als een eendaagse workshop, in ander gevallen werden de workshops aangeboden binnen de reguliere trainingsprogramma’s. Proefprojecten werden uitgevoerd in verschillende landen met verschillende teams en voetballers met verschillende culturele achtergronden. Een aantal projectpartners gebruikte het HATTRICK programma niet enkel binnen de voetbalclubs maar ook bij instellingen voor sociaal werk en sociaal kansarme jongeren.9 De positieve feedback en resultaten laten zien dat het HATTRICK concept niet alleen past binnen de context van het voetbal, maar dat het ook gebruikt kan worden in andere educatieve domeinen. Daarnaast kunnen diverse HATTRICK activiteiten ook toegepast worden binnen andere sporten zoals basketbal en volleybal. En natuurlijk ook voor het werken met vrouwen en meisjes!

9 Bijv. Doncaster College werkt met NEETS (zie hoofdstuk 4.3.7)

Voetbal Leren Integratie

Recommend Documents