Vestingpark ‘De Kat’ Ontwerpboek
Opdrachtgever: Projectnr: Rapportnr: Datum: Kragten
Gemeente Grave GRV004 10 025 18|07|2011
Vestingpark ‘De Kat’ Ontwerpboek
© 2011 Kragten Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microlm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van Kragten. Het is tevens verboden informatie en kennis verwerkt in dit rapport ter beschikking te stellen aan derden of op andere wijze toe te passen dan waaraan in de overeenkomst toestemming wordt verleend.
Opdrachtgever: Gemeente Grave Projectnr: GRV004 Rapportnr: 10 025 Datum: 18|07|2011 Paraaf: (Projectleider ir. P.J.G. Venbruex bnt)
Kragten
Inhoudsopgave 1 Inleiding
7
1.1 Opdrachtverzoek
7
1.2 Opdrachtformulering
7
1.3 Historische situatie
8
1.4 Programma van Eisen
11
3 Ontwerpvisie
15
4 Inrichting
4.4.1 Beplanting en beheer 4.4.2 Verhardingen 4.4.3 Straatmeubilair
21 22 22
5 Referentiebeelden
23
6 Literatuurlijst
27
16
19
4.1 Beplanting a) b) c) d)
21
10
2 De Kat
3 .1 Vormgeving van het reliëf
4.4 Keuzes t.a.v. beplanting en materiaal
Fruitbomen Bomen bovenop talud Bomen aan binnenzijde van talud Heesters
19 19 19 20 20
4.2 Padenstructuur
20
4.3 Overige inrichtingselementen
21
5
1 Inleiding 1.1 Opdrachtverzoek De gemeente Grave is voornemens het stadspark de Kat opnieuw in te richten om de historische waarde van de locatie aan te scherpen. Om deze doelstelling te behalen zijn er in het verleden schetsontwerpen opgesteld. Op deze ontwerpen zijn de nodige opmerkingen geplaatst, waardoor men de ontwerpwerkzaamheden heeft moeten staken. Met de opmerkingen van de eerdere ontwerpen in het achterhoofd is Kragten de opdracht gegund om invulling te geven aan het terrein ‘de Kat’.
1.2 Opdrachtformulering De werkzaamheden van Kragten bestaan uit de volgende onderdelen: • bestuderen van de inrichtingswensen en uitgangspunten; • het maken van een ontwerp conform de opgegeven randvoorwaarden, waaronder de cultuurhistorische gelaagdheid, het uitlichten van oude structuren - verdedigingswerken/gedekte weg/kazematten - en archeologie, het plaatsen van de benodigde verwijzingen hiernaar, de afweging tussen behoud van beeldbepalende en/of monumentale bomen en openheid, het terugbrengen van de padenstructuur. Voor De Kat geldt als specieke randvoorwaarde de relatie met het Arsenaal en aanpalende gebouwen en de bescherming van bezoekers van de kazematten tegen vallen m.b.v. een hek; • overleg met omwonenden en betrokkenen tijdens een informatieavond en het verwerken van hun inzichten in het denitief ontwerp; • het maken van een kostenraming voor beide ontwerpen. Kaart locatie De Kat (Gemeente Grave)
7
De volgende aspecten dienen in de terreininrichting ruimtelijk architectonisch tot een boeiend geheel te worden gevormd: • infrastructuur ten behoeve van wandelaars, toerisme en recreatie; • verblijfsruimten voor recreatie; • groenvoorziening: historische beplantingen, waaronder (monumentale) bomen en boomgaard, gazons en overige beplanting; • diversen: o.a. beveiliging kazematten, terreinverlichting, terreinmeubilair, etc.
1.3 Historische situatie Het ter verdediging van de oude vestingstad Grave gebouwde complex, bestaat uit: het voormalige arsenaal, het voormalige kruithuis en een cavelier of kat met vijf kazematten uit 1694. De ter verdediging opgetrokken Kat heeft begin vorige eeuw een recreatieve betekenis gekregen. De huidige Kat laat restanten zien van de in landschapsstijl uitgevoerde wandeltuin. Daarnaast geldt de transformatie van de oorspronkelijke als verdedigingswerk opgerichte kat tot recreatief wandelgebied, als cultuurhistorisch waardevol. (Monumentenregister Rijksdienst Cultureel Erfgoed) De Kat is van oorsprong een kogelvangende wal van ongeveer 11 meter boven het maaiveld die deel uitmaakt van de oude vestingstructuur van Grave. De wal is opgeworpen ter bescherming van het wapendepot, ofwel Arsenaal. De vestingwerken zijn grotendeels afgebroken, maar De Kat en de gebouwen van het Arsenaal zijn bewaard gebleven en beschermd als rijksmonument en als onderdeel van het stadsgezicht van Grave. Grave is immers één uit een beperkt aantal vestingsteden in Nederland die gebouwd zijn volgens verbeterd Frans model en De Kat is daarbinnen weer een zeldzaam voorbeeld van een kogelvangende wal. De Kat is tevens gebouwd op de resten van het vroegere Gravenkasteel en heeft daarom ook een belangrijke archeologische waarde. Het is de wens van de Gemeente Grave om De Kat toegankelijk en beleefbaar te maken voor wandelaars, om de oude structuren van de verdedigingswerken uit te lichten en om het historisch beeld rond 1750, de historische bloeiperiode van Grave, daarvoor als referentieperiode te nemen. De gemeente zoekt daarbij naar een grotere herkenbaarheid van het militaire verleden van de stad. In het ontwerp worden de strakke lijnen, zoals zichtbaar op de Kuijperkaart van 1865, voorafgaand aan de buitenwerkstelling van de verdedigingswerken van Grave als uitgangspunt genomen.
8
Kaart uit 1845 (detail) plangebied
Kaart van de ontmanteling van de vesting van Grave (1874, detail)
9
1.4 Programma van Eisen Vastgestelde uitgangspunten: • cultuurhistorische gelaagdheid; • combinatie vestingwerk / parktuin; • zorgvuldige afweging bestaand groen / vestingwerk; • behoud van monumentale beplanting; • voetpaden dienen teruggebracht te worden; • gedekte weg bovenop De Kat; • meer openheid creëren op talud (afweging of fruitbomen al of niet behouden kunnen blijven). Verder uitgangspunten: • historische verwijzing plaatsen ter plaatse van kazematten (uitzicht over binnenplaats Arsenaal); • hekwerk plaatsen t.p.v. de kazematten i.v.m. valgevaar; • padenstructuur terugbrengen in het ontwerp.
10
2 De Kat Het recreatief wandelparkje “De Kat” zal door de gemeente Grave binnenkort opgeknapt worden. Hiernavolgend rapport van Kragten is een advies aan de gemeente Grave ten aanzien van het ontwerp van het nieuwe vestingpark. Dit is in nauwe samenwerking met Gemeente Grave en Stichting Menno van Coehoorn tot stand gekomen. De Kat vertegenwoordigt om genoemde redenen een belangrijke cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde. Tegelijkertijd vervult De Kat een belangrijke functie als groengebied en wandelparkje binnen het centrum van Grave. Het vestingpark is wellicht het meest zichtbare en tastbare restant van de vestingwerken en daardoor representatief voor het culturele erfgoed van Grave. De Kat vormt tevens de dichtstbijzijnde plek om te wandelen en recreëren vanuit het stadscentrum en een belangrijke stapsteen op weg naar De Hampoort en de groene zone die wordt gevormd door de overige verdedigingswerken van Grave. Dit is overigens al onderkend in het begin van de 20e eeuw toen op De Kat een stadspark is aangelegd volgens de romantische uitgangspunten van de late landschapsstijl met vlechtende gebogen paden, typerende beplanting en een duidelijke zichtrelatie met de omgeving. De Kat vervult ook een unieke functie in het ruimtelijk beeld van Grave door de verhoogde ligging; de wal staat als een baken in het stadscentrum. De oude stad kent geen hoogbouw en de wal met bomen domineert daarom de entree in de stad aan de zuidzijde van het stadscentrum. Vanaf De Kat is er tevens een mooi zicht richting zuid-westen over de resten van de bastions. Alles bij elkaar vormt De Kat dan ook een unieke plek om het verleden van Grave inzichtelijk te maken voor een breed publiek van recreërende wandelaars en toeristen.
11
Bestaande situatie en proelen
D01
D02
D03 D04
bestaande hoogtelijnen
12
bestaande proelen
13
Ontwerp vestingpark ‘De Kat’
14
3 Ontwerpvisie In het licht van de ontwerpopdracht om het historisch verleden inzichtelijk te maken met als referentie de periode rond 1750 valt direct op dat de strakke belijningen van De Kat zijn vervaagd. Nog in 1865, vlak voor de inrichting als landschapspark, is duidelijk te zien (Kuijperkaart) hoe scherp de belijningen van de wal zijn getrokken. Voor het vervagen van de belijningen zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. De inrichting als landschapspark met de kenmerkende beplanting en verzakkingen zijn de voornaamste. Om een goed beeld te geven van de referentieperiode is het dan ook noodzakelijk de strakke taluds waar mogelijk te herstellen. Met name op het gebied van de beplanting is een ingreep onvermijdelijk. Vanuit het oogpunt van beleving en sfeer kunnen enkele bomen worden gedoogd aan de binnenzijde en bovenop op de wal. Deze bomen vertegenwoordigen de waardevolle beplantingselementen uit de periode van het 19e eeuwse landschapspark. De eerder opgestelde ontwerpen waren gebaseerd op uitwerking van het landschapspark. In overleg met de gemeente Grave en Stichting Menno van Coehoorn, is besloten in basis de belijning van het verdedigingswerk te benadrukken met behoud van markante bomen aan de binnenzijde van de Kat (= restanten landschapspark). In het programma van eisen wordt terecht verwezen naar de cultuurhistorische gelaagdheid van het park. Hiermee wordt de stapeling van elementen bedoeld uit het vestingverleden en het meer recente verleden van het park. In de 19e en 20e eeuw vervulde het park een rol als tuin van het psychiatrisch hospitaal en jeugdgevangenis die in het Arsenaal gevestigd waren. Dit recente verleden, waar de in glooiende landschappelijke stijl ingerichte paden en typische beplanting nog aan herinneren, is over de strakke vormgeving gelegd. Het is in onze visie echter belangrijk dat de historische functie van kogelvangende wal prevaleert boven de functie van landschappelijk park. Dit omwille van het feit dat de kogelvangende wal in Nederland als militaire architectuur vrijwel onvindbaar is en dat de Kat, naast de argumenten genoemd in de eerste alinea, alleen daarom al in ere zou moeten worden hersteld. In het kader van de verwijzingen naar de referentieperiode vermeldt het programma van eisen het terugbrengen van een goede padenstructuur, waaronder een gedekte weg, een verwijzing naar de kazematten en de plaatsing van een hekwerk en een eventueel kanon. De wal had echter een louter beschermende functie voor het Arsenaal en geen verdedigende. De beschermende functie impliceert dat er geen kanon heeft gestaan op De Kat. Het was omwille van het munitiedepot belangrijk om geen vijandelijk vuur aan te trekken. Het kanon dat voor het oude gemeentehuis heeft gestaan zal daarom niet op De Kat worden geplaatst. Daarbij maakte een gedekte weg oorspronkelijk géén onderdeel uit van De Kat: De Kat bevindt zich aan de binnenzijde van de vesting terwijl een gedekte weg zich normaliter aan de buitenzijde, juist achter het glacis (buitenste talud of grondwal), bevindt. Om de sfeer van de vestingwerken verder te kunnen terugbrengen, is het eveneens wenselijk een sterke visuele relatie tussen De Kat en het Arsenaal(plein) te leggen. Deze visuele relatie met het Arsenaal is van belang om de beleving van het wandelen over vestingwerken te versterken en zo het park aantrekkelijker te maken als wandelgebied en, vervolgens, om het Arsenaalplein als toekomstige publiek plein de benodigde wanden te geven. Op het Arsenaalsplein liggen de toegangsdeuren tot de kazematten waar De Kat gedeeltelijk op is gesitueerd en het munitiedepot, nu kapel. Het is dan ook van belang dat het te plaatsen hekwerk niet belemmerend werkt voor een goed zicht op het Arsenaalsplein vanaf de kazematten. Hetzelfde geldt voor de te plaatsen verwijzingen naar de kazematten; deze dienen discreet te worden geplaatst, waarbij met name middels vormgeving de aandacht naar de kazematten wordt getrokken. Beneden aan de heuvel worden daarentegen wel twee informatieborden geplaatst.
15
3 .1
Vormgeving van het reliëf Het herstel van de volumes gebeurt door het talud aan de verdedigingszijde te herproleren. Dit is een zeer beperkte ingreep in het grondlichaam en zal zich beperken tot maximaal enkele tientallen centimers. Dit mede vanwege het feit dat er tegenwoordig niet automatisch gekozen wordt om monumenten volledig te renoveren. De belijning op de taludkoppen aan de noord- en aan de zuidzijde is verschillend, zoals te zien in afbeeldingen 1 en 2. De belijning is gekozen op basis van historische referenties uit de 19e eeuw. (zie beelden historische situatie) Aan de zuidzijde is er voldoende ruimte om het uiteinde van het talud te verbreden en de trap om het talud heen te leiden; aan de noordzijde is de ruimte beperkter en is gekozen om de opgang glooiend te laten verlopen. Deze vormgeving komt overeen met de oorspronkelijke vormen van de taludkoppen. Aan de noordzijde loopt het pad langs twee grote esdoorns. Het geheel geeft om deze redenen een meer landschappelijke indruk terwijl de opgang aan de zuidzijde sterker de indruk zal geven van een vestingwerk.
Afbeelding 2, reliëf zuidzijde Afbeelding 1, reliëf noordzijde
16
Het hoogste deel van het talud waarover het hoofdpad loopt heeft een breedte van 6 m. Dit biedt voldoende veiligheid voor wandelaars om zonder de bescherming van een hekwerk over het pad te kunnen lopen. Vervolgens is gekozen om het onderhoudspad conform het huidige ‘gebruikspad’ te laten lopen, met opgangen aan weerszijden van het talud. Het pad heeft een breedte van circa 3 m. dat de mogelijkheid biedt om de taluds mechanisch te maaien. Een doorsnede van het relief geeft het volgende beeld (ter plaatse van proel D01):
17
Beplanting (huidig) met te verwijderen bomen
Ontwerp vestingpark ‘De Kat’
18
4 Inrichting De laatste 100 jaar van de ruim 300 jaar van zijn bestaan is er veel veranderd aan De Kat. Als gevolg van erosie (afspoeling en verzakkingen) en de introductie van glooiende lijnen gedurende de landschappelijke periode is de oorspronkelijke vorm van De Kat veranderd. Dit feit op zich is niet van groot belang voor de beleving van het reliëf. Echter, de belijning van de taluds is hierdoor verdwenen en de oorspronkelijke functie van De Kat is niet meer voldoende herkenbaar. Wij adviseren daarom de strakke belijning van weleer terug te brengen en de volumes te herstellen. Tevens adviseren wij een inrichting op basis van optimaal gebruik van de te handhaven bomen en gepaste materiaalkeuze, een geschikte paden- en verblijfsstructuur en verwijzingen naar de historie van De Kat en de vestingwerken. Wij vinden het van belang de grondbalans te respecteren en de volumes zoveel mogelijk met lokale grond vorm te geven.
4.1
Beplanting Zoals aangegeven is een duidelijke ingreep op het gebied van beplanting heel belangrijk voor de inrichting van De Kat.
a)
Fruitbomen De fruitbomen worden gerooid. Het geheel van fruitbomen aan de buitenzijde van de wal is het meest in het oog springend element, maar pas in later tijd toegevoegd. Hun aanwezigheid ondermijnt het militaire verleden van de vestingswerken. De bomen hebben een onderhoudsachterstand. Veel exemplaren vertonen een verminderde vitaliteit, taksterfte en zelfs uitval.
b)
Bomen bovenop talud In het landschappelijke deel van het huidige park bevindt zich een vrij groot aantal volwassen bomen in verhouding tot de beschikbare ruimte, waaronder 9 lindes, 5 robinia’s, 5 imposante zomereiken, 2 esdoorns en een grote taxus met monumentale waarde. Om huidige en toekomstige verzakkingen van de taluds te corrigeren bevelen wij echter aan om enkele bomen te verwijderen. Het gaat hierbij in het bijzonder om de 9 lindes die langs de bovenste rand zijn geplant. Immers, langs de wortels van de bomen stroomt het regenwater af dat erosie en ongelijkmatige insijpeling van regenwater veroorzaakt. De keuze voor de te behouden bomen wordt bepaald op basis van de staat van de bomen en hun monumentale waarde. De zomereiken en de taxus bovenop zijn bijzonder de moeite waard om te behouden. Deze laatste boom is door zijn leeftijd en bijzondere gebogen vorm, zeer karakteristiek voor de beplantingsstijl van rond 1900 en het waard om behouden te blijven. De openheid die wordt gecreëerd door het rooien van de lindes zal daarnaast aan deze bomen een meer prominente plek geven. Met betrekking tot de robinia’s biedt de goede staat waarin zij verkeren in combinatie met de lichte boomkroon voldoende mogelijkheid tot inpassing.
19
c)
Bomen aan binnenzijde van talud Om de visuele relatie met het Arsenaal te herstellen dienen de gebouwen goed zichtbaar te zijn vanaf De Kat en De Kat goed zichtbaar en herkenbaar vanaf het Arsenaalsplein. Het gezicht vanaf De Kat op de kapel dient met name te worden opengemaakt. In onze visie dient het aantal bomen aan de zijde van het Arsenaal en de kapel sterk te worden verminderd. Met name de taxussen dienen te worden verwijderd, alsmede de jongere bomen en heesters. De robinia’s kunnen op hun plek blijven staan, vanwege hun goede staat, goede inpassing en lichte structuur. De paardekastanje is op dit ogenblik nog jong, maar de verwachte breedte van deze boom in de toekomst levert geen problemen op voor de kapel. Deze boom kan daarom behouden blijven, evenals de aanwezige taxus bovenop de heuvel.
d)
Heesters Op De Kat bevindten zich twee meidoornhagen, waarvan één oud en sterk uitgegroeid, bovenop de wal en plantsoenbeplanting aan de zijde van de Sint-Elisabethstraat. De meidoornhagen bevinden zich op een prominente plaats op De Kat. Deze zeer landschappelijk elementen passen niet op de kogelvangende wal die De Kat eens was. De doornbeplanting is ook niet nodig geweest om vijandelijke soldaten te weren omwille van het feit dat er geen verdediginsfunctie zat op De Kat. De plantsoenbeplanting uit de jaren ‘80 aan de kant van de Sint-Elisabethstraat heeft geen relatie met de rest van De Kat. Bovendien blokkeert deze beplanting een goed zicht op de belijning van de wal. Advies is om alle hagen en plantsoenbeplanting te verwijderen.
4.2
Padenstructuur De huidige paden over De Kat bestaan uit het onderhoudspad voor de boomgaard en twee wandelpaden. De wandelpaden zijn onverhard en grotendeels ontstaan door oneigenlijk gebruik. Slechts aan de kant van de Sint Elisabethstraat is er verharding voorzien en is er een trap in het talud aangebracht. De gevolgen voor het reliëf zijn aanzienlijk: aan de noordzijde is het talud sterk geërodeerd als gevolg van afstromend water over het pad en aan de zijde van de Sint-Elisabethstraat is de vorm van het talud, vanwege de insnijding door de trap, niet meer herkenbaar. De huidige wandelpaden maken gebruik van het reliëf: de hoge route over de rand van De Kat biedt een mooie zichtrelatie met de omgeving en de lage route langs de binnenzijde biedt de mogelijkheid tot ontspannen wandelen. Dit principe kan behouden blijven. Niettemin zouden de paden het gevoel van het wandelen over vestingwerken sterker dienen over te brengen. Omgekeerd zouden paden en trappen versterkend moeten werken ten aanzien van de belijning/visuele expressiviteit zowel als de belevingswaarde van het vestingwerk De Kat. Er dienen daarom in onze visie nieuwe paden en trappen te worden aangelegd. Langs de halfverharde paden dient adequate afwatering te worden voorzien, eventueel in de vorm van molgoten. Op dit moment is er geen verblijfsmogelijkheid op de heuvel. Door de omwonenden wordt de wens geuit voor een zitgelegenheid, met name op het uitzichtpunt richting zuid-westen. Een nieuwe inrichting dient recht te doen aan dit uitzicht door de plaatsing van een of meerdere bankjes.
20
4.3
Overige inrichtingselementen De beleefbaarheid van de kazematten is op dit ogenblik vrij beperkt. Er is zicht vanaf De Kat op de deuren van de kazematten die op het Arsenaalplein uitkomen, maar dit geeft geen indruk van het feit dat de ruimtes zich onder De Kat bevinden en hoe groot deze ruimtes zijn. Met de herinrichting ligt een kans om via het plaatsen van een symbolisch grondvolume met schuine randen op het dak van de kazematten deze ruimtes weer voelbaar te maken. Tevens kunnen de bestaande luchtkokers herkenbaar gemaakt worden door ze te herstellen. Rondom het volume kan het wandelpad eventueel doorlopen, wederom omwille van beleefbaarheid, maar ook om afstand te scheppen tot het volume zodat het te plaatsen veiligheidshek op de muur van de kazematten in hoogte kan worden beperkt (1,20 m.). Een plaquette wordt geplaatst ter hoogte van de kazematten om de geschiedenis van de plek inzichtelijk te maken. Ter hoogte van de beide trappen aan de voet van de heuvel worden informatieborden geplaatst, bij voorkeur met een ontwerp dat aansluit bij de gemeentelijke vormgeving.
4.4
Keuzes t.a.v. beplanting en materiaal
4.4.1
Beplanting en beheer De enige voorziene beplanting is gazon. Op de vlakke delen wordt hiervoor een zaadmengsel gebruikt dat regelmatig maaien verdraagt om een kort, beloopbaar gazon te creëren. Ook de taludkanten aan de binnenzijde, bovenop, worden regelmatig gemaaid voor een kort gazon. De schuine vlakken aan de buitenzijde van het talud kunnen machinaal worden gemaaid, bijvoorbeeld 6 maal per jaar zonder afvoeren of 2-3 maal per jaar met afvoeren. Voor de schuine vlakken aan de binnen- en buitenzijde wordt een aangepast graszaadmengsel gebruikt.
21
4.4.2
Verhardingen Om het historiserende beeld van de vestingwerken in ere te herstellen adviseren wij het gebruik van gebakken bestrating voor de trappen en het hoofdpad. Dit pad dient naar behoren gefundeerd te worden. In verband met beheer dienen in de fundering onkruidwerende maatregelen te worden getroffen. De bestaande trap- en muuronderdelen aan de zuidzijde dienen verwijderd te worden. Het pad aan de binnenzijde van het talud kan eventueel uitgevoerd worden in halfverharding, bijvoorbeeld dolomiet, met een opsluitband. Een andere mogelijkheid is uitvoering in gestabiliseerde aarde zonder opsluitband. In beide gevallen dienen afdoende maatregelen te worden getroffen tegen onkruid. Het onderhoudspad wordt uitgevoerd met een onopvallende fundering (gewapend gazon) in verband met mechanisch maaien. Dit is met name van belang voor de op- en afritten.
4.4.3
Straatmeubilair Wij adviseren om de eventueel te plaatsen zitbank en afvalbak uit te voeren volgens de gemeentelijke richtlijnen. Eveneens volgens de gemeentelijke richtlijnen worden geen verlichtingselementen geplaatst.
22
5 Referentiebeelden
Opgang onderhoudspad evt. verhard
Wandelpad in gebakken bestrating
Onderhoudspad en kaal talud
Aanbrengen van strakke belijningen in het talud
Wandelpad in halfverharding
23
Hekwerk rond de kazematten
Bank zonder en met leuning, afvalbak
24
Sfeerimpressies
Gebruiksidee: De Kat en Arsenaalsplein als openbare ruimten inzetten voor culturele activiteiten, bijvoorbeeld fototentoonstellingen
25
26
6 Literatuurlijst Dit ontwerpboek is opgesteld door Kragten en gebaseerd op de overleggen met de Gemeente Grave en Stichting Menno van Coehoorn. Daarnaast is gebruik gemaakt van de volgende literatuur en websites: • Weenink, H.J. (2009). Beleidsnota toerisme & recreatie 2010-2020 • Monumentenregister van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (www.cultureelerfgoed.nl) • Uitreksel uit de Objecten Data Bank opgenomen in het Register van beschermde monumenten ingevolge artikel 6 van de Monumentenwet 1988 • Bijlsma, M.M. (1998). Kasteel Grave, archeologisch onderzoek naar de resten van het kasteel van Grave. Amersfoort:ROB. • www.grave.nl • http://www.bommeltje.nl/grave/
27
Colofon Titel
Vestingpark ‘De Kat’
Rapportnummer Projectnummer
10 025 GRV004
Projectleider
ir. P.J.G. Venbruex bnt
Contact
Schoolstraat 8, 6049 BN Herten
Hambakenwetering 5-J, 5231 DD ‘s-Hertogenbosch
Postbus 14, 6040 AA Roermond
Postbus 2309, 5202 CH ‘s-Hertogenbosch
T 0475-395979 F 0475-317545
T 088-3366333 F 088-3366099
www.kragten.nl
Opdrachtgever
Gemeente Grave
Projectleider
dhr. N. Heere
Gegevens opdrachtgever Arnoud van Gelderweg 71, 5361 CV Grave Datum
18|07|2011
Status
denitief
