Viki’s View Viki’s View is een methodiek die ontwikkeld is vanuit de orthopedagogiek. De benadering is klachtgericht en de therapie richt zich op het terug in balans brengen van mensen die zichzelf zijn kwijt geraakt. Van overleven naar beleven: een kortdurende interventie met verrassend resultaat. Visie op kinderen en volwassenen met psychische klachten: Grote mensen zijn net kinderen, liever niet andersom Grote mensen zijn net kinderen, althans zo zou het moeten zijn. Ik verbaas me over de manier waarop volwassenen met psychische problemen worden benaderd en hoezeer dit afwijkt van de behoeftes die zij hebben als ik er vanuit ga dat deze lijken op de behoeftes van het kind. Baby’s weten precies wat ze moeten doen om ervoor te zorgen dat hun behoeftes door de omgeving vervuld worden. Het gaat dan ook vaak goed. Kinderen moeten veel creatiever zijn om te zorgen dat ze goed aan hun trekken komen. We leren peuters hun behoeftes uitstellen en ondergeschikt te maken aan die van de omgeving. Zo zorgen we ervoor dat kinderen steeds meer op grote mensen gaan lijken en dat het kinderachtig gedrag uiteindelijk plaats maakt voor aangepast, volwassen gedrag. Van een volwassene verwachten wij dat hij een individu is, een persoonlijkheid. Een volwassene kan verantwoordelijk gesteld worden voor zijn gedrag, moet zich bewust zijn van dit gedrag en de consequenties daarvan aanvaarden. Als een volwassene psychische problemen heeft wordt hij daarvoor ook verantwoordelijk gehouden. Hij zal een hulpvraag moeten stellen aan de huisarts of een psycholoog, gemotiveerd moeten zijn om voor therapie in aanmerking te komen en trouw moeten zijn voor wat de inname van medicatie betreft. Psychische klachten vallen onder het concept ziek zijn. We praten niet voor niets over geestelijke gezondheidszorg. We verlangen van een volwassene met
psychische problemen dat hij zich verantwoordelijk opstelt en goed voor zichzelf zorgt. Dit lijkt vanzelfsprekend tot op het moment dat de problematiek zo ernstig is geworden dat een volwassene niet meer als wilsbekwaam wordt gezien en de maatschappij oordeelt dat deze persoon een gevaar is voor zichzelf of voor zijn omgeving. De zelfverantwoordelijkheid wordt dan door tussenkomst van een psychiater en rechter ontnomen. Je zou verwachten dat in dit geval de grote mens met ernstige psychiatrische klachten zou worden verzorgd als een kind. Dit lijkt niet het geval te zijn. Als je grote mensen en kinderen tot dezelfde categorie rekent voor wat behoeftes betreft, dan zien we hier iets heel vreemds gebeuren. Een kind dat verschrikkelijk overstuur is en geen controle meer heeft over zijn emoties wordt door zijn vader of moeder getroost, begrensd en gerelaxeerd. Hiervoor is nabijheid nodig: Een echt ander mens dat fysiek begrenst, intimiteit geeft, vasthoudt, wiegt, traantjes afveegt, relativeert en laat voelen dat het allemaal wel weer goed komt. Wat zou u er van vinden als in plaats hiervan de ouder het kind observeert, vragen stelt, testen af neemt en medicatie voorschrijft? Als de troost, begrenzing en relaxatie achterwege blijven zou dit naar mijn idee hard en koud overkomen. Met het hysterische gedrag geeft het kind namelijk aan: “Ik kan het niet alleen, ik heb je NU nodig”. Wat een geluk als het kind op dit moment een ouder heeft die er voor hem is. Een volwassene die dezelfde signalen afgeeft, en aangeeft dat hij het leven niet alleen aan kan, moet beoordeeld worden. Als het gedrag ernstig genoeg bevonden wordt, dan is er sprake van een crisis. Er wordt ingegrepen en je zou verwachten dat in de reactie de primaire behoeftes centraal staan. Natuurlijk wordt er fysieke begrenzing geboden als dit nodig is. Maar hoe zit het met de nabijheid, de troost en de relaxatie? Als die troost en relaxatie medicamenteus worden toegediend is dat in schriel contrast met de behoefte aan nabijheid van een persoon die je kunt vertrouwen. Het blijft hard, koud en is zeker niet kinderachtig!
2
Er is een verschil ontstaan in de manier waarop jonge kinderen de wereld verkennen en de wijze waarop volwassenen in het leven staan. Kinderen gebruiken zoveel mogelijk informatie vanuit alle zintuigen. Zij weten hoe hun moeder ruikt (let op niet haar parfum), ze hebben de behoefte om van alles aan te raken, in de mond te stoppen en te proeven. Er is geen volwassene die als kind niet geproefd heeft hoe oorsmeer en snot smaakt, daarmee gespeeld heeft voordat het als viezigheid werd opgeslagen. Kinderen zingen, dansen, spelen met licht en staan open voor nieuwe ervaringen die ze onbevangen tegemoet treden. Dat is niet zo, zult u misschien denken, mijn kind is anders. Het is afgesloten, het is verlegen, teruggetrokken of het speelt helemaal niet. Mijn kind kan geen contact maken, het toont geen emoties… Of: mijn kind is zo druk en ontremd dat is toch niet normaal! Ik kan me in uw reactie verplaatsen als het om een kind met psychische problemen gaat. Als het niet goed gaat met een kind, doordat het pijn heeft, verdriet heeft, angstig is of onder druk staat dan raakt dat onbevangen opdoen van nieuwe ervaringen verstoord. Het is mogelijk dat een kind geboren wordt met een overgevoeligheid voor prikkels. Er zijn verschillen in temperament die bepalend zijn voor de gevoeligheid van een kind voor de informatie van buitenaf. Ook kinderen die lichamelijk ziek zijn spelen niet meer. Het kan ook zijn dat het kind bloot heeft gestaan aan chronische stress of overbelast wordt door taken of verantwoordelijkheden die het emotioneel gezien nog niet aan kan. Kinderen met emotionele problemen gaan ander gedrag vertonen. Het onbezorgd gedrag gaat eraf en het kind trekt zich terug in angstig, depressief gedrag en anders reageert het met agressief
of
oppositioneel
(koppig,
dwars)
gedrag.
De
informatieverwerking raakt verstoord. De integratie, het tegelijkertijd verwerken van zoveel mogelijk informatie via de verschillende zintuigen, raakt verstoord. Er wordt informatie uitgesloten, waardoor zowel de waarneming als de beleving van de werkelijkheid verandert. Er ontstaat een vertekend beeld van de realiteit en het kind ontwikkelt 3
gedragspatronen als reactie op deze vertekening. Kinderen met psychische klachten gaan zich hierdoor niet alleen anders gedragen, maar ook anders ontwikkelen: de balans is verstoord geraakt. Het is voor het kind niet meer vanzelfsprekend om onbezorgd te spelen en optimaal te beleven. Het kind is zichzelf niet meer, het wordt geregeerd door spanning, stress, overprikkeling of pijn die het moet zien te overleven. Het kind met psychische problemen reageert als een volwassene die afgeleerd heeft om te denken, te spelen en tegelijkertijd te voelen. Het kan zichzelf niet meer zijn.
Er ontstaan klachten bij kinderen die
verschrikkelijk veel lijken op de klachten van volwassenen met psychische
problemen:
piekeren,
minderwaardigheidsgevoelens,
sociale
faalangst, isolatie,
perfectionisme, depressiviteit,
concentratieproblemen, (in)slaapproblemen, eetproblemen, obstipatie, agressie.. Viki’s View is ontwikkeld vanuit de gedachte dat volwassenen met psychische klachten weer zouden moeten leren om op een onbevangen, speelse manier in het leven te gaan staan. De therapie is erop gericht om mensen van overleven naar beleven terug te leiden, om mensen weer te laten ervaren wie ze zijn en ze te laten voelen dat het goed is om jezelf te mogen en te kunnen zijn. Het is een leuke, speelse therapie geworden die wat weg heeft van een speltherapie voor volwassenen. Natuurlijk is deze therapie ook voor kinderen met psychische klachten geschikt. De doelstelling is namelijk exact dezelfde. Voor cliënten met autisme is een tweede variant ontwikkeld. Als ik hier ook nog wat over mag schrijven: wordt vervolgd…. Deel 2 Het boek Viki’s View is te bestellen via de website, of via uitgeverij 248media.
4
Paula Bartholomeus, orthopedagoog NVO http://vikisview.com
[email protected]
5
6
