vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis

vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis Nederland na WO 2, grote behoefte aan woningen, diverse oorzaken • bouw had nagenoeg stil gelegen • oorlogschade in het bijzonder regio ArnhemNijmegen; Market Garden, Nijmegen bevrijd ‘44, Arnhem niet, frontlinie, evacuatie, Betuwe niemandsland, bevrijding Arnhem april ‘45

SAB bureau voor ruimtelijke ordening en ontwerp Arnhem, Eindhoven en Amsterdam

vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis Nederland na WO 2, grote behoefte aan woningen, diverse oorzaken • landbouwhervormingen (Nederland autarkisch: mechanisatie, ruilverkavelingen, afname plattelandsbevolking • cityvorming (centra en zones langs hoofdverkeersaders voor economische ontwikkeling), functiescheiding (CIAM)


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis Nederland na WO 2, grote behoefte aan woningen, diverse oorzaken • naoorlogs optimisme, geboortegolf, babyboom • Nederland 20 miljoen inwoners in 2000; regio Arnhem Nijmegen 1,0 tot 1,5 miljoen • Nota Westen des Lands, vrees voor dichtslibben Randstad • geen bleekneusjes meer, spreidingsbeleid • niet alleen bevolkingsspreiding maar ook spreiding werkgelegenheid • Eerste en Tweede Nota op de Ruimtelijke Ordening • van spreiding naar gebundelde deconcentratie • opkomst industrieel bouwen, CIAM gezond wonen, scheiding van functies


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis Eerste groeigolf wederopbouwtijd na 1950 • rond de dorpskernen, aanvankelijk bescheiden • groei Zevenaar, Elst, Velp, Wijchen • Arnhem: Malburgen en Presikhaaf 1 en 2 • Nijmegen: Hatert • karakter: van zorgvuldig en traditioneel maar het schoot niet op (Delftse School), naar ….


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis

Presikhaaf 2 bouw maisonnettes

Eerste groeigolf wederopbouwtijd na 1950 • …modern, industrieel, rationeel, de kraanbaan, (CIAM) • in steden 70% middelhoogbouw, 30% laag; in dorpen overwegend laagbouw • doorgaans kleine woningen, maisonnette, tijdschrift Goed Wonen

Presikhaaf 3, Arnhem

Hatert, Nijmegen


Dukenbrug, Nijmegen

vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis tweede groeigolf na 1965 op grond van Tweede Nota RO; de blokjeskaart • groeikernenbeleid (althans een informeel begin) • grote grenswijzigingen rond de steden • Arnhem maakt plan Groot Malburgen • Nijmegen ontwikkelt Dukenburg, Lindenholt • Rond Arnhem: Huissen, Zilverkamp; Westervoort Mosterdhof • Rond Nijmegen: Wijchen zuid, Beuningen De Balmerd

plan voor Groot Malburgen oftewel Arnhem zuid

voorgrond Immerloo 2, Anhem


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis eind jaren zestig maatschappelijke ommezwaai • twijfel aan naoorlogse industriepolitiek vooruitgangsdenken: mijnbouwsluitingen, einde grote maakindustrie w.o. scheepsbouw, textielcrisis • groeiend verzet tegen de autoritaire manier van besturen en regeren; studentenrevoltes: Parijs, Baader-Meinhof, Nederland: provo, kabouters, krakers • Vietnamoorlog, anti VS sentiment bij jongeren en intellectuele bovenlaag, generatieconflict • rapport Club van Rome maakt einde aan technocratisch vooruitgangsdenken, grenzen aan de groei, de Kleine Aarde • DE PIL, einde bevolkingsgroei in zicht, maar vooral vrouwenemancipatie (Dolle Mina, Opzij), vrouwen kunnen carrière maken • roep om een andere samenleving • democratiseringsgolf, D’66: inspraak, medezeggenschap, referendum, gekozen burgemeester SAB bureau voor ruimtelijke ordening en ontwerp Arnhem, Eindhoven en Amsterdam

vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis einde CIAM opkomst Forum • Team X (Aldo van Eyck, Jaap Bakema), organisatie tiende CIAM- congres, is gelijk laatste CIAM-congres • zoektocht naar kleinschalige, humane architectuur (SAR, 10-20 raster) • tijdschrift Forum,schotschriften van Aldo van Eyck • groenweduwe, flatneurose, hoge zelfmoordcijfers in flatwijken • generatie ‘kritiese architekten’, voelt zich verbonden met de werkende klasse (Frankfurter Schule) • Nieuwmarktbuurt als katalysator voor de nieuwe Forumgeneratie


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis einde CIAM opkomst Forum • eerherstel stad, smeltkroes van de samenleving • Forumgroep: stedelijke woonvormen, samenleving, herstel van de straat als ontmoetingsruimte, • Derde Nota, groeikernenbeleid, maar ook terug naar de stad: stadsvernieuwing, herstel openbaar vervoer • anti-auto, Vahlbult, autovrije buurten, opkomst woonerven, de bloemkoolwijk


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen bloemkoolwijken •

• • • • •

grote uitbreidingen rond Arnhem (latere delen Groot Malburgen) en Nijmegen (latere delen Dukenburg, Lindenholt) Huissen Zilverkamp Malden Wijchen Beuningen Duiven Westervoort

De Laar Arnhem



Zilverkamp Huissen

bloemkoolwijken kenmerken stedenbouw • woning en woonomgeving vormen een samenhangend ontwerp • globaal bestemmingsplan • kashba, intensief, stenig, stedelijk • geen monumentaliteit, geen hoogbouw, geen aswerking of andere hoogtepunten • groen in contrast met stedelijkheid/stenig • veel afwisseling, hoekverdraaiingen, intensief, levendig • aandacht voor overgangsgebied openbaar privé • woonerfinrichting • geconcentreerd parkeren • veel restgroen



Elderveld/Elderhof Arnhem

bloemkoolwijken kenmerken architectuur • veel afwisseling in grootte, kaprichting, rooilijn • gedurfde, experimentele detaillering • experimenteel materiaalgebruik, toepassing van hout • donkere kleuren schilderwerk en interieur, schoon metselwerk • de zitkuil


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis bloemkoolwijken • einde periode jaren tachtig bouwcrisis • ministerie dringt aan op goed- en goedkoop • in de architectuurwereld zet Carl Weeber er een punt achter: “…de truttigheid” • halverwege jaren negentig, ontstaan van VINEX

“Bij deze nieuwe stijl, de Truttigheid, wordt de kleinschaligheid gerepresenteerd door structurele onduidelijkheid, onruimtelijke objectmatigheid, willekeurig vormgebruik, ongenuanceerde springerigheid en het gebruik van kappen in alle mogelijke richtingen en natuurlijke aardse kleuren en materialen – een en ander gedekt door inspraak. Het bouwproduct is nu gereduceerd tot maatschappelijk verdovingsmiddel” SAB bureau voor ruimtelijke ordening en ontwerp Arnhem, Eindhoven en Amsterdam

vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen stand van zaken suburbs Delftse Schoolperiode • bijna monumentwaardig • in de dorpen soms bedreigd • grootste bedreiging: klein, slecht te isoleren (steens), past niet meer bij leefpatroon dorpen in de Betuwe


Hatert, Nijmegen

vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen stand van zaken suburbs

Malburgen west, Arnhem

CIAM-periode • middelhoog portiek-etage en maisonnettes hebben slechte prognose, • portiek-etage: geen liftinstallatie en slecht aan te brengen • maisonnettes, niet (meer) geschikt voor gezinnen, vaak te beperkte woonkamer en slaapkamers • zorg over de collectieve ruimten (portieken,groenterreinen) • begane grond openbare ruimte een probleem • privacy-problemen (haakverkavelingen) • verzorgingshuizen (periode Den Uyl), klein, extramuralisatie; grote steden studentenhuis, vormen van beschermd wonen; dorpen???? • isolatieproblemen vanwege toepassing vliespuien, • druk op de openbare ruimte

Immerloo 2, Arnhem



Malburgen, Arnhem

CIAM-periode • grote wederopbouwwijken in Arnhem en Nijmegen worden nu gereconstrueerd • veel corporatiebezit en in Malburgen zelfs erfpacht • dorpen vaak particulier bezit, aanpak moeilijker

Hatert, Nijmegen

Presikhaaf 2 (Deltakwartier), Arnhem


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen stand van zaken suburbs Forumperiode algemeen • de wijken vergrijzen • voorzieningen staan onder druk • veel koop, dalende prijzen, huizen ‘onder water’ • uitponden corporatie- en beleggersbezit • lastig en moeilijk onderhoud • hoge beheerskosten maar ook • relatief grote woningen, geschikt voor wonen en werken • veel groen • voorzieningen zijn (nog) aanwezig • niet duur



Zilverkamp, Huissen

Forumperiode stedenbouw • kwetsbare openbare ruimte, woonerf • voorkant-achterkantproblematiek, privacyproblemen • met dank aan Bouwbesluit/voor- achterzijde regeling, verrommeling openbare ruimte • veel groen, vaak slecht beheersbaar • Van Damwoningen (doelgroep?), verzorgingshuizen, winkelcentra • parkeerproblematiek (tekort, concentraties) • niet altijd sociaal veilig (het vele groen, overgangsgebied voor de woningen, voorkant achterkant)


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen stand van zaken suburbs Forumperiode architectuur • kwetsbare detaillering • niet altijd geschikt materiaalgebruik • kostbaar onderhoud • snel rommelig beeld (ieder op zijn eigen manier) Zwanenveld Nijmegen



Zilverkamp Huissen

Forumperiode architectuur • kwetsbare detaillering • niet altijd geschikt materiaalgebruik • kostbaar onderhoud • snel rommelig beeld (ieder op zijn eigen manier) • strengere toezicht noodzakelijk maar kennelijk moeilijk


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen stand van zaken suburbs Forumperiode architectuur • kwetsbare detaillering • niet altijd geschikt materiaalgebruik • kostbaar onderhoud • snel rommelig beeld (ieder op zijn eigen manier) Elderveld Arnhem

Elderveld, Arnhem


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen aanpak aanpak is noodzakelijk maar lastig • versplinterd eigendom • slecht onderhoud • ouderen hebben korte horizon • deel van de kopers zit aan maximum • geen ‘cultuur’ van onderhoud • kopers kijken naar de omgeving wie zijn mijn buren, voorzieningen, waardevastheid • slecht imago: rommelig, privacy, sociale veiligheid • lage organisatiegraad • wetgeving schiet tekort (meer welstand?, voorkant-achterkantproblematiek, oprichting VvE’s, straatontwikkelingsmaatschappijen, CPO?) • financiering is lastig

Zilverkamp, Huissen


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen aanpak

Nexit Architecten Huissen Zilverkampscholen

een mogelijke aanpak • taak gemeenten, • verantwoordelijkheid gemeente! • steun bewonersorganisaties • wijkbudget? • formuleer wijkvisie • zorg voor toekomst voorzieningen • intensiever en consequent toezicht • pas bestemmingsplannen aan • groenplannen (zie Wijchen) • benoem knelpunten en voer daar werkend beleid op • taak corporaties • stop met uitponden! • aanbrengen strategische veranderingen (b.v. Van Dam eenheden) • hulp bij CPO-trajecten • formuleren wijkvisie


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen aanpak een mogelijke aanpak • bewoners eigenaars • organiseer je op straatniveau/buurtniveau • richt bijvoorbeeld VvE op • ontwikkel modellen collectief eigendom en beheer • wees partij in overleg met de gemeente • het gaat niet om geld, maar om een collectief belang en uiteindelijk om waardebehoud van de woningen


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen Kortom: nog een hoop vragen! Dank voor uw aandacht Wim Lavooij


vitaliteit van onze suburbs stadsregio Arnhem-Nijmegen 1 ontstaansgeschiedenis

Recommend Documents