Voeding bij chronische longziekten
Naam
:
Datum
:
Specialist
:
Diëtist
:
Telefoonnummer
:
o o o
(0223) 69 69 16 (0223) 69 69 27 (0223) 69 63 29
1
Inhoud pag. Inleiding ............................................................................................ 3 Voeding bij chronische longziekten .................................................. 4 - Gewichtsverlies............................................................................ 4 - Voldoende energie....................................................................... 4 - Voldoende eiwit............................................................................ 4 - Gewichtsverlies voorkomen ......................................................... 5 Voedingsgerelateerde klachten, wat kunt u er aan doen? .............. 6 - Een vol gevoel ............................................................................. 6 - Slechte eetlust ............................................................................. 6 - Slijmvorming ................................................................................ 7 - Droge mond ................................................................................. 7 - Vermoeidheid............................................................................... 7 Gewenst afvallen bij overgewicht ..................................................... 8 Dieetproducten ................................................................................. 8 Medicatie .......................................................................................... 8 - Aandacht voor botontkalking........................................................ 8 Meer informatie................................................................................. 9
2
Inleiding Kortademigheid en sneller moe zijn bij het uitvoeren van dagelijkse bezigheden of soms zelfs al in rust; mensen met een chronische longziekte hebben voortdurend last van hun aandoening. Dit soort klachten kunnen niet altijd voldoende verholpen worden met medicijnen. Een goede lichamelijk conditie kan de klachten sterk verlichten. Een goede voedingstoestand is hiervan een belangrijk onderdeel.
Chronische longziekte, u kent goede en slechte dagen…
3
Voeding bij chronische longziekten Gewichtsverlies In het ziekenhuis wordt vaak door patiënten gezegd; ‘Ik lig alleen maar op bed, dus ik heb niet zoveel nodig!’ Veel mensen met een chronische longziekte vallen af. Dit kan komen omdat het eten moeilijker gaat dan vroeger terwijl er meer energie nodig is. Onbedoeld gewichtsverlies komt daarom regelmatig voor bij deze groep mensen. Waarom? Omdat ziek zijn topsport is! Tijdens ziekte verliest het lichaam als eerste spiermassa en maar weinig vet. Sterke spieren zijn essentieel voor het in stand houden van een goede algehele lichamelijke conditie. Vooral omdat de conditie is verminderd door de longaandoening. Verder tast gewichtsverlies niet alleen de arm- en beenspieren aan, maar ook de ademhalingsspieren. En juist goede ademhalingsspieren zijn voor mensen met longziekten extra belangrijk. Daarnaast kan gewichtsverlies ongunstige effecten hebben op het afweersysteem. De afweer staat toch al vaak onder druk door de herhaalde luchtweginfecties. Voldoende energie Typerend voor chronische longaandoeningen is dat gewichtsverlies kan optreden terwijl u wel normaal eet. De reden is dat het energieverbruik bij u als longpatiënt verhoogd is. Dit geldt zowel voor uw energieverbruik in rust als voor de hoeveelheid energie die u verbruikt voor de dagelijkse activiteiten. Daardoor heeft u vaak meer (energierijke) voeding nodig dan leeftijdgenoten, oftewel meer calorieën. Energie haalt u het makkelijkst uit de vetten in de voeding. Hiernaast ook, hetzij in mindere mate, uit de koolhydraten en eiwitten in de voeding.
4
Voldoende eiwit Eiwitten zorgen voor opbouw van cellen, spieren en organen. Bij ziekte en herstel heeft het lichaam meer eiwitten nodig om onder andere de spieren op krachten te houden. Eiwitten zitten voornamelijk veel in dierlijke producten, dus vlees, vis, gevogelte, eieren, zuivelproducten, kaas, maar ook in noten, pinda’s, sojaproducten en peulvruchten. Gewichtsverlies voorkomen Gewichtsverlies komt vaak voor. Het is belangrijk uw gewicht in de gaten te houden. Weeg u daarom eenmaal per week en noteer het gewicht zodat u op tijd aan de bel kunt trekken. Hoe voorkomt u gewichtsverlies? • Eet regelmatig en vaker over de dag verdeeld. Dit betekent dat u in plaats van 3 hoofdmaaltijden beter 6 à 7 kleinere maaltijden kan gebruiken. Gebruik daarbij tussendoortjes zoals: - een beker volle chocolademelk of drinkyoghurt; - een schaaltje volle vla, pudding of pap; - volle vruchtenyoghurt of -kwark; - een plak cake, Snickers, M&M pinda of gevulde koek. - een stukje worst, blokje kaas, chips, zoutjes, slaatjes en nootjes • Gebruik producten die makkelijk in de voeding te verwerken zijn, zonder dat het volume zichtbaar toeneemt, bijvoorbeeld: - extra suiker, honing of limonadesiroop in bijvoorbeeld pap, yoghurt, koffie of thee; - ongeklopte room toevoegen aan bijvoorbeeld pap, (drink)yoghurt, vla of koffie (in plaats van koffiemelk); - extra room, roomboter, margarine, jus, sausjes of kaas aan groenten toevoegen; - op lange termijn kan het gebruik van dieetmargarine en vloeibare bak- en braadproducten een betere keuze zijn om de kans op hart- en vaatziekten niet onnodig te vergroten; - boterhammen dubbel beleggen roomboter of margarine en met eiwitrijk beleg;
5
Voedingsgerelateerde klachten, wat kunt u er aan doen? Een vol gevoel Veel mensen klagen over een vol gevoel. Door het volle gevoel wordt de eetlust meestal al weggenomen voordat men aan tafel gaat. Hoe kunt u een snelle verzadiging voorkomen? • Verdeel de maaltijden goed over de dag (7 à 8 kleine maaltijden per dag). • Een grote hoeveelheid eten kan erg tegenstaan. Schep daarom het bord niet te vol. • Eet het nagerecht een half uur na de maaltijd. Hierdoor wordt de voeding beter verdeeld. • Eet zo gevarieerd mogelijk en dien de maaltijden smakelijk op. Een feestelijk gedekte tafel kan het volle gevoel doen vergeten. • Gebruik een goede houding en ademhalingstechniek tijdens het eten. • Neem de tijd voor de maaltijden (minimaal een half uur) en kauw het eten goed. Slechte eetlust Het is goed mogelijk dat u al langere tijd matig of slecht eet. Een verminderde eetlust kan ontstaan door bijvoorbeeld een infectie, depressie, vermoeidheid, angst of (verandering van) medicijnen. Wat kunt u doen om uw eetlust te verbeteren? • Gebruik de hoofdmaaltijd op het dagdeel waarop u zich het beste voelt. • Drink een beetje bouillon voor het eten; dit kan de eetlust opwekken. Neem echter niet te veel bouillon want het vult de maag en levert nauwelijks voedingsstoffen. • Breng zoveel mogelijk variatie aan in uw voeding. Dit voorkómt dat de voeding gaat tegenstaan. • Eet en drink zoveel mogelijk producten die u echt lekker vindt, zelfs als dit een dagje ‘ongezond’ eten betekent.
6
Slijmvorming Sommige mensen kunnen last hebben van hinderlijke slijmvorming in mond of keel. Er zijn voedingsmiddelen, zoals melkproducten, die slijmvormend werken en die een plakkerig/vettig gevoel geven in de mond. Deze producten leveren echter belangrijke voedingstoffen dus is het belangrijk om deze te blijven gebruiken. Wat kunt u aan deze slijmvorming doen? • Bij slijmvorming na het eten of drinken, is het aan te raden na de maaltijd uw mond te spoelen met water of vruchtensap. • Zure melkproducten als karnemelk, yoghurt en kwark veroorzaken minder slijmvorming in de mond dan (volle) melk. • Laat melkproducten niet onnodig weg uit uw voeding. • Drink voldoende; wanneer u onvoldoende drinkt, wordt het slijm taaier. Droge mond Het kan zijn dat u last heeft van een droge mond. Deze kan worden veroorzaakt door bepaalde medicijnen. De mond bevat dan weinig speeksel. Hoe kunt u een droge mond verhelpen? • Kauw het voedsel goed. Neem de tijd om rustig te eten. Goed kauwen zorgt voor meer speeksel in de mond. • Drink iets bij iedere hap vast voedsel. • Gebruik veel jus of saus bij uw warme maaltijd. • Doe smeerbaar of zacht beleg op uw brood, zoals leverpastei, smeerkaas, chocoladepasta, salade of roerei. • Neem af en toe een zuurtje of kauwgom zodat de mond meer speeksel produceert.
7
Vermoeidheid Het kan zijn dat u te moe bent om te eten, te koken of boodschappen te halen. Hoe kunt u de vermoeidheid verminderen? • Plan een rustige activiteit voor het eten, zoals het lezen van de krant of een dutje doen. • Maak eten klaar dat gemakkelijk te bereiden is. U kunt dan gebruik maken van kant- en klaarproducten. • Bij veel supermarkten is het mogelijk om de boodschappen te laten bezorgen tegen een kleine vergoeding. • Eventueel is het mogelijk om maaltijden van ‘Tafeltje Dekje’ te nemen. • Vloeibare voeding eet gemakkelijker, omdat u die niet hoeft te kauwen. Uw diëtist kan u helpen deze samen te stellen.
Gewenst afvallen bij overgewicht Overgewicht bij COPD is niet wenselijk omdat u hierdoor onder andere meer kans heeft op andere ziektes naast COPD en door overgewicht het bewegen bemoeilijkt kan worden. Als u wat gewicht wilt verliezen, doe dat dan altijd onder begeleiding van een diëtist. Het is namelijk erg belangrijk dat u voldoende voedingstoffen binnen blijft krijgen en geen spiermassa gaat afbreken. Ook (extra) beweging speelt hierin een erg belangrijke rol.
Dieetproducten Mensen met chronische longziekten hebben een extra energiebehoefte van gemiddeld 600 kcal per dag. Als het u niet lukt om in deze verhoogde behoefte te voorzien, dan treedt vaak verlies van spiermassa en verzwakking van spieren op. Door dit negatieve effect op de spieren beweegt u minder en wordt het ademhalen moeilijker. Soms lukt het ondanks eerder beschreven tips niet om voldoende energie en eiwit te gebruiken. Uw diëtist kan dan aanvullende drinkvoeding of een ander dieetpreparaat voorschrijven. De drinkvoeding wordt vergoed door de zorgverzekeraar.
8
Medicatie Aandacht voor botontkalking Corticosteroïden, onder andere Prednison® wordt bij chronische longziekten regelmatig als medicijn voorgeschreven. Een van de bijwerkingen van corticosteroïden is het verhoogde risico op botontkalking door tekort aan vitamine D. De volgende adviezen kunnen helpen botontkalking te voorkomen of te beperken. • Gebruik voldoende calcium: 400 - 500 ml melk(product) (2 - 3 glazen), en 2 plakken kaas • Let op het gebruik van vitamine D: besmeer elke boterham met margarine • Eet 1 tot 2 keer per week vette vis (bijvoorbeeld zalm, haring, sardines of makreel) • Voor vrouwen boven de 50 jaar en mannen boven de 60 jaar wordt suppletie (vitaminepil) van vitamine D aanbevolen. Vraag uw diëtist naar de juiste dosering.
9
Meer informatie Op de onderstaande websites vindt u veel informatie over gezonde voeding: www.voedingscentrum.nl www.nvdietist.nl www.astmafonds.nl
Tot slot Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft of indien het gewicht onbedoeld daalt dan kunt u op werkdagen contact opnemen met de diëtist.
153177-D563-04/12
10
Deze folder is een uitgave van het Gemini Ziekenhuis©
