BENAUWDHEID BIJ DE KAT

INFOFOLDER BENAUWDHEID BIJ DE KAT

Dr. I. van der Gaag, november 2001 INLEIDING Benauwdheid bij een kat kan vele oorzaken hebben. De mogelijke oorzaken van de benauwdheid zijn wat lokalisatie betreft verdeeld van de neusholte en de sinussen via de keelstreek, luchtpijp, bronchiën en longen tot de borstholte waar de longen in liggen. Als de benauwdheid acuut is, aarzel dan niet, maar zoek of geef zo snel mogelijk hulp. Oorzaak is vaak iets (corpora alienum = vreemd voorwerp) dat is ingeslikt en de luchtpijp al dan niet deels blokkeert. Men kan proberen zo'n object zelf te verwijderen, maar probeer hulp te organiseren, want ook een kat kan niet lang zonder zuurstof. Een andere oorzaak kan een insectensteek achter in de mond zijn. Het is dan van levensbelang de kat zo snel mogelijk een injectie te geven (antihistaminica) die de reactie op die steek vermindert. BOVENSTE LUCHTWEGEN Benauwdheid kan een gevolg zijn van ziekten die tot ontstekingen van neus-, keel-of mondholte leiden, de bovenste luchtwegen dus. De Amerikanen, die dol zijn op afkortingen, duiden dit vaak als URI aan (upper respiratory infection). Men moet hierbij denken aan het complex van virussen dat wij niesziekte noemen, maar wat wij niesziekte noemen, kan veroorzaakt worden door verschillende virussen (o.a. herpes, calici). Een verwaarloosde "niesziekte" kan, net als een verwaarloosde menselijke verkoudheid, leiden tot bronchitis en tenslotte longontsteking. Aan de virusinfectie is niets te doen, behandeling zal bestaan uit het bestrijden van bijkomende bacteriële infecties. Als gevolg van ontstekingen in de neus en de omgeving van de neus kunnen ontstekingspoliepen ontstaan. Poliepen zijn weliswaar goedaardig, maar ze kunnen bijzonder groot worden. Hierdoor kan de kat moeite krijgen met ademen of problemen met slikken. Het is dus een combinatie van allerlei factoren die een rol spelen bij benauwdheid. Er is een groot aantal tumoren dat direct of indirect benauwdheid kan veroorzaken Deze tumoren kunnen natuurlijk de neusholte of de keelstreek afsluiten en kunnen doorgroeien naar allerlei plaatsen en uitzaaien. Na de neusholte komt de keelstreek. Het al eerder genoemde corpora alienum geeft een acute benauwdheid waarbij meteen moet worden ingegrepen. Juist bij dieren die zo acuut benauwd zijn, handel onmiddellijk en kijk in de keel of daar iets zit. Als er iets zit, kan men proberen het weg te halen. Dat kan levensreddend zijn. Verder kunnen ontstekingen en tumoren in de keelstreek leiden tot benauwdheid. Virusziekten Een ontsteking in de keelstreek kan ook optreden bij kattenziekte. Kenmerkend voor kattenziekte zijn vermagering, diarree, braken en bleke slijmvliezen, maar één van de kenmerken die bij een aantal van die katten (bij een sectie) gevonden wordt, is een ontsteking van de keelstreek. Als een kat diarree heeft en tevens keelontsteking, is er een heel sterk vermoeden dat deze kat kattenziekte heeft. Gelukkig wordt het al gedeeltelijk voorkomen door middel van inentingen, maar nog steeds worden er katten met kattenziekte gezien, vooral bij katten die uit een asiel of uit grote populaties vandaan komen.

Deze folder maakt deel uit van de serie infofolders van de Stichting Feline Welfare Foundation. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op w elke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemm ing van het bestuur van de Stichting. Website: www.felinewelfarefoundation.org

Een andere virusziekte die gepaard kan gaan met benauwdheid, is katten Aids. Deze katten vermageren vaak en hebben grote lymfknopen in de keelstreek. Daarnaast hebben ze anemie (bloedarmoede), zijn ze bleek en, wat bij de mens natuurlijk ook bekend is, vertonen ze vaak een ontsteking van de mondholte, vaak secundaire bacteriën die erbij komen. Dit is een heel belangrijk gegeven, omdat men het vaak in eerste instantie daaraan kan herkennen. Een deel van deze dieren heeft ook neusontsteking, bronchitis en longontsteking. Slechts een gering aantal dieren krijgt een ontsteking van de huid of een ontsteking van de oren en een heel klein percentage blijkt ook darmontsteking te hebben. Wat er vaak bij komt, en wat natuurlijk ook vaak bij mensen juist de dodelijke factor is, is een secundaire infectie, hetzij met virussen, hetzij met bacteriën, hetzij met schimmels. Dat is vaak de oorzaak waar mens en dier aan doodgaan. DIEPERE LUCHTWEGEN Problemen met de luchtpijp komen, afgezien van de eerder genoemde corpora aliena, bij katten niet zoveel voor. Als er problemen zijn, zijn die meestal congenitaal: de luchtpijp is dan afwijkend aangelegd. Dit probleem is vooral bekend bij een hondenras: de Engelse bulldog. Een heel enkele keer ontstaat door trauma een ruptuur in de luchtpijp. Dat kan een tijdje goed gaan, maar soms geeft dat secundaire ontsteking met problemen: een langzamerhand groeiende benauwdheid door bindweefselvorming, waar helaas heel weinig aan te doen is. Tumoren buiten de luchtpijp kunnen door druk op die luchtpijp benauwdheidverschijnselen geven. Schildkliertumoren zijn daar bekend om, maar ook andere tumoren in de spieren van de hals kunnen natuurlijk dit soort problemen geven. Een bijzondere vorm van benauwdheid waarbij de luchtpijp een rol speelt, is de vasculaire ring. Door een aangeboren afwijking lopen dan de bloedvaten die van het hart komen, niet langs de slokdarm, maar komen om de slokdarm heen te liggen en drukken die na de geboorte langzaam dicht. Door de omvang van de overvulde slokdarm krijgt de luchtpijp minder ruimte, waardoor benauwdheid kan ontstaan BORSTHOLTE Het volgende anatomische deel dat een rol kan spelen bij benauwdheid, is de borstholte. Door een scala aan mogelijke oorzaken kan er vocht in de borstholte zijn. Het kan helder vocht zijn, een heel bekend beeld waarbij vooral hartafwijkingen primair zijn. Ook kan het lymfvocht, bloed of pus zijn of een proces dat vocht afscheidt. Tenslotte kan er ook lucht in de borstholte zitten. De dierenarts kan vocht uit de borstholte halen om een diagnose te stellen. Daarmee is het probleem meestal nog niet opgelost, maar er is dan wel een indicatie wat er mis is. Veel vocht in de borstholte wordt vaak veroorzaakt door een hartprobleem. Het kan aan het hart zelf liggen, het kan het hartzakje (pericard) zijn, maar het kan ook vocht in of een ontsteking van het hartzakje zijn. Verder leidt een tekort aan eiwit nogal eens tot ontstaan van vocht in alle lichaamsholten, niet alleen in de borstholte en in het hartzakje, maar ook op andere plaatsen. Ondervoeding, nierproblematiek, maar ook leververanderingen kunnen allemaal op basis van eiwitverlies tot deze benauwdheidverschijnselen aanleiding geven. Een probleem dat al veel aandacht heeft gehad is cardiomyopathie. Er zijn drie vormen: 1) de hypertrofische vorm, waarbij de hartspier (myocard) verdikt, waardoor de kamers in het hart kleiner worden (HCM) 2) de congestieve (gedilateerde) vorm (DCM) 3) de restrictieve vorm, waarbij in gedeelten van de hartspier wordt bindweefsel wordt gevormd. Vooral HCM en DCM zijn belangrijk en die worden dan ook zeer regelmatig in onze kattenpopulatie gezien. Heel lang heeft men gedacht dat het speciaal bij raskatten voorkwam, langzamerhand is men er wel van overtuigd dat het net zo veel voorkomt bij niet-raskatten. Omdat juist de raskatten in de beginfase ter sectie werden aangeboden, is dat idee waarschijnlijk ontstaan. De leeftijd die de kat met cardiomyopathie bereikt, kan variëren van 1 tot 21 jaar. Een kat kan er dus redelijk oud mee worden. Een kat met cardiomyopathie kan ook vaak nog redelijk lang behandeld worden, totdat de kat verlammingsverschijnselen gaat vertonen, dan is het eigenlijk einde verhaal. De oorzaak van die verlamming is een trombose door minder goede bloedcirculatie.


Eén van de plaatsen waar die trombose zich gemakkelijk vormt, is bij de achterste vertakking van de aorta waarbij de achterpoten verlamd raken. Hydrothorax (vocht in de borstholte) kan ook op andere oorzaken berusten: tumoren, een breuk in het middenrif, intoxicaties of allerlei veranderingen in de lymfvaten. Als een kat ooit, na een paar dagen weg te zijn geweest, bij terugkomst ernstige benauwdheidverschijnselen, vaak ook verlammingsverschijnselen, vertoont, maar zich naar huis heeft gesleept, dan is het zaak dat de dierenarts een röntgenfoto maakt. Vaak blijkt dat wat normaal in de buikholte zou moeten zitten, helaas in de borstholte zit door een scheur in het diafragma. Behalve een gat in het diafragma en het daardoor in de borstholte terechtkomen van organen, is er nog een andere mogelijkheid waarbij organen in het hartzakje terechtkomen. Vlak achter het hart ligt de lever. Door een gaatje kan er een verbinding ontstaan tussen lever en hartzakje, waardoor een deel van de lever in het hartzakje komt. Dat leidt tot druk op hart, tot minder goed functioneren en tot benauwdheid. Dan is er de pneumothorax, door trauma van een aanrijding of door een ander trauma waarbij de long beschadigd wordt. Er komt lucht in de borstholte die zich overal omheen verspreidt en op de longen drukt. Dit geeft minder goede mogelijkheden om de longen te laten bewegen en dat is een heel vervelende zaak die meestal niet te repareren is. Voorts is er de hemothorax, door trauma is er een bloeding opgetreden in de borstholte met druk op alle borstorganen. Wanneer er een grote hoeveelheid pus in de borstholte in de borstholte aanwezig is door het doorbreken van een abces, is er sprake van een pyothorax. Bacteriën Nocardia is een aandoening veroorzaakt door een bacterie. Deze bacterie komt voor in aarde. Door een klein wondje aan de poten kunnen katten zich infecteren. Deze bacterie heeft een uitgesproken voorkeur voor de borstholte, maar ook wel voor de buikholte, daar kan een geweldig groot ontstekingsproces ontstaan. Een andere bacterie is artinomycose. Deze bacterie komt vooral voor bij runderen en ook wel bij varkens. Boerderijkatten kunnen er last van hebben. Veel voorkomend is pasteurella, een bacterie die normaal ook wel bij de kat voorkomt, maar door allerlei stressomstandigheden of immuunsuppressie (minder weerstand) kan de bacterie aanslaan. Dan kunnen er een ontzettend smerige longontsteking en ontsteking van het borstvlies ontstaan. Vaak wordt het een ontsteking die door het hele lichaam gaat en ook kunnen er ontstekingen bij de hersenvliezen en soms bij de oren ontstaan. Tuberculose komt voor, vaak brengen mensen katten uit het buitenland mee. Verschillende malen brengen deze dieren tuberculose mee, zelfs humane tuberculose. Als een dierenarts tuberculose vindt, moet deze aangifte doen bij de GGD. Vervolgens zal iedereen van het gezin moeten worden nagekeken op tuberculoseverschijnselen. Bij de kat worden vaak vergrote lymfknopen gezien, vooral ook in longen kleine tot grotere haardjes, en ook daarbij kan een ontstekingsproces in de borstholte worden gevonden. Voorts kunnen er diverse vormen door trauma ontstaan; dieren die wonden hebben gehad in de borstwand en waar allerlei bacteriën bijkomen. Penetrerende wonden kunnen ontstekingshaarden geven die na doorbreken de borstholte met pus vullen en abcessen doen ontstaan. Virusziekten FIP is een ziekte die ook tot benauwdheidklachten kan leiden. Er zijn twee vormen van FIP: natte en droge Deze folder maakt deel uit van de serie infofolders van de Stichting Feline Welfare Foundation. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op w elke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemm ing van het bestuur van de Stichting. Website: www.felinewelfarefoundation.org

FIP. Bij de natte vorm wordt er een saffraangeel, dradentrekkend vocht uit in de borstholte, het hartzakje of de buikholte (dit laatste is de meest voorkomende plaats) aangetroffen, Op de organen is vaak een dik, fibreus beslag te vinden. Bij de droge vorm worden er granulomateuze ontstekingshaardjes gevonden, vooral in de nieren. Maar ze kunnen ook in het hart worden gevonden, wat ook cardiomyopathie kan veroorzaken. FIP-haardjes kunnen tevens worden aangetroffen in de longen, de lever en de milt. Bij zowel de natte als de droge vorm kan er een verandering gevonden worden in de ogen en soms zijn ook in de hersenen en hersenvliezen veranderingen te vinden. Tumoren Er is een aantal tumoren in de borstholte mogelijk. De meest bekende is het maligne lymfoom, ook wel leukose of lymfosarcoom genoemd. Het is een aandoening waarbij op diverse plaatsen veranderingen kunnen optreden, maar de benauwdheidveranderingen worden vooral veroorzaakt door de thymusvorm. Daarnaast kunnen er tumoren zijn die uitgaan van het borstvlies, tumoren die uitgezaaid zijn en dan in het borstvlies zitten, er kan een tumor zijn die uitgaat van de aorta en er kunnen allerlei andere tumoren zijn van spieren, botten en bindweefsel. Allerlei vormen van uitzaaiingen kunnen worden gevonden in de borstholte en niet te vergeten in de longen. Een groot probleem bij de kat zijn de mammatumoren (tumor van het melkklierweefsel). Als er metastasen zijn, zijn die vaak naar de longen. Men zegt wel dat als zo'n tumor bij een kat onder de 2 cm is, er nog een kans is dat er geen metastasen aanwezig zijn, boven de twee cm is het vrijwel zeker dat die er wel zijn. Bij een longontsteking, waarvan de meest belangrijke aanleiding natuurlijk niesziekte is, worden vaak ontstekingen van de neus en de ogen gezien en ulcera op de lip of tong. Een enkele keer wordt er longworm, aelurostrongylus abstrusus, gevonden. Longworm is een parasiet, met kleine haardjes in de longen die soms bedrieglijk veel op metastase kunnen lijken. Een opmerkelijke vondst bij pathologie bestond uit katten die aan verschillende voetzooltjes bobbeltjes hadden. In eerste instantie dacht men aan een ontsteking. In een klein aantal gevallen ging het om plaveiselcelcarcinoom, maar in een groot aantal gevallen bleek de primaire oorzaak een longtumor te zijn Een longtumor kan vanuit de long uitzaaien naar kleine vaatjes elders en daarom kunnen uitzaaiingen op allerlei plaatsen in de huid worden gevonden, maar met een ongelooflijk uitgesproken voorkeur wordt het in de teentjes gevonden. Door het trilhaarepitheel is het weefsel te herkennen als van de longen afkomstig. Als uit onderzoek naar een stukje weefsel van een voetzooltje zoiets gevonden wordt, is het raadzaam een longfoto te laten maken. Allergieën Af en toe komt bij de kat, net als bij de mens, allergie voor. Ook katten kunnen astmatisch zijn. Dit is moeilijk te ontdekken en nog moeilijker is het te ontdekken wat de oorzaak is. Als het op tijd wordt gediagnosticeerd, kan misschien de oorzaak worden weggenomen en daarmee het probleem. Verkalking Een nogal eens voorkomend probleem is verkalking in de longen. Het geeft niet echte benauwdheid, maar het kan op den duur toch wel, vooral met veel vocht erbij, benauwdheid geven. Bijvoorbeeld bij een nierontsteking, dus een chronische interstitiële ontsteking van de nier, waarbij dan een heel scala aan veranderingen gaat optreden, door ontkalking op de ene plaats en verkalking op een andere plaats. Eén van de plaatsen daarvoor is long. Maar ook in de aorta komt kalkafzetting nogal eens voor. Kalkafzettingen in combinatie met veranderingen in de hartspier leiden eveneens tot vochtophoping en benauwdheid.


Longembolie Door allerlei oorzaken wordt er soms een longembolie gezien, trombose in de long die ook tot benauwdheid leidt en vaak, als het uitgebreid is, tot de dood. Een heel enkele keer, bij veel vocht in de borstholte, is de kans dat een longkwab gaat draaien aanwezig en bij de kat kan dat leiden tot ernstige stuwingverschijnselen en uiteindelijk de dood. Dit komt bij de kat niet zo veel voor, bij de hond iets vaker. Flat chest Een probleem bij jonge kittens kan een afgeplatte borstkas zijn. De oorzaak daarvan is niet precies bekend, maar het leidt tot druk op het hart, een minder goede hartfunctie, vochtophoping en benauwdheidproblemen. Soms zijn het verschillende dieren in één nest, soms is het maar één diertje in een nest, dat kan heel sterk variëren. Er is lang gezegd dat het mogelijk een aangeboren afwijking zou zijn, eventueel genetisch bepaald. Het is nog steeds niet helemaal duidelijk of dat inderdaad het geval is. Noot redactie: van de typische flat chest, die vooral voor lijkt te komen bij Burmezen, wordt in het algemeen wel aangenomen dat het een erfelijk probleem is: Genetics for Cat Breeders, 4e druk.


BENAUWDHEID BIJ DE KAT

Recommend Documents