Wie
lui
slim
moet
is,
vliegprestaties
van
maten,
zijn:
gewichten
en
roofvogels
Prof. Dr. Ir. Henk Tennekes
Roofvogels
hebben
ze
vliegen,
ze
halen
een
Havik
Dat heeft
dan
Als
als
30% harder vliegen als
ze
van
moet
er
sprintje
een
85
havikvrouw wel eind
van
haar
duif
achtervolgde na
een
paar honderd
Slechtvalken 150 km/uur;
De
handig:
om
de
klein
dus
Wie lui
De
is,
Dat heeft minder
is,
moet
zo
vleugelbelasting
Dat
komt
afinetingen, spanwijdte zwaar.
omdat maar
van
Er
af
dus
de
havikvrouw
het de
km/uur al
hun
waarvoor
gemak
met
het
op
lijf.
‘vleugelbelasting’,
Als
hoog,
het moet
hard
er
IJsland
het
worden
broeden,
er
Langzaam vliegen vergt
minder
dat
naar
worden
langzaam
verhouding
naar
is
hebben
vleugeloppervlak
kan
laag,
de
vleugeloppervlak
winderige omgeving
van
een
aan
85
moet
dus
kan
natuur:
de aanvalstactiek een
een
Als
hebben dus
Die
halen,
te
uitgerekend,
evenwicht in
van
vleugelbelasting
vogels
duif in
havikvrouw
die op de kliffen
voordelen.
heb
vleugeloppervlak.
In
haar
gaat dan 55 km/uur
ze
een
duifde doodschrik
een
krijgen.
te
alken
de
Luie
de
doet,
van
En de duif was toch al is
alternatief is
vleugelbelasting.
dus
zijn
spierkracht grote
en
vleugels.
zijn.
van
grote
vogels
is
vleugeloppervlak
het
gewicht
met
de
in het
van
van
2001
900
130
gram
cm.
heeft
Als
algemeen
evenredig derde
kleine neef heeft vier keer
Een Buizerd
Takkeling 9(2),
en
lang.
vleugelbelasting
het
zijn
vleugelspanwijdte
De
en
energie.
slim
de
en
voor
maar
om
goed
meer.
hangt
hun
draagkracht
hoge
een
groot
vliegen en
eind vouwt;
stootduik haalt
een
gegarandeerd
gewicht
papegaaiduikers
verhouding gevlogen.
ze
is,
draaien,
In
vogels
hun
voldoende
vanzelfsprekend
kost
worden.
waarmee
tussen
harder
opgeven. Het
meter
gevreesd
verhouding
gevlogen
75 km/uur
daarmee jaagt
snelheid
verhouding naar
blijft
niet
maar
niet
vouwen
houden. Een havikvrouw kan
Dat is niet genoeg ik het
doodop. aan
die doen dat ook.
want
gespreid flink
het
met
plankgas
ze
havikvrouw het rustig
een
achtervolging
worden. Als
km/uur halen, die kan
een
langzaam
op getraind
zijn
een
maken,
te
immers
ze
er
in
rondjes
mogelijk
terugkomen,
afgekeken,
vleugels
graag
dat
Die worden
Als
haar
vleugels
getrokken
zijn Latijn;
in?
postduiven
zonder dat het haar veel moeite kost.
zweven
Om
die uit Bordeaux
begint
hun
ze
Ze
Daarmee kunnen
postduiven.
postduif
een
vast
ze
50 km/uur
maar
dan
km/uur.
vliegers.
klapwieken.
te
vleugels.
grote
40 km/uur. Ze
ongeveer
vleugels.
75
niet
ze
anders
wat
nog
ongeveer
Hoe haalt
vliegt
verhouding
naar
luie
algemeen nogal
dan hoeven
want
vliegen. Dat is te
in het
zijn
thermiekbel,
een
je die
zo
is
macht.
hoger
met
Een
twee
keer
zo
die
met
maar
van
van
kwadraat
vogel
grote vleugels,
vleugeloppervlak
dan
het
kleine. de
van
dubbel
de
is acht keer
2500
groot maakt,
zo
2
cm
en
krijg je
een
een
103
roofvogel gewicht Gier
met
van
(Tabel
Vale Gier is om
een
spanwijdte
7200
gram. Dat
Buizerd kan van
de
geloven, kunnen
te
dus
schroeven
wij zijn
vliegen.
niet
moeten
Zelfs
en
104
van
een
een
Vale
zweefvliegtuigen.
altijd
aan
minder we
dus
erg
mythologische
wielrenner op de
moest
vlucht
pedalen 2
m
grote
te zwaar
. Niet
Vulture
van
de
Vale
in
voor
in het
ze
veel beter
mag
omhoog
wij
Tennekes),
zodat
amateurs. en
een
de propeller 210 Watt leveren,
we
De
Icarus
nadeed, was
fietsenstalling.
die in 1988
woog
34
Bij
compleet
meter en een
de wielrenner dus
De
naar
willen kunnen
langzaam
vliegfiets
spanwijdte
en
kracht
eigen
op
het
met
van mensen.
het verhaal. Mensen hebben
Als
Een
centrum
binnenbocht
H.
de
met een
zweefvliegers
van
de
sneller
aanhouden.
stijgwind
(tekening;
maken
voor
Daedalus
handig
de
thermiekbel
een
km/uur
verhalen
ongeveer 100 kilo. De erg
hij
draaien
vleugels
van
in
38
hij
moet
laten zien dat
vogels.
werk
gegevens
het technisch vernuft
de verliezende kant dan
moet
de
Ze
en een ,
vliegen
om te
met
m
voor
Buizerd. Dus
waarmee
ik
2
1
van
van
zijn rondjes
Soaring Griffon
spierkracht
feitelijke
hiervan? De vleugelbelasting
Gier
Als
amusant
steken dan de draak
dan is het veel
24 km/uur
die
benut.
in zweefVlucht
vleugeloppervlak 33 van
maar
de
met
consequentie
als
hoog
optimaal
dan
mee,
veel
de beroemde met
de
vleugeloppervlak
een
cm,
krappere bochtjes draaien,
Vale Gier
vliegen,
is
vinden Buizerds het heel
verhouding
260
Een Buizerd draait
km/uur,
thermiekbel
zweefvliegtuig
Maar
zo
blijven.
26
van
wat
keer
twee
in de lucht
snelheid
Maar
1).
van
klopt aardig
het
snelheid
een
Takkeling 9(2),
beetje
2001
meer,
230
ongeveer
volhouden.
als
langzaam
even
zakte
trappen
in
ander
0.21
het
meter
per seconde
als
van
een
Tabel
een
1).
thermiekbel:
hij
Tabel
1. Gegevens
W
gewicht
vliegsnelheid
in
die
drag/weerstand)
en w
de
(m/s)
kruissnelheid
waarmee
nodig zijn
te
raptors during cruising wingspan
in
cm,
V
delen min
and
en
km/uur,
in
m/s.
door het
34
L/D
De
wielrenner
niet
m/s als
die
meter
om
maar
veel
zijn
prestatie,
de
want
ophield
even
met
0.90 m/s is. Zelfs
Sperwer bijna
geschikt
glijgetal.
in which
soaring,
in
=
de
van
in
2
cm
er
thermiek is
geen
rondjes
te
draaien in
25 kilo wegen niet heel
vliegprestaties
W
b
,
body
bij
het
mass
in
m/sec and km/hr, UD
=
kruissnelheid
bij
Zweefsnelheid
verliest =
van
=
roofvogels, waarbij
vleugelspanwijdte
=
gunstigste glijgetal (L
daalsnelheid
mogelijk hoogte
cruising speed
=
van
vleugeloppervlak
seconde
zo
vliegfiets
het berekenen
voor
=
daalsnelheid
=
roofVogel
een
S
grammen,
de
moet
vloog
turbulent is in de lucht.
beetje
een
in meters per
de
de vleugels
zou
kunnen houden als het
=
genoeg is
Jammer
geweldige
die zakt 0.67
lang
uur
vliegfiets
ondanks
Sperwer,
een
Boomvalk of
bij:
Die
prestatie.
Boomvalk of was
de Grauwe Kiekendief houdt het niet
(zie
geweldige
een
perspectief
de daalsnelheid
terwijl
werk, zeker als je het vier
zwaar
rondzwevende
een
maar
Dat is
niettemin
was
Ook
hogere gewicht. vliegfiets
Watt.
Maar het
(m/s
en
wordt
S
Lift/Drag
=
V
cm,
berekend
km/uur)
glijden. Flight . grams,
in
D
lift/draagkracht,
is
data
de
and
w
=
rate
=
door
snelheid selected
for
2
wing area in
=
cm
of
,
b
=
descent
(m/sec).
Soort
Kruisvlucht
Species WSb W S b
Smelleken Falco columbarius
gram gram
cm
145 145
2
Cruising
VVL/D V V L/D
cm
m/s
km/u
Zweefvlucht
Soaring
V
V V
m/s m/s
km/u
w w
m/s
440 440
60 60
9.3
33 33
8.7 8.7
7.0 7.0
25 25
0.95 0.95
170 170
560 560
75 75
8.9
32
8.8
6.7
24 24
0.89 0.89
Torenvalk F. tinnunculus
200 200
700 700
75
8.7 8.7
31 31
9.0
6.5
23 23
0.84 0.84
Slechtvalk F. F.
800 800
1300 1300
105 105
12.7 12.7
46
10.5 10.5
9.5 9.5
34 34
1.06 1 06
0.88 0.88
Boomvalk F. subbuteo
peregrinus peregrinus
nisus o” cC nisus
160 160
550 550
62 62
8.7 8,7
31 31
8.8 8.8
6.6
24
nisus
? ¥
300 300
800 800
75
9.9 9.9
35 35
9.4
7.4
27 27
Havik A. A.
gentilis
d o
700 700
1700 1700
97 97
10.4 10.4
37 37
10.3 10.3
7.8 7.8
28
0.89
Havik A A..
¥ lis ? genii gentilis
1200 1200
2400 2400
115 115
11.5
41
11.0
8.6 8.6
31 31
0.92 0.92
1900 1900
120 120
9.3
33 33
10.2 10.2
7.0
25 25
0.80 0.80
19 19
0.67
Sperwer Accipiter Sperwer SperwerA.
WespendiefPernis apivorus apivorus
620
Gr. Kiekendief Circus pygargus pygargus BI. Kiekendief BI.
C.
BI. 81. Kiekendief
C.
Br Br
Kiekendief Kiekendief C.
cyaneus cyaneus
240 240
1300
110 110
7.0
25 25
9.2 9.2
5.2 5.2
o” cT
330 330
1400 1400
100 100
7.9 7.9
28 28
9.5
5,9 5.9
21
0.72
? ¥
470 470
1760
115 115
8.4 8,4
30
9.9 9.9
6.3
23 23
0.74
700
2200
135 135
9.2 9.2
33
--10.3 10.3
6.9
25 25
0.78
aeruginosus
900 900
2500 2500
130 130
9.7 9.7
35
10.5
7.3 7.3
26
0.81 0.81
1300
2600 2600
145
11.5 11.5
41 41
11.2
8.6
31
0.90 0.90
? ¥
2000 2000
3000 3000
160
13.2
48
11.6
9.9
36
1.00 1.00
Aquila chrysaeios chrysaetos
4000 4000
5700 5700
210 210
13.6
49
12.6
10.2
37 37
0.95
7200
220 220
13.5 13.5
49
12.9
10.1 10.1
36
0.92 0.92
260 260
14 0 14.0
50 50
13.5 13.5
10.5 10.5
38 38
0.91 0.91
Visarend Pandion
haliaetus haliaelus
Visarend Visarend Pandion Pandion haliaetus haliaetus
Zeearend Haliaeetus Zeearend Vale Gier
De
0 67
cf cT
Buizerd Buteo buteo
Steenarend
0.93 0.93
albicilla
Takkeling 9(2),
5000 7000
Gyps fulvus Gypsfulvus
2001
10.000 10.000
105
Zo komen
zorgen
dat
kan
meter
per
Tabel
1).
nog wat
zo
dan
een
25 cm/s
maar
68
half zoveel
weegt
m/s.
(één
van
klif heen Ach
Een echte
vogels
ze
zo
bij
de
niet op
maar
snel
die daar in de en
ja,
weer
De
een
toppunt
Wat
zouden
gaan
naar
de
Sperwer,
(tekening:
H.
die
je je
betreft
de
hebben het Dus
een
(zie
dat is kunst.
prima
van
)
en
zodat
meer
je
verenkleed
bij ze
de
soms
van
de
voor
het
afgekeken
hoge
nog 2
Lanzarote
die kraaien
en
ze
je
van
maar
zakken
zakken
noordpunt
je
is
meter
niet
trouwens
klapwieken,
kunstje
hun
hoge vliegsnelheid
glijvlucht
zie
dan 3
Steenarend die
moet
voor
vleugels
vliegtechniek
thermiekbel. Toch zie aan
geen
hun slanke
een
met
voor een
een
slordige
2
m
zoveel als
kraaien die het klif
die eis
60 cm/s,
eigenschappen
ophouden
snelheid
aan
is het ook
maar
(0.6
zweven
en
minder dan
van
zakken
vleugelspanwijdte
net
langs duinenrijen
biologische
van
Elke
wereld kunnen
hebben het ook
sterns
ervoor
lucht.
primitieve aërodynamische
roofvogels,
aërodynamische Het
ondanks hun
in de passaat kun
vlieger,
en
de
ter
voldoen
ervan
ondanks hun
0.95 m/s,
gaat.
te
ze
hellingstijgwind rondhangen.
zweven,
ook
roofvogels
vleugeloppervlak
gunstigste
zoek
zweven.
overal
maar
de beste
zware
en
topsnelheid
op
m/s
die een
van
daalsnelheid
een
alle
de Canarische eilanden) bevolken,
trek
106
hij
half
dus
Meeuwen even
kilo weegt
zakt
zelfs
Die hoeven
meeuwen
m/s).
Als
dan 3 m/s;
vreemdste
en
dat
goede
voor
relatief kleine
km/uur)
postduiven zijn. meer
zijn
1
vliegtuigen
stijgwind bij
en
werken, moetje
voor te
stijgsnelheid
Grauwe Kiekendief. Voor vlinders
genoeg wordt.
de reuzenalbatros, die 8.5 haalt. Ondanks
moet
Vrijwel
zakken.
zorgen
klein
zelf
van
geldt hetzelfde;
sneller dan
wat
veren
daalsnelheid ook
(19 m/s,
halen.
langzaam (4 kmAiur)
vliegen
gladde
te
er
vogels
thermiek of
nu
heidevelden,
en
alle
van
dan de
stijgsnelheden
zweven,
zweefvliegen
gunstiger
vliegen
zonder
blijven
savannes
wil
wat
seconde zien
vormgeving
en
Boven
Alles
Voor
elkaar. Ze
probleem
daalsnelheid kleiner is
vertellen dat
gevonden.
heuvelruggen.
Die
in de lucht wilt
je
je eigen
meteoroloog worden
het centrale
bij
lucht het werk willen laten doen. Of dat
is. Als
helling
vanzelf
we
opstijgende
daalsnelheid
(2
veel veroorloven.
verhoudingsgewijsweinig
Tennekes). Sparrowhawk,
van
in active
thermiek
gebruik maakt tijdens
flight duringmigration.
De
Takkeling 9(2),
2001
de
Kennelijk
de
je
moet
Het is
glijvlucht. dan
getal;
weten
verhouding het
vertelt
weerstand,
hoogteverlies. verder
te
maar
meter
namelijk
die
hij
moet een
menu van
2 m/s als
op
daalt.
In
Tabel
1
8':
literatuur.
L
‘drag’,
het
waarbij
het
u
het
staat
alles
hem
Boomvalk, die want
hij
een
worden
te
van
5 m/s,
maar
klungel
als
getal,
voor
elke
meter
acht
meter
5 m/s
(18
dat is ongeveer 0.6
zwaluw wel lekker
verse
zo’n
voor
klapwieken om
Dat
een
is de
weergeeft,
gehouden
kan komen
daalt bijna 0.9 m/s. Maar net
drukken in
doelstelling
glijvlucht.
gemak
met
daalsnelheid is dus 1/8
vinden
symbool ‘lift’,
woord
glijgetal
het tempo waarin
vogel
die komt zonder
de Boomvalk staat, is
voor
Engelse
lucht kan
een
onze
een
een
m/s wilt dalen in te
luchtweerstand
en
en
verlaagt
een
een
vindt, zijn
huismus, die
kraai;
die zakt
niet klapwiekt.
hij
kunt met
in de
Het lukt
Boomvalk Falco subbuteo
aangegeven
gewicht
1
uit
perfectie
daalsnelheid in
vogel
gram
meerdere erkennen in de zwaluw, ook op het
de
tussen
ook hoeveel verder
vliegen. Zijn laagste
m/s. Wat dat betreft
en
vleugels
lage vleugelbelasting
minder dan
je
wanneer
slanke
zweven:
een
aërodynamische
verhouding
Een zwaluw haalt ‘1
elke
voor
km/uur)
de
en
praten. Het getal dat past bij
vliegsnelheid
niet alleen hoeveel
ons
gram
de
dat ook
mee
de
om
we waarover we
tussen
‘glijgetal’,
elke
handig
wilt
je
aërodynamica,
Beide zaken tellen
vliegsnelheid.
een
letten als
dingen
twee
op
verenkleed verbeteren de
glad
het
L/D, het
voor
hoogste
vogels vliegen
Hobby (tekening
over
want
het zo
Engelse
weerstand. is. als
glijgetal komt
woord In
u
H.
van
het
voor
de Tabel
Die snelheid heet de ze
hun
Tennekes)
Het
roofvogels.
wordt
tegen in de vaktechnische
draagkracht. staat
ook
de
D
‘kruissnelheid’,
energieverbruik
staat
voor
vliegsnelheid want
dat is
per kilometer in de gaten
willen houden.
De
Takkeling 9(2),
2001
107
Zo
komen
niet
we
op
de kruissnelheid
bij
we
allerlei subtiele
technische
procentje
een
vleugelbelasting.
De
vleugelbelasting.
Als
kruissnelheid
roofvogels
twee
er
een
wat
vleugels hun
te
keer
vouwen
vleugelbelasting,
toch economisch kleiner
wordt,
uitgerekend
Grauwe thermiek
tot
108
70%
Kiekendieven
de
(zie dus
willen,
de trek
het
vier
hebben
een
(tekening
H.
maar
van
Vouw dan allemaal
afhankelijk
de
met
keer
zo
van
kruissnelheid wordt,
hoog
wordt,
als
door
vierkantswortel
de
uit
de
wordt
de
effectief. Dubbel effectief omdat alle
vleugeloppervlak ze
hun
vanzelf.
zover
De
passen
hierboven).
vliegsnelheid.
je vleugels
te
aan
vleugeloppervlak
de Boomvalk
voordeligste
niet
gelukkig
rekenen, alleen bepaald
te
verkleinen
tekening
hun
is
details. De
evenredig
hebben hun
dat
gebeurt
Wil
verhoogt
10% sneller
je
dat het in
getallen
Dat
de
aan
door hun
oppervlak Tabel
en
20%
1
zijn
bij volledig gespreide vleugels.
lage vleugelbelasting en zijn Tennekes). Montagu 's
daardoor
Harriers
weinig afhankelijk
have
a
low
van
wing loading
and
therefore not dependent on thermals during migration.
speling heeft van
van
sneller
de kruissnelheid
are
Hoeveel
en
is
Simpel,
blijven vliegen?
dan
voor
tijdens
ze
hoog.
zo
Die
hoeven
vleugelbelasting
handje
Als
omstandigheden.
nauwkeurig
kruissnelheid de
terecht.
aërodynamische
en
een
roofvogel
maximum, kan
hij
dan? Als
hij
zijn vleugeloppervlak terugbrengt
zijn kruissnelheid
met
20%
De
verhogen
Takkeling 9(2),
zonder
2001
schade
lijden
te
dat hun
vouwen
1
Als
zich
bij
havikvrouw 1T die in
te
Nu
dan
niet
mag
we
toch
door
zake
ter
70% kan m/s
als
wil
ze
ze
offer
harder
en
is
in
plaats
kennelijk
te
verhoogt in hun
moeten
snel
angstig
draait,
1 op 6'
willen,
de
met
zo ver
10%
grofweg
van
nog
duiffrlet,
se
per
daalsnelheid in
‘
de
van
ze
Een
toe.
1
op
bereid zich flink
maar
op
van
duif voor
je
de duif: 4
wetten
over
deze
vleugeloppervlak
Het kan
natuurlijk
zou
seconde. Je
glijgetal
brengen,
harder.
moet
het
op
11.5/11.0
1),
maar
terugbrengt
er maar voor
tot
verminderen. Bij als
zijn
ze
haar
85 km/uur draait
Bij
dat
=
dat is
dat interesseert
gewicht,
is
opgeven-
te
(41 km/uur)
1.27 m/s
maar
haar
van
dan
Tabel
daalsnelheid dan
offer
een
achtervolging
het
de
en
Lezers science
Waltman
aan
willen weten,
zakjapannertje
vliegen
versies liggen
bij
meer
hun
vliegkunst
simple
Beide
dingen
met
over
van
aanbevelen: The
Amsterdam
haar
ze
haar
zou
dan
moet
meter per
(ISBN 095-6834-095-6).
70065-4).
de
ze
berekeningen
aanbevelen dat ik heet De
Als
is
haar
om
dus 200 moment
gram. En nog erger
hebben als
over
je
avondeten wilt.
Voor lezers die deze
Ze
11.5 m/s
ze
glijvlucht
een
halen zonder haar
6': haar weerstand is dan 1/6
haar daalsnelheid -als dan die
11.0
van
duif achtervolgt.
ze een
‘1
zeker de moeite waard
langzamer vliegt (zie
ze wat
(50 km/uur)
klapwieken.
is het
volledig gespreide vleugels vliegt
achtervolgen.
14 m/s
glijgetal
een
met
wanneer
ze nog
om
‘
als
vleugels
het maximum is. Dat
van
een
intelligent
om
erin hun
luchtweerstand
bezig zijn,
11.0. Haar
van
bijna
ze
en
ophield niet
hun
blij zijn
1.05 m/s. Ze kan 0.92 m/s halen als
14
60%
zonder
neemt
die havikvrouw
met
rekenen. Met
te
glijgetal
een
niet
recept
achtervolging,
een
40 km/uur. Ze wil
goed
een
spannen.
even
met
in
is
roofvogels slagen maar
nog
maar
want
km/uur
85
haalt bij
ze
30%,
met
inspannen,
echt
gaan. Veel
bijvoorbeeld
ze,
Dat
glijgetal.
te
om
vleugeloppervlak
hun kruissnelheid
glijgetal.
zijn
aan
in Tabel
gegevens
vogels
van
en
wordt
en
uitgegeven
Engels
offlight
uitgegeven
op
voorraad bij
die het niet kunnen nalaten
te
kan
doen,
vliegtuigen
die liever
,
en
na
heb
ik
het
boek
geschreven.
Het
door Aramith in Bloemendaal
lezen kan ik de Amerikaanse editie door MIT Press
Scheltema op
de Binnenwatersloot in Delft.
Uw
0-262-
(ISBN
Koningsplein
in
boekhandel kan
u
het
ook helpen.
Summary: Flight dynamics of raptors
Basic
principles
weight, wing more
details,
Cambridge, annual
of
area
wing loading. Important
the reader
ISBN
meeting
is
referred
0-262-70065-4).
of the Dutch Raptor
Adres: Brugakker 1629,
De
Takkeling 9(2),
in raptors
flight performance
and
2001
3704
WK
to
The
on
are
simple
This article
Group
explained,
are
data
is
a
science
summary
3 March
taking
into
account
summarised in Table
1. For
of flight (MIT Press, of
a
talk
given
at
the
2001.
Zeist.
109
