MIGRATIE, vogeltrek in een breed kader College 4 Trek van Roofvogels
Programma 1. Migratie, inleiding en oriëntatie 2. Trek van kustvogels 3. Trek van ganzen en kraanvogels
4. Trek van roofvogels 5. Trek van andere dieren 6. Migratie van planten
Excursies:
Donderdag 20 november – Lauwersmeer – start Reitdiepskade 1-A, 9974 PJ Zoutkamp, 10.00 – 15.00 uur Donderdag 11 december – Dollard – start Nieuw Statenzijl 10.00 – 15.00 uur
Vraag: oriëntatie vogels tijdens trek
http://people.eku.edu/ritchisong/nav_orient.htm http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i006305.html
Stel: Vogel vliegt van Noorwegen naar Spanje Wordt in Engeland gevangen en overgebracht naar dezelfde breedtegraad Recht naar het zuiden Blijven vliegen: geen actieve navigatie (jonge vogels)
Corrigeren richting Spanje? Actieve navigatie
Helder
Bewolkt
Polarisatie Fotonen raken moleculen in de atmosfeer, deels laten deze het licht door, deels buigen ze het licht af. Licht wat dus direct op je af komt is ongepolariseerd.
Polarisatie Tunesië, 13.00 – 19.00 uur Punt = zon
https://www.youtube.com/watch?v=LtngCRvVj9Q
Navigatie met aardmagnetisme: 2 opties: magnetische cytochroomkristallen inhet oog of magnetiet kristallen in de hersenen
Probleem bij de evenaar: lijnen aardmagnetisch veld lopen evenwijdig aan het aardoppervlak
http://www.trektellen.nl/
Kraanvogeltrek 9 november over Nederland meer dan 50.000 overvliegers……
http://www.ornitho.de/
Roofvogels 3 families in Nederland • Haviken en Buizerden • Visarenden • Valken
Migratie strategie: 1. Korte afstand èn lange afstand trekkers èn standvogels
2. Solitaire trekkers en Sociale trekkers
Buizerd
korte afstand trekker lange afstand trekker standvogel
Buizerd
sociale trekker
http://www.youtube.com/watch?v=H64GKNUm3-A
Trekroutes roofvogels Europa (Porter & Beaman 1985)
50 soorten roofvogels in Europa Standvogels Dwaalgasten Gedeeltelijke trekkers Trekvogels over een breed front Trekvogels over een smal front
14 8 11 8 9
Standvogels: Zeearend Slechtvalk
Gedeeltelijke trekvogel:
o.a. Torenvalk, Buizerd, Havik en Sperwer Trekken niet in Nederland, wel in Noord-Europa
Trekvogel (lange afstand) over een breed front:
Meest smalvleugelige roofvogels o.a. Kiekendieven, boomvalk, ruigpootbuizerd Zijn in staat om de Middellandse Zee op elke plaats over te steken
Trekvogel (lange afstand) over een smal front:
Meest breedvleugelige roofvogels o.a. Wespendief, Zwarte wouw, oostelijke populatie Buizerd Gebruiken landengtes om zeeën over te steken
Wespendief Zwarte wouw
Egyptische gier Slangenarend Balkansperwer
Buizerd Schreeuwarend Steppearend Dwergarend
Zwarts 2009: Afstanden afgelegd door gezenderde vogels South / North: gemiddelde dagelijkse afstand herfst / voorjaar (8) = aantal gezenderde vogels
Visarend Lange afstand trekker Populaties in Australië, Corsica en Florida trekken niet
Groen = herfst 2013 Geel = voorjaar 2014 Rood = herfst 2014
Autumn 2013 (green line)
Total distance 4624 travelled (km)
Spring 2014 (yellow line)
Autumn 2014 (red line)
4895
4686
1 2 3 4
Distance (km) 521 508 516 259
Distance (miles) 324 315 320 161
5
413
256
6 7 8 9 10 11
536 354 561 351 165 449
333 220 349 218 103 279
12
53
33
Day
Time migrating 08:00 – 19:00 05:00 – 19:00 05:00 – 18:00 08:00 – 19:00 05:00 – 19:00 (1hr resting) 06:00 – 20:00 08:00 – 19:00 07:00 – 17:00 09:00 – 20:00 09:00 – 18:00 09:00 – 20:00 06:00 – 11:00 (but 2 hours migrating)
Total hours 11 14 13 11 13 14 11 10 11 9 11 2
Herfsttrek 2014: iets meer dan 11 dagen, gem. 424 km / dag, gem 12 uur per dag vliegen
Aangekomen! Visarend 30 op het strand van Senegal
Wespendief
Lange afstand trekker Broedvogel oudere bossen 500 paar in Nederland, 80.000 paar in Rusland Voedt zich o.a. met wespen, andere grote insecten, kleine knaagdieren en vogels
http://www.youtube.com/watch?v=Klio2HpAg2U
7 vogels gevolgd
Oranje = zwevend op thermiek Blauw = met vleugels slaan Geel = rustend Conclusie:
weer bepaald trekroute en snelheid
In de overwinteringsgebieden blijven vogels grotendeels op één plek (in tegenstelling tot uitzwervende voedseltochten op broedlocaties)
Blauwe Kiekendief Korte afstand trekker Open gebieden als heide, moeras, braakachtige graslanden en hoogveen In Nederland sterk bedreigd Nederlandse populatie schuift op naar West- Europa, in Nederland overwinteren Scandinavische vogels
Bruine Kiekendief Middellange afstand trekker Waterrijke gebieden, moerassen en rietvelden. Nu ook akkers Nederlandse populatie overwintert rond Middellandse Zee
PAUZE
Scandinavische Bruine Kiekendieven trekken verder.
(Strandberg, 2008)
A = broedgebied B = startpunt migratie
Pre-migratie
Vlieghoogte trekkende kiekendieven – locatie Zuid Israël Spaar e.a. 1997 Bruine Kiekendief
Grauwe en Steppenkiekendief
Grauwe Kiekendief
Lange afstand trekker Hoogvenen, heide, natte terreinen, laagveen en duinen. Nu akkers In Nederland sterk bedreigd
Migratie en populatie onderzoek Grauwe Kiekendieven 1. Kleurringen (Deens, Duitse en Nederlandse vogels)
2. Vleugelmerken:
Doel: individuele vogels Kunnen volgen
Vanaf 2007 tot 2013 zijn in Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Nederland Spanje 5.000 juveniele Grauwe Kiekendieven van wingtags voorzien
3. Satelliettelemetrie onderzoek Sinds 2005
Totaal 58 Grauwe Kiekendieven
https://www.youtube.com/watch?v=_I_qQsdq_Ic
Eerste gezenderde Grauwe Kiekendief: Marion - 2005
Meest gegevens van Franz 2005 – 2011 (overleden in Mali)
A = Trekroute 25 Grauwe Kiekendieven, herfsttrek 2005 – 2008 B = Trekroute “Merel”, herfst 2006 – 2008, voorjaar 2007 - 2008
Scheiding van Oost- en West Europese vogels in overwinteringsgebieden niet zo strict: “Kaspertje”(Flevoland) en Alexandre (Wit-Rusland) overwinterden samen in Ghana
4. Dataloggers Sinds 2009 i.s.m. Universiteit van Amsterdam Meer gegevens maar ook complexe verwerking
Volg het laatste nieuws op www.grauwekiekendief.nl
03-11-2014 Mark zorgde voor een mooie verrassing met zijn verplaatsing over ongeveer 750 kilometer westwaarts naar Senegal. Hij is Madge op zo‘n 12 kilometer gepasseerd. Hebben ze elkaar daar nog getroffen op een gezamelijke slaapplaats? Hij verblijft nu in een voor de Werkgroep zeer bekend gebied. Een gebied waar medewerkers van Werkgroep Grauwe Kiekendief in de afgelopen twee winters onderzoek hebben gedaan naar slaapplaatsen van kiekendieven, naar voedselaanbod (sprinkhanen) naar het gebiedsgebruik door Grauwe Kiekendieven. Het is het gebied waar GPS–loggervogel Edwin ook verblijft, en waar hij al twee keer is teruggezien. Over Madge, Viviane, Henry, Yura, Leen en Ludmila geen nieuws, zij vangen geduldig hun sprinkhanen. Nadat het Astrid bij een tweede poging is gelukt om de Sahara over te steken, verblijft ze momenteel in een voor haar bekend gebied in de provincie Maradi in Niger. We houden vanaf nu in de gaten wanneer ze aan haar reis naar Ghana gaat beginnen. In de voorgaande twee jaren vertrok ze begin november. De vraag is of ze nu later gaat omdat ze later dan in de andere jaren aan de zuidkant van de Sahara arriveerde. Hanna–Luise was op 2 november 2014 op een halve kilometer van de plek waar ze vorig jaar op 17 november 2013 verbleef. Wanneer je inzoomt op dit punt dan zie je structuren in het landschap die duiden op landbouwactiviteiten.
Madge, 7 jaar oud Dit jaar 4 jongen, samen met haar man en later ook met Mark opgevoed.
Mark, 4 jaar oud Dit jaar nog geen eigen nest maar voerde jongen van Madge
GPS logger onthult mogelijk illegale roofvogeljacht Mo verdwenen, of gepakt door vos (en logger ondergronds) maar zeer waarschijnlijk geschoten en logger vernield
Trekroute Spaanse Grauwe Kiekendief (10 vogels met loggers)
Liminana e.a. 2007
Vliegsnelheid Spaanse Grauwe Kiekendief
Liminana e.a. 2007
Natuurbericht augustus 2014: Wespendief en Grauwe kiekendief: bijna gratis van en naar Afrika
Grauwe Kiekendief gebruikt thermiekbellen om hoogte te winnen. Glijdt van bel naar bel en steekt zo gratis de Sahara over.
A: Binnenkomende Grauwe Kiekendief. Blauw: meeste vogels vroege droge seizoen (oktober – december); rode lijn: latere droge seizoen (januari – maart) B = Verspreiding sprinkhanen januari – februari 2007 C = Verspreiding Grauwe Kiekendief – februari 2007
Voedsel Grauwe Kiekendief op overwinteringslocaties
Inmiddels duidelijk dat Grauwe Kiekendief een echte opportunist is. Eet wat voorhanden is.
Slaapplekken in de Sahel gemiddeld 80 – 100 vogels Maximum aantal gezien in febr. 2008: (Senegal): 1500 Grauwe enkele Bruine
Mogelijk verband met massale aanwezigheid Treksprinkhanen
Conclusie Populatie trends worden zeker beïnvloedt door omstandigheden in de Sahel maar veel belangrijker is de situatie in de broedgebieden.
Informatie migratie roofvogels
www.grauwekiekendief.nl http://www.werkgroeproofvogels.nl/
Dank voor uw aandacht
